Hegðaði sér eins og einræðisherra Hjörtur J. Guðmundsson skrifar 26. október 2024 10:02 „Ég vissi að ég gæti aldrei unnið þjóðaratkvæði hér í Þýzkalandi. Við hefðum tapað sérhverri atkvæðagreiðslu um evruna. Það er alveg ljóst,“ sagði Helmut Kohl, fyrrverandi kanzlari Þýzkalands, í samtali við þýzka blaðamanninn Jens Peter Paul árið 2002. Viðtalið er að finna í doktorsritgerð Pauls sem gerð var opinber um áratug síðar en Kohl gegndi kanzlaraembættinu þegar grunnur var lagður að Evrópusambandinu eins og við þekkjum það í dag og evrusvæðinu með Maastricht-sáttmálanum á tíunda áratug síðustu aldar. Fram kom enn fremur í máli Kohls að evrunni hefði líklega verið hafnað af um 70% þýzkra kjósenda hefði málið verið lagt í dóm þeirra. Hann hefði hegðað sér „eins og einræðisherra“ til þess að tryggja að evran yrði að veruleika. Mikill þrýstingur hafi komið frá öðrum þáverandi forystumönnum ríkja innan Evrópusambandsins að sjá til þess að svo yrði þrátt fyrir að hugmyndin um sameiginlegan gjaldmiðil nyti ekki mikilla vinsælda í Þýzkalandi. Þar á meðal þáverandi forseti Frakklands, François Mitterrand. „Þeir töldu, og höfðu rétt fyrir sér, að ef Þýzkaland tæki ekki upp evrun myndi enginn gera það,“ sagði Kohl að sama skapi og enn fremur: „Ég vildi að evran yrði að verueika vegna þess að það þýddi að mínu mati að ekki yrði aftur snúið í samrunaþróun Evrópusambandsins.“ Evran hefur frá upphafi verið hugsuð sem stórt skref í áttina að lokamarkmiði samrunans, að til verði á endanum evrópskt sambandsríki. Sjálfur var Kohl mikill og yfirlýstur stuðningsmaður þess markmiðs og talaði þá iðulega um Bandaríki Evrópu. Hverfist allt um lokamarkmiðið Til að mynda kom fram í Schuman-ávarpinu 1950, sem markaði upphaf samrunaþróunarinnar að fyrsta skrefið væri að koma kola- og stálframleiðslu Evrópuríkja undir eina stjórn en lokaskrefið sambandsríki. Franski diplómatinn Jean Monnet, sem gjarnan hefur verið nefndur faðir samrunans, fjallar enn fremur um það í ævisögu sinni hvernig stefnt hafi verið að Bandaríkjum Evrópu frá upphafi. Nú síðast var meðal annars lögð áherzla á áframhaldandi þróun í þá átt í stjórnarsáttmála ríkisstjórnar Þýzkalands. Hreinlega hefur verið leitun að pólitískum forystumönnum í ríkjum Evrópusambandsins og stofnunum þess á liðnum áratugum, og ekki sízt hin síðari ár, sem ekki hafa lýst yfir stuðningi við lokamarkmiðið um eitt ríki. Þar á meðal allir forsetar framkvæmdastjórnar þess undanfarna áratugi og þar með talinn núverandi forseti hennar, Ursula von der Leyen. Samhliða því hefur Evrópusambandið jafnt og þétt öðlast fleiri einkenni ríkis og er fyrir vikið þegar orðið federalískt að stóru leyti. Þar á meðal helztu stofnanir þess. Margt af því sem talið er Evrópusambandinu til tekna og er gjarnan jákvætt í eðli sínu er í raun liður í því að vinna að framgangi lokamarksmiðsins. Ekki sízt til þess að tryggja stuðning við sambandið og um leið lokamarkmiðið. Til að mynda raunveruleg neytendavernd, nemaskipti, sjúkrakort og símareiki. Hæglega væri hægt að semja um slíkt til dæmis sem hluta af víðtækum fríverzlunarsamningum. Til þess þyrfti ekki umfangsmikið, yfirþjóðlegt og miðstýrt skriffinskubákn sem stefnir að því leynt og ljóst að verða að einu ríki. Hið ólýðræðislega upphaf evrunnar Mjög langur vegur er þannig frá því að Þjóðverjar hafi fórnað þýzka markinu