Hinsegin fólk á flótta Vilhjálmur Ósk Vilhjálms skrifar 29. ágúst 2023 07:31 Þegar ég hóf störf hjá Samtökunum ‘78, fyrir um ári síðan, hafði ég enga beina tengingu við fólk á flótta. Það eina sem ég vissi var það sem ég sá í fréttatímum og heyrði í umræðum á kaffistofunni. Raunveruleikinn sem fólk á flótta býr við var mér fjarri, ég gat einungis giskað á ástæður þess að þau flúðu heimili sín, líklegast vegna stríðs. Þetta breyttist fljótt eftir að ég hóf störf og komst í beina snertingu við hinsegin fólk á flótta. Við þekkjum öll orðatiltækið að setja sig í spor fólks. Það er reynsla mín að slíkt gerist sjálfkrafa þegar maður situr á móti manneskju sem deilir með manni sögu sinni. Hér er smá innsýn inn í þann raunveruleika sem hinsegin einstaklingar á flótta búa við, raunveruleiki sem er fullur af óvissu, hræðslu og óöryggi. Það þarf mikið til að fá fólk til að yfirgefa heimili sín, halda út í hið óþekkta, í von og óvon um að finna sér samastað og öryggi. Hinsegin fólk leggur á flótta af mörgum ástæðum, ein af þeim er að í mörgum löndum er ólöglegt og refsivert að vera hinsegin. Þar er hinsegin fólk látið þola fangelsisvist, ofbeldi, útskúfun og dauðarefsingar. Mörg lifa þessar ofsóknir ekki af, falla fyrir eigin hendi, fjölskyldumeðlima, fangavarða eða hatursfullra ofbeldismanna. Staðreyndin er sú að flest þeirra sem hingað flýja, það fólk sem ég og samstarfsfólk mitt hjá Samtökunum ‘78 hittum, eru þolendur ofbeldis og ofsókna vegna hinseginleika síns. Þau lifðu í felum og stöðugum ótta um eigið öryggi, en sum búa því miður enn við þann veruleika. Því jafnvel þótt það sé löglegt að vera hinsegin í upprunalandinu, er það víða félagslega „ólölegt“ - þ.e svo ósamþykkt að ekki er hægt að lifa öruggu lífi sem hinsegin manneskja. Við hjá Samtökunum ‘78 höfum sinnt mikilvægu hlutverki þegar kemur að þjónustu og aðlögun hinsegin fólks á flótta. Fagmenntaðir ráðgjafar okkar veita sálrænan stuðning, sem felst í því að hjálpa hinsegin fólki á flótta að vinna úr andlegum áföllum, þunglyndi og kvíða. Ásamt því aðstoðum við þau eftir fremsta megni að aðlagast íslensku samfélagi. Við veitum þeim aðstoð og öruggt umhverfi til að segja sögu sína og koma henni á framfæri við yfirvöld til að tryggja eins réttláta málsmeðferð og hægt er. Raunveruleikinn er nefnilega sá að fæst hinsegin fólk á flótta segir frá hinseginleika sínum í viðtölum við yfirvöld. Þau hafa lært það frá blautu barnsbeini að hinseginleiki þeirra sé óæskilegur og óvelkominn. Þau óttast refsingar frá yfirvöldum og/eða samfélaginu sem þau koma frá. Þau hafa því ærna ástæðu fyrir vantrausti sínu gagnvart yfirvöldum almennt og gefa í fyrstu ekkert upp um hinseginleika sinn, eitthvað sem gæti kostað þau lífið í upprunalandinu. Óttinn við að vera opinberlega hinsegin er djúpstæður og á rökum reistur. Þessi ótti víkur ekki þegar til Íslands er komið og þessum ótta er oft viðhaldið þar sem þau eru oftar en ekki sett í almenn úrræði með fólki frá sama upprunalandi og þau flúðu. Þar verða þau vitni að þeim fordómum sem eru við lýði í upprunalandi þeirra og þar mæta þau fordómum, og því miður hótunum, ef það spyrst út að þau séu hinsegin. Þar kemur túlkaþjónusta einnig til sögunnar en almennt koma túlkar gjarnan úr þeim samfélögum sem hinsegin fólk hefur flúið og eru sorglega mörg dæmi þess að hinsegin fólk á flótta verði fyrir fordómum frá túlkum. Traust túlkaþjónusta er því afar mikilvægur hlekkur í þjónustunni sem Samtökin ‘78 veita. Það flækir málin enn frekar að oft skortir fólk orð og skilgreiningar til að tjá sig um það að vera til dæmis