Geirfuglar Sigríðar Hagalín Þór Saari skrifar 5. júní 2024 09:01 Rökleysan og rangfærslurnar í grein Sigríðar Hagalín á Vísir.is þann 4. júní eru margar og af ýmsum toga. Fyrst má nefna að inngangurinn er útúrsnúningur og byggður á röngum upplýsingum um útrýmingu geirfuglsins, því þeir menn sem drápu síðasta geirfuglinn gerðu það að pöntun dansks kaupahéðins sem vissi að sá síðasti yrði miklu meira virði (peningalega) dauður en lifandi. SHB stillir hins vegar upp einverri fallegri vísindahugsun sem á ekki við nein rök eða staðreyndir að styðjast. Af þessari sömu ástæðu munu menn líka drepa síðasta ljónið og síðasta nashyrninginn og það er bara engin „góð meining“ á bak við svoleiðis eins og SHB heldur fram, heldur náköld græðgi í peninga og ekkert annað. Þar af leiðandi er restin af greininn hrein markleysa því hún byggir á útúrsnúningi og þeim rangindum sem fram koma í innganginum og samlíking hennar við málvernd gengur ekki upp, er út í hött eins og sagt er. Skilningur hennar á þróun tungunnar gegnum aldirnar er líka rangur því ástæðan fyrir því að við getum enn lesið og skilið forníslensku er einmitt að hún hefur EKKI breyst svo mikið og hefur ekki verið „ein ólgandi, skapandi, lífræn súpa um aldir“ eins og SHB heldur fram, heldur hefur hún varðveist merkilega vel óbreytt frá tímum Snorra Sturlusonar. Af sömu ástæðu hefðu Snorri, Hallgrímur og Jónas vel getað lesið nútíma íslensku dagsins og „uppreisn“ Laxness, sem var að mestu uppreisn af prinsipp ástæðum, snerist að mestu leiti um kommusetningu en ekki breytingar á uppbyggingu setningaskipanar og málfræði. SHB býr svo til strámann þegar hún talar um að nágrannaþjóðirnar hafi losað sig við viðtengingarháttinn og lifað það af og stillir því svo upp við hliðina á þeim ambögum þegar notað er „fólk“ og „þau“ í stað „menn“ og „þá“ eitthvað sem er bara allt annað mál. Þetta eru nefnilega ekki smekksatriði eða blæbrigði heldur breyting á innihaldi setninga sem og setningaskipan, sem gerir tungumálið hreinlega klúrt í framsetningu, enda í ósamræmi við málfræði og hefðir. Vissulega þróast tungumál, en þau gera það yfirleitt af sjálfu sér hægt og yfir langan tíma og þar skipta erlend áhrif höfuðmáli. Það er því rétt hjá henni að nefna þau atriði sem hún gerir til styrktar tungumálinu og vísar til dæmis í niðurskurð framlaga til HÍ í því sambandi, en hún „gleymir“ því að RÚV er ásamt HÍ mikilvægasta menningarstofnunin sem við eigum og á að leiða vagninn í vönduðu málfari. Það er ekki gert með því að þröngva fram með handafli breytingum á tungumálinu bara vegna þess að ákveðnir hópar telja í sjálfhverfu sinni að það sé þeim ónothæft, heldur miklu fremur að benda á að íslenskan hefur til dæmis þrjú kyn og sem slík hefur þegar pláss fyrir þá sem vilja hvorki kalla sig karl eða konu, svo eitt dæmi sé nefnt. Það sem gleymist líka svo oft í þessari umræðu er að tungumálið er miklu meira en samskiptatæki. Við hugsum nefnilega á tungumálinu sem við kunnum, og ef gengið er bratt fram í því að breyta tungumálinu með handafli og smætta það niður samkvæmt samfélagsmiðlafrösum, hættum við ekki bara að geta átt í samskiptum heldur verður hugsunin líka grautarleg, þar sem hugtök verða á floti um víðan völl og á endanum flestum ofviða. Það er svo náttúrulega þangað sem TikTok „menningin“ dregur fólk fyrir rest ef ekki er haldið vel á spöðunum. Það þýðir þó líklega lítið að andæfa þessu meinta frjálslyndi SHB og félaga, því hér er á vissan hátt um trúarbrögð að ræða sem byggja á einhvers konar pólitískri hugsun hægri manna um frelsi. „Frjálslyndið“ þar á bak við er nefnilega á flestan hátt frjálslyndi Hannesar Hólmsteins og félaga, það þykir mjög „kúl“ í samfélagi dagsins, og er einhvers konar tískuorð í samtímanum. „Frjálslyndi“ sem orð og hugtak er þess vegna í raun ómarktækt og merkingarlaust sem skilgreining, því öll teljum við okkur vera frjálslynd og „frjáls.