Netárásir án landamæra: Hvað getum við lært af nýrri netöryggisstefnu Bandaríkjanna? Valdimar Óskarsson skrifar 26. mars 2025 09:31 Í liðinni viku gaf forseti Bandaríkjanna út tilskipun um færslu ábyrgðar á viðbrögðum við netárásum frá alríkisstjórninni til ríkjanna 50 sem mynda Bandaríkin. Þessi áherslubreyting er gerð á sama tíma og netárásir verða sífellt alvarlegri og útbreiddari - og óhætt að segja að hún geti haft varanleg áhrif á þjóðaröryggi Bandaríkjanna. Þetta veldur áhyggjum enda er full ástæða til að hafa áhyggjur af samhæfingu, samræmi og mismunandi getu ríkja til að verjast árásum. En hvað þýðir þetta fyrir okkur á Íslandi? Segja má að þessi þróun sé skýrt merki um að jafnvel tæknivæddustu þjóðir heims eiga í erfiðleikum með að halda í við netógnir. Árásaraðilar sækja í innviði Líkt og aðrar þjóðir standa Bandaríkin frammi fyrir síbreytilegu landslagi netárása. Skipulagðir netglæpahópar hakkara herja á fyrirtæki og stofnanir - og eru óþreytandi uppspretta nýrra árásaraðferða sem erfitt er að halda í við. Á sama tíma eykur flókin virðiskeðja hugbúnaðar - þar sem veikleikar í hugbúnaði sem fyrirtæki kaupa af öðrum eru nýttir til netárása - flækjustig þeirra varna sem grípa þarf til. Þá hafa netárásir óvinveittra þjóðríkja farið ört vaxandi með auknum stríðsátökum og óróleika á alþjóðasviðinu. Árásaraðilar hafa sérstakan áhuga á lykilinnviðum samfélaga, s.s. orkuinnviðum, vatnsveitum, fjármálakerfum, matvælaframleiðslu og innviðum heilbrigðisgeirans, því þannig geta þeir lamað heilu samfélögin án þess að til hefðbundins hernaðar þurfi að koma. Sá skortur á samræmi og samhæfingu sem fylgir dreifðari ábyrgð mun að öllum líkindum auðvelda árásaraðilum að gera netárásir á lykilinnviði einstakra ríkja Bandaríkjanna, enda munu sum ríki vera verr varin en önnur. Fyrir Ísland, sem er mjög háð stafrænum innviðum en hefur takmarkaða fjármuni í samanburði við til dæmis Bandaríkin, ætti þessi áherslubreyting að vera þörf áminning um mikilvægi markvissrar nálgunar við netöryggi. Netöryggi er þjóðaröryggi Ísland þarf að nálgast netöryggi sem hluta af þjóðaröryggi, ekki bara sem tæknimál sem er á ábyrgð tæknifólks. Það er því afar jákvætt að sjá að netöryggismál ríkisins, þar á meðal CERT-IS (Netöryggissveit stjórnvalda), flytjast til utanríkisráðuneytisins og þá áherslu sem lögð verður á miðlæga og samhæfða stefnu um netöryggi á landsvísu. Með þessu móti verður hægt að efla viðbúnað og samhæfingu viðbragða gegn netógnum, og stíga mikilvæg skref í þá átt að styrkja þjóðaröryggi Íslands á stafrænum vettvangi. Stjórnendur bera ábyrgð og þurfa úrræði Á sama tíma er brýnt að valdefla og styðja við þær stofnanir sem bera endanlega ábyrgð á því að lykilinnviðir samfélagsins lamist ekki þegar þeir verða fyrir árásum, enda fullvíst að öll fyrirtæki og stofnanir munu einhverntímann verða fyrir netárásum. Framkvæmd netöryggis og endanleg ábyrgð liggur nefnilega hjá stjórnendum þessara stofnana - og samkvæmt NIS-2 reglugerðinni