Vatnið og tíminn Ari Trausti Guðmundsson skrifar 18. júlí 2024 08:01 Carbfix-aðferðin við að binda koldíoxíð þarfnast vatns. Ekki með neysluvatnsgæðum en þó ferskvatn eða jafnvel sjó. Sérstaklega verður kannað betur hvort sjór henti aðferðinni. Ferksvatnsstreymi á Íslandi er takmarkað eins og annars staðar og þarft að vita hvort saltvatn dugar til kolefnisbindingar. Mat á vatnsrennsli af öllu landinu, bæði yfirborðsvatns og grunnvatns, leikur á bilinu 4.700 til 6.500 tonn/ sek eftir árstíð, árabili, gögnum og matsaðferðum. Meðaltalið er 5.600 tonn/sek eða svipað og vatnsmagn sextán Ölfusáa. Metið er að grunnvatnsrennsli (neðanjarðar) nemi um 15-20% af afrennslinu, á bilinu 1.000 til 1.800 tonn/sek. þ.e, líkt og tvær og hálf til rúmar fjórar Ölfusár. Mikið af vatninu streymir neðanjarðar til hafs og blandast beint í sjó eða streymir undir sjóinn, innan í sjávarbotinum. Annað sést sem vatn úr lindum, er í ám og stöðuvötnum og kemur upp um borholur. Það gefur auga leið að ferskvatn í berggrunni er takmarkað og því þarf að gæta vel að notkun og gæðum þess, m.a. í landbúnaði, iðnaði, landeldi og heimilisrekstri. Í jöklum landsins geymist mikið af ferskvatni en í jökulám er það blandað misgrófri grjótmylsnu. Sá ferskvatnsforði er nú í kreppu vegna loftslagsbreytinga. Minna er um grunnvatn í eldri hlutum berggrunnsins en þeim yngri. Storkubergið er þétt, landslagið bratt og stutt á milli dala og fjarða. Mest er um grunnvatn á eldvirka og skjálftavirka svæðinu, ríflega fjórðungi lands. Jarðlög þar eru misvel gegndræp en í heild gjöful á grunnvatn. Reykjanesskagi er eitt landsvæðanna með einna mest af ferskvatni. Fremur lítið grunnvatnsrennsli er þó á Garðskaga/Rosmhvalanesi, metið um 1 tonn/sek eða 1.000 lítrar. Mest er það á milli Selvogsstrandar og Þorlákshafnar, 20-30 tonn/sek í ungum og sprungnum berggrunni. Á milli Hafnarfjarðar og Voga er rennslið 15-20 tonn/sek, aðallega fyrrum úrkoma í hálendinu innar á skanganum. Sums staðar nálægt strönd hans, og töluvert inn eftir NA-lægum sprungukerfum, er grunnvatnið að finna á 40-50 m dýpi. Undir því er lag af sjó þar sem svo háttar til. Í Straumsvík flæðir mikið ferskvatn grunnt undir basalthrauni frá 12. öld en ofar í landinu er vatnstökusvæði við Kaldá, inn af Kaldárseli. Á stóru svæði er þetta hraun alsett byggingum, götum og vegum og þar er atvinnustarfsemi. Á strandlengjunni við Straumsvík, og þar alllangt vestur af, streyma fram á að giska 5-6 tonn af grunnvatni á sek. að meðtöldum Kaldarárstraumnum. Inn af álverinu og þar í vestur er afmarkað iðnaðar- og framkvæmdasvæði í aðalskipulagi. Hreint grunnvatn er þar ekki í boði en vatnið getur hentað til Carbfix-niðurdælingar. Vatnsból ofar í landinu eru ekki í hættu. Fyrirhuguð vökvaþörf Coda-verkefnisins vex hægt upp í 1996 lítr/sek (2 tonn) af ferskvatni og 927 l/s af jarðsjó við full afköst. Vatnið hefur við töku þá þegar streymt úr Kaldárbotnum og nágrenni, inn undir iðnaðar- og framkvæmdasvæðið. Þar yrði það tekið úr lóðréttum borholum og því dælt niður sem kolsýrðu vatni um slíkar borholur á 350-800 m dýpi. Samhliða hægri útfellingu kalsíts í jarðlögunum mjakast grunnvatnið áfram inn í sjávarbotninn á fyrrgreindu dýpi. Fljótandi kolsýru sem unnin er úr borholum í Grafningi, hefur verið hægt að kaupa. Sams konar efni verður flutt inn, unnið úr iðnaðarferlum