og tekið upp evruna af fúsum og frjálsum vilja. Þvert á móti var henni þröngvað upp á þá líkt og fleiri ríki Evrópusambandsins. Kjósendur þeirra ríkja sem fengið hafa að segja álit sitt á evrunni í þjóðaratkvæði, Danir og Svíar, hafa hafnað henni. Meira en fjórðungur ríkja sambandsins hefur ekki tekið upp evruna þrátt fyrir að vera lagalega skuldbundin til þess að Dönum undanskildum. Allajafna þar sem þau hafa einfaldlega ekki viljað það. Vitanlega er áhugavert í ljósi ákalls hérlendra Evrópusambandsinna eftir inngöngu í Evrópusambandið, einkum til þess að taka upp evruna, að ríki sem þegar eru innan sambandsins kæri sig ekki um hana og reyni meðal annars að uppfylla vísvitandi ekki efnahagsleg skilyrði þess að taka hana upp. Tal um evruna sem öflugan gjaldmiðil stenzt einfaldlega ekki skoðun. Hún hvílir þvert á móti á brauðfótum eins og til að mynda Otmar Issing, fyrrverandi aðalhagfræðingur Seðlabanka Evrópusambandsins, hefur varað við. Full ástæða er til þess að hafa í huga ólýðræðislegt upphaf evrusvæðisins þegar rætt er um Evrópusambandið og að upptöku evrunnar hefur í öllum tilfellum verið hafnað þegar kjósendur hafa fengið að segja álit á henni. Þá má ekki síður hafa í huga að lágir vextir á evrusvæðinu hafa ekki verið birtingarmynd heilbrigðs efnahagsástands heldur þvert á móti viðvarandi efnahagslegrar stöðunar. Tilgangur lágra vaxta er enda allajafna sá að reyna að koma efnahagslífinu aftur í gang. Ítrekaðar tilraunir til þess hafa þó engu skilað. Höfundur er sagnfræðingur og alþjóðastjórnmálafræðingur (MA í alþjóðasamskiptum með áherzlu á Evrópufræði og öryggis- og varnarmál). Viltu birta grein á Vísi? Sendu okkur póst. Senda grein Hjörtur J. Guðmundsson Mest lesið 76 dagar Erlingur Sigvaldason Skoðun Á hvaða ári er Inga Sæland stödd? Snorri Másson Skoðun Húsnæðisbæturnar sem hurfu Ragnar Sigurður Kristjánsson Skoðun Sporin þín Valtýr Soffía Sigurðardóttir Skoðun Hoppað í drullipolli við hliðina á Snorra Mássyni. Um allskonar fólk, líka í Miðflokknum Ægir Lúðvíksson Skoðun Loftslagsverkfræði: Verkefni sem borgar sig ekki að láta bíða Snjólaug Árnadóttir,Páll Gunnarsson Skoðun Hunsuðu menntamálin – en ætla nú að bjarga þeim Sigurður Kári Harðarson Skoðun Ákall til KKÍ og íslensku íþróttahreyfingarinnar Ragnhildur Hólmgeirsdóttir,Oddný Björg Rafnsdóttir,Svanhildur Anja Ástþórsdóttir,Guðjón Magnússon,Margrét Rut Eddudóttir Skoðun Háskólaþorpið Bifröst og fólkið sem gleymdist Margrét Jónsdóttir Njarðvík Skoðun Draugagangur í Alaska Hannes Pétursson Skoðun Skoðun Skoðun Kynbundin áhrif barneigna á atvinnuþátttöku og tekjur Sigríður Ingibjörg Ingadóttir,Steinunn Bragadóttir skrifar Skoðun Viltu finna milljarð? - Frá gráu svæði í gagnsæi Gunnar Pétur Haraldsson skrifar Skoðun Ný sókn í menntamálum – tækifæri eða hliðarskref? Ingibjörg Isaksen skrifar Skoðun Á hvaða ári er Inga Sæland stödd? Snorri Másson skrifar Skoðun Eru börn innviðir? Hjördís Eva Þórðardóttir skrifar Skoðun Háskólaþorpið Bifröst og fólkið sem gleymdist Margrét Jónsdóttir Njarðvík skrifar Skoðun Körfubolti á tímum þjóðarmorðs Bjarni Þór Sigurbjörnsson skrifar Skoðun Draugagangur í Alaska Hannes Pétursson skrifar Skoðun Loftslagsverkfræði: Verkefni sem borgar sig ekki að láta bíða Snjólaug Árnadóttir,Páll Gunnarsson skrifar Skoðun Hoppað í drullipolli við hliðina á Snorra Mássyni. Um