Tilraun til 40 ára býður skipbrot - allir þegja Björn Ólafsson skrifar 6. janúar 2025 07:30 Árið 1983 var ákveðið að setja kvóta á þorsk, til að sporna við „ofveiði“. En veiðin hafði „dottið niður í aðeins“ 300 þús tonn. Markmið kvótasetningar var að byggja upp veiðiþol þorskstofnsins. Hafró gaf sér að jafnstöðuafli úr þorskstofninum ætti að vera um 450 þús tonn á ári.(Sigfús A. Schopka fiskifræðingur) Kvóti var síðan settur á samkvæmt reiknireglum árið 1984. Hafró lagði til að viðmiðunarkvótinn yrði um 200/250 þús tonn. Viðmiðunarkvótinn hefur nánast staðið í stað alla tíð síðan, eða í 40 ár. Stjórnleysi í þorskveiðum gaf 400-546 þús tonna afla áratugum saman. Frá stríðslokum og fram til 1980, eða í yfir 30 ár samfleytt, ár eftir ár voru veidd um 400-546 þús tonn af þorski hér við land. Erlendir togarar gátu þá veitt nánast upp í fjöru og með þeirri möskvastærð sem þeim hentaði. Því var mikill smáþorskur veiddur á öllu þessu tímabili, hvort sem hann var nýttur eða hent í sjóinn aftur. Svona var umgengnin um fiskimiðin áratugum saman. Síðan þá höfum við unnið tvö þorskastríð, komið öllum erlendum veiðiskipum af miðunum, sett reglur um möskvastærðir, friðað hrygningarhólf, beitt skyndifriðunum svæða, notað alla nútíma tækni til að rannsaka og efla þorskstofninn, tekið algjöra stjórn á umgengni við fiskimiðin. Jafnstöðuaflinn sem Hafró sagði þorskstofninn bera; 450 þús tonn, er enn jafn fjarlægur og fyrir 40 árum. Þorskaflinn hefur síðast liðinn 40 ár verið að meðaltali um 50% af því sem hann var í amk 30 ár samfleytt fyrir kvótasetningu. Hafró týndi hálfri milljón tonna af þorski 2021/22. Samkvæmt tölum Hafró hefur stærð þorskstofnsins þróast svona: Samkvæmt þessum tölum hefur þorskstofninn minnkað um 61. þús tonn, eftir 40 ára uppbyggingarstefnu. Árið 2019 gaf Hafró út að hrygningastofn þorsksins hafi ekki verið stærri í 60 ár, eða frá árinu 1959. Hafró hafði árin áður ítrekað að stofninn væri á uppleið. Tveimur árum síðar, 2021, segir Hafró að reyndar hafi stofninn verið ofmetinn, líklega sem nemur um 500 þús tonnum. Bara frávik. Forsendur sem notaðar höfðu verið, taldi Hafró þurfa að breyta. Ýmsir stuðlar og breytur í formúlunni voru ekki alveg að gefa rétt mynd af stöðunni. Árgangar nokkurra ára fyrr hefðu verið minni en reiknað var með. Á einni nóttu hurfu sem sagt hálf milljón tonna af þorski úr sjónum við landið. Reyndar höfðu komið fram frávik í gegnum árin, en aldrei neitt í líkingu við þessa stærð. Frávikið nam meira en 2ja ára veiði þors. Tug milljarða aflaverðmæti. Ef Seðlabankinn væri jafn mistækur í sinni áætlanagerð, er hætt við að trúverðugleiki hans væri ekki beint til útflutnings. Umhverfisáhrif. Nú mætti halda að allt tal um hlýnun jarðar hafi kannski haft áhrif á hversu illa hefur gengið að efla þorskstofninn. Þó hitastigið hér sé ekki að taka þátt í umræddri hlýnun. Hvað segir Hafró um umhverfisárhif á þorskinn? Á vefsíðu stofnunarinnar má sjá og lesa: „Þorskurinn kann best við sig við í 4-7°C hita en finnst þó við allt frá 0°C til 16 og jafnvel 