Ofbeldisvarnir og alhliða kynfræðsla alla skólagönguna! Sigrún Birna Björnsdóttir Kaaber skrifar 26. nóvember 2024 17:42 Ofbeldisfaraldur gegn konum geisar á Íslandi og víðar í heiminum eins og fjallað hefur verið um. Bretar og Þjóðverjar hafa lýst yfir neyðarástandi og rannsóknir sýna að við stefnum hraðbyri á sama stað ef við erum þar ekki nú þegar því staðreyndir tala sínu máli. Ofbeldisfaraldur er þungt orð en staðreyndin er sú að rannsóknir sýna að 40% kvenna á Íslandi hafa orðið fyrir kynferðisofbeldi á lífsleiðinni og að konur og kvár eru líklegri til að verða fyrir kynferðisofbeldi en önnur. 15% stúlkna í 10. bekk og 6% drengja hafa orðið fyrir kynferðisofbeldi af hendi annars unglings og 58% stúlkna og 35% drengja hefur orðið fyrir stafrænu kynferðisofbeldi. Aukning klámneyslu barna og ungmenna er sláandi og hatursorðræða og fordómar þrífast of vel hér á landi. Hvers lags samfélagi búum við í? Sættum við okkur við þessar staðreyndir? Ofangreint sýnir svo ekki verður um villst að við búum við rótgróna ofbeldismenningu og höfum verið samdauna henni of lengi, nú er mál að vakna. Meðvitund í samfélaginu hefur aukist síðustu ár enda hafa hópar stigið fram og greint frá kynferðisofbeldi, samfélagið allt orðið vitni að hatrammri ofbeldisorðræðu gegn konum, kvárum og transfólki og niðurstöður rannsókna tala sínu máli. Kvennaár 2025 hefur sent frá sér kröfur um aðgerðir vegna þessa faraldurs sem snúast m.a. að kynferðisofbeldi. Kröfurnar eru verkfæri fyrir stjórnvöld um hvað þurfi að gera svo bæta megi samfélagið, jafnréttisparadísina Ísland. Krafa Kvennaárs er sú að stjórnvöld breyti lögum og grípi til aðgerða fyrir 24. október 2025 þegar 50 ár verða frá fyrsta kvennaverkfallinu. Skólakerfið í heild gegnir lykilhlutverki Menntakerfið leikur stórt hlutverk en ekki einleik þegar kemur að ofbeldisvörnum og fræðslu. Kvennaár 2025 krefst þess að kynjafræði, hinseginfræði og menntun um birtingarmyndir kynbundins ofbeldis og samskiptafærni verði færð inn í námskrá grunn- og framhaldsskóla. Krafan rímar vel við samþykkt frá 8. þingi Kennarasambands Íslands sem haldið var 2022 hvar jafnréttisnefnd KÍ skoraði á stjórnendur allra skólastiga „að vinna markvisst og kerfisbundið að vandaðri kynfræðslu og ofbeldisvörnum og að slík fræðsla verði í höndum kennara og þannig sjálfbær í skólum.“ Markviss alhliða kynfræðsla og ofbeldisvarnir eru afar mikilvæg kennslugreinar á hverju skólastigi frá leikskóla og upp í framhaldsskóla enda auðvelt að ná þannig til þeirra kynslóða sem erfa munu landið og verða virkir samfélagsþegnar – ogverða jafnréttisnæmir[1] þjóðfélagsþegnar. Námsefni sem hentar aldri nemenda verður að vera til, kennsla verður að fara fram reglulega yfir skólaárið og lykilatriði er að kennarar sinni þessari kennslu. Þannig getur skólakerfið orðið það jöfnunartæki sem það á að vera og gengt lykilhlutverki í að breyta því samfélagi sem við búum í. Skólakerfið er vissulega sterkur vettvangur því þar er unnið