Íþróttahreyfingin og gerviverktaka Ástþór Jón Ragnheiðarson skrifar 18. september 2024 15:01 Frjáls félagasamtök eru ein af undirstöðum blómlegs samfélags. Ég þori að fullyrða að öll reiðum við okkur á þjónustu eða tökum þátt í starfsemi einhverra félagasamtaka í gegnum ævina, hvort sem það eru íþróttafélög, verkalýðsfélög, kvenfélög eða önnur félagasamtök. Ég hef helgað stórum hluta lífs míns tveimur hreyfingum, það er Verkalýðshreyfingunni og íþróttahreyfingunni. Innan íþróttahreyfingarinnar starfaði ég í áraraðir sem þjálfari og innan verkalýðshreyfingarinnar vinn ég meðal annars að því að gæta að réttindum launafólks og sjá til þess að lögum, reglum og kjarasamningum sé fylgt. Þrátt fyrir að um ólíkar hreyfingar sé að ræða þá er sameiginlegur snertiflötur sem ég hef fundið milli þessara hreyfinga, en það eru launamál þjálfara. Á Íslandi starfa þúsundir aðila við íþróttaþjálfun fólks á öllum aldri í öllum greinum. Sjálfur starfaði ég í mörg ár sem þjálfari og fékk fyrir það greidd allskonar kjör. Hjá mörgum félögum var ekki annað í boði en að vera verktaki, hjá einu félaginu fékk ég greitt samkrull af launum, dagpeningum og akstursstyrk, hjá öðru félaginu fékk ég laun upp að lágmarkslaunum en ef ég vann umfram það var það greitt með öðrum hætti. Á sínum tíma starfaði ég hjá 9 íþróttafélögum og aðeins eitt þeirra var með mig á launaskrá og greiddi laun sem uppfylla þau grundvallarskilyrði sem við setjum á vinnumarkaði. Staðreyndin er því miður sú að mikill minnihluti íþróttafélaga eru með þjálfara á launaskrá, heldur eru þeir verktakar. Það sem meira er að þá er verktakavinna þjálfara innan íþróttahreyfingarinnar í mjög miklum meirihluta ekkert annað en gerviverktaka. En hvað er gerviverktaka? Það er grundvallarmunur á sambandi starfsmanna og vinnuveitenda annars vegar og verktaka og verkkaupa hins vegar. Réttindi, skyldur og ábyrgð verktaka og starfsmanna eru mismunandi og skattaleg meðferð tekna er að mörgu leyti ólík. Við mat á því hvort um er að ræða gerviverktöku eða ekki er í mörg horn að líta. Ef samningur er skoðaður og hann ber með sér öll einkenni vinnusamnings en heitir verktakasamningur þá er auðvitað ekki um annað að ræða en gerviverktöku. Skatturinn er með á heimasíðu sinni einskonar gátlista varðandi verktöku við mat á því hvort um sé að ræða gerviverktöku. Þau atriði sem skoðuð eru eru eftirfarandi og er forvitnilegt að bera þau saman við raunir íþróttahreyfginarinnar. Innir viðkomandi verk af hendi fyrir einn aðila eða fleiri? – Verktakar taka að sér að vinna verk af tilteknum toga og bjóða almennt fram þjónustu sína á almennum markaði. Ef maður vinnur fyrir einn eða fáa bendir það frekar til þess að um vinnusamband sé að ræða en ekki verktakasamband. Ertu verktaki í þjálfun fyrir aðeins eitt félag? Líkur eru á því að um sé að ræða gerviverktöku. Hver leggur til aðstöðu, verkfæri, efni? – Ef kaupandi þjónustu leggur til aðstöðu, verkfæri og efni, eru meiri líkur á því að um vinnusamning sé að ræða. Kaupandi verktakaþjónustunnar er í þessu tilfelli íþróttafélögin. Það er algjör undantekning að þjálfari leggi