í Evrópu. Það er liður í að skala upp Carbfix-verkefnið á Hellisheiði til frekari prófunar, þróunar og gagns svo sams konar starfsemi breiðist út á basaltsvæðum jarðar, ef vel tekst til. Verkefnið er áfangaskipt og unnt að snúa við ef þörf er á. Ekki er hægt að ganga út frá því að innflutta gasið beri hættuleg snefilefni. Tryggja má auk þess með greiningu að svo sé ekki. Gasið myndar hættulaust kalsít í berggrunninum og bindur að meðaltali um 100 kg af koldíoxíði í hverjum rúmmetra bergs. Bergkubbur sem er 1 km á hverja hlið er 1 milljarður rúmmetra. Carbfix-verkefni nýtir lítinn hluta þessa kubbs: Tíu rúmmetra af bergi þarf til að binda 1 tonn af koldíoxíði og um 30 milljónir (af milljarði rúmmetra) eða (3%) til að binda 3 milljónir tonna af gasinu. Í tilviki Coda er reiknað með mun meira rúmmáli bergs og að 1% verði holufyllt eftir 30 ára rekstur. Langt er seilst að uppnefna innflutta koldíoxíð fljótandi mengun, eiturefni eða úrgang og kalla niðurdælinguna sóðaskap eða förgun á annarra manna skít. Sama ætti þá við um koldíoxíð úr öllum iðnaði, úr losun frá einkabílum og losun við innlenda orku- og heitavatnsframleiðslu. Við berum jafn mikla ábyrgð á eigin losun gróðurhúsagasa og meginlandsbúar á sinni og eigum að hjálpa til við að binda innlent og erlent kolefni með öllum vísindalega staðfestum aðferðum, samhliða minnkandi losun þess á heimsvísu. Tímarnir krefjast þess og gróðurhúsagös eru í raun landlaus með öllu. Höfundur er rithöfundur og jarðvísindamaður. Viltu birta grein á Vísi? Sendu okkur póst. Senda grein Umhverfismál Loftslagsmál Ari Trausti Guðmundsson Hafnarfjörður Mest lesið Er kominn tími á Útlendingafrí? Marion Poilvez Skoðun Janus og jakkalakkarnir Óskar Guðmundsson Skoðun 1. maí er líka fyrir fatlað fólk! Geirdís Hanna Kristjánsdóttir Skoðun Verkalýðshreyfingin á næsta leik í Evrópuumræðunni Dagbjört Hákonardóttir Skoðun Á milli steins og sleggju Heinemann Ólafur Stephensen Skoðun Immigrant Women: Essential Workers, Rising Voices on Labor Day Maru Alemán Skoðun Samtalið um dauðann veldur okkur óöryggi Ingrid Kuhlman Skoðun Allir eiga rétt á virku lífi — líka fatlað fólk Anna Margrét Bjarnadóttir Skoðun Hvað ert þú að gera? Eiður Welding Skoðun Jafnréttisbaráttan er brýnni en nokkru sinni fyrr Kolbrún Halldórsdóttir,Sunna Kristín Símonardóttir Skoðun Skoðun Skoðun Verkalýðshreyfingin, Dagbjört og ESB Hjörtur J. Guðmundsson skrifar Skoðun Börnin á Gasa Ebba Margrét Magnúsdóttir skrifar Skoðun Myndir þú ráða fatlað fólk í vinnu? Alma Ýr Ingólfsdóttir skrifar Skoðun Hvað ert þú að gera? Eiður Welding skrifar Skoðun Rauðir sokkar á 1. maí Sveinn Ólafsson skrifar Skoðun 1. maí er líka fyrir fatlað fólk! Geirdís Hanna Kristjánsdóttir skrifar Skoðun Verkalýðshreyfingin á næsta leik í Evrópuumræðunni Dagbjört Hákonardóttir skrifar Skoðun Á milli steins og sleggju Heinemann Ólafur Stephensen skrifar Skoðun Heiðrum íslenska hestinn Berglind Margo Þorvaldsdóttir skrifar Skoðun Allir eiga rétt á virku lífi — líka fatlað fólk Anna Margrét Bjarnadóttir skrifar Skoðun Er kominn tími á Útlendingafrí? Marion Poilvez skrifar Skoðun Janus og jakkalakkarnir Óskar Guðmundsson skrifar Skoðun Jafnréttisbaráttan er brýnni en nokkru sinni fyrr Kolbrún Halldórsdóttir,Sunna Kristín Símonardóttir skrifar Skoðun Hvað ætlar þú að vera þegar þú verður stór? Ása