Tilgangslausar kvalafullar hvalveiðar Tómas Guðbjartsson skrifar 30. ágúst 2023 11:30 Þegar ég var strákur var oft hvalkjöt í matinn og í minningunni fannst mér það bara allt í lagi matur. Pabbi hafði ungur unnið í Hvalstöðinni og heima hjá okkur þóttu hvalveiðar sjálfsagðar. Meðfram læknanámi vann ég sem leiðsögumaður fyrir erlenda ferðamenn um hálendi Íslands, en um svipað leyti var sett á alþjóðlegt hvalveiðibann. Stuttu síðar man ég vel hversu hneykslaðir erlendu ferðamennirnir voru þegar við Íslendingar tókum upp svokallaðar vísindaveiðar á hvölum, þvert á alþjóða samþykktir. Sem verðandi vísindamaður hélt ég í einfeldni minni að slíkar veiðar hlytu að hafa göfugan tilgang þar sem leitað væri að staðreyndum og tilfinningar settar til hliðar. Ég átti því til að verja þessar veiðar gagnvart erlendum gestum mínum - þær væru jú stundaðar í okkar eigin lögsögu og engir segðu okkur fyrir verkum. Auk þess væru hvalirnir jú að éta upp fiskistofnana og sjálfsagt að nýta syndandi kjötið sem væri svo eftirsótt erlendis. Sannleikurinn um hvalveiðar átti hins vegar eftir að elta mig uppi í 12 ára sérnámi í Svíþjóð og Bandaríkjunum, þar sem ég náði að víkka sjóndeildarhring minn. Þar sá ég hvalveiðar frá hinni hliðinni og hversu mikilvæg samstaða þjóða er til að vernda náttúruna gegn ágangi mannsins og rányrkju. Ég flutti síðan heim fyrir tæpum tveimur áratugum en á þeim tíma hefur afstaða mín gegn hvalveiðum aðeins styrkts. Enda hrannast staðreyndirnar upp, margar studdar vísindalegum rökum á meðan aðrar höfða til mannúðar og ekki síst heilbrigðrar skynsemi. Fyrir mér eru helstu rökin gegn hvalveiðum þessi: Hvalir eru með tignarlegustu og stærstu skepnum jarðar. Þeir eru mikilvægur hluti af heilbrigðu vistkerfi hafsins þar sem þeir binda kolefni. Langflestar hvalategundir í heiminum eru í útrýmingarhættu og hlýnun jarðar af mannavöldum er ógn við tilvist þeirra. Í gegnum aldirnar hafa hvalir verið ofveiddir og Íslendingar hafa tekið drjúgan þátt í þeirri rányrkju. Það var ekki að ástæðulausu sem hvalveiðar voru bannaðar árið 1986 - en af óskiljanlegum ástæðum þráuðust Íslendingar, Norðmenn og Japanir við veiðar, í trássi við alþjóða samþykktir sem lönd um allan heim samþykktu. Þessi veiðar voru því á skjön við það samflot sem við Íslendingar höfum ávallt reynt að hafa að leiðarljósi í ýmsum mikilvægum málum, eins og mannréttindamálum, dýravelferð, mengunarmálum og tóbaksvörnum. Af hverju á annað að gilda um hvalveiðar? Veiðarnar geta varla talist sjálfbærar og dýrin drepin með kvalafullum aðferðum sem engan veginn standast skoðun í dag. Efnahagleg þýðing hvalveiða er algjörlega hverfandi fyrir Íslendinga. Á hinn bóginn er hvalaskoðun hratt vaxandi atvinnugrein, veitir fjölda starfa (ekki síst úti á landi), og veltir milljörðum. Augljóslega fara hvalveiðar illa saman við þjóðhagslega mikilvæga starfsemi hvalaskoðunarfyrirtækja Áhugi á hvalaafurðum er hverfandi og Japanir eina landið sem hefur keypt þær, með semingi reyndar. Þannig