allskonar fólk, líka í Miðflokknum Ægir Lúðvíksson skrifar Skoðun 76 dagar Erlingur Sigvaldason skrifar Skoðun Í minningu körfuboltahetja Snæbjörn Guðmundsson skrifar Skoðun Er kominn tími til að láta endurmeta brunabótamatið á þínu húsnæði? Heiðrún Jónsdóttir skrifar Skoðun Húsnæðisbæturnar sem hurfu Ragnar Sigurður Kristjánsson skrifar Skoðun Ákall til KKÍ og íslensku íþróttahreyfingarinnar Ragnhildur Hólmgeirsdóttir,Oddný Björg Rafnsdóttir,Svanhildur Anja Ástþórsdóttir,Guðjón Magnússon,Margrét Rut Eddudóttir skrifar Skoðun Hjartans mál í kennslu Sigurður Árni Reynisson skrifar Skoðun Hunsuðu menntamálin – en ætla nú að bjarga þeim Sigurður Kári Harðarson skrifar Skoðun Sporin þín Valtýr Soffía Sigurðardóttir skrifar Skoðun Að saga rótina undan trénu og halda að stofninn vaxi hraðar: hugleiðing um tillögur Viðskiptaráðs Birgir Orri Ásgrímsson skrifar Skoðun Mikilvægi aðgengis og algildrar hönnunar að byggingum í dag og til framtíðar Þuríður Harpa Sigurðardóttir skrifar Skoðun Sjallar og lyklaborðið Sigfús Ómar Höskuldsson skrifar Skoðun Fimm af tíu veitingastöðum hættu með hvalkjöt Valgerður Árnadóttir,Stefán Yngvi Pétursson,Rósa Líf Darradóttir,Anahita S. Babaei skrifar Skoðun „Stóra fallega frumvarpið“ hans Trump Gunnar Alexander Ólafsson skrifar Skoðun Verndun vatns og stjórn vatnamála Ólafur Arnar Jónsson,Sigurður Guðjónsson skrifar Skoðun Gegn hernaði hvers konar Gunnar Björgvinsson skrifar Skoðun Hvers vegna sífellt fleiri sækjast eftir einveru Ingrid Kuhlman skrifar Skoðun Þriggja stiga þögn Bjarni Karlsson skrifar Skoðun Nú þarf að gyrða sig í brók Gunnlaugur Stefánsson skrifar Skoðun Lesblindir og stuðningur í skólum Snævar Ívarsson skrifar Skoðun Skóli án aðgreiningar – fallegt orðalag en brotakennd framkvæmd Sóldís Birta Reynisdóttir skrifar Sjá meira
„Ég vissi að ég gæti aldrei unnið þjóðaratkvæði hér í Þýzkalandi. Við hefðum tapað sérhverri atkvæðagreiðslu um evruna. Það er alveg ljóst,“ sagði Helmut Kohl, fyrrverandi kanzlari Þýzkalands, í samtali við þýzka blaðamanninn Jens Peter Paul árið 2002. Viðtalið er að finna í doktorsritgerð Pauls sem gerð var opinber um áratug síðar en Kohl gegndi kanzlaraembættinu þegar grunnur var lagður að Evrópusambandinu eins og við þekkjum það í dag og evrusvæðinu með Maastricht-sáttmálanum á tíunda áratug síðustu aldar. Fram kom enn fremur í máli Kohls að evrunni hefði líklega verið hafnað af um 70% þýzkra kjósenda hefði málið verið lagt í dóm þeirra. Hann hefði hegðað sér „eins og einræðisherra“ til þess að tryggja að evran yrði að veruleika. Mikill þrýstingur hafi komið frá öðrum þáverandi forystumönnum ríkja innan Evrópusambandsins að sjá til þess að svo yrði þrátt fyrir að hugmyndin um sameiginlegan gjaldmiðil nyti ekki mikilla vinsælda í Þýzkalandi. Þar á meðal þáverandi forseti Frakklands, François Mitterrand. „Þeir töldu, og höfðu rétt fyrir sér, að ef Þýzkaland tæki ekki upp evrun myndi enginn gera það,“ sagði Kohl að sama skapi og enn fremur: „Ég vildi að evran yrði að verueika vegna þess að það þýddi að mínu mati að ekki yrði aftur snúið í samrunaþróun Evrópusambandsins.