hommi, orð sem ekki er til í öllum tungumálum. Staða hinsegin fólks á flótta er því flókin og erfið. Þau standa frammi fyrir tveimur afarkostum: Sleppa því að koma út úr skápnum og eiga þá minni líkur á vernd eða koma út úr skápnum og taka þar með gríðarlega áhættu á fordómum, ofbeldi og útskúfun frá upprunasamfélagi sínu. Hvorn kostinn myndir þú velja? Í dag eru 54 hinsegin manneskjur á flótta í virkri og lífsnauðsynlegri þjónustu hjá Samtökunum '78. Staða þeirra og annars fólks á flótta er grafalvarleg. Ný útlendingalöggjöf og fráleitar hugmyndir stjórnvalda um fangabúðir bitna mest á jaðarsettustu og viðkvæmustu hópum flóttafólks: hinsegin fólki, konum og börnum. Samtökin ‘78, ásamt tuttugu og átta öðrum félagasamtökum, skoruðu á dögunum á yfirvöld að tryggja öryggi fólks á flótta og grunnaðstoð með virku samráði við hjálpar- og mannréttindasamtök. Sú áskorun stendur enn. Höfundur er starfsmaður Samtakanna ‘78. Viltu birta grein á Vísi? Sendu okkur póst. Senda grein Hinsegin Mest lesið Stærðfræðikennari sem kann ekki að reikna? (Og getur ekki lært það!) Brynjólfur Þorvarðsson Skoðun Laxaharmleikur Jóhannes Sturlaugsson Skoðun Íslendingar greiða sama hlutfall útgjalda í mat og Norðurlöndin Margrét Gísladóttir Skoðun Ferðamannaþorpin - Náttúruvá Þóra B. Hafsteinsdóttir Skoðun Vonarsvæði fyrir framtíðina – ábyrgð stjórnvalda kallar á verndun Huld Hafliðadóttir,Heimir Harðarson Skoðun Lýðræðið í skötulíki! Lilja Rafney Magnúsdóttir Skoðun Krónan, Nettó, Hagkaup, Bónus - það er kominn tími á formlega sniðgöngu Helen Ólafsdóttir Skoðun Ef Veðurstofan spáði vitlausu veðri í 40 ár, væri það bara í lagi? Björn Ólafsson Skoðun Heimaþjónusta og velferðartækni: Lykillinn að sjálfbæru heilbrigðiskerfi Auður Guðmundsdóttir Skoðun „Finnst ykkur skrýtið að ég mæti á Austurvöll – Pabba mínum var fórnað á altari niðurskurðar“ Davíð Bergmann Skoðun Skoðun Skoðun Ferðamannaþorpin - Náttúruvá Þóra B. Hafsteinsdóttir skrifar Skoðun Vonarsvæði fyrir framtíðina – ábyrgð stjórnvalda kallar á verndun Huld Hafliðadóttir,Heimir Harðarson skrifar Skoðun Laxaharmleikur Jóhannes Sturlaugsson skrifar Skoðun Lýðræðið í skötulíki! Lilja Rafney Magnúsdóttir skrifar Skoðun Stærðfræðikennari sem kann ekki að reikna? (Og getur ekki lært það!) Brynjólfur Þorvarðsson skrifar Skoðun Íslendingar greiða sama hlutfall útgjalda í mat og Norðurlöndin Margrét Gísladóttir skrifar Skoðun Til varnar jafnlaunavottun Magnea Marinósdóttir skrifar Skoðun Heimaþjónusta og velferðartækni: Lykillinn að sjálfbæru heilbrigðiskerfi Auður Guðmundsdóttir skrifar Skoðun Barnaræninginn Pútín Gunnar Hólmsteinn Ársælsson skrifar Skoðun Um þjóð og ríki Gauti Kristmannsson skrifar Skoðun Málfrelsi og mörk þess á vettvangi lýðræðisins Helga Vala Helgadóttir skrifar Skoðun Sjókvíaeldi á Íslandi fjarstýrt með gervigreind frá Noregi Ingólfur Ásgeirsson skrifar Skoðun „Finnst ykkur skrýtið að ég mæti á Austurvöll – Pabba mínum var fórnað á altari niðurskurðar“ Davíð Bergmann skrifar Skoðun Hvers vegna skipta hagsmunir verslanakeðja meira máli en öryggi barna í Ásahverfi Reykjanesbæ? Ólafur Ívar Jónsson skrifar Skoðun Kjarnorkuákvæðið: Neyðarhemill en ekki léttvægt leikfang popúlista Kristinn Karl Brynjarsson skrifar Skoðun Stjórnarandstaðan er vannýtt auðlind Jón Daníelsson skrifar Skoðun Ef Veðurstofan spáði vitlausu veðri í 40 ár, væri það bara í lagi? Björn Ólafsson skrifar Skoðun Hægri sósíalismi Jón Ingi Hákonarson skrifar Skoðun 5 ára vegferð að skóla framtíðarinnar – eða ekki! Björgmundur Örn Guðmundsson skrifar Skoðun Ójafnvægi í jöfnunarkerfinu Anna