Trú á Ísland Þorgerður Katrín Gunnarsdóttir skrifar 15. apríl 2023 13:00 Andsvar Bjarna Benediktssonar við hárbeittri gagnrýni Þorbjargar S. Gunnlaugsdóttur alþingismanns Viðreisnar hér á Vísi er annað hvort dæmi um óvenjulegt oflæti eða blindu á pólitískan og efnahagslegan veruleika. Gagnrýni Þorbjargar beindist fyrst og fremst að veikleikum í fjármálaáætlun ríkisstjórnarinnar og veikleikum krónunnar. Andsvar ráðherrans fólst í því að halda því fram að gagnrýni af því tagi beri vott um vantrú á sjálfstæðri peningastefnu sem síðan jafngilti vantrú á getu Íslands. Trú á fjármálaraðherra Fjármálaráðherrann sem þannig talar gerði í lok síðasta árs samning við Landsvirkjun um kaup ríkissjóðs á hlut fyrirtækisins í Landsneti. Landsvirkjun lánaði ríkissjóði fyrir kaupunum. Með því að fjármálaráðherra fer með alla hluti ríkissjóðs í Landsvirkjun sat hann beggja vegna borðsins. Í þessum viðskiptum birtist trú fjármálaráðherra á íslensku krónunni í því að hann lét ríkisfyrirtækið lána ríkissjóði í evrum. Satt best að segja eru góð og gild hagkvæmnirök fyrir því að reka Landsvirkjun í dollarahagkerfinu og láta hana lána ríkissjóði í evruhagkverfinu. Spurningin er bara þessi; hefði ekki fjármálaráðherra með fulla sýn á pólitískan og efnahagslegan veruleika sparað stóru orðin gagnvart þeim sem benda á það eitt að jafn góð og gild rök geta verið fyrir því að aðrir fái líka að njóta þessa hagræðis? Af hverju þessa viðkvæmni? Veruleikinn er sá að það ber fremur vott um styrkleika en veikleika í íslenskum þjóðarbúskap að útflutningsfyrirtækin, stærstu ferðaþjónustufyrirtækin, stóriðjufyrirtækin og stærsta orkufyrirtækið noti erlenda gjaldmiðla. Og fráleitt væri að halda því fram að innbyrðis lánaviðskipti milli ríkissjóðs og ríkisfyrirtækis í evrum sé vísbending um veikleika aða uppgjöf. Þríþætt hlutverk Almennt er rætt um að gjaldmiðill þjóni þríþættu hlutverki. Í fyrsta lagi er hann milliliður í daglegum viðskiptum. Í öðru lagi þarf gjaldmiðillinn að geta geymt verðmæti til að tryggja sparnað. Í þriðja lagi þarf gjaldmiðillinn að vera traustur verðmælir. Krónan dugar í daglegum búðarviðskiptum hér heima en ekki utan landsteinanna. Og hún dugar ekki til að halda uppi nauðsynlegum sparnaði. Krónan dugar heldur ekki sem mælikvarði á efnahagslega starfsemi. Í þeim tilgangi nota útflutningsfyrirtækin erlenda gjaldmiðla og fjármálaráðherra notar evrur þegar hann tekur lán hjá sjálfum sér í Landsvirkjun. Það endurspeglar síðan svo vel hversu vonlaust er að nota krónuna sem verðmæli að fjármálaráðherrann þarf að halda lífeyrissparnaði, sem jafngildir heilli þjóðarframleiðslu, í gjaldeyrishöftum. Til að halda uppi verðgildi krónunnar. Þetta er gamall veruleiki og nýr, en ekki spurning um trú eða vantrú. Verkfæri en ekki trúarbrögð Til þess að gerast aðili að evrópska myntsamstarfinu og geta tekið upp evru þarf Ísland að geta sýnt fram á að hér sé markaðsbúskapur án gjaldeyrishafta, virk samkeppni og strangar ríkisfjármálareglur. Og kjarkur til að fara eftir þeim. Þeir einir geta því talað fyrir traustum gjaldmiðli eins og evru sem hafa trú á þjóðarbúskapnum og getu okkar til að fylgja ströngustu ríkisfjármálareglum sem þekkjast. Mun réttar væri að segja að andstaðan við traustan alþjóðlegan gjaldmiðil byggðist á vantrú á getu Íslands. Gjaldmiðill getur einfaldlega ekki verið trúaratriði og heldur ekki sjálfstætt efnahagslegt markmið. Hann er aðeins verkfæri til að ná efnahagslegum markmiðum. Verkfærið eiga menn að velja til að tryggja samkeppnishæfni landsins og jafna möguleika fyrir alla en ekki