Hver á að sinna ólaunuðu störfunum? Hópur kvenna í framkvæmdastjórn kvennaverkfalls skrifar 23. október 2023 07:00 Boðað er til Kvennaverkfalls á morgun, 24. október og eru konur og kvár hvött til að leggja niður launuð sem ólaunuð störf til að sýna fram á mikilvægi vinnuframlags þeirra. Feður, karlkyns makar, synir, afar, frændur og bræður eru hvattir til að taka aðra og þriðju vaktina til að styðja þátttöku kvenna og kvára innan fjölskyldu sinnar og þeirra sem starfa í fjölbreyttum umönnunarstörfum eða í menntakerfinu. Þetta geta þeir gert með því að sinna heimilishaldi, annast börn og ættingja og sinna öllu skipulagi sem í því felst. Tálsýnin um jafnréttisparadísinaÞrátt fyrir áralanga baráttu og að konur hafi flykkst út á vinnumarkaðinn er enn rótgróin ójöfn og kynjuð verkaskipting á heimilum. Við búum enn í samfélagi þar sem framlag kvenna og kvára er að mörgu leyti ósýnilegt, óviðurkennt og vanmetið. Mörg telja að af þeirri ástæðu einni að Ísland sé þekkt sem jafnréttisparadís í öðrum löndum feli það í sér að jafnrétti sé náð á öllum sviðum samfélagsins. Þannig erum við sem samfélag líklegri til að sannfæra okkur um að jafnrétti sé til staðar þegar það er það ekki í raun. Eitt dæmi um þessa birtingarmynd er vanmat á ólaunaðri vinnu og áhrifum hennar.Samkvæmt nýlegum þjóðarpúlsi Gallup sinna konur í ríkari mæli heimilisstörfum, umönnun barna og verkstjórnarlegu hlutverki innan heimilisins, svo kallaðri þriðju vaktinni. Karlar upplifa verkaskiptinguna jafnari en konur. Aðrar rannsóknir sýna það sama og nýleg íslensk rannsókn sýndi fram á að dulin misskipting ríkir á íslenskum heimilum. Konur hafa almennt lengri vinnutíma en karlar, ef talin eru saman launuð og ólaunuð störf.Í nágrannalandi okkar Noregi vinna konur næstum tvo mánuði árlega af ólaunaðri vinnu umfram karla.Enn eru ráðandi úreltar hugmyndir í samfélaginu um hvaða verkum konum beri frekar að sinna en karlar og gjarnan er litið svo á að þátttaka karla inn á heimilum sé valkvæð. Það endurspeglast í því að konur eru líklegri en karlar til að bera almennt meginábyrgðina á umönnun barna, veikra eða eldri skyldmenna og þar með gegna stærra hlutverki þar en karlar. Enn fremur eru þær líklegri til að sinna heimilisverkum líkt og að þurrka af og þrífa baðherbergi, kaupa gjafir, föt og húsgögn, setja í vél og ganga frá þvotti, skúra gólf, skipta á rúmum og kaupa í matinn. Karlar eru hins vegar líklegri til að fara út með ruslið, slá grasið, fara með bílinn í viðgerð og sinna framkvæmdum á heimilinu. Augljóslega er gríðarlegur munur á þeim tíma sem fer í þessi verkefni milli kynjanna.Er misskipting þriðju vaktar konum að kenna?