“ Evran hefur frá upphafi verið hugsuð sem stórt skref í áttina að lokamarkmiði samrunans, að til verði á endanum evrópskt sambandsríki. Sjálfur var Kohl mikill og yfirlýstur stuðningsmaður þess markmiðs og talaði þá iðulega um Bandaríki Evrópu. Hverfist allt um lokamarkmiðið Til að mynda kom fram í Schuman-ávarpinu 1950, sem markaði upphaf samrunaþróunarinnar að fyrsta skrefið væri að koma kola- og stálframleiðslu Evrópuríkja undir eina stjórn en lokaskrefið sambandsríki. Franski diplómatinn Jean Monnet, sem gjarnan hefur verið nefndur faðir samrunans, fjallar enn fremur um það í ævisögu sinni hvernig stefnt hafi verið að Bandaríkjum Evrópu frá upphafi. Nú síðast var meðal annars lögð áherzla á áframhaldandi þróun í þá átt í stjórnarsáttmála ríkisstjórnar Þýzkalands. Hreinlega hefur verið leitun að pólitískum forystumönnum í ríkjum Evrópusambandsins og stofnunum þess á liðnum áratugum, og ekki sízt hin síðari ár, sem ekki hafa lýst yfir stuðningi við lokamarkmiðið um eitt ríki. Þar á meðal allir forsetar framkvæmdastjórnar þess undanfarna áratugi og þar með talinn núverandi forseti hennar, Ursula von der Leyen. Samhliða því hefur Evrópusambandið jafnt og þétt öðlast fleiri einkenni ríkis og er fyrir vikið þegar orðið federalískt að stóru leyti. Þar á meðal helztu stofnanir þess. Margt af því sem talið er Evrópusambandinu til tekna og er gjarnan jákvætt í eðli sínu er í raun liður í því að vinna að framgangi lokamarksmiðsins. Ekki sízt til þess að tryggja stuðning við sambandið og um leið lokamarkmiðið. Til að mynda raunveruleg neytendavernd, nemaskipti, sjúkrakort og símareiki. Hæglega væri hægt að semja um slíkt til dæmis sem hluta af víðtækum fríverzlunarsamningum. Til þess þyrfti ekki umfangsmikið, yfirþjóðlegt og miðstýrt skriffinskubákn sem stefnir að því leynt og ljóst að verða að einu ríki. Hið ólýðræðislega upphaf evrunnar Mjög langur vegur er þannig frá því að Þjóðverjar hafi fórnað þýzka markinu og tekið upp evruna af fúsum og frjálsum vilja. Þvert á móti var henni þröngvað upp á þá líkt og fleiri ríki Evrópusambandsins. Kjósendur þeirra ríkja sem fengið hafa að segja álit sitt á evrunni í þjóðaratkvæði, Danir og Svíar, hafa hafnað henni. Meira en fjórðungur ríkja sambandsins hefur ekki tekið upp evruna þrátt fyrir að vera lagalega skuldbundin til þess að Dönum undanskildum. Allajafna þar sem þau hafa einfaldlega ekki viljað það. Vitanlega er áhugavert í ljósi ákalls hérlendra Evrópusambandsinna eftir inngöngu í Evrópusambandið, einkum til þess að taka upp evruna, að ríki sem þegar eru innan sambandsins kæri sig ekki um hana og reyni meðal annars að uppfylla vísvitandi ekki efnahagsleg skilyrði þess að taka hana upp. Tal um evruna sem öflugan gjaldmiðil stenzt einfaldlega ekki skoðun. Hún hvílir þvert á móti á brauðfótum eins og til að mynda Otmar Issing, fyrrverandi aðalhagfræðingur Seðlabanka Evrópusambandsins, hefur varað við. Full ástæða er til þess að hafa í huga ólýðræðislegt upphaf evrusvæðisins þegar rætt er um Evrópusambandið og að upptöku evrunnar hefur í öllum tilfellum verið hafnað þegar kjósendur hafa fengið að segja álit á henni. Þá má ekki síður hafa í huga að lágir vextir á evrusvæðinu hafa ekki verið birtingarmynd heilbrigðs efnahagsástands heldur þvert á móti viðvarandi efnahagslegrar stöðunar. Tilgangur lágra vaxta er enda allajafna sá að reyna að koma efnahagslífinu aftur í gang. Ítrekaðar tilraunir til þess hafa þó engu skilað. Höfundur er sagnfræðingur og alþjóðastjórnmálafræðingur (MA í alþjóðasamskiptum með áherzlu á Evrópufræði og öryggis- og varnarmál).