bara suma. Sagan Lykilþáttur í viðreisnaraðgerðunum 1960 var ákvörðun um virka þátttöku í alþjóðlegu samstarfi um gengisstöðugleika, sem kennt var við Bretton Woods. Þá voru efnahagslegu markmiðin metin meira virði en fullkomlega sjálfstæð peningastefna. Eins var þetta í þjóðarsáttinni 1990. Vinstri stjórnin sem þá sat lofaði fastgengisstefnu og Viðeyjarstjórnin sem tók við samþykkti að stefna að því að festa gegni krónunnar við evrópsku reiknieininguna, sem var undanfari evrunnar. Núverandi forsætisráðherra samþykkti í ríkisstjórn sumarið 2012 að Ísland stefndi að því að taka upp evru. Ekki hefur hún verið vantrúuð á getu Íslands í gegnum tíðina, eða hvað? Og ekki er nema rúmur áratugur síðan fjármálaráðherra birtist á kosningaspjöldum þar sem hann boðaði trúverðuga upptöku evru. Seta hans á stóli fjármálaráðherra síðan hefur ekki afsannað að sá kosningaboðskapur byggðist á gildum rökum. Þvert á móti. Land jafnra tækifæra Fjármálaráðherra segir að við eigum að trúa því að verðbólgan sé tímabundin. Það geri ég svo sannarlega. Þó að ríkissjóður leggi ekki sitt af mörkum mun Seðlabankinn gera það sem þarf. Spurningin um krónuna snýst bara um allt annað. Hvort sem verðbólgan er há eða lág þurfa vextir á almenning og lítil og meðalstór fyrirtæki að vera allt að þrefalt hærri en þeir eru að jafnaði í grannlöndunum. Sá munur skekkir samkeppnistöðu þeirra sem bundnir eru í krónuhagkerfinu hvort sem verðbólga er há eða lág. Sú mismunun sem af þessu hlýst er óréttlát. Óréttlæti dregur svo úr getu heildarinnar til að gera betur og hlaupa hraðar. Saman. Því á endanum snýst þetta um stöðugleika og hér verði raunverulega land jafnra tækifæra. Höfundur er formaður Viðreisnar. Viltu birta grein á Vísi? Sendu okkur póst. Senda grein Þorgerður Katrín Gunnarsdóttir Viðreisn Efnahagsmál Íslenska krónan Mest lesið Samtökin 78 verðlauna sögufölsun Böðvar Björnsson Skoðun Varað við embætti sérstaks saksóknara Gestur Jónsson Skoðun Út af sporinu en ekki týnd að eilífu María Helena Mazul Skoðun Ætlar Ísland að fara sömu leið og Evrópa í útlendingamálum? Kári Allansson Skoðun Hættuleg ofnotkun svefnlyfja á Íslandi Drífa Sigfúsdóttir Skoðun Menntun sem mannréttindi – ekki forréttindi París Anna Bergmann,Sigurður Kári Harðarson Skoðun Meira að segja formaður Viðreisnar Hjörtur J. Guðmundsson Skoðun Afstaða – á vaktinni í 20 ár Arndís Vilhjálmsdóttir,Guðbjörg Sveinsdóttir Skoðun Hvað er lýðskóli eiginlega? Margrét Gauja Magnúsdóttir Skoðun Börnin sem deyja á Gaza Elín Pjetursdóttir Skoðun Skoðun Skoðun Börnin sem deyja á Gaza Elín Pjetursdóttir skrifar Skoðun Brýr, sýkingar og börn Jón Pétur Zimsen skrifar Skoðun Konum í afplánun fjölgar: Með flókin áföll á bakinu Tinna Eyberg Örlygsdóttir,Sigríður Ella Jónsdóttir skrifar Skoðun Hvað er lýðskóli eiginlega? Margrét Gauja Magnúsdóttir skrifar Skoðun Búum til pláss fyrir framtíðina Birna Þórarinsdóttir skrifar Skoðun Hættuleg ofnotkun svefnlyfja á Íslandi Drífa Sigfúsdóttir skrifar Skoðun Kveikjum neistann um allt land Kolbrún Áslaugar Baldursdóttir skrifar Skoðun Ætlar Ísland að fara sömu leið og Evrópa í útlendingamálum? Kári Allansson skrifar Skoðun Samtökin 78 verðlauna sögufölsun Böðvar Björnsson skrifar Skoðun Afstaða – á vaktinni í 20 ár Arndís Vilhjálmsdóttir,Guðbjörg Sveinsdóttir skrifar Skoðun Menntun sem mannréttindi – ekki forréttindi París Anna Bergmann,Sigurður Kári Harðarson skrifar Skoðun Varað við embætti sérstaks saksóknara Gestur Jónsson skrifar Skoðun Út af sporinu en ekki týnd að eilífu María Helena Mazul skrifar Skoðun Meira að segja