Það er eitt að framkvæma húsverk og önnur störf sem tengjast heimilishaldi. Það er annað að hafa þau stanslaust í huga sér; hafa yfirsýn og muna hvað vantar, bera ábyrgð á og skipuleggja daglegt heimilislíf og dagskrá fjölskyldunnar og hugsa fyrir því sem þarf að gerast til að allt gangi upp. Þetta er þriðja vaktin, sem konur sinna í mun meira mæli en karlar. Vaktin felur meðal annars í sér að skrá börn í frístundir og kaupa viðeigandi búnað eða fatnað, bóka tannlæknatíma, skipuleggja afmælisgjafir, fylgjast með upplýsingum frá skólum barna sinna, ákveða kvöldmatinn og önnur innkaup, hafa í huga hvað fer í leikskólatöskuna og hvort föt séu í réttum stærðum og svo mætti lengi telja. Þrátt fyrir að slík vinna sé tímafrek, erfið og stöðug og grundvöllur hvers heimilis er hún afar vanmetin. Nýleg íslensk rannsókn bendir til að misskipt þriðja vakt sé svo útskýrð burt með vísan til að það byggi á persónulegu fyrirkomulagi og eiginleika kvennanna, jafnvel með vísan til vankanta kvennanna sjálfra, þær séu bara svo stjórnsamar.Fjölmargir einstæðir foreldrar eru einir um að standa aðra og þriðja vaktina á sínu heimili. Að miklum meirihluta til eru það mæður. Eins og áður var nefnt er gjarnan litið svo á að ábyrgð á umönnun barna eða skipulagningu í tengslum við þau hvíli hjá mæðrum en sé valkvæðari hjá feðrum. Það viðhorf viðhelst gjarnan eftir sambandsslit og endurspeglast í fjölda „valkvæðra feðra“ sem velja að að annast börnin sín lítið sem ekkert eða „velja“ hversu mikil umönnunin er og hvaða verkefnum þeir sinna þessu tengt.Kallarðu þetta jafnrétti?Hugmyndin um ofurkonuna er útbreidd sem endurspeglast meðal annars í óraunhæfum kröfum gagnvart mæðrum sem upplifa neikvæðar tilfinningar eins og sektarkennd, skömm og kvíða ef þær standa ekki undir þeim öllum. Konur eru líklegri til að veikjast en karlar vegna óhóflegs álags heima og/eða í vinnunni sem getur leitt til missis starfsgetu. Mikill meirihluti þeirra sem leita aðstoðar hjá VIRK- starfsendurhæfingarsjóði eru konur. Mikil ólaunuð vinna kvenna hefur neikvæðar afleiðingar á heilsufar þeirra, hamingju, starfsferil og fjárhag. Misskipting þessi viðheldur kynjamisrétti og valdaójafnvægi og getur haft alvarlegar afleiðingar á öllum sviðum samfélagsins. Andleg líðan kvenna og heilsa er lakari en karla vegna aukinnar ábyrgðar þeirra á ólaunuðu störfunum sem leiðir gjarnan til þess að þær velja sér frekar að vera í hlutastarfi en fullu starfi. Það hefur þar með áhrif á ævitekjur þeirra og fjárhagslegt sjálfstæði.Verum fyrirmyndir fyrir framtíðinaVið erum öll mótuð af hugmyndum samfélagsins og það eru fyrst og fremst viðhorf og hugarfar sem þarf að breyta til að auðvelda foreldrum, pörum og öðrum sem þeim sem skipta með sér verkum, að gera það með jafnari hætti. Eitt dæmi þess er að öll umfjöllun eða fræðsluefni um foreldrahlutverk, fjölskyldur eða rekstur heimilis sé ekki að flokka foreldra undir rós á þann hátt að móðirin sé í aðalhlutverki en faðirinn í aukahlutverki. Annað dæmi sem getur haft margfeldisáhrif er að gæta að því í hvern er hringt ef það þarf að sækja barn veikt í leik- eða grunnskóla. Við ætlum ekki að arfleiða næstu kynslóð að þeirri hugmynd að foreldrahlutverkið sé valkvætt fyrir feður og ábyrgðin liggi hjá mæðrum, heldur skapa saman samfélag sem einkennist af jafnrétti.Til að berjast gegn þessari bagalegu misskiptingu er mikilvægt að gera hana sýnilegri. Það gerum við með því að taka þátt í sólarhrings Kvennaverkfalli 