Lagarammi um lögbrot Lára G. Sigurðardóttir skrifar 8. október 2024 11:03 Rómverjar voru lengi vel með óskrifuð lög. Þegar veldi þeirra stækkaði og varð flóknara varð að koma á betri röð og reglu í samfélaginu. Fyrstu rómversku lögin “lex duodecim tabularum” voru kunngjörð árið 449 fyrir Krist og skráð á tólf bronstöflur. Menn þurftu ekki lengur að munnhöggvast, heldur voru nú komin lög sem urðu strax öflugt stjórntæki. Um daginn hnaut ég um ólöglega áfengisauglýsingu frá ólöglegum söluaðila áfengis. Áfengisauglýsingar eru ólöglegar samkvæmt áfengislögum af augljósum ástæðum - þær hvetja til neyslu. Þar að auki hefur ÁTVR einkarétt á smásölu áfengis og netsala því er ekkert annað en ólögleg smásala með rafrænum hætti. Í einfeldni minni ákvað ég að gera tilraun og tilkynna lögbrotið, þótt mér þyki ekkert skemmtilegt að klaga. Byrjaði á að senda skjáskot af auglýsingunni á netfang lögreglunnar fyrir ábendingar. Lögreglan hafði engan áhuga á erindi mínu og benti á Neytendastofu. Ég áframsendi því tölvupóstinn á Neytendastofu sem svaraði um hæl með þeim rökum að lögreglan ætti að taka málið í sínar hendur þar sem auglýsingin birtist á samfélagsmiðlum. Enn og aftur hafði ég samband við lögregluna og fékk þar engin svör. Niðurstaða þessarar litlu tilraunar er því sú að við erum með bronsslegin áfengislög en engan til að framfylgja þeim. Dómsmálaráðherra hefur nú stigið fram og bent á að hér þrífist netsala áfengis í skjóli lagalegrar óvissu. Hið sanna í málinu er að netsalan var kærð fyrir rúmum fjórum árum til lögreglu en lítið hefur fréttst af því máli. Það hefur því enn ekki reynt á lögin. Við gætum allt eins verið uppi á tímum fyrir lagasetninguna í Rómarveldi. Útspil dómsmálaráðherra vekur furðu því í stað þess að láta reyna á lögin eða styrkja þau með því að taka sérstaklega fram einkarétt ÁTVR á allri smásölu þá hyggst hún opna fyrir kranann og leyfa áfengi að flæða um samfélagið sem aldrei fyrr. Orð dómsmálaráðherra um að ætlun flokksins sé ekki að auka neyslu í samfélaginu er tálsýn og í engu samræmi við niðurstöður rannsókna eða einföld markaðslögmál. Við eigum að krefjast þess að embættismenn axli ábyrgð með þessu skaðlega áfengisfrumvarpi sem þeir leggja nafn sitt við. Því nái það fram að ganga megum við búa okkur undir stigvaxandi neyslu í samfélaginu með tilheyrandi sjúkdómsbyrði og öðrum kostnaði sem fellur á flesta kima samfélagsins - gleymum ekki að hér á landi látast um 140 einstaklingar árlega af völdum áfengisneyslu. Að stuðla að auknum samfélagsskaða er undir venjulegum kringumstæðum glæpsamlegt. Ef heilbrigðisstarfsmaður verður uppvís að skaða sjúkling sinn er hann dreginn fyrir dóm. Sama á að gilda um ráðherra og aðra þingmenn, því þeir standa vörð um lýðheilsu og eru því einnig heilbrigðisstarfsmenn samfélagsins. Þeir bera ábyrgð á að stýra samfélaginu í heilbrigðan farveg. Sjálfstæðisflokkurinn gæti til dæmis beitt sér fyrir að bæta heldur aðgengi að lífrænu grænmeti og öðrum þáttum sem stuðla að góðri heilsu og heilbrigðara samfélagi. Núverandi áfengislög eru upp á tíu, fyrir utan kannski að skilgreina betur netsölu sem smásölu. Norðmenn eru með svipað kerfi og við. Öll smásala á netinu