20°C hita. Hann er ekki heldur mjög viðkvæmur fyrir seltu því hann getur verið í fullsöltum sjó sem og í söltu vatni árósa” Þá segir Hafró: “Breytingar á hitastigi og seltu í hafinu við Ísland undanfarin 20 ár má rekja til náttúrulegra sveiflna.” Í janúar 2024, segir Jónas Páll Jónasson, sviðsstjóri botnsjávarsviðs Hafró: “….er bjartsýnn á framtíð íslenska þorsksins, þrátt fyrir að sjór fari hlýnandi hér við land eins og víðast annars staðar. Svo í þeim efnum er ekkert sem ætti að koma vísindamönnum Hafró né þorskinum á óvart. Þorskurinn hefur sem sagt lifað við þessar náttúrulegu breytingar, lengur en menn muna eða vita. Ráðherrar hafa gefið Hafró alræðisvald til að fyrra sig ábyrgð. Fagráðherrar sjávarútvegsmála hafa aldrei haft dug og eða þor, til að gagnrýna ráðgjöf og vinnuaðferðir Hafró. Þó tilefnin séu ærin. Það er svo mun auðveldara að fara eftir ráðgjöfinni, eftirláta embættismönnum vald yfir einni mestu auðlind þjóðarinnar, hugsunarlaust, fría sig ábyrgð. Skipbrot-staðreyndir Grundvöllur fyrir að kvótasetja þorskinn, var að byggja upp stofninn með öllum ráðum og kenningum okkar “færustu” fiskifræðinga. Niðurstaða 40 ára tilraunar er sú að aflinn náði aldrei meiru en um 50% af aflanum sem veiddur í yfir 30 ár, áður en kvótinn var reyndur. Jafnstöðu afli úr stofninum sem Hafró taldi vera um 450 þús tonn, líkt og stofninn gaf áratugum saman, er hvergi í sjónmáli. Og, stofninn er minni en þegar tilraunin hófst. Tilraun til 40 ára hefur mistekist, staðreynd. Sé sömu tilraun framhaldið með sama móti næstu 40 árin, búast sérfræðingar við annarri niðurstöðu? Varla vinnur Íslensk Erfðagreining eftir þeirri forskrift. Ríkisstjórn breytinga? Þora Valkyrjurnar? Valkyrjustjórnin ætlar að auka krókaveiðar. Viðbrögð Hafró og SFS eru fyrirséð. Hundar sleppa ekki fiskiroði svo glatt. Þorir ný ríkisstjórn að gera það liggur í augum uppi að þurfi að ráðast í ? Að láta fara fram skoðun, rannsókn á afhverju tilraunin með kvótasetningu þorsks, og fleiri fiskitegunda hefur gjörsamlega mistekist. Hér getur verið um gífurlegar upphæðir fyrir ríkissjóð að ræða. Eins og staðan er nú, er ómögulegt fyrir nokkurn um að fullyrða hversu mikið veiðiþol helstu fiskauðlindir landsmanna geta gefið. Eða á að taka næstu 40 ár í að gera sömu tilraun og vona eins og jólasveinn eftir annarri niðurstöðu? Í ljósi þessa, ætti ríkisstjórnin ekki að hika við að auka þorskkvóta handa krókaveiðibátum. Frávikin í veiðiráðgjöf, spám, stofnstærðarmælingum þorsks, eru slík. Hvort sem kvóti krókabáta væri aukinn um 10-20 þús tonn, rúmast sá afli vel innan allra frávika, skekkjumarka, sem eru í vísundunnið er eftir. Höfundur er útgerðartæknir, fyrrverandi sjómaður og framleiðslustjóri í fiskvinnslu. Viltu birta grein á Vísi? Sendu okkur póst. Senda grein Sjávarútvegur Mest lesið 1 stk. ísl. ríkisborgararéttur - kr. 1,600 Róbert Björnsson Skoðun Faglegt mat eða lukka? I: Frá kennslustofu til stafbókar Bogi Ragnarsson Skoðun Hvers vegna ekki bókun 35? Hjörtur J. Guðmundsson Skoðun Þegar þeir sem segjast þjóna