formaður Viðreisnar Hjörtur J. Guðmundsson skrifar Skoðun Gaza sveltur til dauða - Tími bréfaskrifta er löngu liðinn Magnús Magnússon,Hjálmtýr Heiðdal skrifar Skoðun Steypuklumpablætið í borginni Ragnhildur Alda María Vilhjálmsdóttir skrifar Skoðun Kærum og beitum Ísrael viðskiptabanni! Pétur Heimisson skrifar Skoðun Blæðandi vegir Sigþór Sigurðsson skrifar Skoðun Fái einstaklingar sem eru hættulegir sjálfum sér ekki viðeigandi búsetuúrræði blasir við mikill harmleikur Elínborg Björnsdóttir skrifar Skoðun Hroki og hleypidómar - syngur Jónas Sen? Bjarnheiður Hallsdóttir skrifar Skoðun Sveitarfélög gegna lykilhlutverki í vistvænni mannvirkjagerð Guðrún Lilja Kristinsdóttir,Bergþóra Góa Kvaran skrifar Skoðun „Nýtt veiðigjald: sátt byggð á hagkvæmni“ Svanur Guðmundsson skrifar Skoðun Opinber áskorun til prófessorsins Brynjar Karl Sigurðsson skrifar Skoðun Nærvera Héðinn Unnsteinsson skrifar Skoðun Þegar Dagur lét mig hrasa á gangstéttarhellu Björn Teitsson skrifar Skoðun Þessi jafnlaunavottun... Sunna Arnardottir skrifar Skoðun Heilsuspillandi minnisleysi í boði Sjálfstæðisflokksins Sigríður Svanborgardóttir skrifar Skoðun #BLESSMETA – fyrsta grein Guðrún Hrefna Guðmundsdóttir skrifar Skoðun Dáleiðsla er ímyndun ein Hrefna Guðmundsdóttir skrifar Skoðun Þing í þágu kvenna Diljá Mist Einarsdóttir skrifar Sjá meira
Andsvar Bjarna Benediktssonar við hárbeittri gagnrýni Þorbjargar S. Gunnlaugsdóttur alþingismanns Viðreisnar hér á Vísi er annað hvort dæmi um óvenjulegt oflæti eða blindu á pólitískan og efnahagslegan veruleika. Gagnrýni Þorbjargar beindist fyrst og fremst að veikleikum í fjármálaáætlun ríkisstjórnarinnar og veikleikum krónunnar. Andsvar ráðherrans fólst í því að halda því fram að gagnrýni af því tagi beri vott um vantrú á sjálfstæðri peningastefnu sem síðan jafngilti vantrú á getu Íslands. Trú á fjármálaraðherra Fjármálaráðherrann sem þannig talar gerði í lok síðasta árs samning við Landsvirkjun um kaup ríkissjóðs á hlut fyrirtækisins í Landsneti. Landsvirkjun lánaði ríkissjóði fyrir kaupunum. Með því að fjármálaráðherra fer með alla hluti ríkissjóðs í Landsvirkjun sat hann beggja vegna borðsins. Í þessum viðskiptum birtist trú fjármálaráðherra á íslensku krónunni í því að hann lét ríkisfyrirtækið lána ríkissjóði í evrum. Satt best að segja eru góð og gild hagkvæmnirök fyrir því að reka Landsvirkjun í dollarahagkerfinu og láta hana lána ríkissjóði í evruhagkverfinu. Spurningin er bara þessi; hefði ekki fjármálaráðherra með fulla sýn á pólitískan og efnahagslegan veruleika sparað stóru orðin gagnvart þeim sem benda á það eitt að jafn góð og gild rök geta verið fyrir því að aðrir fái líka að njóta þessa hagræðis? Af hverju þessa viðkvæmni? Veruleikinn er sá að það ber fremur vott um styrkleika en veikleika í íslenskum þjóðarbúskap að útflutningsfyrirtækin, stærstu ferðaþjónustufyrirtækin, stóriðjufyrirtækin og stærsta orkufyrirtækið noti erlenda gjaldmiðla. Og fráleitt væri að halda því fram að innbyrðis lánaviðskipti milli ríkissjóðs og ríkisfyrirtækis í evrum sé vísbending um veikleika aða uppgjöf. Þríþætt hlutverk Almennt er rætt um að gjaldmiðill þjóni þríþættu hlutverki. Í fyrsta lagi er hann milliliður í daglegum viðskiptum. Í öðru lagi þarf gjaldmiðillinn að geta geymt verðmæti til að tryggja sparnað. Í þriðja lagi þarf gjaldmiðillinn að vera traustur verðmælir. Krónan dugar í daglegum búðarviðskiptum hér heima en ekki utan landsteinanna. Og hún dugar ekki til að halda uppi nauðsynlegum sparnaði. Krónan dugar heldur ekki sem mælikvarði á efnahagslega starfsemi. Í þeim