til eigin aðstöðu, verkfæri og efni. Ég sem þjálfari þurfti í það minnsta aldrei að leggja til eigin íþróttamannvirki og eigin áhöld til íþróttaiðkunar. Er viðkomandi skyldur til að inna verk af hendi persónulega? – Verktakar taka að sér að inna ákveðið verk af hendi, en eru almennt ekki skyldugir til að inna verk af hendi persónulega þótt einhverjar undantekningar kunni að vera á því. Starfsmenn eru hins vegar skyldugir til að inna verk af hendi persónulega. Þegar ráðinn er til starfa þjálfari hjá íþróttafélagi þá er verið að ráða viðkomandi til starfa til þess að þjálfa enda eru starfsmenn skyldugir til þess að inna verk af hendi persónulega. Aftur á móti þegar viðkomandi er verktaki þá er annað upp á teninginn. En eitt dæmið um birtingarmynd gerviverktöku í íþróttahreyfingunni. Hver hefur stjórnunarrétt, s.s. ákveður hvar, hvernig og hvenær vinnan er unnin? – Verktakar hafa mun meira sjálfdæmi um það en starfsmenn hvar, hvernig og hvenær verk er unnið. Það er fáheyrt ef þjálfarar hafa sjálfdæmi um það hvar, hvenær og hvernig hann þjálfar tiltekinn hóp iðkenda Listinn er alls ekki tæmandi en varpar ágætis ljósi á þær aðstæður sem þjálfarar búa við í sínum störfum. Þegar upp er staðið þá er gerviverktaka stórt vandamál innan íþróttahreyfingarinnar. Þetta brenglar ekki aðeins stöðu á vinnumarkaði heldur getur einnig haft gríðarleg áhrif á lífsviðurværi þjálfara. Þjálfarar eru flestir metnaðargjarnir einstaklingar sem spila gríðarstórt hlutverk í mótun ungmenna. Þjálfarar eru oft á tíðum settir milli steins og sleggju þess að þurfa að sætta sig við óviðunandi starfsaðstæður til þess að geta á annað borð starfað við sína ástríðu. Eftir því sem íþróttahreyfingin þróast er mikilvægt að við gleymum ekki að hlúa að og þróa starfsaðstæður þjálfara samhliða. Það á að vera eitt af okkar verkefnum að tryggja að þjálfarar búi við viðunandi starfsskilyrði og séu með kjarasamning fyrir sín störf. Með betra starfsumhverfi má einnig ætla að þjálfurum sé gefið betra rými til þess að einbeita sér að sínum mikilvægu störfum. Nauðsynlegt er að hagsmunaaðilar, íþróttahreyfingin, verkalýðshreyfingin og þjálfararnir sjálfir hefji samtal. Það er hægt að skapa viðunandi starfsaðstæður fyrir þjálfara en við þurfum að fara í þá vinnu saman. Höfundur starfar innan Íþróttahreyfingarinnar og Verkalýðshreyfingarinnar. Viltu birta grein á Vísi? Sendu okkur póst. Senda grein Ástþór Jón Ragnheiðarson Félagasamtök Mest lesið Óvirðing við lýðræðislegar hefðir, gegn stjórnarskrá, trúnaðarbrot gagnvart kjósendum Arnar Þór Jónsson Skoðun Lík brennd í Grafarvogi Diljá Mist Einarsdóttir Skoðun Þeir sem verja stórútgerðina – og heimsvaldastefnuna Karl Héðinn Kristjánsson Skoðun Gervigreindin beisluð Hanna Kristín Skaftadóttir,Helga Sigrún Harðardóttir Skoðun Óboðlegt ástand á Landspítala – okkar sjónarhorn Hildur Jónsdóttir,Einar Freyr Ingason,Þórir Bergsson Skoðun Betri vegur til Þorlákshafnar er samkeppnismál Ólafur Stephensen Skoðun Á jaðrinum með Jesú Daníel Ágúst Gautason Skoðun Elsku Íslendingar, styðjum saman Grindavík Dagmar Valsdóttir Skoðun Orðhengilsháttur