þjóðinni ráðast á hana Ágústa Árnadóttir Skoðun Hvað kosta mannréttindi? Anna Lára Steindal Skoðun Evrópumet! Háskólamenntun minnst metin á Íslandi Vilhjálmur Hilmarsson Skoðun Að vera hvítur og kristinn Guðbrandur Einarsson Skoðun Áhrif veiðigjalda ná út fyrir atvinnugreinina Ásgerður Kristín Gylfadóttir Skoðun Setjum kraft í íslenskukennslu fullorðinna Anna Linda Sigurðardóttir Skoðun Ný nálgun fyrir börn með fjölþættan vanda Guðmundur Ingi Þóroddsson,Guðbjörg Sveinsdóttir Skoðun Skoðun Skoðun Hvað kosta mannréttindi? Anna Lára Steindal skrifar Skoðun Faglegt mat eða lukka? I: Frá kennslustofu til stafbókar Bogi Ragnarsson skrifar Skoðun Hvers vegna ekki bókun 35? Hjörtur J. Guðmundsson skrifar Skoðun 1 stk. ísl. ríkisborgararéttur - kr. 1,600 Róbert Björnsson skrifar Skoðun Ný nálgun fyrir börn með fjölþættan vanda Guðmundur Ingi Þóroddsson,Guðbjörg Sveinsdóttir skrifar Skoðun Setjum kraft í íslenskukennslu fullorðinna Anna Linda Sigurðardóttir skrifar Skoðun Áhrif veiðigjalda ná út fyrir atvinnugreinina Ásgerður Kristín Gylfadóttir skrifar Skoðun Við stöndum með Anahitu og Elissu Valgerður Árnadóttir,Rósa Líf Darradóttir,Aldís Amah Hamilton,Þorgerður María Þorbjarnardóttir,Árni Finnsson skrifar Skoðun RÚV - ljósritunarstofa ríkisins? Birgir Finnsson skrifar Skoðun Að vera hvítur og kristinn Guðbrandur Einarsson skrifar Skoðun Heilbrigðisþjónusta í heimabyggð – loksins orðin að veruleika Anton Guðmundsson skrifar Skoðun Komum heil heim eftir hvítasunnuhelgina Ágúst Mogensen skrifar Skoðun Leiðin til Parísar (bókstaflega) Ólafur St. Arnarsson skrifar Skoðun Ósnertanlegir eineltisseggir og óhæfir starfsmenn Diljá Mist Einarsdóttir skrifar Skoðun Opinber skýring til Sigurjóns Þórðarsonar Heiðrún Lind Marteinsdóttir skrifar Skoðun Ekkert kerfi lifir af pólitískan geðþótta Guðrún Hafsteinsdóttir skrifar Skoðun Þegar undirskrift skiptir máli – um gervigreind, vottun og verðmæti mannlegra athafna Henning Arnór Úlfarsson skrifar Skoðun Hoppað yfir girðingarnar Vilhjálmur Árnason skrifar Skoðun Þegar ég fékk séns Heiða Ingimarsdóttir skrifar Skoðun Verður greinilega að vera Ísrael Hjörtur J. Guðmundsson skrifar Skoðun Evrópumet! Háskólamenntun minnst metin á Íslandi Vilhjálmur Hilmarsson skrifar Skoðun Ríkið tekur – landsbyggðirnar fá minna Hjálmar Bogi Hafliðason skrifar Skoðun Snjallasta stefnubreyting Samfylkingarinnar Jóhann Frímann Arinbjarnarson skrifar Skoðun Þegar samfélagið þagnar Benóný Valur Jakobsson skrifar Skoðun Stjórnleysi í íslenskri dýravernd Árni Stefán Árnason skrifar Skoðun Olíumjólk Sigurður Ingi Friðleifsson skrifar Skoðun Leikskólagjöld í Kópavogi þau hæstu á landinu Örn Arnarson skrifar Skoðun Pólitískur gúmmítékki Jens Garðar Helgason skrifar Skoðun Þegar bændur bregðast dýrum sínum – Valda þeim þjáningu og skelfilegum dauðdaga Ole Anton Bieltvedt skrifar Skoðun Morðæðið á Gaza - Vitfirringin má ekki eyðileggja mennskuna Jón Baldvin Hannesson skrifar Sjá meira
