Opið bréf til undirbúningskjörbréfanefndar Alþingis Jóhann Friðrik Friðriksson og skrifa 25. janúar 2025 07:02 Samkvæmt fréttum virðist liggja fyrir að framboð, sem ekki er skráð sem stjórnmálaflokkur, hefur fengið fjárframlög úr ríkissjóði og vísvitandi nýtt þau í kosningabaráttu sína þrátt fyrir að viðurkenna að hafa ekki átt rétt á þeim. Samkvæmt lögum nr. 162/2006 eiga eingöngu skráðir stjórnmálaflokkar rétt á slíkum framlögum. Mikilvægt er fyrir Alþingi að skera úr um áhrif þessara upplýsinga á kosningarnar sem fram fóru 30. nóvember síðastliðinn og mögulegan aðstöðumun framboða til kosninga í þessu ljósi. Í lýðræðissamfélagi verður að ríkja traust gagnvart kosningakerfum og leikreglur þurfa að vera bæði skýrar og sanngjarnar. Því er brýnt að tryggja jafnræði framboða og frambjóðenda í kosningum og líklegt að sú krafa sé almenn hér á landi. Það vekur því upp spurningar þegar framboð virðist hafa komist upp með að nýta fjárframlög, sér í lagi í kosningabaráttu, án þess að uppfylla kröfur samkvæmt lögum. Kosningalög nr. 24/2000 gera þá kröfu að framboð uppfylli öll formskilyrði til að teljast gild. Sú staðreynd að eitt framboð þurfti ekki að uppfylla sömu kröfur og önnur getur varla talist léttvægt. Dómar Mannréttindadómstólsins Mannréttindadómstóll Evrópu (MDE) hefur fjallað um mikilvægi þess að stjórnmálaflokkar njóti jafnræðis í fjármögnun og að stjórnvöld tryggi að athafnir þess skekki ekki lýðræðislegt ferli. Óhjákvæmilegt er að bera saman þá stöðu sem virðist uppi hér á landi þar sem ekki öll framboð í síðustu kosningum eru skráð stjórnmálasamtök og því virðast gilda mismunandi lög um framboðin og skyldur þeirra. Dómur MDE í máli Parti Nationaliste Basque gegn Frakklandi fjallaði m.a. um nauðsyn þess að reglur um kosningar séu skýrar og þeim framfylgt á samræmdan hátt. Annað dæmi er mál Cumhuriyet Halk Partisi gegn Tyrklandi en í báðum tilvikum var um mismunun stjórnvalda gagnvart framboðum að ræða og þar með brot á Mannréttindasáttmálanum. Eflaust eru dæmin fleiri sem vísa má til en kjarni málsins er alltaf sá sami. Öll framboð eiga að vera undir sömu lög og reglur sett. Skyldur stjórnvalda til eftirlits Á Íslandi er það stjórnvalda að fylgja eftir lögum nr. 162/2006 og kosningalögum nr. 24/2000. Kjörstjórnir hafa þar veigamikið hlutverk. Ef það hefur ekki verið gert, gæti ríkið talist hafa vanrækt skyldur sínar. Hvers konar mismunun getur því brotið gegn réttindum einstaklinga og flokka. Jafnræðisregla stjórnarskrárinnar kveður á um að allir eigi að vera jafnir fyrir lögum. Ef allir stjórnmálaflokkar, að einum undaskildum, þurfa að gangast undir lagakröfur t.d. skila fjárhagsgögnum, staðfesta skráningu og fylgja tilteknum reglum gæti það falið í sér brot á jafnræðisreglu. Í þessu samhengi gæti verið lagt útfrá því að eitt framboð hafi haft óeðlilegt forskot enda ekki undir sömu