og lygar Elín Erna Steinarsdóttir Skoðun Er handahlaup valdeflandi? Davíð Már Sigurðsson Skoðun Skoðun Skoðun Baráttan um kjör eldra fólks Jónína Björk Óskarsdóttir skrifar Skoðun Menntamál íslenskra grunnskólabarna hafa verið til umfjöllunar – sem er vel. Miklu verra er tilefnið Karen Rúnarsdóttir skrifar Skoðun Elsku Íslendingar, styðjum saman Grindavík Dagmar Valsdóttir skrifar Skoðun Svigrúm Eydísar á fölskum grunni Kristinn Karl Brynjarsson skrifar Skoðun Betri vegur til Þorlákshafnar er samkeppnismál Ólafur Stephensen skrifar Skoðun Óvirðing við lýðræðislegar hefðir, gegn stjórnarskrá, trúnaðarbrot gagnvart kjósendum Arnar Þór Jónsson skrifar Skoðun Lík brennd í Grafarvogi Diljá Mist Einarsdóttir skrifar Skoðun Er handahlaup valdeflandi? Davíð Már Sigurðsson skrifar Skoðun Á jaðrinum með Jesú Daníel Ágúst Gautason skrifar Skoðun Þeir sem verja stórútgerðina – og heimsvaldastefnuna Karl Héðinn Kristjánsson skrifar Skoðun Gervigreindin beisluð Hanna Kristín Skaftadóttir,Helga Sigrún Harðardóttir skrifar Skoðun Kúnstin að vera ósammála sjálfum sér Heiða Ingimarsdóttir skrifar Skoðun Óboðlegt ástand á Landspítala – okkar sjónarhorn Hildur Jónsdóttir,Einar Freyr Ingason,Þórir Bergsson skrifar Skoðun Geislameðferð sem lífsbjörg Ingibjörg Isaksen skrifar Skoðun Þetta eru ekki eðlileg vinnubrögð Bryndís Haraldsdóttir skrifar Skoðun Stöðvum helvíti á jörðu Birna Þórarinsdóttir,Bjarni Gíslason,Gísli Rafn Ólafsson,Sigríður Schram,Stella Samúelsdóttir,Tótla I. Sæmundsdóttir skrifar Skoðun Hversu mikið er nóg? Guðríður Eldey Arnardóttir skrifar Skoðun Til þeirra sem fagna Sigurður Gísli Bond Snorrason skrifar Skoðun Að semja er ekki veikleiki – það er forsenda lýðræðis Elliði Vignisson skrifar Skoðun Tekist á um hvort lýðræðið á Íslandi sé virkt eða hvort hefðaréttur sé á völdum Þórður Snær Júlíusson skrifar Skoðun Sumar og sól – en ekki alltaf sátt í sálinni Ellen Calmon skrifar Skoðun Að flokka hver vinnur og hver tapar Tryggvi Rúnar Brynjarsson skrifar Skoðun Hagur hluthafanna alltaf og undantekningarlaust í forgangi Jón Kaldal skrifar Skoðun Má berja blaðamenn? Sigríður Dögg Auðunsdóttir skrifar Skoðun Nýr rektor og 2025 – tímamót í háskólamálum Ástráður Eysteinsson,Magnús Karl Magnússon,Margrét Helga Ögmundsdóttir,Tinna Laufey Ásgeirsdóttir skrifar Skoðun Vonir um vopnahlé eins og hálmstrá Sveinn Rúnar Hauksson skrifar Skoðun Samfélagið innan samfélagsins Sigríður Svanborgardóttir skrifar Skoðun Til hamingju Íslendingar með nýja Óperu Andri Björn Róbertsson skrifar Skoðun Hvers vegna hatar SFS smábáta? Svarið tengist veiðigjöldum Kjartan Páll Sveinsson skrifar Skoðun „Oft er flagð undir fögru skinni“ Guðmunda G. Guðmundsdóttir skrifar Sjá meira