24. október. Við komum úr ólíkri átt og staða okkar er ólík en við eigum það sameiginlegt að vera konur og kynsegin fólk sem býr enn við kerfisbundið misrétti. Við fléttum saman baráttur okkar og leggjum niður störf til að sýna að sameiginlegur kraftur okkar er óstöðvandi. Þannig ætlum við að breyta samfélaginu og knýja fram jafnrétti strax. Sjáumst á Arnarhóli og baráttufundum víðsvegar um landið þann 24. október næstkomandi!Framkvæmdastjórn Kvennaverkfalls 2023:Bergrún Andradóttir // Samtökin ‘78Drífa Snædal // StígamótEllen Calmon // Kvenréttindafélag ÍslandsElva Hrönn Hjartardóttir // UN Women ÍslandFinnborg Salome Steinþórsdóttir // Femínísk fjármálElísa Jóhannsdóttir // BHMGuðrún Margrét Guðmundsdóttir // ASÍKristín Ástgeirsdóttir // ICEFEMINLinda Dröfn Gunnarsdóttir // Samtök um KvennaathvarfRagnheiður Davíðsdóttir, kynjafræðingurRakel Adolphsdóttir // Kvennasögusafn ÍslandsSara Stef. Hildardóttir // RótinSonja Ýr Þorbergsdóttir // BSRBSteinunn Rögnvaldsdóttir // Femínísk fjármálTatjana Latinovic // Kvenréttindafélag ÍslandsÞuríður Harpa Sigurðardóttir // ÖBÍ réttindasamtök Viltu birta grein á Vísi? Sendu okkur póst. Senda grein Kvennaverkfall Jafnréttismál Mest lesið Yfirlýsing frá Kára Stefánssyni um hrakfarir hans í samskiptum við íhaldssaman blaðamann Kári Stefánsson Skoðun Aðdragandi aðildar þarf umboð Erna Bjarnadóttir Skoðun Börnin og hungursneyðin í Gaza Sverrir Ólafsson Skoðun Kynbundið ofbeldi Sigríður Ingibjörg Ingadóttir,Steinunn Bragadóttir Skoðun Þétting byggðar er ekki vandamálið Dóra Björt Guðjónsdóttir Skoðun Gaza og sjálfbærni mennskunnar Elva Rakel Jónsdóttir Skoðun Þið voruð í partýinu líka! Gísli Sigurður Gunnlaugsson Skoðun Lífið í tjaldi á Gaza Viðar Hreinsson,Israa Saed Skoðun Hverjir eru komnir með nóg? Nichole Leigh Mosty Skoðun Lýðheilsan að veði? Willum Þór Þórsson Skoðun Skoðun Skoðun Aðventukerti og aðgangshindranir Kristín María Birgisdóttir skrifar Skoðun Lífið í tjaldi á Gaza Viðar Hreinsson,Israa Saed skrifar Skoðun Gaza og sjálfbærni mennskunnar Elva Rakel Jónsdóttir skrifar Skoðun Börnin og hungursneyðin í Gaza Sverrir Ólafsson skrifar Skoðun Kynbundið ofbeldi Sigríður Ingibjörg Ingadóttir,Steinunn Bragadóttir skrifar Skoðun Aðdragandi aðildar þarf umboð Erna Bjarnadóttir skrifar Skoðun Yfirlýsing frá Kára Stefánssyni um hrakfarir hans í samskiptum við íhaldssaman blaðamann Kári Stefánsson skrifar Skoðun Þétting byggðar er ekki vandamálið Dóra Björt Guðjónsdóttir skrifar Skoðun Þrengt að þjóðarleikvanginum Þorvaldur Örlygsson skrifar Skoðun Ert þú drusla? Katrín Sigríður J. Steingrímsdóttir,Elísa Rún Svansdóttir,Lilja Íris Long Birnudóttir,Lísa Margrét Gunnarsdóttir,Margrét Baldursdóttir,Silja Höllu Egilsdóttir skrifar Skoðun Sameiginleg yfirlýsing 28 ríkja um málefni Palestínu, hvers virði er hún? Einar Ólafsson skrifar Skoðun Alltof mörg sveitarfélög á Íslandi! Gunnar Alexander Ólafsson skrifar Skoðun Öryggi betur tryggt – fangelsismál færð til nútímans Þorbjörg Sigríður Gunnlaugsdóttir skrifar Skoðun Lýðheilsan að veði? Willum Þór Þórsson