kvaðir sett. Einnig verður að velta upp þeirri spurningu hvers vegna framboð sem ekki er skráð stjórnmálasamtök fékk aðgang að kjörskrá og listabókstaf. Samkvæmt kosningarlögum er stjórnmàlasamtökum einum heimilt að bjóða fram. Landskjörstjórn virðist hafa virt það að vettugi. Það hlýtur að teljast mikilvægt að lögmæti framboðsins sé hafið yfir vafa í þágu frambjóðenda þess og ekki síst kjósenda. Alþingi gefur kosningum heilbrigðisvottorð Í lýðræðisríkjum er almennt viðurkennt að jafnræði í fjármögnun stjórnmálaflokka og kosninga sé grundvallaratriði til að tryggja sanngjarna niðurstöðu. Leiði rannsókn undirbúningskjörbréfanefndar Alþingis í ljós að einn flokkur naut undanþágu frá skilyrðum sem aðrir flokkar þurftu að uppfylla verður að meta áhrif þeirrar mismununar á kosningaúrslit. Alþingi þarf einnig að rannsaka, útfrá jafnræðisreglu, mögulega notkun framboðs á fjárframlagi frá stjórnvöldum í kosningabaráttu sem það hefur viðurkennt að eiga ekki rétt á. Einnig þarf að skoða ferli við veitingu listabókstafs og samþykktar framboðs sem ekki er skráð stjórnmálaafl og aðgang þess að kjörskrá. Hafa þarf í huga rétt þeirra sem skráðir eru á kjörskrá og máttu búast við því að aðeins til þess bærir aðilar fengju aðgang að þeirra gögnum. Það er mikilvægt að alþingismenn geti með góðri samvisku gefið alþingiskosningunum heilbirgðisvottorð á fyrsta þingfundi og hvergi beri skugga á. Á Íslandi er þingræði og þar liggur síðasta orðið. Með bréfi þessu vil ég ítreka þær skyldur sem á undirbúningskjörbréfanefnd hvíla og þeim þingmönnum sem Landskjörstjórn hefur veitt kjörbréf. Alþingismenn þurfa greinargóðar upplýsingar til þess að geta kynnt sér málavöxtu enda þeirra að kjósa eftir sannfæringu sinni. Höfundur er varaþingmaður og fyrrverandi nefndarmaður í undirbúningskjörbréfanefnd Alþingis. Viltu birta grein á Vísi? Sendu okkur póst. Senda grein Flokkur fólksins Alþingiskosningar 2024 Framsóknarflokkurinn Jóhann Friðrik Friðriksson Mest lesið Þegar heiftin nær tökum á hrútakofanum Heimir Már Pétursson Skoðun Geðræni sjúkdómurinn sem gleymist að tala um Stefán Guðbrandsson Skoðun Halldór 15.02.2025 Halldór Aukinn veikindaréttur – aukið jafnrétti kynjanna – fyrir félagsfólk VR Þorsteinn Skúli Sveinsson Skoðun Verður dánaraðstoð leyfð í Danmörku í náinni framtíð? Bjarni Jónsson Skoðun Svar við rangfærslum Félags atvinnurekenda um tollamál Erna Bjarnadóttir Skoðun Flugvöllur okkar allra! Lilja Rafney Magnúsdóttir Skoðun Rauðsokkur í Efra-Breiðholti Edith Oddsteinsdóttir Skoðun Hugtakinu almannaheill snúið á haus Björg Eva Erlendsdóttir,Þorgerður María Þorbjarnardóttir,Árni Finnsson ,Snæbjörn Guðmundsson,Elvar Örn Friðriksso,Friðleifur E. Guðmundsson,Snorri Hallgrímsson,Sigþrúður Jónsdóttir Skoðun Sannleikurinn um undirbúning útlendingafrumvarpsins Guðrún Hafsteinsdóttir Skoðun Skoðun Skoðun Geðræni