“ Orðið sjálft er því lítið annað en ómarktækur pólitískur frasi í anda frasans „forsjárhyggja“ sem einnig er notað af sama fólki og á einnig upphaf í hugmyndafræði HHG og nýfrjálshyggjunnar. Það hefur oft verið nefnt að nýfrjálshyggjan eiri engu ef ekki er spornað við. Það á líka við um tungumálið og það er því grafalvarlegt mál að starfsfólk, bæði á RÚV, innan HÍ, sem og í öllu skólakerfinu, geri sér ekki grein fyrir því hvert stefnir. Við stöndum nefnilega frammi fyrir því að umtalsvert stór hluti þjóðarinnar kann að lesa orðin en er ekki læs á innihaldið og samhengið og þrátt fyrir sömu niðurstöður úr PISA könnunum ár eftir ár, er ekkert gert í málinu. Það er staða sem líklega var ekki stefnt að, en þetta er engu að síður niðurstaðan og þýðir hvorki meira né minna en að íslenska skólakerfið, nánast eins og það leggur sig, hefur klúðrað hlutverki sínu í því grundvallaratriði sem skiptir mestu máli í námi, sem er læsi, í fleiri áratugi. Því snýst þess íslenskuumræða á þessu plani að einhverju leiti um keisarans skeggs, en hér er hún og verður líklega áfram, drifin áfram af trúarofsa „frelsis“ sem og af samblandi þeirra þriggja mest einkennandi eðlisþátta í fari Íslendinga sem mætti kalla hin þrjú „M“, meðvirkni, minnimáttarkennd og mikilmennskubrjálæði. Höfundur er félagi í Sósíalistaflokknum. Viltu birta grein á Vísi? Sendu okkur póst. Senda grein Íslensk tunga Þór Saari Mest lesið Fólkið sem gleymdist í Grindavík Bryndís Gunnlaugsdóttir Skoðun Er kominn tími á Útlendingafrí? Marion Poilvez Skoðun Opið bréf til hæstvirts innviðaráðherra, Eyjólfs Ármannssonar, um íslensku og ábyrgð Nichole Leigh Mosty Skoðun Við höfum ekki efni á norsku leiðinni Heiðrún Lind Marteinsdóttir Skoðun Rússar pyntuðu og myrtu úkraínsku blaðakonuna Viktoriiu Roshchyna Erlingur Erlingsson Skoðun Á að sameina ÍSÍ og UMFÍ? Ómar Stefánsson Skoðun Áskorun til ráðherra mennta- og barnamála og ráðherra menningarmála Anna Klara Georgsdóttir Skoðun Ríkisstjórn sem skeytir engu Diljá Matthíasardóttir Skoðun Sósíalistar á vaktinni í átta ár Sanna Magdalena Mörtudóttir Skoðun Styðjum þá sem bjarga okkur Jens Garðar Helgason Skoðun Skoðun Skoðun Ríkisstjórn sem skeytir engu Diljá Matthíasardóttir skrifar Skoðun Áskorun til ráðherra mennta- og barnamála og ráðherra menningarmála Anna Klara Georgsdóttir skrifar Skoðun Fólkið sem gleymdist í Grindavík Bryndís Gunnlaugsdóttir skrifar Skoðun Rússar pyntuðu og myrtu úkraínsku blaðakonuna Viktoriiu Roshchyna Erlingur Erlingsson skrifar Skoðun Á að sameina ÍSÍ og UMFÍ? Ómar Stefánsson skrifar Skoðun Elsku ASÍ, bara… Nei Sunna Arnardóttir skrifar Skoðun Gigtarmaí 2025 – Stuðlum að forvörnum, fræðslu og vitundarvakningu Hrönn Stefánsdóttir skrifar Skoðun Við höfum ekki efni á norsku leiðinni Heiðrún Lind Marteinsdóttir skrifar Skoðun Sósíalistar á vaktinni í átta ár Sanna Magdalena Mörtudóttir skrifar Skoðun Styðjum þá sem bjarga okkur Jens Garðar Helgason skrifar Skoðun Hver er viðskiptalegur ávinningur af EES-samningnum? Sigurbjörn Svavarsson skrifar Skoðun Embætti þitt geta allir séð Ragnheiður Davíðsdóttir skrifar Skoðun Opið bréf til hæstvirts innviðaráðherra, Eyjólfs Ármannssonar, um íslensku og ábyrgð Nichole Leigh Mosty skrifar Skoðun Hver á dómur að vera hjá ungmenni fyrir að fremja alvarlegt afbrot, jafnvel morð? Davíð Bergmann skrifar Skoðun Sigursaga Evrópu í 21 ár Pawel Bartoszek skrifar Skoðun Verkalýðshreyfingin, Dagbjört