skrifar Skoðun Evrópusambandsaðild - valdefling íslensks almennings Magnús Árni Skjöld Magnússon skrifar Skoðun Köllum Skjöld Íslands réttu nafni: Rasískt götugengi Ian McDonald skrifar Skoðun Hverjir eru komnir með nóg? Nichole Leigh Mosty skrifar Skoðun Að leigja okkar eigin innviði Halldóra Mogensen skrifar Skoðun Málþóf sem valdníðsla Einar G. Harðarson skrifar Skoðun Klaufaskapur og reynsluleysi? Hjörtur J. Guðmundsson skrifar Skoðun Hvernig spyr ég gervigreind til að fá besta svarið? Björgmundur Örn Guðmundsson skrifar Skoðun Ertu bitur? Björn Leví Gunnarsson skrifar Skoðun Er hægt að læra af draumum? Sigurður Árni Reynisson skrifar Skoðun Afstæði ábyrgðar Matthildur Björnsdóttir skrifar Skoðun Klassapróf fína fólksins – eða hvernig erfingjar kenna okkur að lifa Sigríður Svanborgardóttir skrifar Skoðun Fjárhagslegt virði vörumerkja Elías Larsen skrifar Skoðun Við ákærum – hver sveik strandveiðisjómenn? Kjartan Páll Sveinsson skrifar Skoðun Þið voruð í partýinu líka! Gísli Sigurður Gunnlaugsson skrifar Skoðun Af hverju varð heimsókn framkvæmdastjóra ESB að NATO-fundi? Helen Ólafsdóttir skrifar Skoðun Veimiltítustjórn og tugþúsundir dáinna barna Viðar Hreinsson skrifar Sjá meira
Boðað er til Kvennaverkfalls á morgun, 24. október og eru konur og kvár hvött til að leggja niður launuð sem ólaunuð störf til að sýna fram á mikilvægi vinnuframlags þeirra. Feður, karlkyns makar, synir, afar, frændur og bræður eru hvattir til að taka aðra og þriðju vaktina til að styðja þátttöku kvenna og kvára innan fjölskyldu sinnar og þeirra sem starfa í fjölbreyttum umönnunarstörfum eða í menntakerfinu. Þetta geta þeir gert með því að sinna heimilishaldi, annast börn og ættingja og sinna öllu skipulagi sem í því felst. Tálsýnin um jafnréttisparadísinaÞrátt fyrir áralanga baráttu og að konur hafi flykkst út á vinnumarkaðinn er enn rótgróin ójöfn og kynjuð verkaskipting á heimilum. Við búum enn í samfélagi þar sem framlag kvenna og kvára er að mörgu leyti ósýnilegt, óviðurkennt og vanmetið. Mörg telja að af þeirri ástæðu einni að Ísland sé þekkt sem jafnréttisparadís í öðrum löndum feli það í sér að jafnrétti sé náð á öllum sviðum samfélagsins. Þannig erum við sem samfélag líklegri til að sannfæra okkur um að jafnrétti sé til staðar þegar það er það ekki í raun. Eitt dæmi um þessa birtingarmynd er vanmat á ólaunaðri vinnu og áhrifum hennar.Samkvæmt nýlegum þjóðarpúlsi Gallup sinna konur í ríkari mæli heimilisstörfum, umönnun barna og verkstjórnarlegu hlutverki innan heimilisins, svo kallaðri þriðju vaktinni. Karlar upplifa verkaskiptinguna jafnari en konur. Aðrar rannsóknir sýna það sama og nýleg íslensk rannsókn sýndi fram á að dulin misskipting ríkir á íslenskum heimilum. Konur hafa almennt lengri vinnutíma en karlar, ef talin eru saman launuð og ólaunuð störf.