með viðhorf barna og ungmenna alla daga en þetta er risaverkefni á ábyrgð samfélagsins alls. Huga þarf að kennurum Tryggja verður að kennaranemar hljóti viðeigandi þjálfun í kennslu alhliða kynfræðslu og ofbeldisvarna. Eina leiðin er að gera slíkan áfanga að skyldu í kennaranámi allra þeirra háskóla sem útskrifa kennara. Óþjálfaðir kennarar veigra sér við að kenna börnum og ungmennum alhliða kynfræðslu og ofbeldisvarnir þar sem það fag er sérstaklega viðkvæmt. Að sama skapi þarf að sinna endurmenntun og starfsþróun starfandi kennara því mikilvægt er að allir kennarar hafi það jafnréttisnæmi sem þarf til að fræða um jafnrétti, birtingarmyndir kynferðisofbeldis og skaðsemi þess. Enn fremur þarf að vekja jafnréttisnæmi allra kennara enda ótækt að einn grafi undan því sem annar kennari hefur byggt upp. Með því að tryggja kennaranemum þjálfun, útbúa námsefni sem hæfir hverju aldursstigi og kenna alhliða kynfræðslu á öllum skólastigum getum við aukið meðvitund um þá skaðlegu ofbeldismenningu sem við búum við og um leið jafnréttisvætt og bætt lífsgæði komandi kynslóða. Einnig verður að tryggja verðandi þjálfurum, íþrótta- og heilsufræðingum og tómstunda- og félagsmálafræðingum jafnréttis- og kynjafræðslu í sínu námi því ljóst er að kynferðisofbeldi þrífst of víða og þekkingin verður að vera til staðar hjá þeim sem starfa með börnum og ungmennum. Og hvað nú? Fyrir síðustu alþingiskosningar í september 2021 var töluverð jafnréttisumræða meðal flestra flokka sem í framboði voru. Í síðustu kappræðum oddvita flokka á RÚV fyrir þær kosningar voru flestir frambjóðendur sammála því að kenna ætti alhliða kynfræðslu á öllum skólastigum og ætti það að vera skyldufag. Niðurstaðan vakti von. Sú von hefur að engu orðið fyrir þessar kosningar þar sem jafnréttisumræða er lítil sem engin. Hvernig stendur á því? Hefur ekki nóg gerst undanfarin ár til að vekja hugsandi fólk til meðvitundar? Hvernig getur pólitíkin, og verðandi ráðamenn þjóðarinnar, horft fram hjá ofangreindum staðreyndum? Viljum við ekki bæta lífsgæði allra? Jafnrétti er kosningamál! Höfundur er sérfræðingur í vinnuumhverfis- og jafnréttismálum hjá Kennarasambandi Íslands. [1] Jafnréttisnæmi er í raun angi gagnrýninnar hugsunar og um leið sú meðvitund sem við þurfum til að bera kennsl á hvers kyns misrétti, kynja eða kynþátta svo dæmi séu tekin og þá forréttindablindu sem hefur viðgengist of lengi Viltu birta grein á Vísi? Sendu okkur póst. Senda grein Kynferðisofbeldi Skóla- og menntamál Mest lesið Transumræðan og ruglið um fjölda kynja Einar Steingrímsson Skoðun 752 dánir vegna geðheilsuvanda – enginn vegna fjölþáttaógnar Grímur Atlason Skoðun Foreldrar þurfa bara að vera duglegri Björg Magnúsdóttir Skoðun Magga Stína! Helga Völundardóttir Skoðun Leikskólar eru ekki munaður Íris Eva Gísladóttir Skoðun Uppgjöf Reykjavíkurborgar í leikskólamálum Finnbjörn A. Hermannsson,Sonja Ýr Þorbergsdóttir Skoðun Kópavogsmódelið – sveigjanleiki á pappír, en álag á foreldrar í