og ESB Hjörtur J. Guðmundsson skrifar Skoðun Börnin á Gasa Ebba Margrét Magnúsdóttir skrifar Skoðun Myndir þú ráða fatlað fólk í vinnu? Alma Ýr Ingólfsdóttir skrifar Skoðun Hvað ert þú að gera? Eiður Welding skrifar Skoðun Rauðir sokkar á 1. maí Sveinn Ólafsson skrifar Skoðun 1. maí er líka fyrir fatlað fólk! Geirdís Hanna Kristjánsdóttir skrifar Skoðun Verkalýðshreyfingin á næsta leik í Evrópuumræðunni Dagbjört Hákonardóttir skrifar Skoðun Á milli steins og sleggju Heinemann Ólafur Stephensen skrifar Skoðun Heiðrum íslenska hestinn Berglind Margo Þorvaldsdóttir skrifar Skoðun Allir eiga rétt á virku lífi — líka fatlað fólk Anna Margrét Bjarnadóttir skrifar Skoðun Er kominn tími á Útlendingafrí? Marion Poilvez skrifar Skoðun Janus og jakkalakkarnir Óskar Guðmundsson skrifar Skoðun Jafnréttisbaráttan er brýnni en nokkru sinni fyrr Kolbrún Halldórsdóttir,Sunna Kristín Símonardóttir skrifar Skoðun Hvað ætlar þú að vera þegar þú verður stór? Ása Berglind Hjálmarsdóttir skrifar Skoðun Samtalið um dauðann veldur okkur óöryggi Ingrid Kuhlman skrifar Sjá meira
Rökleysan og rangfærslurnar í grein Sigríðar Hagalín á Vísir.is þann 4. júní eru margar og af ýmsum toga. Fyrst má nefna að inngangurinn er útúrsnúningur og byggður á röngum upplýsingum um útrýmingu geirfuglsins, því þeir menn sem drápu síðasta geirfuglinn gerðu það að pöntun dansks kaupahéðins sem vissi að sá síðasti yrði miklu meira virði (peningalega) dauður en lifandi. SHB stillir hins vegar upp einverri fallegri vísindahugsun sem á ekki við nein rök eða staðreyndir að styðjast. Af þessari sömu ástæðu munu menn líka drepa síðasta ljónið og síðasta nashyrninginn og það er bara engin „góð meining“ á bak við svoleiðis eins og SHB heldur fram, heldur náköld græðgi í peninga og ekkert annað. Þar af leiðandi er restin af greininn hrein markleysa því hún byggir á útúrsnúningi og þeim rangindum sem fram koma í innganginum og samlíking hennar við málvernd gengur ekki upp, er út í hött eins og sagt er. Skilningur hennar á þróun tungunnar gegnum aldirnar er líka rangur því ástæðan fyrir því að við getum enn lesið og skilið forníslensku er einmitt að hún hefur EKKI breyst svo mikið og hefur ekki verið „ein ólgandi, skapandi, lífræn súpa um aldir“ eins og SHB heldur fram, heldur hefur hún varðveist merkilega vel óbreytt frá tímum Snorra Sturlusonar. Af sömu ástæðu hefðu Snorri, Hallgrímur og Jónas vel getað lesið nútíma íslensku dagsins og „uppreisn“ Laxness, sem var að mestu uppreisn af prinsipp ástæðum, snerist að mestu leiti um kommusetningu en ekki breytingar á uppbyggingu setningaskipanar og málfræði. SHB býr svo til strámann þegar hún talar um að nágrannaþjóðirnar hafi losað sig við viðtengingarháttinn og lifað það af og stillir því svo upp við hliðina á þeim ambögum þegar notað er „fólk“ og „þau“ í stað „menn“ og „þá“ eitthvað sem er bara allt annað mál. Þetta eru nefnilega ekki smekksatriði eða blæbrigði heldur breyting á innihaldi setninga sem og setningaskipan, sem gerir tungumálið hreinlega klúrt í framsetningu, enda í ósamræmi við málfræði og hefðir. Vissulega þróast tungumál, en þau gera það yfirleitt af sjálfu sér hægt og yfir langan tíma og þar skipta erlend áhrif höfuðmáli. Það er því rétt hjá henni að nefna þau atriði sem hún gerir til styrktar tungumálinu og vísar til dæmis í niðurskurð framlaga til HÍ í því sambandi, en hún „gleymir“ því að RÚV er ásamt HÍ mikilvægasta menningarstofnunin sem við eigum og á að leiða vagninn í vönduðu málfari. Það er ekki gert með því að þröngva fram með handafli breytingum á tungumálinu bara vegna þess að ákveðnir hópar telja í sjálfhverfu sinni að það sé þeim ónothæft, heldur