Í nágrannalandi okkar Noregi vinna konur næstum tvo mánuði árlega af ólaunaðri vinnu umfram karla.Enn eru ráðandi úreltar hugmyndir í samfélaginu um hvaða verkum konum beri frekar að sinna en karlar og gjarnan er litið svo á að þátttaka karla inn á heimilum sé valkvæð. Það endurspeglast í því að konur eru líklegri en karlar til að bera almennt meginábyrgðina á umönnun barna, veikra eða eldri skyldmenna og þar með gegna stærra hlutverki þar en karlar. Enn fremur eru þær líklegri til að sinna heimilisverkum líkt og að þurrka af og þrífa baðherbergi, kaupa gjafir, föt og húsgögn, setja í vél og ganga frá þvotti, skúra gólf, skipta á rúmum og kaupa í matinn. Karlar eru hins vegar líklegri til að fara út með ruslið, slá grasið, fara með bílinn í viðgerð og sinna framkvæmdum á heimilinu. Augljóslega er gríðarlegur munur á þeim tíma sem fer í þessi verkefni milli kynjanna.Er misskipting þriðju vaktar konum að kenna?Það er eitt að framkvæma húsverk og önnur störf sem tengjast heimilishaldi. Það er annað að hafa þau stanslaust í huga sér; hafa yfirsýn og muna hvað vantar, bera ábyrgð á og skipuleggja daglegt heimilislíf og dagskrá fjölskyldunnar og hugsa fyrir því sem þarf að gerast til að allt gangi upp. Þetta er þriðja vaktin, sem konur sinna í mun meira mæli en karlar. Vaktin felur meðal annars í sér að skrá börn í frístundir og kaupa viðeigandi búnað eða fatnað, bóka tannlæknatíma, skipuleggja afmælisgjafir, fylgjast með upplýsingum frá skólum barna sinna, ákveða kvöldmatinn og önnur innkaup, hafa í huga hvað fer í leikskólatöskuna og hvort föt séu í réttum stærðum og svo mætti lengi telja. Þrátt fyrir að slík vinna sé tímafrek, erfið og stöðug og grundvöllur hvers heimilis er hún afar vanmetin. Nýleg íslensk rannsókn bendir til að misskipt þriðja vakt sé svo útskýrð burt með vísan til að það byggi á persónulegu fyrirkomulagi og eiginleika kvennanna, jafnvel með vísan til vankanta kvennanna sjálfra, þær séu bara svo stjórnsamar.Fjölmargir einstæðir foreldrar eru einir um að standa aðra og þriðja vaktina á sínu heimili. Að miklum meirihluta til eru það mæður. Eins og áður var nefnt er gjarnan litið svo á að ábyrgð á umönnun barna eða skipulagningu í tengslum við þau hvíli hjá mæðrum en sé valkvæðari hjá feðrum. Það viðhorf viðhelst gjarnan eftir sambandsslit og endurspeglast í fjölda „valkvæðra feðra“ sem velja að að annast börnin sín lítið sem ekkert eða „velja“ hversu mikil umönnunin er og hvaða verkefnum þeir sinna þessu tengt.Kallarðu þetta jafnrétti?Hugmyndin um ofurkonuna er útbreidd sem endurspeglast meðal annars í óraunhæfum kröfum gagnvart mæðrum sem upplifa neikvæðar tilfinningar eins og sektarkennd, skömm og kvíða ef þær standa ekki undir þeim öllum. Konur eru líklegri til að veikjast en karlar vegna óhóflegs álags heima og/eða í vinnunni sem getur leitt til missis starfsgetu. Mikill meirihluti þeirra sem leita aðstoðar hjá VIRK- starfsendurhæfingarsjóði eru konur. Mikil ólaunuð vinna kvenna hefur neikvæðar afleiðingar á heilsufar þeirra, hamingju, starfsferil og fjárhag. Misskipting þessi viðheldur kynjamisrétti og valdaójafnvægi og getur haft alvarlegar afleiðingar á öllum sviðum samfélagsins. Andleg líðan kvenna og heilsa er lakari en karla vegna aukinnar ábyrgðar þeirra á ólaunuðu störfunum sem leiðir gjarnan