Stöðvum okrið á leigjendum Sanna Magdalena Mörtudóttir skrifar 5. október 2022 11:30 Leigjendur á Íslandi búa við mjög erfiða stöðu. Á síðustu árum hefur leiga farið hækkandi og var há fyrir. Þegar stærstur hluti heildarráðstöfunartekna þinna fer í húsnæðið, þá getur þú ekki leyft þér ýmislegt sem samfélagið hefur upp á að bjóða. Það er skortur á húsnæði, mörg eru í samkeppni um sömu íbúðina og mikið óöryggi fylgir því að vera á leigumarkaði. Það þarf að reiða fram tryggingu, sem er erfitt ef þú átt ekki kost á að gera slíkt í gegnum banka og þarft þá að leita á náðir fyrirtækja sem græða á þér í ferlinu. Valið tekið af leigjendum Leigjendur þurfa að skila inn sakavottorði þegar sótt er um leiguíbúð og þú þarft í rauninni að berskjalda þig gjörsamlega, bæði hver þú ert sem persóna og hvernig fjárhagurinn þinn lítur út. Ef þú hefur einhverntíman átt í vanskilum, þá er það skuggi sem fylgir þér lengi og hefur neikvæð áhrif á stöðu þína til að útvega tryggingarfé og til að útvega leiguhúsnæði. Leigan getur hækkað fyrirvaralaust, án útskýringa, bara geðþóttaákvörðun leigusala sem hefur engum skyldum að gegna gagnvart þér og þinni stöðu. Þú getur misst íbúðina skyndilega og misjafnt er hversu vel er tekið í beiðni þína um viðgerðir og viðhald. Það er lítið sem ekkert regluverk utan um réttindi leigjenda hér á landi og þeim er gert að bjarga sér á óvinveittum einkamarkaði. Stjórnvöld og samfélagið í heild sinni hafa lengi staðið með séreignastefnunni og litið svo á að það sé hark að útvega sér húsnæði en á endanum hljóti allir að redda sér. Það eru smávægileg úrræði til fyrir leigjendur en ekki allir sem fá stuðning þar og leigjendur búa oftar en ekki við þá stöðu að valið er tekið af þeim, valið um hvar þau vilja búa og hvernig þau vilja búa. Leigjendur þurfa oft að flytja á milli skólahverfa með börnin sín, því þau grípa auðvitað það sem er í boði þegar leigusamningur rennur út eða er breytt fyrirvaralaust, t.a.m. með skyndilegri hækkun á leigufjárhæð. Takmarkanir á hækkun húsaleigu eru nauðsynlegar Kröfur leigjendasamtaka víðsvegar um heim, sem og hér á landi eru þær að viðmiðunarverð fyrir leigu verði sett, þ.e.a.s. hversu hátt leiguverð á að vera fyrir íbúðir með tilliti til þátta eins og stærðar, staðsetningar, gæða og herbergjafjölda. Kröfurnar snúa að leiguþaki og leigubremsu, að settar verði hömlur á það hversu mikið leigan má hækka. Leiguþak vísar til þess að hámarksleiguverð er gefið út á húsnæði miðað við stærð, gæði og staðsetningu og má leigan þá ekki fara yfir þá upphæð sem mörkin eru sett við. Leigubremsa vísar til þess að það eru ákveðin viðmið um það hversu mikið leiga má hækka yfir ákveðið tímabil. Takmarkanir á hækkun húsnæðisleigu eru víða við lýði með ýmsum útfærslum. Má þar til að mynda líta til Danmörku, Sviss, Vínarborgar, Parísar og Kaliforníu. Baráttunni lýkur aldrei, við höfum einnig dæmi um takmörkun á hækkanir leigu sem hafa náð fram að ganga en hefur svo verið snúið við, eins og í Katalóníu og Berlín. Þegar litið er hingað heim hafa Samtök leigjenda hafa barist fyrir leiguþaki og leigubremsu. Í kjölfar lífskjarasamninganna voru kynntar aðgerðir sem miðuðu að því að bæta stöðu leigjenda. Aðgerðirnar voru eftirfarandi: „Ákvæði húsaleigulaga verði endurskoðuð til að bæta réttarstöðu leigjenda, meðal annars hvað varðar vernd leigjenda þegar kemur að hækkun leigufjárhæðar og bættri réttarstöðu leigjenda við lok leigusamnings.