sjúkdómurinn sem gleymist að tala um Stefán Guðbrandsson skrifar Skoðun Aukinn veikindaréttur – aukið jafnrétti kynjanna – fyrir félagsfólk VR Þorsteinn Skúli Sveinsson skrifar Skoðun Þegar heiftin nær tökum á hrútakofanum Heimir Már Pétursson skrifar Skoðun Verður dánaraðstoð leyfð í Danmörku í náinni framtíð? Bjarni Jónsson skrifar Skoðun Flugvöllur okkar allra! Lilja Rafney Magnúsdóttir skrifar Skoðun Svar við rangfærslum Félags atvinnurekenda um tollamál Erna Bjarnadóttir skrifar Skoðun Við þurfum að ræða um Evrópusambandið Kristján Reykjalín Vigfússon skrifar Skoðun Sannleikurinn um undirbúning útlendingafrumvarpsins Guðrún Hafsteinsdóttir skrifar Skoðun Hvernig bætum við stafræna umgjörð heilbrigðiskerfisins? Arna Harðardóttir skrifar Skoðun Þegar raunveruleikinn er forritaður Halldóra Lillý Jóhannsdóttir skrifar Skoðun Hvernig byggjum við framtíð matvælaiðnaðar á Íslandi? Oddur Már Gunnarsson,Salvör Jónsdóttir skrifar Skoðun Á Sjálfstæðisflokkurinn sér viðreisnar von? Ole Anton Bieltvedt skrifar Skoðun Valentínus Árni Már Jensson skrifar Skoðun Velferð framar verðstöðugleika: Hvers vegna lífskjör ættu að vera aðalatriðið Eggert Sigurbergsson skrifar Skoðun Barnavernd í brennidepli! Merki um öryggi – Signs of Safety Gyða Hjartardóttir skrifar Skoðun Kolbikasvört staða María Rut Kristinsdóttir skrifar Skoðun Faglegt og jákvætt sérfræðiálit Skipulagsstofnunar um Coda Terminal Edda Sif Pind Aradóttir skrifar Skoðun Ekkert um okkur án okkar Alma Ýr Ingólfsdóttir skrifar Skoðun One way Ticket á Litla-Hraun í framtíðinni! Davíð Bergmann skrifar Skoðun Rauðsokkur í Efra-Breiðholti Edith Oddsteinsdóttir skrifar Skoðun Jafningjafræðsla um stafrænt ofbeldi Hjalti Ómar Ágústsson skrifar Skoðun Hugtakinu almannaheill snúið á haus Björg Eva Erlendsdóttir,Þorgerður María Þorbjarnardóttir,Árni Finnsson ,Snæbjörn Guðmundsson,Elvar Örn Friðriksso,Friðleifur E. Guðmundsson,Snorri Hallgrímsson,Sigþrúður Jónsdóttir skrifar Skoðun Faglegt val í stjórnir ríkisfyrirtækja Daði Már Kristófersson skrifar Skoðun Umferðaröryggissérfræðingur lemur höfðinu við malbikið Sigþór Sigurðsson skrifar Skoðun Ég stend með kennurum Ögmundur Jónasson skrifar Skoðun Matvælastofnun - dýravernd verði rutt úr stofnuninni - strax Árni Stefán Árnason skrifar Skoðun Að lesa Biblíuna eins og Njálu Örn Bárður Jónsson skrifar Skoðun Þora ekki í skólann Kolbrún Áslaugar Baldursdóttir skrifar Skoðun Græn borg Auður Elva Kjartansdóttir skrifar Skoðun Blekking í umræðunni eða raunveruleg forréttindablinda? Þórkatla Eggerz Tinnudóttir skrifar Sjá meira
