10 kröfur leigjenda á Íslandi Vilborg Bjarkardóttir skrifar 22. nóvember 2021 08:00 Stjórn Samtaka leigjenda á Íslandi vinnur að því að leggja fram frumvarp að kröfum leigjanda fyrir leigjendaþing sem haldið verður í febrúar eða mars á næsta ári. Tillögur stjórnar verða ræddar á félagsfundi Samtakanna, sem haldinn verður í Breiðfirðingabúð og á zoom kl. 14 næsta laugardag, 27. nóvember. Ef þú vilt styðja þessar kröfur og taka þátt í mótun þeirra ættir þú að ganga í Samtök leigjenda, en það má gera hér: Skráning félaga. Húsnæðiskerfið á Íslandi og þá sérstaklega leigumarkaðurinn er sá einstaki þáttur sem mest dregur niður lífskjör stærsta hópsins. Það er löngu orðið ljóst að óbreytt húsnæðisstefna bætir ekki ástandið heldur ýtir undir ágalla húsnæðiskerfsins. Til að bæta stöðuna og lyfta upp lífskjörum um 30 þúsund fjölskyldna á leigumarkaði og alls almennings leggur stjórn Samtaka leigjenda fram þessar tíu kröfur. 1. Heimili er grunnþörf og mannréttindi Það er frumskylda samfélagsins að sinna grunnþörfum íbúanna, fullorðinna sem barna. 2. Allir eiga að hafa aðgengi að ódýru og öruggu húsnæði Húsnæðismál eru grunnur allar velferðar. Það er sama hvað við gerum til að bæta stöðu þeirra sem standa illa, eru veik eða glíma við erfiðleika, ef fólk býr við okur, óöryggi og afkomukvíða þurrkast út öll áhrif af annarrar aðstoðar. Húsnæðisóöryggi og hár húsnæðiskostnaður er helsta forsenda fyrir fátækt barna. 3. Húsnæði er hluti af innviðum samfélagsins, ekki markaðsvara Byggja á upp heilbrigt húsnæðiskerfi sem þjónar öllum almenningi. Húsnæðiskerfið á ekki að vera leikvangur þau sem vilja hagnast mikið á skömmum tíma. Húsnæðiskerfið á að vera stöðugt og traust og skila lágri ávöxtun til langs tíma, en fyrst og fremst öryggi og hagsæld fyrir íbúanna. 4. Tryggja þarf nægt framboð af ódýru og öruggu leiguhúsnæði Eina leiðin til að tryggja ódýrt og öruggt húsnæði er að byggja íbúðir sem varðar eru fyrir braski og sveiflum á fasteigna- og fjármagnsmarkaði. Þessi hluti markaðarins er miklum mun minni á Íslandi en í nágrannalöndum okkar, þar sem betra jafnvægi er í húsnæðiskerfinu. Ríki, sveitarfélög, verkalýðsfélög, lífeyrissjóðir, samvinnufélög almennings, húsnæðisfélög almannasamtaka og aðrir aðilar geta og eiga að mæta þessari þörf. Auðvelda þarf sérstaklega að byggja upp byggingarsamvinnufélög leigjenda. Því stærri sem óhagnaðardrifni hluti húsnæðiskerfisins er því meira jafnvægi verður á öðrum hlutum hans. 5. Íbúðarhúsnæði þarf að vera íbúðarhæft Allt húsnæði sem leigt er út sem íbúðarhúsnæði þarf af vera íbúðarhæft og uppfylla kröfur fyrir umgjörð utan um gefandi heimilislíf. Leigjendur eiga að geta sótt um heimild til að lagfæra húsnæðið á kostnað leigusala ef það uppfyllir ekki kröfur og fá til þess stuðning opinberra aðila. Óíbúðarhæft húsnæði á ekkert erindi inn á leigumarkað. 