“ Ekki hefur verið staðið við þessi fyrirheit. Sósíalistar í borginni lögðu til í ljósi alls þessa að borgarstjórn samþykki að skora á ríkið að koma á leiguþaki og leigubremsu. Yfirgnæfandi meirihluti landsmanna vill að tekið verði upp þak á húsaleiguverð og einnig að leigubremsa verði sett á. 71% aðspurðra í nýlegri skoðanakönnun Maskínu voru mjög eða frekar hlynnt því að leiguþak yrði sett á húsaleigu hér á landi. 72% aðspurðra voru mjög eða frekar hlynnt því að leigubremsa yrði tekin upp. Leiga hefur hækkað upp úr öllu valdi og leigjendur oft fastir á milli lágra tekna og okurleigu. Mikilvægt er að mæta þörfum leigjenda sem eru í erfiðri stöðu. Stöðugleiki í lífi leigjenda Leiguþak virkar til að bæta aðstöðumun á milli leigusala og leigjenda, að jafna aðeins valdahlutfallið þar á milli. Mikið hefur verið talað um að leiguþak virki ekki en hér þurfum við að stalda við og spyrja okkur, út frá hvaða viðmiðum er verið að mæla? Erum við að mæla út frá kröfum þeirra sem leitast við að hagnast á húsnæðismarkaði og eru með gróðavon? Eða erum við að skoða og mæla árangurinn út frá vellíðan og jákvæðum áhrifum á leigjendur? Þegar við gerum hið síðarnefnda, þá sjáum við að takmarkanir á hækkun húsaleigu eru leigjendum til góða því það býður upp á fyrirsjáanleika,að fjölskyldur geti búið til langtíma í leiguhúsnæði sínu með tilheyrandi öryggi fyrir fjölskylduna í heild. Þannig geta börn átt samfellt nám í sama skóla og fylgt sínum vinum, fyrirsjáanleiki á leiguverði og öryggi leiðir til færri flutninga. Slíkur stöðugleiki er góður og nauðsynlegur fyrir leigjendur, þetta er gott fyrir nærsamfélagið og skapar stöðugleika í hverfunum.Leigubremsur og leiguþök virka til að vernda leigjendur. Nauðsynlegt er að standa vörð um rétt leigjenda og setja hömlur á það hversu mikið megi hagnast á leigjendum. Á sama tíma þarf að berjast fyrir félagslegri húsnæðisuppbyggingu, þar sem hagnaðarsjónarmið eru fjarlægð úr jöfnunni. Leiguþak og leigubremsu má útfæra með ýmsum leiðum. Slíkt þýðir að tekið er tillit til ýmissa sjónarmiða en grunnurinnn snýst um að tryggja fyrirsjáanleika og öryggi fyrir leigjendur. Þau sem eru á móti leiguþaki tala um að það trufli markaðinn. En há leiga truflar leigjendur og gerir mun meira en að trufla, há leiga heggur stórt skarð í lífsgæði leigjenda, hefur áhrif á hversdagleika þúsunda og skerðir möguleika barna þeirra til viðunandi lífs. Sósíalistar í borgarstjórn, lögðu því til að skorað yrði á ríkið að koma á leiguþaki og leigubremsu. Það er miður að borgarstjórn sjái sér ekki fært að senda frá sér áskorun um að þörf sé að setja hömlur á það hversu mikið leigan má hækka. Vitað er að staða leigjenda er oft mjög erfið og mikið óöryggi fylgir því að vera á leigumarkaði. Höfundur er félagi í Sósíalistaflokknum og borgarfulltrúi. Viltu birta grein á Vísi? Sendu okkur póst. Senda grein Sanna Magdalena Mörtudóttir Leigumarkaður Reykjavík Sósíalistaflokkurinn Borgarstjórn Húsnæðismál Mest lesið Til hamingju með