munu þeir bera persónulega ábyrgð á afleiðingum netárása hafi þeir ekki gripið til nægilegra netöryggisráðstafana. Netöryggið byrjar hjá notandanum Þegar kemur að netöryggi liggur stærsti veikleiki allra þjóða í skorti á vitund um og þekkingu á netöryggi. Fyrirtæki og stofnanir munu ekki geta byggt upp þann mannauð sem þarf til að halda í við veldisvöxt netárása. Við getum hins vegar nýtt bestu mögulegu leiðir sem í boði eru til að fyrirbyggja alvarlegar afleiðingar netárása. Þar skiptir mestu að innleiða stefnu sem byggir á því að ekki sé hægt að treysta aðgerðum, t.d. í gegnum fjartengingar, sjálfkrafa (Zero-Trust). Í því felst meðal annars að aðgangur allra notenda að kerfum fyrirtækja og stofnana er stöðugt sannreyndur - og að gert sé ráð fyrir að hakkari hafi nú þegar komist inn í kerfin í gegnum fjartengingu. Ný hugsun – nýjar varnir Rúmlega 90% gagnagíslaárása eru framkvæmdar í gegnum fjartengingar, sem hakkarar nýta til að komast óséðir inn í kerfi og safna viðkvæmum gögnum yfir lengri tíma. Rannsóknir sýna að hakkarar hafa að meðaltali 280 daga til að athafna sig innan kerfa áður en þeirra verður vart. Fjöldi netárása sem heppnast, þrátt fyrir hefðbundnar öryggislausnir, undirstrikar mikilvægi þess að við séum skrefi á undan netglæpamönnum.Þessi staðreynd segir okkur að fyrirtæki og stofnanir verða að ganga lengra í netöryggi en hefðbundin auðkenningar- og aðgangsstýringarkerfi bjóða upp á. Nauðsynlegt er að innleiða lausnir sem tryggja að raunverulegur notandi – ekki árásaraðili – standi á bak við allar aðgerðir í viðkvæmum kerfum. Slík staðfesting á öllum notendasamskiptum í rauntíma skiptir sköpum við að greina flóknar árásir og stöðva þær áður en þær valda skaða, s.s. gagnagíslatöku og leka persónugreinanlegra upplýsinga um notendur og viðskiptavini, eða yfirtöku á stjórn innviða. Netöryggi er hópíþrótt Það er brýnt að við lítum á netöryggi sem óaðskiljanlegan hluta af þjóðaröryggi og vinnum saman - stjórnvöld, fyrirtæki og stofnanir - að því að nálgast netöryggi með heildstæðum, markvissum og samhæfðum hætti og nýtum til þess bestu mögulegu tæknilausnir. Aðeins þannig getum við mætt vaxandi ógn í síbreytilegu landslagi netárása - sem virða engin landamæri. Höfundur er framkvæmdastjóri og einn stofnenda netöryggisfyrirtæksins Keystrike. Viltu birta grein á Vísi? Sendu okkur póst. Senda grein Netöryggi Mest lesið „Mér sýnist Inga Sæland fá talsvert út úr þessu“ Sigurjón Arnórsson Skoðun Eru stjórnarandstæðingar viljandi að misskilja samsköttun? Þórhallur Valur Benónýsson Skoðun Spilavíti er og verður spilavíti Tryggvi Rúnar Brynjarsson Skoðun Þjónusturof hefst í dag Hanna Birna Valdimarsdóttir Skoðun Verjum frelsið og mannréttindin Sigurjón Njarðarson Skoðun Skortur á metnaði í loftslagsmálum Svandís Svavarsdóttir,Guðmundur Ingi Guðbrandsson Skoðun Árangur hefst hér. Með þér. Guðrún Högnadóttir Skoðun Þegar lýðheilsa, lýðræði og loftslagið eru í húfi, ekki efla samstarf við Bandaríkin Davíð Aron