er í gegnum þeirra ÁTVR. Þegar fólk pantar erlendis frá leggjast ýmiss gjöld á, svo sem tollur, umsýslugjald og svo virðisauki ofan á allt saman þannig að vín keypt erlendis frá verður alltaf dýrara en það sem keypt er í ÁTVR. Það tekur líka lengri tíma að berast. Báðir þessir þættir eru mikilvægir til að draga úr neyslu. Auk þess einskorðast afhending vínsins við dagvinnutíma. Það er gott módel. Norðmenn leyfa þó smásölu á bjór sem er allt að 4,7%. Við gætum skoðað það, enda er nú þegar leyft að selja bjór beint frá innlendum framleiðendum, en það er algjör óþarfi að leyfa smásölu á öllu víni. Í raun er það ekki bara óþarfi heldur glapræði. Með því að opna á smásölu myndu innlendu áfengisverslanirnar heyja innbyrðis verðsamkeppni og keppast um að auglýsa, eins og raun ber nú þegar vitni, enda tilgangurinn að selja sem mest. Verum skynsöm og verndum það sem gott er - í stað þess að setja lagaramma um lögbrot sem hefur viðgengist í mörg ár í skjóli lögreglunnar sem aðhefst ekki neitt. Viljum við virkilega flytja sölu og dreifingu hættulegs efnis til einstaklinga sem kæra sig kollótta um velferð okkar allra og borga ekki fyrir samfélagsskaðann? Höfundur er læknir og lýðheilsufræðingur. Viltu birta grein á Vísi? Sendu okkur póst. Senda grein Áfengi og tóbak Netverslun með áfengi Mest lesið Yfirlýsing frá Kára Stefánssyni um hrakfarir hans í samskiptum við íhaldssaman blaðamann Kári Stefánsson Skoðun Grindavík má enn bíða Gísli Stefánsson Skoðun Þið voruð í partýinu líka! Gísli Sigurður Gunnlaugsson Skoðun Lýðheilsan að veði? Willum Þór Þórsson Skoðun Gaza og sjálfbærni mennskunnar Elva Rakel Jónsdóttir Skoðun Aðventukerti og aðgangshindranir Kristín María Birgisdóttir Skoðun Þétting byggðar er ekki vandamálið Dóra Björt Guðjónsdóttir Skoðun Swuayda blæðir: Hróp sem heimurinn heyrir ekki Mouna Nasr Skoðun Lífið í tjaldi á Gaza Viðar Hreinsson,Israa Saed Skoðun Af hverju varð heimsókn framkvæmdastjóra ESB að NATO-fundi? Helen Ólafsdóttir Skoðun Skoðun Skoðun Grindavík má enn bíða Gísli Stefánsson skrifar Skoðun Aðventukerti og aðgangshindranir Kristín María Birgisdóttir skrifar Skoðun Lífið í tjaldi á Gaza Viðar Hreinsson,Israa Saed skrifar Skoðun Gaza og sjálfbærni mennskunnar Elva Rakel Jónsdóttir skrifar Skoðun Börnin og hungursneyðin í Gaza Sverrir Ólafsson skrifar Skoðun Kynbundið ofbeldi Sigríður Ingibjörg Ingadóttir,Steinunn Bragadóttir skrifar Skoðun Aðdragandi aðildar þarf umboð Erna Bjarnadóttir skrifar Skoðun Yfirlýsing frá Kára Stefánssyni um hrakfarir hans í samskiptum við íhaldssaman blaðamann Kári Stefánsson skrifar Skoðun Þétting byggðar er ekki vandamálið Dóra Björt Guðjónsdóttir skrifar Skoðun Þrengt að þjóðarleikvanginum Þorvaldur Örlygsson skrifar Skoðun Ert þú drusla? Katrín Sigríður J. Steingrímsdóttir,Elísa Rún Svansdóttir,Lilja Íris Long Birnudóttir,Lísa Margrét Gunnarsdóttir,Margrét Baldursdóttir,Silja Höllu Egilsdóttir skrifar Skoðun Sameiginleg yfirlýsing 28 ríkja um málefni Palestínu, hvers virði er hún? Einar Ólafsson skrifar Skoðun Alltof mörg sveitarfélög á Íslandi! Gunnar Alexander Ólafsson skrifar Skoðun Öryggi betur tryggt – fangelsismál færð til nútímans Þorbjörg Sigríður