daginn! Árni Guðmundsson Skoðun Fögnum á degi líffræðilegrar fjölbreytni Rannveig Magnúsdóttir,Ragnhildur Guðmundsdóttir,Skúli Skúlason,Ole Sandberg,Sæunn Júlía Sigurjónsdóttir Skoðun Svar við bréfi Ingós: 3.233.700.000 krónur Runólfur Ágústsson Skoðun Núll prósent skynsemi Lára G. Sigurðardóttir Skoðun Að fórna hamingju fyrir verslunarfrelsi Gunnar Hersveinn Skoðun Birgir Þórarinsson er enn að Hjálmtýr Heiðdal Skoðun Ljúgandi málpípa Sjálfstæðisflokksins Tómas Kristjánsson Skoðun Hvers eiga Vestfirðingar að gjalda? Ingólfur Ásgeirsson Skoðun Þegar kvíðinn tekur völdin Sóley Dröfn Davíðsdóttir Skoðun Skömm stjórnvalda - íslensk börn með erlendan bakgrunn Birna Gunnlaugsdóttir Skoðun Skoðun Skoðun Til hamingju með daginn! Árni Guðmundsson skrifar Skoðun Vetur að vori - stuðningur eftir óveður Bjarkey Olsen Gunnarsdóttir skrifar Skoðun Skömm stjórnvalda - íslensk börn með erlendan bakgrunn Birna Gunnlaugsdóttir skrifar Skoðun Að fórna hamingju fyrir verslunarfrelsi Gunnar Hersveinn skrifar Skoðun Er þensla vegna íbúðauppbyggingar? Jónas Atli Gunnarsson skrifar Skoðun Birgir Þórarinsson er enn að Hjálmtýr Heiðdal skrifar Skoðun Viðurkennum þjóðarmorð á Armenum Eiríkur Rögnvaldsson skrifar Skoðun Þegar kvíðinn tekur völdin Sóley Dröfn Davíðsdóttir skrifar Skoðun Atvinnulífið og fíkniefnasalan Ólafur Kjartansson skrifar Skoðun Drasl Hafþór Reynisson skrifar Skoðun Er lýðræðinu viðbjargandi? Reynir Böðvarsson skrifar Skoðun Þegar forréttindafólk í valdastöðu skerðir mannréttindi jaðarsettra hópa Sema Erla Serdaroglu skrifar Skoðun Forsetapróf Auður Guðna Sigurðardóttir skrifar Skoðun Aukin sala áfengis ógnar grundvallarmarkmiðum lýðheilsu Aðalsteinn Gunnarsson skrifar Skoðun Svik VG í jafnréttismálum Jana Salóme Ingibjargar Jósepsdóttir skrifar Skoðun Spennandi tímar fyrir ungt fólk í Hafnarfirði Kristín Thoroddsen,Margrét Vala Marteinsdóttir skrifar Skoðun Ingólfur krítar liðugt Kristinn H. Gunnarsson skrifar Skoðun Fáu spáð en vel fylgst með Ari Trausti Guðmundsson skrifar Skoðun Armæða um íslenska tungu Hermann Stefánsson skrifar Skoðun Það eru lög í landinu Líneik Anna Sævarsdóttir skrifar Skoðun Svar við bréfi Ingós: 3.233.700.000 krónur Runólfur Ágústsson skrifar Skoðun Úr buffi í klút Gunnhildur Birna Gunnarsdóttir skrifar Skoðun Rétturinn til heilnæms umhverfis vs bæjaryfirvöld Hafnarfjarðar Björg Sveinsdóttir skrifar Skoðun Málsvari minksins Lárus Karl Arnbjarnarson skrifar Skoðun Skuldum við 17 þúsund íbúðir á höfuðborgarsvæðinu? Sigurður Stefánsson skrifar Skoðun Förum vel með byggingarvörur Eyþór Bjarki Sigurbjörnsson skrifar Skoðun Gerum betur Kristín B. Jónsdóttir skrifar Skoðun Á tæpustu tungu Eiríkur Örn Norðdahl skrifar Skoðun Aðför að ungmennum (Í minningu Hamarsins) Óskar Steinn Jónínuson Ómarsson skrifar Skoðun „Betur borgandi ferðamenn“ Bjarnheiður Hallsdóttir skrifar Sjá meira