Hoppað í drullipolli við hliðina á Snorra Mássyni. Um allskonar fólk, líka í Miðflokknum Ægir Lúðvíksson Skoðun
Loftslagsverkfræði: Verkefni sem borgar sig ekki að láta bíða Snjólaug Árnadóttir,Páll Gunnarsson Skoðun
Ákall til KKÍ og íslensku íþróttahreyfingarinnar Ragnhildur Hólmgeirsdóttir,Oddný Björg Rafnsdóttir,Svanhildur Anja Ástþórsdóttir,Guðjón Magnússon,Margrét Rut Eddudóttir Skoðun
Skoðun Kynbundin áhrif barneigna á atvinnuþátttöku og tekjur Sigríður Ingibjörg Ingadóttir,Steinunn Bragadóttir skrifar
Skoðun Loftslagsverkfræði: Verkefni sem borgar sig ekki að láta bíða Snjólaug Árnadóttir,Páll Gunnarsson skrifar
Skoðun Hoppað í drullipolli við hliðina á Snorra Mássyni. Um allskonar fólk, líka í Miðflokknum Ægir Lúðvíksson skrifar
Skoðun Er kominn tími til að láta endurmeta brunabótamatið á þínu húsnæði? Heiðrún Jónsdóttir skrifar
Skoðun Ákall til KKÍ og íslensku íþróttahreyfingarinnar Ragnhildur Hólmgeirsdóttir,Oddný Björg Rafnsdóttir,Svanhildur Anja Ástþórsdóttir,Guðjón Magnússon,Margrét Rut Eddudóttir skrifar
Skoðun Að saga rótina undan trénu og halda að stofninn vaxi hraðar: hugleiðing um tillögur Viðskiptaráðs Birgir Orri Ásgrímsson skrifar
Skoðun Mikilvægi aðgengis og algildrar hönnunar að byggingum í dag og til framtíðar Þuríður Harpa Sigurðardóttir skrifar
Skoðun Fimm af tíu veitingastöðum hættu með hvalkjöt Valgerður Árnadóttir,Stefán Yngvi Pétursson,Rósa Líf Darradóttir,Anahita S. Babaei skrifar
Skoðun Skóli án aðgreiningar – fallegt orðalag en brotakennd framkvæmd Sóldís Birta Reynisdóttir skrifar
Hoppað í drullipolli við hliðina á Snorra Mássyni. Um allskonar fólk, líka í Miðflokknum Ægir Lúðvíksson Skoðun
Loftslagsverkfræði: Verkefni sem borgar sig ekki að láta bíða Snjólaug Árnadóttir,Páll Gunnarsson Skoðun
Ákall til KKÍ og íslensku íþróttahreyfingarinnar Ragnhildur Hólmgeirsdóttir,Oddný Björg Rafnsdóttir,Svanhildur Anja Ástþórsdóttir,Guðjón Magnússon,Margrét Rut Eddudóttir Skoðun