6. Setja þarf þak á hversu dýr húsaleigu getur orðið Hið opinbera á að gefa út viðmiðunarverð og hámarksverð húsaleigu. Fólk sem kýs að leiga hærra ætti þá ekki rétt á afslætti á fjármagnstekjuskatti vegna leigutekna né öðrum stuðningi ríkisvaldsins við húsnæðiseigendur. Aðeins leigusalar sem leigja á sanngjörnu verði geta tilheyrt opinberu húsnæðiskerfi. Okur á að vera neðanjarðarstarfsemi ekki viðurkennd viðskipti. Greiðslufallstrygging á að vera hluti af leiguverð og leggja ber niður fyrirframgreiðslu og tryggingarfé frá leigjendum. 7. Banna þarf hækkanir á húsaleigu umfram hækkun á kostnaði leigusala Setja þarf í lög að óheimilt sé að hækka leigu umfram kostnað leigusala við viðhald, fjármögnun eða annað sem tengist rekstri húsnæðisins. Leiguverð á ekki að elta fasteignaverð eða kaupgetu almennings, þannig að leigusalar éti upp alla kaupmáttaraukningu launafólks. 8. Hækka ber húsnæðisbætur Alþjóðlegir mælikvarðar segja að eðlilegur húsnæðiskostnaður sé um 25% af ráðstöfunartekjum og að húsnæðiskostnaður umfram 40% af ráðstöfunartekjum sé verulega íþyngjandi. Þrátt fyrir núverandi húsnæðisbætur ber stærsti hluti leigjenda íþyngjandi húsnæðiskostnað. Þessir leigjendur bera því kostnaðinn af óheilbrigðu húsnæðiskerfi og greiðir fyrir galla þess með skertum lífskjörum. Eðlileg ráðstöfun er að hið opinbera beri þennan kostnað með því að hækka húsnæðisbætur. Hið opinbera hefur þá beinan hag af því að lagfæra kerfið, lækka verð og auka öryggi, til að draga úr kostnaði sínum við húsnæðisbætur. 9. Nota ber lög, reglugerðir, eftirlit, opinber framlög og skatta til að hemja húsnæðismarkaðinn Eftir margra ára tilraunir stjórnvalda um að láta óheftan markað um uppbyggingu húsnæðiskerfisins er ljóst að slíkt spennir upp húsnæðisverð, ýtir undir brask og grefur undan öryggi og lífskjörum almennings. Hinu opinbera ber því að beita öllum tiltækum ráðum til að hemja markaðinn, hrekja burt braskara og byggja upp stöðugt og réttlátt húsnæðiskerfi sem þjónar almenningi. Markmið á að vera að byggja upp formfast og öruggt kerfi. Ein leið er að skylda húsnæðiseigendur til að leggja íbúðir sínar inn í leigufélög til að tryggja löglega og faglega útleigu þeirra. 10. Styrkja þarf réttindabaráttu leigjenda Styrkja þarf samtök leigjenda svo þau geti sinnt hagsmuna- og réttindabaráttu fyrir hópinn. Enginn hópur á Íslandi býr við lakari kjör og réttindi í samanburði við sambærilegan hóp í nágrannalöndum okkar. Á vettvangi þar sem staða fólks er ójöfn er samtakamáttur og skipulögð barátta besta leiðin til að verja hin veiku gegn því að hin sterku misnoti stöðu sína. Við þekkjum jákvæðar afleiðingar af skipulagðri baráttu af vinnumarkaði en neikvæðar afleiðingar af skortinum á slíku á húsnæðismarkaði. Samtök leigjenda eiga að hafa samningsrétt um leiguverð og skilmála fyrir hönd félaga sinna og annara leigjenda á sama hátt og verkalýðsfélög hafa samningsrétt