virðist þurfa styrki til að liðka fyrir sölunni og Hvalur hf. þurft að setja á fót eigið innflutningsfyrirtæki í Japan. Áhugi Japana á hvalkjöti fer ört dvínandi, ekki síst vegna andstöðu yngra fólks við hvalveiðar. Ljóst er að hluti afurðanna fer í japanskt dýrafóður og lýsi sem hægt er að afla með öðrum hætti. Íslensku hvalveiðibátarnir eru löngu úreltir og mengunarvaldar sem trauðla uppfylla nútíma öryggiskröfur. Sama á við Hvalstöðina í Hvalfirði sem varla stenst nútíma kröfur um hreinlæti við matvælaframleiðslu. Skammt frá heimili mínu í Ketildölum við Arnarfjörð halda hnúfubakar til stóran hluta ársins. Þetta er þriðju stærstu skepnur jarðar og gleðja augu allra sem þá berja augum. Á síðustu öld var gengið mjög nærri hnúfubakastofninum, ekki síst hér við land, en með friðun þeirra 1955 á heimsvísu hefur stofninn náð sér aftur á strik, Vestfirðingum og öllu mannkyni reyndar til mikillar gleði. TG Ég er yfirleitt stoltur af því að vera Íslendingur en þegar kemur að hvalveiðum hér við land skammast ég mín. Það var vissulega högg fyrir 120 starfsmenn Hvals hf. þegar hvalveiðar voru stöðvaðar tímabundið með nær engum fyrir fyrirvara fyrr í sumar. Starfsmennirnir hafa þó nær allir haldið launum sínum, í störfum sem í langflestum tilvikum eru tímabundin, eða fengið aðra vinnu. Tekjutapið er því óverulegt. Ekki má heldur gleymast að Hvalur hf. hefur áður blásið af hvalavertíð með næstum engum fyrirvara. Það yrði saga til næsta bæjar ef hvalveiðar næðu að verða orsök stjórnarslita, jafnvel þótt ákvörðun matvælaráðherra um tímabundna stöðvun veiða hafi verið umdeild. Til grundvallar ákvörðuninni lágu sterk rök um dýravelferð, sem rakin voru í eftirlitsskýrslu Matvælastofnunar sem barst ráðherra í vor og niðurstöðu fagráðs um velferð dýra sem barst í júní, stuttu áður en veiðar áttu að hefjast. Ráðherra gat því ekki annað en brugðist við, en þess má geta að Hvalur hf. vissi af þessu ferli öllu og hafði áður fengið að bregðast við niðurstöðum skýrslunnar. Stöðvunin átti því ekki að koma fyrirtækinu á óvart. Þrátt fyrir upphrópanir sumra þingmanna undanfarna daga og hótanir um vantrausttillögu, vona ég að ráðherra standi í lappirnar og beygi ekki af leið vegna þrýstings. Enda mikilvægt að hafa í huga að meirihluti þjóðarinnar styður ákvörðun hennar. Vafasamar hvalveiðar okkar Íslendinga snúast nefnilega í grunninn ekki um tekjur og störf, heldur miklu frekar um dýravelferð og verndun lífríkis hafsins. Veiðarnar eru bæði ósjálfbærar og tilgangslausar og stríða gegn heilbrigðri skynsemi – sem eru nægileg rök til þess að hætta þeim fyrir fullt og allt. Höfundur er læknir, prófessor og náttúruverndarsinni. Viltu birta grein á Vísi? Sendu okkur póst. Senda grein Tómas Guðbjartsson Hvalveiðar Mest lesið Samtökin 78 verðlauna sögufölsun Böðvar Björnsson Skoðun Varað við embætti sérstaks saksóknara Gestur Jónsson Skoðun Út af sporinu en ekki týnd að eilífu María Helena Mazul Skoðun Ætlar Ísland að fara sömu leið og Evrópa í útlendingamálum? Kári