Árið 1983 var ákveðið að setja kvóta á þorsk, til að sporna við „ofveiði“. En veiðin hafði „dottið niður í aðeins“ 300 þús tonn. Markmið kvótasetningar var að byggja upp veiðiþol þorskstofnsins. Hafró gaf sér að jafnstöðuafli úr þorskstofninum ætti að vera um 450 þús tonn á ári.(Sigfús A. Schopka fiskifræðingur) Kvóti var síðan settur á samkvæmt reiknireglum árið 1984. Hafró lagði til að viðmiðunarkvótinn yrði um 200/250 þús tonn. Viðmiðunarkvótinn hefur nánast staðið í stað alla tíð síðan, eða í 40 ár. Stjórnleysi í þorskveiðum gaf 400-546 þús tonna afla áratugum saman. Frá stríðslokum og fram til 1980, eða í yfir 30 ár samfleytt, ár eftir ár voru veidd um 400-546 þús tonn af þorski hér við land. Erlendir togarar gátu þá veitt nánast upp í fjöru og með þeirri möskvastærð sem þeim hentaði. Því var mikill smáþorskur veiddur á öllu þessu tímabili, hvort sem hann var nýttur eða hent í sjóinn aftur. Svona var umgengnin um fiskimiðin áratugum saman. Síðan þá höfum við unnið tvö þorskastríð, komið öllum erlendum veiðiskipum af miðunum, sett reglur um möskvastærðir, friðað hrygningarhólf, beitt skyndifriðunum svæða, notað alla nútíma tækni til að rannsaka og efla þorskstofninn, tekið algjöra stjórn á umgengni við fiskimiðin. Jafnstöðuaflinn sem Hafró sagði þorskstofninn bera; 450 þús tonn, er enn jafn fjarlægur og fyrir 40 árum. Þorskaflinn hefur síðast liðinn 40 ár verið að meðaltali um 50% af því sem hann var í amk 30 ár samfleytt fyrir kvótasetningu. Hafró týndi hálfri milljón tonna af þorski 2021/22. Samkvæmt tölum Hafró hefur stærð þorskstofnsins þróast svona: Samkvæmt þessum tölum hefur þorskstofninn minnkað um 61. þús tonn, eftir 40 ára uppbyggingarstefnu. Árið 2019 gaf Hafró út að hrygningastofn þorsksins hafi ekki verið stærri í 60 ár, eða frá árinu 1959. Hafró hafði árin áður ítrekað að stofninn væri á uppleið. Tveimur árum síðar, 2021, segir Hafró að reyndar hafi stofninn verið ofmetinn, líklega sem nemur um 500 þús tonnum. Bara frávik. Forsendur sem notaðar höfðu verið, taldi Hafró þurfa að breyta. Ýmsir stuðlar og breytur í formúlunni voru ekki alveg að gefa rétt mynd af stöðunni. Árgangar nokkurra ára fyrr hefðu verið minni en reiknað var með. Á einni nóttu hurfu sem sagt hálf milljón tonna af þorski úr sjónum við landið. Reyndar höfðu komið fram frávik í gegnum árin, en aldrei neitt í líkingu við þessa stærð. Frávikið nam meira en 2ja ára veiði þors. Tug milljarða aflaverðmæti. Ef Seðlabankinn væri jafn mistækur í sinni áætlanagerð, er hætt við að trúverðugleiki hans væri ekki beint til útflutnings. Umhverfisáhrif. Nú mætti halda að allt tal um hlýnun jarðar hafi kannski haft áhrif á hversu illa hefur gengið að efla þorskstofninn. Þó hitastigið hér sé ekki að taka þátt í umræddri hlýnun. Hvað segir Hafró um umhverfisárhif á þorskinn? Á vefsíðu stofnunarinnar má sjá og lesa: „Þorskurinn kann best við sig við í 4-7°C hita en finnst þó við allt frá 0°C til 16 og jafnvel 20°C hita. Hann er ekki heldur mjög viðkvæmur fyrir seltu því hann getur verið í fullsöltum sjó sem og í söltu vatni árósa” Þá segir Hafró: “Breytingar á hitastigi og seltu í hafinu við