Routley Skoðun Viðhorf sem mótar veruleikann – inngilding á orði og á borði Sóldís Birta Reynisdóttir Skoðun Mótórhjólasamtök á Íslandi – hvers vegna öll þessi læti? Helgi Gunnlaugsson Skoðun Skoðun Skoðun Hvað með dansinn? Lilja Björk Haraldsdóttir skrifar Skoðun Mótórhjólasamtök á Íslandi – hvers vegna öll þessi læti? Helgi Gunnlaugsson skrifar Skoðun Viðhorf sem mótar veruleikann – inngilding á orði og á borði Sóldís Birta Reynisdóttir skrifar Skoðun „Mér sýnist Inga Sæland fá talsvert út úr þessu“ Sigurjón Arnórsson skrifar Skoðun Árangur hefst hér. Með þér. Guðrún Högnadóttir skrifar Skoðun Þegar lýðheilsa, lýðræði og loftslagið eru í húfi, ekki efla samstarf við Bandaríkin Davíð Aron Routley skrifar Skoðun Þjónusturof hefst í dag Hanna Birna Valdimarsdóttir skrifar Skoðun Verjum frelsið og mannréttindin Sigurjón Njarðarson skrifar Skoðun Spilavíti er og verður spilavíti Tryggvi Rúnar Brynjarsson skrifar Skoðun Skortur á metnaði í loftslagsmálum Svandís Svavarsdóttir,Guðmundur Ingi Guðbrandsson skrifar Skoðun Eru stjórnarandstæðingar viljandi að misskilja samsköttun? Þórhallur Valur Benónýsson skrifar Skoðun Orðræða mótar menningu – og menningin mótar okkur öll Jóhanna Bárðardóttir skrifar Skoðun Eitt spilakort, betri spilamenning – er skaðaminnkandi Ingvar Örn Ingvarsson skrifar Skoðun Sameining sem eflir íslenskan landbúnað Egill Gautason skrifar Skoðun Konur sem stinga hvor aðra í bakið Sigríður Svanborgardóttir skrifar Skoðun Fjölbreytileiki er styrkleiki Guðmundur Ingi Kristinsson skrifar Skoðun Það er list að lifa með krabbameini Hlíf Steingrímsdóttir skrifar Skoðun Um kynjafræði og pólítík Hanna Björg Vilhjálmsdóttir skrifar Skoðun Við fylgjum þér frá getnaði til grafar Benedikt S. Benediktsson skrifar Skoðun Mega einhverf hverfa? Ármann Pálsson,Björg Torfadóttir,Sigrún Ósk,Sigurjón Már,Halldóra Hafsteins,Guðlaug Svala Kristjánsdóttir,Mamiko Dís Ragnarsdóttir skrifar Skoðun Ef þið bara hefðuð séð heiminn út frá mínum augum: Börn & ADHD Stefán Þorri Helgason skrifar Skoðun 112. liðurinn í aðgerðaáætlun í menntamálum? Ingólfur Ásgeir Jóhannesson skrifar Skoðun Konur á örorku Sigríður Ingibjörg Ingadóttir,Steinunn Bragadóttir skrifar Skoðun Drambið okkar Júlíus Valsson skrifar Skoðun Við vitum Guðrún Jónsdóttir skrifar Skoðun Ekki sama hvaðan gott kemur Magnea Gná Jóhannsdóttir skrifar Skoðun Börn í meðferð eiga rétt á fagfólki orð duga ekki lengur! Steindór Þórarinsson skrifar Skoðun Greindarskerðing eða ofurgáfur með gervigreind Björgmundur Örn Guðmundsson skrifar Skoðun Að hafa hemil á nýjum ófjármögnuðum útgjöldum er lykillinn að sjálfbærum rekstri sveitarfélaga Jón Ingi Hákonarson skrifar Skoðun Homo sapiens að öðrum toga: Af hverju ætti ég eiginlega að mæta á PIFF-kvikmyndhátíðina? Ólafur Guðsteinn Kristjánsson skrifar Sjá meira