Berglind Hjálmarsdóttir skrifar Skoðun Samtalið um dauðann veldur okkur óöryggi Ingrid Kuhlman skrifar Skoðun Sköpum störf við hæfi! Unnur Hrefna Jóhannsóttir skrifar Skoðun Immigrant Women: Essential Workers, Rising Voices on Labor Day Maru Alemán skrifar Skoðun Tikkað í skipulagsboxin Samúel Torfi Pétursson skrifar Skoðun Það sem er ósagt varðandi vinnubrögð hjá Háskólanum á Akureyri Þóra Sigurðardóttir skrifar Skoðun Sjúklingur settur í fangaklefa Arnar Þór Jónsson skrifar Skoðun Opið bréf til fjármálaráðherra, Daða Más Kristóferssonar Íris Róbertsdóttir skrifar Skoðun Ég kalla hann Isildur; mentorinn minn er gervigreind Björgmundur Guðmundsson skrifar Skoðun Hvað er „furry“ annars? Jóhanna Jódís Antonsdóttir skrifar Skoðun Jafnaðarmennskan og verkalýðsbaráttan Sigfús Ómar Höskuldsson skrifar Skoðun Hljóð og mynd íslenskra varna Arnór Sigurjónsson skrifar Skoðun Kveðjur úr Grafarvogi til þeirra sem kasta steinum úr glerhúsi Davíð Már Sigurðsson skrifar Skoðun Leiðsöguhundurinn Gaur gerir mig að betri manneskju Þorkell J. Steindal skrifar Skoðun Fimmtíu ár frá lokum Víetnamstríðsins Finnur Th. Eiríksson skrifar Skoðun Að undirbúa börnin okkar fyrir heim sem er að hverfa Halldóra Mogensen skrifar Skoðun Hollar skólamáltíðir fyrir loftslagið og líðan barna Laufey Steingrímsdóttir,Anna Sigríður Ólafsdóttir skrifar Sjá meira
Carbfix-aðferðin við að binda koldíoxíð þarfnast vatns. Ekki með neysluvatnsgæðum en þó ferskvatn eða jafnvel sjó. Sérstaklega verður kannað betur hvort sjór henti aðferðinni. Ferksvatnsstreymi á Íslandi er takmarkað eins og annars staðar og þarft að vita hvort saltvatn dugar til kolefnisbindingar. Mat á vatnsrennsli af öllu landinu, bæði yfirborðsvatns og grunnvatns, leikur á bilinu 4.700 til 6.500 tonn/ sek eftir árstíð, árabili, gögnum og matsaðferðum. Meðaltalið er 5.600 tonn/sek eða svipað og vatnsmagn sextán Ölfusáa. Metið er að grunnvatnsrennsli (neðanjarðar) nemi um 15-20% af afrennslinu, á bilinu 1.000 til 1.800 tonn/sek. þ.e, líkt og tvær og hálf til rúmar fjórar Ölfusár. Mikið af vatninu streymir neðanjarðar til hafs og blandast beint í sjó eða streymir undir sjóinn, innan í sjávarbotinum. Annað sést sem vatn úr lindum, er í ám og stöðuvötnum og kemur upp um borholur. Það gefur auga leið að ferskvatn í berggrunni er takmarkað og því þarf að gæta vel að notkun og gæðum þess, m.a. í landbúnaði, iðnaði, landeldi og heimilisrekstri. Í jöklum landsins geymist mikið af ferskvatni en í jökulám er það blandað misgrófri grjótmylsnu. Sá ferskvatnsforði er nú í kreppu vegna loftslagsbreytinga. Minna er um grunnvatn í eldri hlutum berggrunnsins en þeim yngri. Storkubergið er þétt, landslagið bratt og stutt á milli dala og fjarða. Mest er um grunnvatn á eldvirka og skjálftavirka svæðinu, ríflega fjórðungi lands. Jarðlög þar eru misvel gegndræp en í heild gjöful á grunnvatn. Reykjanesskagi er eitt landsvæðanna með einna mest af ferskvatni. Fremur lítið grunnvatnsrennsli er þó á Garðskaga/Rosmhvalanesi, metið um 1 tonn/sek eða 1.000 lítrar. Mest er það á milli Selvogsstrandar og Þorlákshafnar, 20-30 tonn/sek í ungum og sprungnum berggrunni. Á milli Hafnarfjarðar og Voga er rennslið 15-20 tonn/sek, aðallega fyrrum úrkoma í hálendinu innar á skanganum. Sums staðar nálægt strönd hans, og töluvert inn eftir NA-lægum sprungukerfum, er grunnvatnið