raun og veru Örn Arnarson Skoðun Dýrkeypt eftirlitsleysi Lilja Björk Guðmundsdóttir Skoðun Minntist ekkert á Evrópusambandið Hjörtur J. Guðmundsson Skoðun Svindl eða sjálfsvernd? Sigurður Árni Reynisson Skoðun Skoðun Skoðun Lykillinn að hamingju og heilbrigði skrifar Skoðun Staða bænda styrkt Hanna Katrín Friðriksson skrifar Skoðun Transumræðan og ruglið um fjölda kynja Einar Steingrímsson skrifar Skoðun Leikskólar eru ekki munaður Íris Eva Gísladóttir skrifar Skoðun Vísindarannsóknir og þróun – til umhugsunar í tiltekt Þorgerður J. Einarsdóttir skrifar Skoðun 752 dánir vegna geðheilsuvanda – enginn vegna fjölþáttaógnar Grímur Atlason skrifar Skoðun Foreldrar þurfa bara að vera duglegri Björg Magnúsdóttir skrifar Skoðun Kópavogsmódelið – sveigjanleiki á pappír, en álag á foreldrar í raun og veru Örn Arnarson skrifar Skoðun Dýrkeypt eftirlitsleysi Lilja Björk Guðmundsdóttir skrifar Skoðun Uppgjöf Reykjavíkurborgar í leikskólamálum Finnbjörn A. Hermannsson,Sonja Ýr Þorbergsdóttir skrifar Skoðun Svindl eða sjálfsvernd? Sigurður Árni Reynisson skrifar Skoðun Magga Stína! Helga Völundardóttir skrifar Skoðun Mannauðurinn á vinnustaðnum þarf góða innivist til að dafna Ásta Logadóttir skrifar Skoðun Þetta er námið sem lifir áfram Bryngeir Valdimarsson skrifar Skoðun Árborg - spennandi kostur fyrir öll Guðný Björk Pálmadóttir skrifar Skoðun Tökum á glæpahópum af meiri þunga Þorbjörg Sigríður Gunnlaugsdóttir skrifar Skoðun Minntist ekkert á Evrópusambandið Hjörtur J. Guðmundsson skrifar Skoðun Hugsum stórt í skipulags- og samgöngumálum Hilmar Ingimundarson skrifar Skoðun Eitt eilífðar smáblóm Þorgerður Katrín Gunnarsdóttir skrifar Skoðun Betri mönnun er lykillinn Skúli Helgason,Sabine Leskopf skrifar Skoðun Borgarhönnunarstefna, sú fyrsta sinnar tegundar í Reykjavík Dóra Björt Guðjónsdóttir skrifar Skoðun Hversu oft á að fresta framtíðinni? Erna Magnúsdóttir,Stefán Þórarinn Sigurðsson skrifar Skoðun Getur Ísland staðið fremst í heilsutækni? Arna Harðardóttir skrifar Skoðun Slæm innivist skerðir afköst og hækkar kostnað Ingibjörg Magnúsdóttir skrifar Skoðun Sólheimar í Grímsnesi – að gefnu tilefni Páll Sævar Garðarsson,Sigurður Örn Guðbjörnsson skrifar Skoðun Framtíð Íslands: Frá áli til gervigreindar – Tækifæri fimmtu iðnbyltingarinnar Sigvaldi Einarsson skrifar Skoðun Eiga foreldrar í háskólanámi raunverulega jafnan aðgang að námi? Hrund Steinsdóttir skrifar Skoðun Fjármál framhaldsskóla Róbert Ferdinandsson skrifar Skoðun Mikilvægi lágþröskulda þjónustu fyrir geðheilbrigði ungs fólks Eva Rós Ólafsdóttir skrifar Skoðun Varhugaverð sjónarmið eða raunsæ leið? Eggert Sigurbergsson skrifar Sjá meira