miklu fremur að benda á að íslenskan hefur til dæmis þrjú kyn og sem slík hefur þegar pláss fyrir þá sem vilja hvorki kalla sig karl eða konu, svo eitt dæmi sé nefnt. Það sem gleymist líka svo oft í þessari umræðu er að tungumálið er miklu meira en samskiptatæki. Við hugsum nefnilega á tungumálinu sem við kunnum, og ef gengið er bratt fram í því að breyta tungumálinu með handafli og smætta það niður samkvæmt samfélagsmiðlafrösum, hættum við ekki bara að geta átt í samskiptum heldur verður hugsunin líka grautarleg, þar sem hugtök verða á floti um víðan völl og á endanum flestum ofviða. Það er svo náttúrulega þangað sem TikTok „menningin“ dregur fólk fyrir rest ef ekki er haldið vel á spöðunum. Það þýðir þó líklega lítið að andæfa þessu meinta frjálslyndi SHB og félaga, því hér er á vissan hátt um trúarbrögð að ræða sem byggja á einhvers konar pólitískri hugsun hægri manna um frelsi. „Frjálslyndið“ þar á bak við er nefnilega á flestan hátt frjálslyndi Hannesar Hólmsteins og félaga, það þykir mjög „kúl“ í samfélagi dagsins, og er einhvers konar tískuorð í samtímanum. „Frjálslyndi“ sem orð og hugtak er þess vegna í raun ómarktækt og merkingarlaust sem skilgreining, því öll teljum við okkur vera frjálslynd og „frjáls.“ Orðið sjálft er því lítið annað en ómarktækur pólitískur frasi í anda frasans „forsjárhyggja“ sem einnig er notað af sama fólki og á einnig upphaf í hugmyndafræði HHG og nýfrjálshyggjunnar. Það hefur oft verið nefnt að nýfrjálshyggjan eiri engu ef ekki er spornað við. Það á líka við um tungumálið og það er því grafalvarlegt mál að starfsfólk, bæði á RÚV, innan HÍ, sem og í öllu skólakerfinu, geri sér ekki grein fyrir því hvert stefnir. Við stöndum nefnilega frammi fyrir því að umtalsvert stór hluti þjóðarinnar kann að lesa orðin en er ekki læs á innihaldið og samhengið og þrátt fyrir sömu niðurstöður úr PISA könnunum ár eftir ár, er ekkert gert í málinu. Það er staða sem líklega var ekki stefnt að, en þetta er engu að síður niðurstaðan og þýðir hvorki meira né minna en að íslenska skólakerfið, nánast eins og það leggur sig, hefur klúðrað hlutverki sínu í því grundvallaratriði sem skiptir mestu máli í námi, sem er læsi, í fleiri áratugi. Því snýst þess íslenskuumræða á þessu plani að einhverju leiti um keisarans skeggs, en hér er hún og verður líklega áfram, drifin áfram af trúarofsa „frelsis“ sem og af samblandi þeirra þriggja mest einkennandi eðlisþátta í fari Íslendinga sem mætti kalla hin þrjú „M“, meðvirkni, minnimáttarkennd og mikilmennskubrjálæði. Höfundur er félagi í Sósíalistaflokknum.
Opið bréf til hæstvirts innviðaráðherra, Eyjólfs Ármannssonar, um íslensku og ábyrgð Nichole Leigh Mosty Skoðun
Áskorun til ráðherra mennta- og barnamála og ráðherra menningarmála Anna Klara Georgsdóttir Skoðun
Skoðun Áskorun til ráðherra mennta- og barnamála og ráðherra menningarmála Anna Klara Georgsdóttir skrifar
Skoðun Rússar pyntuðu og myrtu úkraínsku blaðakonuna Viktoriiu Roshchyna Erlingur Erlingsson skrifar
Skoðun Gigtarmaí 2025 – Stuðlum að forvörnum, fræðslu og vitundarvakningu Hrönn Stefánsdóttir skrifar
Skoðun Opið bréf til hæstvirts innviðaráðherra, Eyjólfs Ármannssonar, um íslensku og ábyrgð Nichole Leigh Mosty skrifar
Skoðun Hver á dómur að vera hjá ungmenni fyrir að fremja alvarlegt afbrot, jafnvel morð? Davíð Bergmann skrifar
Skoðun Jafnréttisbaráttan er brýnni en nokkru sinni fyrr Kolbrún Halldórsdóttir,Sunna Kristín Símonardóttir skrifar
Opið bréf til hæstvirts innviðaráðherra, Eyjólfs Ármannssonar, um íslensku og ábyrgð Nichole Leigh Mosty Skoðun
Áskorun til ráðherra mennta- og barnamála og ráðherra menningarmála Anna Klara Georgsdóttir Skoðun