Frjáls félagasamtök eru ein af undirstöðum blómlegs samfélags. Ég þori að fullyrða að öll reiðum við okkur á þjónustu eða tökum þátt í starfsemi einhverra félagasamtaka í gegnum ævina, hvort sem það eru íþróttafélög, verkalýðsfélög, kvenfélög eða önnur félagasamtök. Ég hef helgað stórum hluta lífs míns tveimur hreyfingum, það er Verkalýðshreyfingunni og íþróttahreyfingunni. Innan íþróttahreyfingarinnar starfaði ég í áraraðir sem þjálfari og innan verkalýðshreyfingarinnar vinn ég meðal annars að því að gæta að réttindum launafólks og sjá til þess að lögum, reglum og kjarasamningum sé fylgt. Þrátt fyrir að um ólíkar hreyfingar sé að ræða þá er sameiginlegur snertiflötur sem ég hef fundið milli þessara hreyfinga, en það eru launamál þjálfara. Á Íslandi starfa þúsundir aðila við íþróttaþjálfun fólks á öllum aldri í öllum greinum. Sjálfur starfaði ég í mörg ár sem þjálfari og fékk fyrir það greidd allskonar kjör. Hjá mörgum félögum var ekki annað í boði en að vera verktaki, hjá einu félaginu fékk ég greitt samkrull af launum, dagpeningum og akstursstyrk, hjá öðru félaginu fékk ég laun upp að lágmarkslaunum en ef ég vann umfram það var það greitt með öðrum hætti. Á sínum tíma starfaði ég hjá 9 íþróttafélögum og aðeins eitt þeirra var með mig á launaskrá og greiddi laun sem uppfylla þau grundvallarskilyrði sem við setjum á vinnumarkaði. Staðreyndin er því miður sú að mikill minnihluti íþróttafélaga eru með þjálfara á launaskrá, heldur eru þeir verktakar. Það sem meira er að þá er verktakavinna þjálfara innan íþróttahreyfingarinnar í mjög miklum meirihluta ekkert annað en gerviverktaka. En hvað er gerviverktaka? Það er grundvallarmunur á sambandi starfsmanna og vinnuveitenda annars vegar og verktaka og verkkaupa hins vegar. Réttindi, skyldur og ábyrgð verktaka og starfsmanna eru mismunandi og skattaleg meðferð tekna er að mörgu leyti ólík. Við mat á því hvort um er að ræða gerviverktöku eða ekki er í mörg horn að líta. Ef samningur er skoðaður og hann ber með sér öll einkenni vinnusamnings en heitir verktakasamningur þá er auðvitað ekki um annað að ræða en gerviverktöku. Skatturinn er með á heimasíðu sinni einskonar gátlista varðandi verktöku við mat á því hvort um sé að ræða gerviverktöku. Þau atriði sem skoðuð eru eru eftirfarandi og er forvitnilegt að bera þau saman við raunir íþróttahreyfginarinnar. Innir viðkomandi verk af hendi fyrir einn aðila eða fleiri? – Verktakar taka að sér að vinna verk af tilteknum toga og bjóða almennt fram þjónustu sína á almennum markaði. Ef maður vinnur fyrir einn eða fáa bendir það frekar til þess að um vinnusamband sé að ræða en ekki verktakasamband. Ertu verktaki í þjálfun fyrir aðeins eitt félag? Líkur eru á því að um sé að ræða gerviverktöku. Hver leggur til aðstöðu, verkfæri, efni? – Ef kaupandi þjónustu leggur til aðstöðu, verkfæri og efni, eru meiri líkur á því að um vinnusamning sé að ræða. Kaupandi verktakaþjónustunnar er í þessu tilfelli íþróttafélögin. Það er algjör undantekning að þjálfari leggi til eigin aðstöðu, verkfæri og efni. Ég sem þjálfari þurfti í það minnsta aldrei að leggja til eigin íþróttamannvirki og eigin áhöld til íþróttaiðkunar. Er viðkomandi skyldur til að inna verk af hendi persónulega? – Verktakar taka að sér að inna ákveðið verk af hendi, en eru almennt ekki skyldugir til að inna verk af hendi persónulega þótt einhverjar undantekningar kunni að vera á því. Starfsmenn eru hins vegar skyldugir til að inna verk af hendi persónulega. Þegar ráðinn er til