Í liðinni viku gaf forseti Bandaríkjanna út tilskipun um færslu ábyrgðar á viðbrögðum við netárásum frá alríkisstjórninni til ríkjanna 50 sem mynda Bandaríkin. Þessi áherslubreyting er gerð á sama tíma og netárásir verða sífellt alvarlegri og útbreiddari - og óhætt að segja að hún geti haft varanleg áhrif á þjóðaröryggi Bandaríkjanna. Þetta veldur áhyggjum enda er full ástæða til að hafa áhyggjur af samhæfingu, samræmi og mismunandi getu ríkja til að verjast árásum. En hvað þýðir þetta fyrir okkur á Íslandi? Segja má að þessi þróun sé skýrt merki um að jafnvel tæknivæddustu þjóðir heims eiga í erfiðleikum með að halda í við netógnir. Árásaraðilar sækja í innviði Líkt og aðrar þjóðir standa Bandaríkin frammi fyrir síbreytilegu landslagi netárása. Skipulagðir netglæpahópar hakkara herja á fyrirtæki og stofnanir - og eru óþreytandi uppspretta nýrra árásaraðferða sem erfitt er að halda í við. Á sama tíma eykur flókin virðiskeðja hugbúnaðar - þar sem veikleikar í hugbúnaði sem fyrirtæki kaupa af öðrum eru nýttir til netárása - flækjustig þeirra varna sem grípa þarf til. Þá hafa netárásir óvinveittra þjóðríkja farið ört vaxandi með auknum stríðsátökum og óróleika á alþjóðasviðinu. Árásaraðilar hafa sérstakan áhuga á lykilinnviðum samfélaga, s.s. orkuinnviðum, vatnsveitum, fjármálakerfum, matvælaframleiðslu og innviðum heilbrigðisgeirans, því þannig geta þeir lamað heilu samfélögin án þess að til hefðbundins hernaðar þurfi að koma. Sá skortur á samræmi og samhæfingu sem fylgir dreifðari ábyrgð mun að öllum líkindum auðvelda árásaraðilum að gera netárásir á lykilinnviði einstakra ríkja Bandaríkjanna, enda munu sum ríki vera verr varin en önnur. Fyrir Ísland, sem er mjög háð stafrænum innviðum en hefur takmarkaða fjármuni í samanburði við til dæmis Bandaríkin, ætti þessi áherslubreyting að vera þörf áminning um mikilvægi markvissrar nálgunar við netöryggi. Netöryggi er þjóðaröryggi Ísland þarf að nálgast netöryggi sem hluta af þjóðaröryggi, ekki bara sem tæknimál sem er á ábyrgð tæknifólks. Það er því afar jákvætt að sjá að netöryggismál ríkisins, þar á meðal CERT-IS (Netöryggissveit stjórnvalda), flytjast til utanríkisráðuneytisins og þá áherslu sem lögð verður á miðlæga og samhæfða stefnu um netöryggi á landsvísu. Með þessu móti verður hægt að efla viðbúnað og samhæfingu viðbragða gegn netógnum, og stíga mikilvæg skref í þá átt að styrkja þjóðaröryggi Íslands á stafrænum vettvangi. Stjórnendur bera ábyrgð og þurfa úrræði Á sama tíma er brýnt að valdefla og styðja við þær stofnanir sem bera endanlega ábyrgð á því að lykilinnviðir samfélagsins lamist ekki þegar þeir verða fyrir árásum, enda fullvíst að öll fyrirtæki og stofnanir munu einhverntímann verða fyrir netárásum. Framkvæmd netöryggis og endanleg ábyrgð liggur nefnilega hjá stjórnendum þessara stofnana - og samkvæmt NIS-2 reglugerðinni munu þeir bera persónulega ábyrgð á afleiðingum netárása hafi þeir ekki gripið til nægilegra netöryggisráðstafana. Netöryggið byrjar hjá notandanum Þegar kemur að netöryggi liggur stærsti veikleiki allra þjóða í skorti á vitund um og þekkingu á netöryggi. Fyrirtæki og stofnanir munu ekki geta byggt