tilgangi nota útflutningsfyrirtækin erlenda gjaldmiðla og fjármálaráðherra notar evrur þegar hann tekur lán hjá sjálfum sér í Landsvirkjun. Það endurspeglar síðan svo vel hversu vonlaust er að nota krónuna sem verðmæli að fjármálaráðherrann þarf að halda lífeyrissparnaði, sem jafngildir heilli þjóðarframleiðslu, í gjaldeyrishöftum. Til að halda uppi verðgildi krónunnar. Þetta er gamall veruleiki og nýr, en ekki spurning um trú eða vantrú. Verkfæri en ekki trúarbrögð Til þess að gerast aðili að evrópska myntsamstarfinu og geta tekið upp evru þarf Ísland að geta sýnt fram á að hér sé markaðsbúskapur án gjaldeyrishafta, virk samkeppni og strangar ríkisfjármálareglur. Og kjarkur til að fara eftir þeim. Þeir einir geta því talað fyrir traustum gjaldmiðli eins og evru sem hafa trú á þjóðarbúskapnum og getu okkar til að fylgja ströngustu ríkisfjármálareglum sem þekkjast. Mun réttar væri að segja að andstaðan við traustan alþjóðlegan gjaldmiðil byggðist á vantrú á getu Íslands. Gjaldmiðill getur einfaldlega ekki verið trúaratriði og heldur ekki sjálfstætt efnahagslegt markmið. Hann er aðeins verkfæri til að ná efnahagslegum markmiðum. Verkfærið eiga menn að velja til að tryggja samkeppnishæfni landsins og jafna möguleika fyrir alla en ekki bara suma. Sagan Lykilþáttur í viðreisnaraðgerðunum 1960 var ákvörðun um virka þátttöku í alþjóðlegu samstarfi um gengisstöðugleika, sem kennt var við Bretton Woods. Þá voru efnahagslegu markmiðin metin meira virði en fullkomlega sjálfstæð peningastefna. Eins var þetta í þjóðarsáttinni 1990. Vinstri stjórnin sem þá sat lofaði fastgengisstefnu og Viðeyjarstjórnin sem tók við samþykkti að stefna að því að festa gegni krónunnar við evrópsku reiknieininguna, sem var undanfari evrunnar. Núverandi forsætisráðherra samþykkti í ríkisstjórn sumarið 2012 að Ísland stefndi að því að taka upp evru. Ekki hefur hún verið vantrúuð á getu Íslands í gegnum tíðina, eða hvað? Og ekki er nema rúmur áratugur síðan fjármálaráðherra birtist á kosningaspjöldum þar sem hann boðaði trúverðuga upptöku evru. Seta hans á stóli fjármálaráðherra síðan hefur ekki afsannað að sá kosningaboðskapur byggðist á gildum rökum. Þvert á móti. Land jafnra tækifæra Fjármálaráðherra segir að við eigum að trúa því að verðbólgan sé tímabundin. Það geri ég svo sannarlega. Þó að ríkissjóður leggi ekki sitt af mörkum mun Seðlabankinn gera það sem þarf. Spurningin um krónuna snýst bara um allt annað. Hvort sem verðbólgan er há eða lág þurfa vextir á almenning og lítil og meðalstór fyrirtæki að vera allt að þrefalt hærri en þeir eru að jafnaði í grannlöndunum. Sá munur skekkir samkeppnistöðu þeirra sem bundnir eru í krónuhagkerfinu hvort sem verðbólga er há eða lág. Sú mismunun sem af þessu hlýst er óréttlát. Óréttlæti dregur svo úr getu heildarinnar til að gera betur og hlaupa hraðar. Saman. Því á endanum snýst þetta um stöðugleika og hér verði raunverulega land jafnra tækifæra. Höfundur er formaður Viðreisnar.
Skoðun Konum í afplánun fjölgar: Með flókin áföll á bakinu Tinna Eyberg Örlygsdóttir,Sigríður Ella Jónsdóttir skrifar
Skoðun Menntun sem mannréttindi – ekki forréttindi París Anna Bergmann,Sigurður Kári Harðarson skrifar
Skoðun Gaza sveltur til dauða - Tími bréfaskrifta er löngu liðinn Magnús Magnússon,Hjálmtýr Heiðdal skrifar
Skoðun Fái einstaklingar sem eru hættulegir sjálfum sér ekki viðeigandi búsetuúrræði blasir við mikill harmleikur Elínborg Björnsdóttir skrifar
Skoðun Sveitarfélög gegna lykilhlutverki í vistvænni mannvirkjagerð Guðrún Lilja Kristinsdóttir,Bergþóra Góa Kvaran skrifar