starfa þjálfari hjá íþróttafélagi þá er verið að ráða viðkomandi til starfa til þess að þjálfa enda eru starfsmenn skyldugir til þess að inna verk af hendi persónulega. Aftur á móti þegar viðkomandi er verktaki þá er annað upp á teninginn. En eitt dæmið um birtingarmynd gerviverktöku í íþróttahreyfingunni. Hver hefur stjórnunarrétt, s.s. ákveður hvar, hvernig og hvenær vinnan er unnin? – Verktakar hafa mun meira sjálfdæmi um það en starfsmenn hvar, hvernig og hvenær verk er unnið. Það er fáheyrt ef þjálfarar hafa sjálfdæmi um það hvar, hvenær og hvernig hann þjálfar tiltekinn hóp iðkenda Listinn er alls ekki tæmandi en varpar ágætis ljósi á þær aðstæður sem þjálfarar búa við í sínum störfum. Þegar upp er staðið þá er gerviverktaka stórt vandamál innan íþróttahreyfingarinnar. Þetta brenglar ekki aðeins stöðu á vinnumarkaði heldur getur einnig haft gríðarleg áhrif á lífsviðurværi þjálfara. Þjálfarar eru flestir metnaðargjarnir einstaklingar sem spila gríðarstórt hlutverk í mótun ungmenna. Þjálfarar eru oft á tíðum settir milli steins og sleggju þess að þurfa að sætta sig við óviðunandi starfsaðstæður til þess að geta á annað borð starfað við sína ástríðu. Eftir því sem íþróttahreyfingin þróast er mikilvægt að við gleymum ekki að hlúa að og þróa starfsaðstæður þjálfara samhliða. Það á að vera eitt af okkar verkefnum að tryggja að þjálfarar búi við viðunandi starfsskilyrði og séu með kjarasamning fyrir sín störf. Með betra starfsumhverfi má einnig ætla að þjálfurum sé gefið betra rými til þess að einbeita sér að sínum mikilvægu störfum. Nauðsynlegt er að hagsmunaaðilar, íþróttahreyfingin, verkalýðshreyfingin og þjálfararnir sjálfir hefji samtal. Það er hægt að skapa viðunandi starfsaðstæður fyrir þjálfara en við þurfum að fara í þá vinnu saman. Höfundur starfar innan Íþróttahreyfingarinnar og Verkalýðshreyfingarinnar.
Óvirðing við lýðræðislegar hefðir, gegn stjórnarskrá, trúnaðarbrot gagnvart kjósendum Arnar Þór Jónsson Skoðun
Óboðlegt ástand á Landspítala – okkar sjónarhorn Hildur Jónsdóttir,Einar Freyr Ingason,Þórir Bergsson Skoðun
Skoðun Menntamál íslenskra grunnskólabarna hafa verið til umfjöllunar – sem er vel. Miklu verra er tilefnið Karen Rúnarsdóttir skrifar
Skoðun Óvirðing við lýðræðislegar hefðir, gegn stjórnarskrá, trúnaðarbrot gagnvart kjósendum Arnar Þór Jónsson skrifar
Skoðun Óboðlegt ástand á Landspítala – okkar sjónarhorn Hildur Jónsdóttir,Einar Freyr Ingason,Þórir Bergsson skrifar
Skoðun Stöðvum helvíti á jörðu Birna Þórarinsdóttir,Bjarni Gíslason,Gísli Rafn Ólafsson,Sigríður Schram,Stella Samúelsdóttir,Tótla I. Sæmundsdóttir skrifar
Skoðun Tekist á um hvort lýðræðið á Íslandi sé virkt eða hvort hefðaréttur sé á völdum Þórður Snær Júlíusson skrifar
Skoðun Nýr rektor og 2025 – tímamót í háskólamálum Ástráður Eysteinsson,Magnús Karl Magnússon,Margrét Helga Ögmundsdóttir,Tinna Laufey Ásgeirsdóttir skrifar
Óvirðing við lýðræðislegar hefðir, gegn stjórnarskrá, trúnaðarbrot gagnvart kjósendum Arnar Þór Jónsson Skoðun
Óboðlegt ástand á Landspítala – okkar sjónarhorn Hildur Jónsdóttir,Einar Freyr Ingason,Þórir Bergsson Skoðun