Gunnlaugsdóttir skrifar Skoðun Lýðheilsan að veði? Willum Þór Þórsson skrifar Skoðun Evrópusambandsaðild - valdefling íslensks almennings Magnús Árni Skjöld Magnússon skrifar Skoðun Köllum Skjöld Íslands réttu nafni: Rasískt götugengi Ian McDonald skrifar Skoðun Hverjir eru komnir með nóg? Nichole Leigh Mosty skrifar Skoðun Að leigja okkar eigin innviði Halldóra Mogensen skrifar Skoðun Málþóf sem valdníðsla Einar G. Harðarson skrifar Skoðun Klaufaskapur og reynsluleysi? Hjörtur J. Guðmundsson skrifar Skoðun Hvernig spyr ég gervigreind til að fá besta svarið? Björgmundur Örn Guðmundsson skrifar Skoðun Ertu bitur? Björn Leví Gunnarsson skrifar Skoðun Er hægt að læra af draumum? Sigurður Árni Reynisson skrifar Skoðun Afstæði ábyrgðar Matthildur Björnsdóttir skrifar Skoðun Klassapróf fína fólksins – eða hvernig erfingjar kenna okkur að lifa Sigríður Svanborgardóttir skrifar Skoðun Fjárhagslegt virði vörumerkja Elías Larsen skrifar Skoðun Við ákærum – hver sveik strandveiðisjómenn? Kjartan Páll Sveinsson skrifar Skoðun Þið voruð í partýinu líka! Gísli Sigurður Gunnlaugsson skrifar Skoðun Af hverju varð heimsókn framkvæmdastjóra ESB að NATO-fundi? Helen Ólafsdóttir skrifar Sjá meira
Rómverjar voru lengi vel með óskrifuð lög. Þegar veldi þeirra stækkaði og varð flóknara varð að koma á betri röð og reglu í samfélaginu. Fyrstu rómversku lögin “lex duodecim tabularum” voru kunngjörð árið 449 fyrir Krist og skráð á tólf bronstöflur. Menn þurftu ekki lengur að munnhöggvast, heldur voru nú komin lög sem urðu strax öflugt stjórntæki. Um daginn hnaut ég um ólöglega áfengisauglýsingu frá ólöglegum söluaðila áfengis. Áfengisauglýsingar eru ólöglegar samkvæmt áfengislögum af augljósum ástæðum - þær hvetja til neyslu. Þar að auki hefur ÁTVR einkarétt á smásölu áfengis og netsala því er ekkert annað en ólögleg smásala með rafrænum hætti. Í einfeldni minni ákvað ég að gera tilraun og tilkynna lögbrotið, þótt mér þyki ekkert skemmtilegt að klaga. Byrjaði á að senda skjáskot af auglýsingunni á netfang lögreglunnar fyrir ábendingar. Lögreglan hafði engan áhuga á erindi mínu og benti á Neytendastofu. Ég áframsendi því tölvupóstinn á Neytendastofu sem svaraði um hæl með þeim rökum að lögreglan ætti að taka málið í sínar hendur þar sem auglýsingin birtist á samfélagsmiðlum. Enn og aftur hafði ég samband við lögregluna og fékk þar engin svör. Niðurstaða þessarar litlu tilraunar er því sú að við erum með bronsslegin áfengislög en engan til að framfylgja þeim. Dómsmálaráðherra hefur nú stigið fram og bent á að hér þrífist netsala áfengis í skjóli lagalegrar óvissu. Hið sanna í málinu er að netsalan var kærð fyrir rúmum fjórum árum til lögreglu en lítið hefur fréttst af því máli. Það hefur því enn ekki reynt á lögin. Við gætum allt eins verið uppi á tímum fyrir lagasetninguna í Rómarveldi. Útspil dómsmálaráðherra vekur furðu því í stað þess að láta reyna á lögin eða styrkja þau með því að taka sérstaklega fram einkarétt ÁTVR á allri smásölu þá hyggst hún opna fyrir kranann og leyfa áfengi að flæða um samfélagið sem aldrei fyrr. Orð dómsmálaráðherra um að ætlun flokksins sé ekki að auka neyslu í samfélaginu er tálsýn og í engu samræmi við niðurstöður