Allansson Skoðun Hættuleg ofnotkun svefnlyfja á Íslandi Drífa Sigfúsdóttir Skoðun Menntun sem mannréttindi – ekki forréttindi París Anna Bergmann,Sigurður Kári Harðarson Skoðun Meira að segja formaður Viðreisnar Hjörtur J. Guðmundsson Skoðun Börnin sem deyja á Gaza Elín Pjetursdóttir Skoðun Hvað er lýðskóli eiginlega? Margrét Gauja Magnúsdóttir Skoðun Afstaða – á vaktinni í 20 ár Arndís Vilhjálmsdóttir,Guðbjörg Sveinsdóttir Skoðun Skoðun Skoðun Framtíðin fær húsnæði Ingunn Gunnarsdóttir skrifar Skoðun Börnin sem deyja á Gaza Elín Pjetursdóttir skrifar Skoðun Brýr, sýkingar og börn Jón Pétur Zimsen skrifar Skoðun Konum í afplánun fjölgar: Með flókin áföll á bakinu Tinna Eyberg Örlygsdóttir,Sigríður Ella Jónsdóttir skrifar Skoðun Hvað er lýðskóli eiginlega? Margrét Gauja Magnúsdóttir skrifar Skoðun Búum til pláss fyrir framtíðina Birna Þórarinsdóttir skrifar Skoðun Hættuleg ofnotkun svefnlyfja á Íslandi Drífa Sigfúsdóttir skrifar Skoðun Kveikjum neistann um allt land Kolbrún Áslaugar Baldursdóttir skrifar Skoðun Ætlar Ísland að fara sömu leið og Evrópa í útlendingamálum? Kári Allansson skrifar Skoðun Samtökin 78 verðlauna sögufölsun Böðvar Björnsson skrifar Skoðun Afstaða – á vaktinni í 20 ár Arndís Vilhjálmsdóttir,Guðbjörg Sveinsdóttir skrifar Skoðun Menntun sem mannréttindi – ekki forréttindi París Anna Bergmann,Sigurður Kári Harðarson skrifar Skoðun Varað við embætti sérstaks saksóknara Gestur Jónsson skrifar Skoðun Út af sporinu en ekki týnd að eilífu María Helena Mazul skrifar Skoðun Meira að segja formaður Viðreisnar Hjörtur J. Guðmundsson skrifar Skoðun Gaza sveltur til dauða - Tími bréfaskrifta er löngu liðinn Magnús Magnússon,Hjálmtýr Heiðdal skrifar Skoðun Steypuklumpablætið í borginni Ragnhildur Alda María Vilhjálmsdóttir skrifar Skoðun Kærum og beitum Ísrael viðskiptabanni! Pétur Heimisson skrifar Skoðun Blæðandi vegir Sigþór Sigurðsson skrifar Skoðun Fái einstaklingar sem eru hættulegir sjálfum sér ekki viðeigandi búsetuúrræði blasir við mikill harmleikur Elínborg Björnsdóttir skrifar Skoðun Hroki og hleypidómar - syngur Jónas Sen? Bjarnheiður Hallsdóttir skrifar Skoðun Sveitarfélög gegna lykilhlutverki í vistvænni mannvirkjagerð Guðrún Lilja Kristinsdóttir,Bergþóra Góa Kvaran skrifar Skoðun „Nýtt veiðigjald: sátt byggð á hagkvæmni“ Svanur Guðmundsson skrifar Skoðun Opinber áskorun til prófessorsins Brynjar Karl Sigurðsson skrifar Skoðun Nærvera Héðinn Unnsteinsson skrifar Skoðun Þegar Dagur lét mig hrasa á gangstéttarhellu Björn Teitsson skrifar Skoðun Þessi jafnlaunavottun... Sunna Arnardottir skrifar Skoðun Heilsuspillandi minnisleysi í boði Sjálfstæðisflokksins Sigríður Svanborgardóttir skrifar Skoðun #BLESSMETA – fyrsta grein Guðrún Hrefna Guðmundsdóttir skrifar Skoðun Dáleiðsla er ímyndun ein Hrefna Guðmundsdóttir skrifar Sjá meira