Sigríður Guðnadóttir,Halla Karen Kristjánsdóttir,Lovísa Jónsdóttir skrifar Skoðun Það sem ekki má segja um það sem enginn vill sjá Viðar Hreinsson skrifar Skoðun Krónan, Nettó, Hagkaup, Bónus - það er kominn tími á formlega sniðgöngu Helen Ólafsdóttir skrifar Skoðun Löggæslumál og aðstöðuleysi í Búðardal – ákall um viðbragð og aðgerðir Björn Bjarki Þorsteinsson skrifar Skoðun Listin að verða fullkomlega ósammála sjálfri sér á mettíma Þórður Snær Júlíusson skrifar Skoðun Þingmenn auðvaldsins Karl Héðinn Kristjánsson skrifar Skoðun Arðgreiðslur í sjávarútvegi: Staðreyndir gegn fullyrðingum Elliði Vignisson skrifar Skoðun Verðugur bandamaður? Steinar Harðarson skrifar Skoðun Við þurfum nýja sýn á stjórnmál okkar - Mamdani-sýn Hlynur Már Vilhjálmsson skrifar Skoðun Sósíalistaflokkurinn heimilislaus - hvað næst? Trausti Breiðfjörð Magnússon skrifar Skoðun Rán um hábjartan dag Guðbergur Egill Eyjólfsson skrifar Sjá meira
Þegar ég hóf störf hjá Samtökunum ‘78, fyrir um ári síðan, hafði ég enga beina tengingu við fólk á flótta. Það eina sem ég vissi var það sem ég sá í fréttatímum og heyrði í umræðum á kaffistofunni. Raunveruleikinn sem fólk á flótta býr við var mér fjarri, ég gat einungis giskað á ástæður þess að þau flúðu heimili sín, líklegast vegna stríðs. Þetta breyttist fljótt eftir að ég hóf störf og komst í beina snertingu við hinsegin fólk á flótta. Við þekkjum öll orðatiltækið að setja sig í spor fólks. Það er reynsla mín að slíkt gerist sjálfkrafa þegar maður situr á móti manneskju sem deilir með manni sögu sinni. Hér er smá innsýn inn í þann raunveruleika sem hinsegin einstaklingar á flótta búa við, raunveruleiki sem er fullur af óvissu, hræðslu og óöryggi. Það þarf mikið til að fá fólk til að yfirgefa heimili sín, halda út í hið óþekkta, í von og óvon um að finna sér samastað og öryggi. Hinsegin fólk leggur á flótta af mörgum ástæðum, ein af þeim er að í mörgum löndum er ólöglegt og refsivert að vera hinsegin. Þar er hinsegin fólk látið þola fangelsisvist, ofbeldi, útskúfun og dauðarefsingar. Mörg lifa þessar ofsóknir ekki af, falla fyrir eigin hendi, fjölskyldumeðlima, fangavarða eða hatursfullra ofbeldismanna. Staðreyndin er sú að flest þeirra sem hingað flýja, það fólk sem ég og samstarfsfólk mitt hjá Samtökunum ‘78 hittum, eru þolendur ofbeldis og ofsókna vegna hinseginleika síns. Þau lifðu í felum og stöðugum ótta um eigið öryggi, en sum búa því miður enn við þann veruleika. Því jafnvel þótt það sé löglegt að vera hinsegin í upprunalandinu, er það víða félagslega „ólölegt“ - þ.e svo ósamþykkt að ekki er hægt að lifa öruggu lífi sem hinsegin manneskja. Við hjá Samtökunum ‘78 höfum sinnt mikilvægu hlutverki þegar kemur að þjónustu og aðlögun hinsegin fólks á flótta. Fagmenntaðir ráðgjafar okkar veita sálrænan stuðning, sem felst í því að hjálpa hinsegin fólki á flótta að vinna úr andlegum áföllum, þunglyndi og kvíða. Ásamt því aðstoðum við þau eftir fremsta megni að aðlagast íslensku samfélagi. Við veitum þeim aðstoð og öruggt umhverfi til að segja sögu sína og koma henni á framfæri við yfirvöld til að tryggja eins réttláta málsmeðferð og hægt er. Raunveruleikinn er nefnilega sá að fæst hinsegin fólk á flótta segir frá hinseginleika sínum í viðtölum við yfirvöld. Þau hafa lært það frá blautu barnsbeini að hinseginleiki þeirra sé óæskilegur og óvelkominn. Þau óttast refsingar frá yfirvöldum og/eða samfélaginu sem þau koma frá. Þau hafa því ærna ástæðu fyrir vantrausti sínu gagnvart yfirvöldum almennt og gefa í fyrstu ekkert upp um hinseginleika sinn, eitthvað sem gæti kostað þau lífið