til þess að þær velja sér frekar að vera í hlutastarfi en fullu starfi. Það hefur þar með áhrif á ævitekjur þeirra og fjárhagslegt sjálfstæði.Verum fyrirmyndir fyrir framtíðinaVið erum öll mótuð af hugmyndum samfélagsins og það eru fyrst og fremst viðhorf og hugarfar sem þarf að breyta til að auðvelda foreldrum, pörum og öðrum sem þeim sem skipta með sér verkum, að gera það með jafnari hætti. Eitt dæmi þess er að öll umfjöllun eða fræðsluefni um foreldrahlutverk, fjölskyldur eða rekstur heimilis sé ekki að flokka foreldra undir rós á þann hátt að móðirin sé í aðalhlutverki en faðirinn í aukahlutverki. Annað dæmi sem getur haft margfeldisáhrif er að gæta að því í hvern er hringt ef það þarf að sækja barn veikt í leik- eða grunnskóla. Við ætlum ekki að arfleiða næstu kynslóð að þeirri hugmynd að foreldrahlutverkið sé valkvætt fyrir feður og ábyrgðin liggi hjá mæðrum, heldur skapa saman samfélag sem einkennist af jafnrétti.Til að berjast gegn þessari bagalegu misskiptingu er mikilvægt að gera hana sýnilegri. Það gerum við með því að taka þátt í sólarhrings Kvennaverkfalli 24. október. Við komum úr ólíkri átt og staða okkar er ólík en við eigum það sameiginlegt að vera konur og kynsegin fólk sem býr enn við kerfisbundið misrétti. Við fléttum saman baráttur okkar og leggjum niður störf til að sýna að sameiginlegur kraftur okkar er óstöðvandi. Þannig ætlum við að breyta samfélaginu og knýja fram jafnrétti strax. Sjáumst á Arnarhóli og baráttufundum víðsvegar um landið þann 24. október næstkomandi!Framkvæmdastjórn Kvennaverkfalls 2023:Bergrún Andradóttir // Samtökin ‘78Drífa Snædal // StígamótEllen Calmon // Kvenréttindafélag ÍslandsElva Hrönn Hjartardóttir // UN Women ÍslandFinnborg Salome Steinþórsdóttir // Femínísk fjármálElísa Jóhannsdóttir // BHMGuðrún Margrét Guðmundsdóttir // ASÍKristín Ástgeirsdóttir // ICEFEMINLinda Dröfn Gunnarsdóttir // Samtök um KvennaathvarfRagnheiður Davíðsdóttir, kynjafræðingurRakel Adolphsdóttir // Kvennasögusafn ÍslandsSara Stef. Hildardóttir // RótinSonja Ýr Þorbergsdóttir // BSRBSteinunn Rögnvaldsdóttir // Femínísk fjármálTatjana Latinovic // Kvenréttindafélag ÍslandsÞuríður Harpa Sigurðardóttir // ÖBÍ réttindasamtök
Yfirlýsing frá Kára Stefánssyni um hrakfarir hans í samskiptum við íhaldssaman blaðamann Kári Stefánsson Skoðun
Skoðun Yfirlýsing frá Kára Stefánssyni um hrakfarir hans í samskiptum við íhaldssaman blaðamann Kári Stefánsson skrifar
Skoðun Ert þú drusla? Katrín Sigríður J. Steingrímsdóttir,Elísa Rún Svansdóttir,Lilja Íris Long Birnudóttir,Lísa Margrét Gunnarsdóttir,Margrét Baldursdóttir,Silja Höllu Egilsdóttir skrifar
Skoðun Sameiginleg yfirlýsing 28 ríkja um málefni Palestínu, hvers virði er hún? Einar Ólafsson skrifar
Skoðun Öryggi betur tryggt – fangelsismál færð til nútímans Þorbjörg Sigríður Gunnlaugsdóttir skrifar
Skoðun Klassapróf fína fólksins – eða hvernig erfingjar kenna okkur að lifa Sigríður Svanborgardóttir skrifar
Yfirlýsing frá Kára Stefánssyni um hrakfarir hans í samskiptum við íhaldssaman blaðamann Kári Stefánsson Skoðun