Samkvæmt fréttum virðist liggja fyrir að framboð, sem ekki er skráð sem stjórnmálaflokkur, hefur fengið fjárframlög úr ríkissjóði og vísvitandi nýtt þau í kosningabaráttu sína þrátt fyrir að viðurkenna að hafa ekki átt rétt á þeim. Samkvæmt lögum nr. 162/2006 eiga eingöngu skráðir stjórnmálaflokkar rétt á slíkum framlögum. Mikilvægt er fyrir Alþingi að skera úr um áhrif þessara upplýsinga á kosningarnar sem fram fóru 30. nóvember síðastliðinn og mögulegan aðstöðumun framboða til kosninga í þessu ljósi. Í lýðræðissamfélagi verður að ríkja traust gagnvart kosningakerfum og leikreglur þurfa að vera bæði skýrar og sanngjarnar. Því er brýnt að tryggja jafnræði framboða og frambjóðenda í kosningum og líklegt að sú krafa sé almenn hér á landi. Það vekur því upp spurningar þegar framboð virðist hafa komist upp með að nýta fjárframlög, sér í lagi í kosningabaráttu, án þess að uppfylla kröfur samkvæmt lögum. Kosningalög nr. 24/2000 gera þá kröfu að framboð uppfylli öll formskilyrði til að teljast gild. Sú staðreynd að eitt framboð þurfti ekki að uppfylla sömu kröfur og önnur getur varla talist léttvægt. Dómar Mannréttindadómstólsins Mannréttindadómstóll Evrópu (MDE) hefur fjallað um mikilvægi þess að stjórnmálaflokkar njóti jafnræðis í fjármögnun og að stjórnvöld tryggi að athafnir þess skekki ekki lýðræðislegt ferli. Óhjákvæmilegt er að bera saman þá stöðu sem virðist uppi hér á landi þar sem ekki öll framboð í síðustu kosningum eru skráð stjórnmálasamtök og því virðast gilda mismunandi lög um framboðin og skyldur þeirra. Dómur MDE í máli Parti Nationaliste Basque gegn Frakklandi fjallaði m.a. um nauðsyn þess að reglur um kosningar séu skýrar og þeim framfylgt á samræmdan hátt. Annað dæmi er mál Cumhuriyet Halk Partisi gegn Tyrklandi en í báðum tilvikum var um mismunun stjórnvalda gagnvart framboðum að ræða og þar með brot á Mannréttindasáttmálanum. Eflaust eru dæmin fleiri sem vísa má til en kjarni málsins er alltaf sá sami. Öll framboð eiga að vera undir sömu lög og reglur sett. Skyldur stjórnvalda til eftirlits Á Íslandi er það stjórnvalda að fylgja eftir lögum nr. 162/2006 og kosningalögum nr. 24/2000. Kjörstjórnir hafa þar veigamikið hlutverk. Ef það hefur ekki verið gert, gæti ríkið talist hafa vanrækt skyldur sínar. Hvers konar mismunun getur því brotið gegn réttindum einstaklinga og flokka. Jafnræðisregla stjórnarskrárinnar kveður á um að allir eigi að vera jafnir fyrir lögum. Ef allir stjórnmálaflokkar, að einum undaskildum, þurfa að gangast undir lagakröfur t.d. skila fjárhagsgögnum, staðfesta skráningu og fylgja tilteknum reglum gæti það falið í sér brot á jafnræðisreglu. Í þessu samhengi gæti verið lagt útfrá því að eitt framboð hafi haft óeðlilegt forskot enda ekki undir sömu kvaðir sett. Einnig verður að velta upp þeirri spurningu hvers vegna framboð sem ekki er skráð stjórnmálasamtök fékk aðgang að kjörskrá og listabókstaf. Samkvæmt kosningarlögum er stjórnmàlasamtökum einum heimilt að bjóða fram. Landskjörstjórn virðist hafa virt það að vettugi. Það hlýtur að teljast mikilvægt að lögmæti framboðsins sé hafið yfir vafa í þágu frambjóðenda þess og ekki síst