Þegar ég var strákur var oft hvalkjöt í matinn og í minningunni fannst mér það bara allt í lagi matur. Pabbi hafði ungur unnið í Hvalstöðinni og heima hjá okkur þóttu hvalveiðar sjálfsagðar. Meðfram læknanámi vann ég sem leiðsögumaður fyrir erlenda ferðamenn um hálendi Íslands, en um svipað leyti var sett á alþjóðlegt hvalveiðibann. Stuttu síðar man ég vel hversu hneykslaðir erlendu ferðamennirnir voru þegar við Íslendingar tókum upp svokallaðar vísindaveiðar á hvölum, þvert á alþjóða samþykktir. Sem verðandi vísindamaður hélt ég í einfeldni minni að slíkar veiðar hlytu að hafa göfugan tilgang þar sem leitað væri að staðreyndum og tilfinningar settar til hliðar. Ég átti því til að verja þessar veiðar gagnvart erlendum gestum mínum - þær væru jú stundaðar í okkar eigin lögsögu og engir segðu okkur fyrir verkum. Auk þess væru hvalirnir jú að éta upp fiskistofnana og sjálfsagt að nýta syndandi kjötið sem væri svo eftirsótt erlendis. Sannleikurinn um hvalveiðar átti hins vegar eftir að elta mig uppi í 12 ára sérnámi í Svíþjóð og Bandaríkjunum, þar sem ég náði að víkka sjóndeildarhring minn. Þar sá ég hvalveiðar frá hinni hliðinni og hversu mikilvæg samstaða þjóða er til að vernda náttúruna gegn ágangi mannsins og rányrkju. Ég flutti síðan heim fyrir tæpum tveimur áratugum en á þeim tíma hefur afstaða mín gegn hvalveiðum aðeins styrkts. Enda hrannast staðreyndirnar upp, margar studdar vísindalegum rökum á meðan aðrar höfða til mannúðar og ekki síst heilbrigðrar skynsemi. Fyrir mér eru helstu rökin gegn hvalveiðum þessi: Hvalir eru með tignarlegustu og stærstu skepnum jarðar. Þeir eru mikilvægur hluti af heilbrigðu vistkerfi hafsins þar sem þeir binda kolefni. Langflestar hvalategundir í heiminum eru í útrýmingarhættu og hlýnun jarðar af mannavöldum er ógn við tilvist þeirra. Í gegnum aldirnar hafa hvalir verið ofveiddir og Íslendingar hafa tekið drjúgan þátt í þeirri rányrkju. Það var ekki að ástæðulausu sem hvalveiðar voru bannaðar árið 1986 - en af óskiljanlegum ástæðum þráuðust Íslendingar, Norðmenn og Japanir við veiðar, í trássi við alþjóða samþykktir sem lönd um allan heim samþykktu. Þessi veiðar voru því á skjön við það samflot sem við Íslendingar höfum ávallt reynt að hafa að leiðarljósi í ýmsum mikilvægum málum, eins og mannréttindamálum, dýravelferð, mengunarmálum og tóbaksvörnum. Af hverju á annað að gilda um hvalveiðar? Veiðarnar geta varla talist sjálfbærar og dýrin drepin með kvalafullum aðferðum sem engan veginn standast skoðun í dag. Efnahagleg þýðing hvalveiða er algjörlega hverfandi fyrir Íslendinga. Á hinn bóginn er hvalaskoðun hratt vaxandi atvinnugrein, veitir fjölda starfa (ekki síst úti á landi), og veltir milljörðum. Augljóslega fara hvalveiðar illa saman við þjóðhagslega mikilvæga starfsemi hvalaskoðunarfyrirtækja Áhugi á hvalaafurðum er hverfandi og Japanir eina landið sem hefur keypt þær, með semingi reyndar. Þannig virðist þurfa styrki til að liðka fyrir sölunni og Hvalur hf. þurft að setja á fót eigið innflutningsfyrirtæki í Japan. Áhugi Japana á hvalkjöti fer ört dvínandi, ekki síst vegna andstöðu yngra fólks við hvalveiðar. Ljóst er að hluti afurðanna fer í japanskt