um launakjör. Styrkja þarf sérstaklega stöðu jaðarsettra hópa til að koma í veg fyrir mismunun á húsnæðismarkaði vegna uppruna, þjóðernis, stéttar, tungumáls, litarháttar, trúarbragða, lífs-, stjórnmálaskoðana, trúleysis, kyns, kynhneigðar, kynvitundar, kyntjáningar, kyneinkenna, aldurs, fötlunar, holdafars, líkamsgerðar, heilsufars, atgervis eða annarrar stöðu. Styrkja þarf réttarstöðu einstakra leigjenda gagnvart leigusölum. Leigjendur sem uppljóstra um lögbrot, okur, hótanir og annað óréttlæti af hálfu leigusala þurfa sérstaka vernd svo frásagnir þeirra leiði ekki til heimilisleysis. Höfundur er formaður stjórnar Samtaka leigjenda á Íslandi. Viltu birta grein á Vísi? Sendu okkur póst. Senda grein Leigumarkaður Húsnæðismál Mest lesið 80.000 manna klóakrennsli í Dýrafjörð í boði Arctic Fish Jón Kaldal Skoðun Hvað er þetta græna? Karlinn er að spræna Jóhanna Jakobsdóttir Skoðun Að velja friðinn fram yfir réttlætið Þórdís Hólm Filipsdóttir Skoðun Ofurgróði sjávarútvegs? – Hættið að afvegaleiða! Elliði Vignisson Skoðun Heilbrigðisþjónusta á krossgötum? Einar Magnússon,Gunnar Alexander Ólafsson Skoðun Af hverju útiloka Ísrael frá Eurovision eins og Rússland? Stefán Jón Hafstein Skoðun Knattspyrna kvenna í hálfa öld – þakkir til Eggerts Magnússonar Ingibjörg Hinriksdóttir Skoðun Með skynsemina að vopni Anton Guðmundsson Skoðun Lífeyrir skal fylgja launum Jónína Björk Óskarsdóttir Skoðun „Þú verður aldrei nóg“ - Ástæður þess að kerfið bregst innflytjendum Ian McDonald Skoðun Skoðun Skoðun Með skynsemina að vopni Anton Guðmundsson skrifar Skoðun Af hverju er ekki 100 klst. málþóf á Alþingi um alvarlega stöðu barna? Grímur Atlason skrifar Skoðun Knattspyrna kvenna í hálfa öld – þakkir til Eggerts Magnússonar Ingibjörg Hinriksdóttir skrifar Skoðun 80.000 manna klóakrennsli í Dýrafjörð í boði Arctic Fish Jón Kaldal skrifar Skoðun Malað dag eftir dag eftir dag Kolbrún Áslaugar Baldursdóttir skrifar Skoðun Að velja friðinn fram yfir réttlætið Þórdís Hólm Filipsdóttir skrifar Skoðun Af nashyrningum og færni - hvernig sköpum við verðmæti til framtíðar? Guðrún Högnadóttir skrifar Skoðun Hvað er þetta græna? Karlinn er að spræna Jóhanna Jakobsdóttir skrifar Skoðun Heilbrigðisþjónusta á krossgötum? Einar Magnússon,Gunnar Alexander Ólafsson skrifar Skoðun Frestur til að skila athugasemdum við nýtt deiliskipulag Heiðmerkur að renna út Einar Sveinbjörn Guðmundsson skrifar Skoðun Stjórnarandstaðan hindrar kjarabætur Rúnar Sigurjónsson skrifar Skoðun Af hverju útiloka Ísrael frá Eurovision eins og Rússland? Stefán Jón Hafstein skrifar Skoðun Lífeyrir skal fylgja launum Jónína Björk Óskarsdóttir skrifar Skoðun Fánar, tákn og blómabreiður: „Enginn bjó á Íslandi fyrr en einhver kom“ Meyvant Þórólfsson skrifar Skoðun Hvernig er staða lesblindra á Íslandi? Guðmundur S. Johnsen skrifar Skoðun Sakar aðra um það sem hún gerir