kjósenda. Alþingi gefur kosningum heilbrigðisvottorð Í lýðræðisríkjum er almennt viðurkennt að jafnræði í fjármögnun stjórnmálaflokka og kosninga sé grundvallaratriði til að tryggja sanngjarna niðurstöðu. Leiði rannsókn undirbúningskjörbréfanefndar Alþingis í ljós að einn flokkur naut undanþágu frá skilyrðum sem aðrir flokkar þurftu að uppfylla verður að meta áhrif þeirrar mismununar á kosningaúrslit. Alþingi þarf einnig að rannsaka, útfrá jafnræðisreglu, mögulega notkun framboðs á fjárframlagi frá stjórnvöldum í kosningabaráttu sem það hefur viðurkennt að eiga ekki rétt á. Einnig þarf að skoða ferli við veitingu listabókstafs og samþykktar framboðs sem ekki er skráð stjórnmálaafl og aðgang þess að kjörskrá. Hafa þarf í huga rétt þeirra sem skráðir eru á kjörskrá og máttu búast við því að aðeins til þess bærir aðilar fengju aðgang að þeirra gögnum. Það er mikilvægt að alþingismenn geti með góðri samvisku gefið alþingiskosningunum heilbirgðisvottorð á fyrsta þingfundi og hvergi beri skugga á. Á Íslandi er þingræði og þar liggur síðasta orðið. Með bréfi þessu vil ég ítreka þær skyldur sem á undirbúningskjörbréfanefnd hvíla og þeim þingmönnum sem Landskjörstjórn hefur veitt kjörbréf. Alþingismenn þurfa greinargóðar upplýsingar til þess að geta kynnt sér málavöxtu enda þeirra að kjósa eftir sannfæringu sinni. Höfundur er varaþingmaður og fyrrverandi nefndarmaður í undirbúningskjörbréfanefnd Alþingis.
Aukinn veikindaréttur – aukið jafnrétti kynjanna – fyrir félagsfólk VR Þorsteinn Skúli Sveinsson Skoðun
Hugtakinu almannaheill snúið á haus Björg Eva Erlendsdóttir,Þorgerður María Þorbjarnardóttir,Árni Finnsson ,Snæbjörn Guðmundsson,Elvar Örn Friðriksso,Friðleifur E. Guðmundsson,Snorri Hallgrímsson,Sigþrúður Jónsdóttir Skoðun
Skoðun Aukinn veikindaréttur – aukið jafnrétti kynjanna – fyrir félagsfólk VR Þorsteinn Skúli Sveinsson skrifar
Skoðun Hvernig byggjum við framtíð matvælaiðnaðar á Íslandi? Oddur Már Gunnarsson,Salvör Jónsdóttir skrifar
Skoðun Velferð framar verðstöðugleika: Hvers vegna lífskjör ættu að vera aðalatriðið Eggert Sigurbergsson skrifar
Skoðun Faglegt og jákvætt sérfræðiálit Skipulagsstofnunar um Coda Terminal Edda Sif Pind Aradóttir skrifar
Skoðun Hugtakinu almannaheill snúið á haus Björg Eva Erlendsdóttir,Þorgerður María Þorbjarnardóttir,Árni Finnsson ,Snæbjörn Guðmundsson,Elvar Örn Friðriksso,Friðleifur E. Guðmundsson,Snorri Hallgrímsson,Sigþrúður Jónsdóttir skrifar
Skoðun Blekking í umræðunni eða raunveruleg forréttindablinda? Þórkatla Eggerz Tinnudóttir skrifar
Aukinn veikindaréttur – aukið jafnrétti kynjanna – fyrir félagsfólk VR Þorsteinn Skúli Sveinsson Skoðun
Hugtakinu almannaheill snúið á haus Björg Eva Erlendsdóttir,Þorgerður María Þorbjarnardóttir,Árni Finnsson ,Snæbjörn Guðmundsson,Elvar Örn Friðriksso,Friðleifur E. Guðmundsson,Snorri Hallgrímsson,Sigþrúður Jónsdóttir Skoðun