dýrafóður og lýsi sem hægt er að afla með öðrum hætti. Íslensku hvalveiðibátarnir eru löngu úreltir og mengunarvaldar sem trauðla uppfylla nútíma öryggiskröfur. Sama á við Hvalstöðina í Hvalfirði sem varla stenst nútíma kröfur um hreinlæti við matvælaframleiðslu. Skammt frá heimili mínu í Ketildölum við Arnarfjörð halda hnúfubakar til stóran hluta ársins. Þetta er þriðju stærstu skepnur jarðar og gleðja augu allra sem þá berja augum. Á síðustu öld var gengið mjög nærri hnúfubakastofninum, ekki síst hér við land, en með friðun þeirra 1955 á heimsvísu hefur stofninn náð sér aftur á strik, Vestfirðingum og öllu mannkyni reyndar til mikillar gleði. TG Ég er yfirleitt stoltur af því að vera Íslendingur en þegar kemur að hvalveiðum hér við land skammast ég mín. Það var vissulega högg fyrir 120 starfsmenn Hvals hf. þegar hvalveiðar voru stöðvaðar tímabundið með nær engum fyrir fyrirvara fyrr í sumar. Starfsmennirnir hafa þó nær allir haldið launum sínum, í störfum sem í langflestum tilvikum eru tímabundin, eða fengið aðra vinnu. Tekjutapið er því óverulegt. Ekki má heldur gleymast að Hvalur hf. hefur áður blásið af hvalavertíð með næstum engum fyrirvara. Það yrði saga til næsta bæjar ef hvalveiðar næðu að verða orsök stjórnarslita, jafnvel þótt ákvörðun matvælaráðherra um tímabundna stöðvun veiða hafi verið umdeild. Til grundvallar ákvörðuninni lágu sterk rök um dýravelferð, sem rakin voru í eftirlitsskýrslu Matvælastofnunar sem barst ráðherra í vor og niðurstöðu fagráðs um velferð dýra sem barst í júní, stuttu áður en veiðar áttu að hefjast. Ráðherra gat því ekki annað en brugðist við, en þess má geta að Hvalur hf. vissi af þessu ferli öllu og hafði áður fengið að bregðast við niðurstöðum skýrslunnar. Stöðvunin átti því ekki að koma fyrirtækinu á óvart. Þrátt fyrir upphrópanir sumra þingmanna undanfarna daga og hótanir um vantrausttillögu, vona ég að ráðherra standi í lappirnar og beygi ekki af leið vegna þrýstings. Enda mikilvægt að hafa í huga að meirihluti þjóðarinnar styður ákvörðun hennar. Vafasamar hvalveiðar okkar Íslendinga snúast nefnilega í grunninn ekki um tekjur og störf, heldur miklu frekar um dýravelferð og verndun lífríkis hafsins. Veiðarnar eru bæði ósjálfbærar og tilgangslausar og stríða gegn heilbrigðri skynsemi – sem eru nægileg rök til þess að hætta þeim fyrir fullt og allt. Höfundur er læknir, prófessor og náttúruverndarsinni.
Skoðun Konum í afplánun fjölgar: Með flókin áföll á bakinu Tinna Eyberg Örlygsdóttir,Sigríður Ella Jónsdóttir skrifar
Skoðun Menntun sem mannréttindi – ekki forréttindi París Anna Bergmann,Sigurður Kári Harðarson skrifar
Skoðun Gaza sveltur til dauða - Tími bréfaskrifta er löngu liðinn Magnús Magnússon,Hjálmtýr Heiðdal skrifar
Skoðun Fái einstaklingar sem eru hættulegir sjálfum sér ekki viðeigandi búsetuúrræði blasir við mikill harmleikur Elínborg Björnsdóttir skrifar
Skoðun Sveitarfélög gegna lykilhlutverki í vistvænni mannvirkjagerð Guðrún Lilja Kristinsdóttir,Bergþóra Góa Kvaran skrifar