í upprunalandinu. Óttinn við að vera opinberlega hinsegin er djúpstæður og á rökum reistur. Þessi ótti víkur ekki þegar til Íslands er komið og þessum ótta er oft viðhaldið þar sem þau eru oftar en ekki sett í almenn úrræði með fólki frá sama upprunalandi og þau flúðu. Þar verða þau vitni að þeim fordómum sem eru við lýði í upprunalandi þeirra og þar mæta þau fordómum, og því miður hótunum, ef það spyrst út að þau séu hinsegin. Þar kemur túlkaþjónusta einnig til sögunnar en almennt koma túlkar gjarnan úr þeim samfélögum sem hinsegin fólk hefur flúið og eru sorglega mörg dæmi þess að hinsegin fólk á flótta verði fyrir fordómum frá túlkum. Traust túlkaþjónusta er því afar mikilvægur hlekkur í þjónustunni sem Samtökin ‘78 veita. Það flækir málin enn frekar að oft skortir fólk orð og skilgreiningar til að tjá sig um það að vera til dæmis hommi, orð sem ekki er til í öllum tungumálum. Staða hinsegin fólks á flótta er því flókin og erfið. Þau standa frammi fyrir tveimur afarkostum: Sleppa því að koma út úr skápnum og eiga þá minni líkur á vernd eða koma út úr skápnum og taka þar með gríðarlega áhættu á fordómum, ofbeldi og útskúfun frá upprunasamfélagi sínu. Hvorn kostinn myndir þú velja? Í dag eru 54 hinsegin manneskjur á flótta í virkri og lífsnauðsynlegri þjónustu hjá Samtökunum '78. Staða þeirra og annars fólks á flótta er grafalvarleg. Ný útlendingalöggjöf og fráleitar hugmyndir stjórnvalda um fangabúðir bitna mest á jaðarsettustu og viðkvæmustu hópum flóttafólks: hinsegin fólki, konum og börnum. Samtökin ‘78, ásamt tuttugu og átta öðrum félagasamtökum, skoruðu á dögunum á yfirvöld að tryggja öryggi fólks á flótta og grunnaðstoð með virku samráði við hjálpar- og mannréttindasamtök. Sú áskorun stendur enn. Höfundur er starfsmaður Samtakanna ‘78.
Vonarsvæði fyrir framtíðina – ábyrgð stjórnvalda kallar á verndun Huld Hafliðadóttir,Heimir Harðarson Skoðun
Heimaþjónusta og velferðartækni: Lykillinn að sjálfbæru heilbrigðiskerfi Auður Guðmundsdóttir Skoðun
„Finnst ykkur skrýtið að ég mæti á Austurvöll – Pabba mínum var fórnað á altari niðurskurðar“ Davíð Bergmann Skoðun
Skoðun Vonarsvæði fyrir framtíðina – ábyrgð stjórnvalda kallar á verndun Huld Hafliðadóttir,Heimir Harðarson skrifar
Skoðun Stærðfræðikennari sem kann ekki að reikna? (Og getur ekki lært það!) Brynjólfur Þorvarðsson skrifar
Skoðun Íslendingar greiða sama hlutfall útgjalda í mat og Norðurlöndin Margrét Gísladóttir skrifar
Skoðun Heimaþjónusta og velferðartækni: Lykillinn að sjálfbæru heilbrigðiskerfi Auður Guðmundsdóttir skrifar
Skoðun „Finnst ykkur skrýtið að ég mæti á Austurvöll – Pabba mínum var fórnað á altari niðurskurðar“ Davíð Bergmann skrifar
Skoðun Hvers vegna skipta hagsmunir verslanakeðja meira máli en öryggi barna í Ásahverfi Reykjanesbæ? Ólafur Ívar Jónsson skrifar
Skoðun Kjarnorkuákvæðið: Neyðarhemill en ekki léttvægt leikfang popúlista Kristinn Karl Brynjarsson skrifar
Skoðun Ójafnvægi í jöfnunarkerfinu Anna Sigríður Guðnadóttir,Halla Karen Kristjánsdóttir,Lovísa Jónsdóttir skrifar
Skoðun Krónan, Nettó, Hagkaup, Bónus - það er kominn tími á formlega sniðgöngu Helen Ólafsdóttir skrifar
Skoðun Löggæslumál og aðstöðuleysi í Búðardal – ákall um viðbragð og aðgerðir Björn Bjarki Þorsteinsson skrifar
Vonarsvæði fyrir framtíðina – ábyrgð stjórnvalda kallar á verndun Huld Hafliðadóttir,Heimir Harðarson Skoðun
Heimaþjónusta og velferðartækni: Lykillinn að sjálfbæru heilbrigðiskerfi Auður Guðmundsdóttir Skoðun
„Finnst ykkur skrýtið að ég mæti á Austurvöll – Pabba mínum var fórnað á altari niðurskurðar“ Davíð Bergmann Skoðun