upp þann mannauð sem þarf til að halda í við veldisvöxt netárása. Við getum hins vegar nýtt bestu mögulegu leiðir sem í boði eru til að fyrirbyggja alvarlegar afleiðingar netárása. Þar skiptir mestu að innleiða stefnu sem byggir á því að ekki sé hægt að treysta aðgerðum, t.d. í gegnum fjartengingar, sjálfkrafa (Zero-Trust). Í því felst meðal annars að aðgangur allra notenda að kerfum fyrirtækja og stofnana er stöðugt sannreyndur - og að gert sé ráð fyrir að hakkari hafi nú þegar komist inn í kerfin í gegnum fjartengingu. Ný hugsun – nýjar varnir Rúmlega 90% gagnagíslaárása eru framkvæmdar í gegnum fjartengingar, sem hakkarar nýta til að komast óséðir inn í kerfi og safna viðkvæmum gögnum yfir lengri tíma. Rannsóknir sýna að hakkarar hafa að meðaltali 280 daga til að athafna sig innan kerfa áður en þeirra verður vart. Fjöldi netárása sem heppnast, þrátt fyrir hefðbundnar öryggislausnir, undirstrikar mikilvægi þess að við séum skrefi á undan netglæpamönnum.Þessi staðreynd segir okkur að fyrirtæki og stofnanir verða að ganga lengra í netöryggi en hefðbundin auðkenningar- og aðgangsstýringarkerfi bjóða upp á. Nauðsynlegt er að innleiða lausnir sem tryggja að raunverulegur notandi – ekki árásaraðili – standi á bak við allar aðgerðir í viðkvæmum kerfum. Slík staðfesting á öllum notendasamskiptum í rauntíma skiptir sköpum við að greina flóknar árásir og stöðva þær áður en þær valda skaða, s.s. gagnagíslatöku og leka persónugreinanlegra upplýsinga um notendur og viðskiptavini, eða yfirtöku á stjórn innviða. Netöryggi er hópíþrótt Það er brýnt að við lítum á netöryggi sem óaðskiljanlegan hluta af þjóðaröryggi og vinnum saman - stjórnvöld, fyrirtæki og stofnanir - að því að nálgast netöryggi með heildstæðum, markvissum og samhæfðum hætti og nýtum til þess bestu mögulegu tæknilausnir. Aðeins þannig getum við mætt vaxandi ógn í síbreytilegu landslagi netárása - sem virða engin landamæri. Höfundur er framkvæmdastjóri og einn stofnenda netöryggisfyrirtæksins Keystrike.
Þegar lýðheilsa, lýðræði og loftslagið eru í húfi, ekki efla samstarf við Bandaríkin Davíð Aron Routley Skoðun
Skoðun Viðhorf sem mótar veruleikann – inngilding á orði og á borði Sóldís Birta Reynisdóttir skrifar
Skoðun Þegar lýðheilsa, lýðræði og loftslagið eru í húfi, ekki efla samstarf við Bandaríkin Davíð Aron Routley skrifar
Skoðun Eru stjórnarandstæðingar viljandi að misskilja samsköttun? Þórhallur Valur Benónýsson skrifar
Skoðun Mega einhverf hverfa? Ármann Pálsson,Björg Torfadóttir,Sigrún Ósk,Sigurjón Már,Halldóra Hafsteins,Guðlaug Svala Kristjánsdóttir,Mamiko Dís Ragnarsdóttir skrifar
Skoðun Að hafa hemil á nýjum ófjármögnuðum útgjöldum er lykillinn að sjálfbærum rekstri sveitarfélaga Jón Ingi Hákonarson skrifar
Skoðun Homo sapiens að öðrum toga: Af hverju ætti ég eiginlega að mæta á PIFF-kvikmyndhátíðina? Ólafur Guðsteinn Kristjánsson skrifar
Þegar lýðheilsa, lýðræði og loftslagið eru í húfi, ekki efla samstarf við Bandaríkin Davíð Aron Routley Skoðun