Leigjendur á Íslandi búa við mjög erfiða stöðu. Á síðustu árum hefur leiga farið hækkandi og var há fyrir. Þegar stærstur hluti heildarráðstöfunartekna þinna fer í húsnæðið, þá getur þú ekki leyft þér ýmislegt sem samfélagið hefur upp á að bjóða. Það er skortur á húsnæði, mörg eru í samkeppni um sömu íbúðina og mikið óöryggi fylgir því að vera á leigumarkaði. Það þarf að reiða fram tryggingu, sem er erfitt ef þú átt ekki kost á að gera slíkt í gegnum banka og þarft þá að leita á náðir fyrirtækja sem græða á þér í ferlinu. Valið tekið af leigjendum Leigjendur þurfa að skila inn sakavottorði þegar sótt er um leiguíbúð og þú þarft í rauninni að berskjalda þig gjörsamlega, bæði hver þú ert sem persóna og hvernig fjárhagurinn þinn lítur út. Ef þú hefur einhverntíman átt í vanskilum, þá er það skuggi sem fylgir þér lengi og hefur neikvæð áhrif á stöðu þína til að útvega tryggingarfé og til að útvega leiguhúsnæði. Leigan getur hækkað fyrirvaralaust, án útskýringa, bara geðþóttaákvörðun leigusala sem hefur engum skyldum að gegna gagnvart þér og þinni stöðu. Þú getur misst íbúðina skyndilega og misjafnt er hversu vel er tekið í beiðni þína um viðgerðir og viðhald. Það er lítið sem ekkert regluverk utan um réttindi leigjenda hér á landi og þeim er gert að bjarga sér á óvinveittum einkamarkaði. Stjórnvöld og samfélagið í heild sinni hafa lengi staðið með séreignastefnunni og litið svo á að það sé hark að útvega sér húsnæði en á endanum hljóti allir að redda sér. Það eru smávægileg úrræði til fyrir leigjendur en ekki allir sem fá stuðning þar og leigjendur búa oftar en ekki við þá stöðu að valið er tekið af þeim, valið um hvar þau vilja búa og hvernig þau vilja búa. Leigjendur þurfa oft að flytja á milli skólahverfa með börnin sín, því þau grípa auðvitað það sem er í boði þegar leigusamningur rennur út eða er breytt fyrirvaralaust, t.a.m. með skyndilegri hækkun á leigufjárhæð. Takmarkanir á hækkun húsaleigu eru nauðsynlegar Kröfur leigjendasamtaka víðsvegar um heim, sem og hér á landi eru þær að viðmiðunarverð fyrir leigu verði sett, þ.e.a.s. hversu hátt leiguverð á að vera fyrir íbúðir með tilliti til þátta eins og stærðar, staðsetningar, gæða og herbergjafjölda. Kröfurnar snúa að leiguþaki og leigubremsu, að settar verði hömlur á það hversu mikið leigan má hækka. Leiguþak vísar til þess að hámarksleiguverð er gefið út á húsnæði miðað við stærð, gæði og staðsetningu og má leigan þá ekki fara yfir þá upphæð sem mörkin eru sett við. Leigubremsa vísar til þess að það eru ákveðin viðmið um það hversu mikið leiga má hækka yfir ákveðið tímabil. Takmarkanir á hækkun húsnæðisleigu eru víða við lýði með ýmsum útfærslum. Má þar til að mynda líta til Danmörku, Sviss, Vínarborgar, Parísar og Kaliforníu. Baráttunni lýkur aldrei, við höfum einnig dæmi um takmörkun á hækkanir leigu sem hafa náð fram að ganga en hefur svo verið snúið við, eins og í Katalóníu og Berlín. Þegar litið er hingað heim hafa Samtök leigjenda hafa barist fyrir leiguþaki og leigubremsu. Í kjölfar lífskjarasamninganna voru kynntar aðgerðir sem miðuðu að því að bæta stöðu leigjenda. Aðgerðirnar voru eftirfarandi: „Ákvæði húsaleigulaga verði endurskoðuð til að bæta réttarstöðu leigjenda, meðal annars hvað varðar vernd leigjenda þegar kemur að hækkun leigufjárhæðar og bættri réttarstöðu leigjenda við lok leigusamnings.“ Ekki hefur verið staðið við þessi fyrirheit. Sósíalistar í borginni lögðu til í ljósi alls þessa að borgarstjórn samþykki að skora á ríkið að koma á leiguþaki og leigubremsu. Yfirgnæfandi meirihluti landsmanna vill að tekið verði upp þak á húsaleiguverð og einnig að leigubremsa verði sett á. 71% aðspurðra í nýlegri skoðanakönnun Maskínu voru mjög eða frekar hlynnt því að leiguþak yrði sett á húsaleigu hér á landi. 