Ofbeldisfaraldur gegn konum geisar á Íslandi og víðar í heiminum eins og fjallað hefur verið um. Bretar og Þjóðverjar hafa lýst yfir neyðarástandi og rannsóknir sýna að við stefnum hraðbyri á sama stað ef við erum þar ekki nú þegar því staðreyndir tala sínu máli. Ofbeldisfaraldur er þungt orð en staðreyndin er sú að rannsóknir sýna að 40% kvenna á Íslandi hafa orðið fyrir kynferðisofbeldi á lífsleiðinni og að konur og kvár eru líklegri til að verða fyrir kynferðisofbeldi en önnur. 15% stúlkna í 10. bekk og 6% drengja hafa orðið fyrir kynferðisofbeldi af hendi annars unglings og 58% stúlkna og 35% drengja hefur orðið fyrir stafrænu kynferðisofbeldi. Aukning klámneyslu barna og ungmenna er sláandi og hatursorðræða og fordómar þrífast of vel hér á landi. Hvers lags samfélagi búum við í? Sættum við okkur við þessar staðreyndir? Ofangreint sýnir svo ekki verður um villst að við búum við rótgróna ofbeldismenningu og höfum verið samdauna henni of lengi, nú er mál að vakna. Meðvitund í samfélaginu hefur aukist síðustu ár enda hafa hópar stigið fram og greint frá kynferðisofbeldi, samfélagið allt orðið vitni að hatrammri ofbeldisorðræðu gegn konum, kvárum og transfólki og niðurstöður rannsókna tala sínu máli. Kvennaár 2025 hefur sent frá sér kröfur um aðgerðir vegna þessa faraldurs sem snúast m.a. að kynferðisofbeldi. Kröfurnar eru verkfæri fyrir stjórnvöld um hvað þurfi að gera svo bæta megi samfélagið, jafnréttisparadísina Ísland. Krafa Kvennaárs er sú að stjórnvöld breyti lögum og grípi til aðgerða fyrir 24. október 2025 þegar 50 ár verða frá fyrsta kvennaverkfallinu. Skólakerfið í heild gegnir lykilhlutverki Menntakerfið leikur stórt hlutverk en ekki einleik þegar kemur að ofbeldisvörnum og fræðslu. Kvennaár 2025 krefst þess að kynjafræði, hinseginfræði og menntun um birtingarmyndir kynbundins ofbeldis og samskiptafærni verði færð inn í námskrá grunn- og framhaldsskóla. Krafan rímar vel við samþykkt frá 8. þingi Kennarasambands Íslands sem haldið var 2022 hvar jafnréttisnefnd KÍ skoraði á stjórnendur allra skólastiga „að vinna markvisst og kerfisbundið að vandaðri kynfræðslu og ofbeldisvörnum og að slík fræðsla verði í höndum kennara og þannig sjálfbær í skólum.“ Markviss alhliða kynfræðsla og ofbeldisvarnir eru afar mikilvæg kennslugreinar á hverju skólastigi frá leikskóla og upp í framhaldsskóla enda auðvelt að ná þannig til þeirra kynslóða sem erfa munu landið og verða virkir samfélagsþegnar – ogverða jafnréttisnæmir[1] þjóðfélagsþegnar. Námsefni sem hentar aldri nemenda verður að vera til, kennsla verður að fara fram reglulega yfir skólaárið og lykilatriði er að kennarar sinni þessari kennslu. Þannig getur skólakerfið orðið það jöfnunartæki sem það á að vera og gengt lykilhlutverki í að breyta því samfélagi sem við búum í. Skólakerfið er vissulega sterkur vettvangur því þar er unnið með viðhorf barna og ungmenna alla daga en þetta er risaverkefni á ábyrgð samfélagsins alls. Huga þarf að kennurum Tryggja verður að kennaranemar hljóti viðeigandi þjálfun í kennslu alhliða kynfræðslu og ofbeldisvarna. Eina leiðin er að gera slíkan áfanga að skyldu í kennaranámi allra þeirra háskóla sem útskrifa kennara. Óþjálfaðir kennarar veigra sér við að kenna börnum og ungmennum alhliða kynfræðslu og ofbeldisvarnir þar sem það fag er