að finna á 40-50 m dýpi. Undir því er lag af sjó þar sem svo háttar til. Í Straumsvík flæðir mikið ferskvatn grunnt undir basalthrauni frá 12. öld en ofar í landinu er vatnstökusvæði við Kaldá, inn af Kaldárseli. Á stóru svæði er þetta hraun alsett byggingum, götum og vegum og þar er atvinnustarfsemi. Á strandlengjunni við Straumsvík, og þar alllangt vestur af, streyma fram á að giska 5-6 tonn af grunnvatni á sek. að meðtöldum Kaldarárstraumnum. Inn af álverinu og þar í vestur er afmarkað iðnaðar- og framkvæmdasvæði í aðalskipulagi. Hreint grunnvatn er þar ekki í boði en vatnið getur hentað til Carbfix-niðurdælingar. Vatnsból ofar í landinu eru ekki í hættu. Fyrirhuguð vökvaþörf Coda-verkefnisins vex hægt upp í 1996 lítr/sek (2 tonn) af ferskvatni og 927 l/s af jarðsjó við full afköst. Vatnið hefur við töku þá þegar streymt úr Kaldárbotnum og nágrenni, inn undir iðnaðar- og framkvæmdasvæðið. Þar yrði það tekið úr lóðréttum borholum og því dælt niður sem kolsýrðu vatni um slíkar borholur á 350-800 m dýpi. Samhliða hægri útfellingu kalsíts í jarðlögunum mjakast grunnvatnið áfram inn í sjávarbotninn á fyrrgreindu dýpi. Fljótandi kolsýru sem unnin er úr borholum í Grafningi, hefur verið hægt að kaupa. Sams konar efni verður flutt inn, unnið úr iðnaðarferlum í Evrópu. Það er liður í að skala upp Carbfix-verkefnið á Hellisheiði til frekari prófunar, þróunar og gagns svo sams konar starfsemi breiðist út á basaltsvæðum jarðar, ef vel tekst til. Verkefnið er áfangaskipt og unnt að snúa við ef þörf er á. Ekki er hægt að ganga út frá því að innflutta gasið beri hættuleg snefilefni. Tryggja má auk þess með greiningu að svo sé ekki. Gasið myndar hættulaust kalsít í berggrunninum og bindur að meðaltali um 100 kg af koldíoxíði í hverjum rúmmetra bergs. Bergkubbur sem er 1 km á hverja hlið er 1 milljarður rúmmetra. Carbfix-verkefni nýtir lítinn hluta þessa kubbs: Tíu rúmmetra af bergi þarf til að binda 1 tonn af koldíoxíði og um 30 milljónir (af milljarði rúmmetra) eða (3%) til að binda 3 milljónir tonna af gasinu. Í tilviki Coda er reiknað með mun meira rúmmáli bergs og að 1% verði holufyllt eftir 30 ára rekstur. Langt er seilst að uppnefna innflutta koldíoxíð fljótandi mengun, eiturefni eða úrgang og kalla niðurdælinguna sóðaskap eða förgun á annarra manna skít. Sama ætti þá við um koldíoxíð úr öllum iðnaði, úr losun frá einkabílum og losun við innlenda orku- og heitavatnsframleiðslu. Við berum jafn mikla ábyrgð á eigin losun gróðurhúsagasa og meginlandsbúar á sinni og eigum að hjálpa til við að binda innlent og erlent kolefni með öllum vísindalega staðfestum aðferðum, samhliða minnkandi losun þess á heimsvísu. Tímarnir krefjast þess og gróðurhúsagös eru í raun landlaus með öllu. Höfundur er rithöfundur og jarðvísindamaður.
Jafnréttisbaráttan er brýnni en nokkru sinni fyrr Kolbrún Halldórsdóttir,Sunna Kristín Símonardóttir Skoðun
Skoðun Jafnréttisbaráttan er brýnni en nokkru sinni fyrr Kolbrún Halldórsdóttir,Sunna Kristín Símonardóttir skrifar
Skoðun Það sem er ósagt varðandi vinnubrögð hjá Háskólanum á Akureyri Þóra Sigurðardóttir skrifar
Skoðun Hollar skólamáltíðir fyrir loftslagið og líðan barna Laufey Steingrímsdóttir,Anna Sigríður Ólafsdóttir skrifar
Jafnréttisbaráttan er brýnni en nokkru sinni fyrr Kolbrún Halldórsdóttir,Sunna Kristín Símonardóttir Skoðun