72% aðspurðra voru mjög eða frekar hlynnt því að leigubremsa yrði tekin upp. Leiga hefur hækkað upp úr öllu valdi og leigjendur oft fastir á milli lágra tekna og okurleigu. Mikilvægt er að mæta þörfum leigjenda sem eru í erfiðri stöðu. Stöðugleiki í lífi leigjenda Leiguþak virkar til að bæta aðstöðumun á milli leigusala og leigjenda, að jafna aðeins valdahlutfallið þar á milli. Mikið hefur verið talað um að leiguþak virki ekki en hér þurfum við að stalda við og spyrja okkur, út frá hvaða viðmiðum er verið að mæla? Erum við að mæla út frá kröfum þeirra sem leitast við að hagnast á húsnæðismarkaði og eru með gróðavon? Eða erum við að skoða og mæla árangurinn út frá vellíðan og jákvæðum áhrifum á leigjendur? Þegar við gerum hið síðarnefnda, þá sjáum við að takmarkanir á hækkun húsaleigu eru leigjendum til góða því það býður upp á fyrirsjáanleika,að fjölskyldur geti búið til langtíma í leiguhúsnæði sínu með tilheyrandi öryggi fyrir fjölskylduna í heild. Þannig geta börn átt samfellt nám í sama skóla og fylgt sínum vinum, fyrirsjáanleiki á leiguverði og öryggi leiðir til færri flutninga. Slíkur stöðugleiki er góður og nauðsynlegur fyrir leigjendur, þetta er gott fyrir nærsamfélagið og skapar stöðugleika í hverfunum.Leigubremsur og leiguþök virka til að vernda leigjendur. Nauðsynlegt er að standa vörð um rétt leigjenda og setja hömlur á það hversu mikið megi hagnast á leigjendum. Á sama tíma þarf að berjast fyrir félagslegri húsnæðisuppbyggingu, þar sem hagnaðarsjónarmið eru fjarlægð úr jöfnunni. Leiguþak og leigubremsu má útfæra með ýmsum leiðum. Slíkt þýðir að tekið er tillit til ýmissa sjónarmiða en grunnurinnn snýst um að tryggja fyrirsjáanleika og öryggi fyrir leigjendur. Þau sem eru á móti leiguþaki tala um að það trufli markaðinn. En há leiga truflar leigjendur og gerir mun meira en að trufla, há leiga heggur stórt skarð í lífsgæði leigjenda, hefur áhrif á hversdagleika þúsunda og skerðir möguleika barna þeirra til viðunandi lífs. Sósíalistar í borgarstjórn, lögðu því til að skorað yrði á ríkið að koma á leiguþaki og leigubremsu. Það er miður að borgarstjórn sjái sér ekki fært að senda frá sér áskorun um að þörf sé að setja hömlur á það hversu mikið leigan má hækka. Vitað er að staða leigjenda er oft mjög erfið og mikið óöryggi fylgir því að vera á leigumarkaði. Höfundur er félagi í Sósíalistaflokknum og borgarfulltrúi.
Fögnum á degi líffræðilegrar fjölbreytni Rannveig Magnúsdóttir,Ragnhildur Guðmundsdóttir,Skúli Skúlason,Ole Sandberg,Sæunn Júlía Sigurjónsdóttir Skoðun
Skoðun Þegar forréttindafólk í valdastöðu skerðir mannréttindi jaðarsettra hópa Sema Erla Serdaroglu skrifar
Skoðun Spennandi tímar fyrir ungt fólk í Hafnarfirði Kristín Thoroddsen,Margrét Vala Marteinsdóttir skrifar
Skoðun Rétturinn til heilnæms umhverfis vs bæjaryfirvöld Hafnarfjarðar Björg Sveinsdóttir skrifar
Fögnum á degi líffræðilegrar fjölbreytni Rannveig Magnúsdóttir,Ragnhildur Guðmundsdóttir,Skúli Skúlason,Ole Sandberg,Sæunn Júlía Sigurjónsdóttir Skoðun