rannsókna eða einföld markaðslögmál. Við eigum að krefjast þess að embættismenn axli ábyrgð með þessu skaðlega áfengisfrumvarpi sem þeir leggja nafn sitt við. Því nái það fram að ganga megum við búa okkur undir stigvaxandi neyslu í samfélaginu með tilheyrandi sjúkdómsbyrði og öðrum kostnaði sem fellur á flesta kima samfélagsins - gleymum ekki að hér á landi látast um 140 einstaklingar árlega af völdum áfengisneyslu. Að stuðla að auknum samfélagsskaða er undir venjulegum kringumstæðum glæpsamlegt. Ef heilbrigðisstarfsmaður verður uppvís að skaða sjúkling sinn er hann dreginn fyrir dóm. Sama á að gilda um ráðherra og aðra þingmenn, því þeir standa vörð um lýðheilsu og eru því einnig heilbrigðisstarfsmenn samfélagsins. Þeir bera ábyrgð á að stýra samfélaginu í heilbrigðan farveg. Sjálfstæðisflokkurinn gæti til dæmis beitt sér fyrir að bæta heldur aðgengi að lífrænu grænmeti og öðrum þáttum sem stuðla að góðri heilsu og heilbrigðara samfélagi. Núverandi áfengislög eru upp á tíu, fyrir utan kannski að skilgreina betur netsölu sem smásölu. Norðmenn eru með svipað kerfi og við. Öll smásala á netinu er í gegnum þeirra ÁTVR. Þegar fólk pantar erlendis frá leggjast ýmiss gjöld á, svo sem tollur, umsýslugjald og svo virðisauki ofan á allt saman þannig að vín keypt erlendis frá verður alltaf dýrara en það sem keypt er í ÁTVR. Það tekur líka lengri tíma að berast. Báðir þessir þættir eru mikilvægir til að draga úr neyslu. Auk þess einskorðast afhending vínsins við dagvinnutíma. Það er gott módel. Norðmenn leyfa þó smásölu á bjór sem er allt að 4,7%. Við gætum skoðað það, enda er nú þegar leyft að selja bjór beint frá innlendum framleiðendum, en það er algjör óþarfi að leyfa smásölu á öllu víni. Í raun er það ekki bara óþarfi heldur glapræði. Með því að opna á smásölu myndu innlendu áfengisverslanirnar heyja innbyrðis verðsamkeppni og keppast um að auglýsa, eins og raun ber nú þegar vitni, enda tilgangurinn að selja sem mest. Verum skynsöm og verndum það sem gott er - í stað þess að setja lagaramma um lögbrot sem hefur viðgengist í mörg ár í skjóli lögreglunnar sem aðhefst ekki neitt. Viljum við virkilega flytja sölu og dreifingu hættulegs efnis til einstaklinga sem kæra sig kollótta um velferð okkar allra og borga ekki fyrir samfélagsskaðann? Höfundur er læknir og lýðheilsufræðingur.
Yfirlýsing frá Kára Stefánssyni um hrakfarir hans í samskiptum við íhaldssaman blaðamann Kári Stefánsson Skoðun
Skoðun Yfirlýsing frá Kára Stefánssyni um hrakfarir hans í samskiptum við íhaldssaman blaðamann Kári Stefánsson skrifar
Skoðun Ert þú drusla? Katrín Sigríður J. Steingrímsdóttir,Elísa Rún Svansdóttir,Lilja Íris Long Birnudóttir,Lísa Margrét Gunnarsdóttir,Margrét Baldursdóttir,Silja Höllu Egilsdóttir skrifar
Skoðun Sameiginleg yfirlýsing 28 ríkja um málefni Palestínu, hvers virði er hún? Einar Ólafsson skrifar
Skoðun Öryggi betur tryggt – fangelsismál færð til nútímans Þorbjörg Sigríður Gunnlaugsdóttir skrifar
Skoðun Klassapróf fína fólksins – eða hvernig erfingjar kenna okkur að lifa Sigríður Svanborgardóttir skrifar
Yfirlýsing frá Kára Stefánssyni um hrakfarir hans í samskiptum við íhaldssaman blaðamann Kári Stefánsson Skoðun