sérstaklega viðkvæmt. Að sama skapi þarf að sinna endurmenntun og starfsþróun starfandi kennara því mikilvægt er að allir kennarar hafi það jafnréttisnæmi sem þarf til að fræða um jafnrétti, birtingarmyndir kynferðisofbeldis og skaðsemi þess. Enn fremur þarf að vekja jafnréttisnæmi allra kennara enda ótækt að einn grafi undan því sem annar kennari hefur byggt upp. Með því að tryggja kennaranemum þjálfun, útbúa námsefni sem hæfir hverju aldursstigi og kenna alhliða kynfræðslu á öllum skólastigum getum við aukið meðvitund um þá skaðlegu ofbeldismenningu sem við búum við og um leið jafnréttisvætt og bætt lífsgæði komandi kynslóða. Einnig verður að tryggja verðandi þjálfurum, íþrótta- og heilsufræðingum og tómstunda- og félagsmálafræðingum jafnréttis- og kynjafræðslu í sínu námi því ljóst er að kynferðisofbeldi þrífst of víða og þekkingin verður að vera til staðar hjá þeim sem starfa með börnum og ungmennum. Og hvað nú? Fyrir síðustu alþingiskosningar í september 2021 var töluverð jafnréttisumræða meðal flestra flokka sem í framboði voru. Í síðustu kappræðum oddvita flokka á RÚV fyrir þær kosningar voru flestir frambjóðendur sammála því að kenna ætti alhliða kynfræðslu á öllum skólastigum og ætti það að vera skyldufag. Niðurstaðan vakti von. Sú von hefur að engu orðið fyrir þessar kosningar þar sem jafnréttisumræða er lítil sem engin. Hvernig stendur á því? Hefur ekki nóg gerst undanfarin ár til að vekja hugsandi fólk til meðvitundar? Hvernig getur pólitíkin, og verðandi ráðamenn þjóðarinnar, horft fram hjá ofangreindum staðreyndum? Viljum við ekki bæta lífsgæði allra? Jafnrétti er kosningamál! Höfundur er sérfræðingur í vinnuumhverfis- og jafnréttismálum hjá Kennarasambandi Íslands. [1] Jafnréttisnæmi er í raun angi gagnrýninnar hugsunar og um leið sú meðvitund sem við þurfum til að bera kennsl á hvers kyns misrétti, kynja eða kynþátta svo dæmi séu tekin og þá forréttindablindu sem hefur viðgengist of lengi
Uppgjöf Reykjavíkurborgar í leikskólamálum Finnbjörn A. Hermannsson,Sonja Ýr Þorbergsdóttir Skoðun
Kópavogsmódelið – sveigjanleiki á pappír, en álag á foreldrar í raun og veru Örn Arnarson Skoðun
Skoðun Kópavogsmódelið – sveigjanleiki á pappír, en álag á foreldrar í raun og veru Örn Arnarson skrifar
Skoðun Uppgjöf Reykjavíkurborgar í leikskólamálum Finnbjörn A. Hermannsson,Sonja Ýr Þorbergsdóttir skrifar
Skoðun Borgarhönnunarstefna, sú fyrsta sinnar tegundar í Reykjavík Dóra Björt Guðjónsdóttir skrifar
Skoðun Sólheimar í Grímsnesi – að gefnu tilefni Páll Sævar Garðarsson,Sigurður Örn Guðbjörnsson skrifar
Skoðun Framtíð Íslands: Frá áli til gervigreindar – Tækifæri fimmtu iðnbyltingarinnar Sigvaldi Einarsson skrifar
Skoðun Eiga foreldrar í háskólanámi raunverulega jafnan aðgang að námi? Hrund Steinsdóttir skrifar
Uppgjöf Reykjavíkurborgar í leikskólamálum Finnbjörn A. Hermannsson,Sonja Ýr Þorbergsdóttir Skoðun
Kópavogsmódelið – sveigjanleiki á pappír, en álag á foreldrar í raun og veru Örn Arnarson Skoðun