Ísland undanfarin 20 ár má rekja til náttúrulegra sveiflna.” Í janúar 2024, segir Jónas Páll Jónasson, sviðsstjóri botnsjávarsviðs Hafró: “….er bjartsýnn á framtíð íslenska þorsksins, þrátt fyrir að sjór fari hlýnandi hér við land eins og víðast annars staðar. Svo í þeim efnum er ekkert sem ætti að koma vísindamönnum Hafró né þorskinum á óvart. Þorskurinn hefur sem sagt lifað við þessar náttúrulegu breytingar, lengur en menn muna eða vita. Ráðherrar hafa gefið Hafró alræðisvald til að fyrra sig ábyrgð. Fagráðherrar sjávarútvegsmála hafa aldrei haft dug og eða þor, til að gagnrýna ráðgjöf og vinnuaðferðir Hafró. Þó tilefnin séu ærin. Það er svo mun auðveldara að fara eftir ráðgjöfinni, eftirláta embættismönnum vald yfir einni mestu auðlind þjóðarinnar, hugsunarlaust, fría sig ábyrgð. Skipbrot-staðreyndir Grundvöllur fyrir að kvótasetja þorskinn, var að byggja upp stofninn með öllum ráðum og kenningum okkar “færustu” fiskifræðinga. Niðurstaða 40 ára tilraunar er sú að aflinn náði aldrei meiru en um 50% af aflanum sem veiddur í yfir 30 ár, áður en kvótinn var reyndur. Jafnstöðu afli úr stofninum sem Hafró taldi vera um 450 þús tonn, líkt og stofninn gaf áratugum saman, er hvergi í sjónmáli. Og, stofninn er minni en þegar tilraunin hófst. Tilraun til 40 ára hefur mistekist, staðreynd. Sé sömu tilraun framhaldið með sama móti næstu 40 árin, búast sérfræðingar við annarri niðurstöðu? Varla vinnur Íslensk Erfðagreining eftir þeirri forskrift. Ríkisstjórn breytinga? Þora Valkyrjurnar? Valkyrjustjórnin ætlar að auka krókaveiðar. Viðbrögð Hafró og SFS eru fyrirséð. Hundar sleppa ekki fiskiroði svo glatt. Þorir ný ríkisstjórn að gera það liggur í augum uppi að þurfi að ráðast í ? Að láta fara fram skoðun, rannsókn á afhverju tilraunin með kvótasetningu þorsks, og fleiri fiskitegunda hefur gjörsamlega mistekist. Hér getur verið um gífurlegar upphæðir fyrir ríkissjóð að ræða. Eins og staðan er nú, er ómögulegt fyrir nokkurn um að fullyrða hversu mikið veiðiþol helstu fiskauðlindir landsmanna geta gefið. Eða á að taka næstu 40 ár í að gera sömu tilraun og vona eins og jólasveinn eftir annarri niðurstöðu? Í ljósi þessa, ætti ríkisstjórnin ekki að hika við að auka þorskkvóta handa krókaveiðibátum. Frávikin í veiðiráðgjöf, spám, stofnstærðarmælingum þorsks, eru slík. Hvort sem kvóti krókabáta væri aukinn um 10-20 þús tonn, rúmast sá afli vel innan allra frávika, skekkjumarka, sem eru í vísundunnið er eftir. Höfundur er útgerðartæknir, fyrrverandi sjómaður og framleiðslustjóri í fiskvinnslu.
Skoðun Ný nálgun fyrir börn með fjölþættan vanda Guðmundur Ingi Þóroddsson,Guðbjörg Sveinsdóttir skrifar
Skoðun Við stöndum með Anahitu og Elissu Valgerður Árnadóttir,Rósa Líf Darradóttir,Aldís Amah Hamilton,Þorgerður María Þorbjarnardóttir,Árni Finnsson skrifar
Skoðun Þegar undirskrift skiptir máli – um gervigreind, vottun og verðmæti mannlegra athafna Henning Arnór Úlfarsson skrifar
Skoðun Þegar bændur bregðast dýrum sínum – Valda þeim þjáningu og skelfilegum dauðdaga Ole Anton Bieltvedt skrifar