sjálf Sigurjón Þórðarson skrifar Skoðun „Þú verður aldrei nóg“ - Ástæður þess að kerfið bregst innflytjendum Ian McDonald skrifar Skoðun Rafbíllinn er ekki bara umhverfisvænn – hann er líka hagkvæmari Óskar Páll Þorgilsson skrifar Skoðun Ofurgróði sjávarútvegs? – Hættið að afvegaleiða! Elliði Vignisson skrifar Skoðun Laun kvenna og karla í aðildarfélögum ASÍ og BSRB árið 2024 Sigríður Ingibjörg Ingadóttir,Steinunn Bragadóttir skrifar Skoðun „Fáum við einkunn fyrir þetta?“ Hulda Dögg Proppé skrifar Skoðun Hrossakjöt, hroki og hleypidómar Kristján Logason skrifar Skoðun Sjávarútvegur er undirstöðuatvinnuvegur – ekki einangruð tekjulind Kristinn Karl Brynjarsson skrifar Skoðun Að byggja upp á Bakka Hjálmar Bogi Hafliðason skrifar Skoðun Fiskeldi og samfélagsábyrgð Eyjólfur Ármannsson skrifar Skoðun Pólitískt raunsæi og utanríkisstefna Íslands Ragnar Anthony Antonsson Gambrell skrifar Skoðun Vorstjarnan hans Gunnars Smára? Guðbergur Egill Eyjólfsson skrifar Skoðun Fylgið fór vegna fullveldismáls Hjörtur J. Guðmundsson skrifar Skoðun Er Ísrael ennþá útvalin þjóð Guðs? Ómar Torfason skrifar Skoðun Flokkurinn hans Gunnars Smára? Guðbergur Egill Eyjólfsson skrifar Sjá meira
Stjórn Samtaka leigjenda á Íslandi vinnur að því að leggja fram frumvarp að kröfum leigjanda fyrir leigjendaþing sem haldið verður í febrúar eða mars á næsta ári. Tillögur stjórnar verða ræddar á félagsfundi Samtakanna, sem haldinn verður í Breiðfirðingabúð og á zoom kl. 14 næsta laugardag, 27. nóvember. Ef þú vilt styðja þessar kröfur og taka þátt í mótun þeirra ættir þú að ganga í Samtök leigjenda, en það má gera hér: Skráning félaga. Húsnæðiskerfið á Íslandi og þá sérstaklega leigumarkaðurinn er sá einstaki þáttur sem mest dregur niður lífskjör stærsta hópsins. Það er löngu orðið ljóst að óbreytt húsnæðisstefna bætir ekki ástandið heldur ýtir undir ágalla húsnæðiskerfsins. Til að bæta stöðuna og lyfta upp lífskjörum um 30 þúsund fjölskyldna á leigumarkaði og alls almennings leggur stjórn Samtaka leigjenda fram þessar tíu kröfur. 1. Heimili er grunnþörf og mannréttindi Það er frumskylda samfélagsins að sinna grunnþörfum íbúanna, fullorðinna sem barna. 2. Allir eiga að hafa aðgengi að ódýru og öruggu húsnæði Húsnæðismál eru grunnur allar velferðar. Það er sama hvað við gerum til að bæta stöðu þeirra sem standa illa, eru veik eða glíma við erfiðleika, ef fólk býr við okur, óöryggi og afkomukvíða þurrkast út öll áhrif af annarrar aðstoðar. Húsnæðisóöryggi og hár húsnæðiskostnaður er helsta forsenda fyrir fátækt barna. 3. Húsnæði er hluti af innviðum samfélagsins, ekki markaðsvara Byggja á upp heilbrigt húsnæðiskerfi sem þjónar öllum almenningi. Húsnæðiskerfið á ekki að vera leikvangur þau sem vilja hagnast mikið á skömmum tíma. Húsnæðiskerfið á að vera stöðugt og traust og skila lágri ávöxtun til langs tíma, en fyrst og fremst öryggi og hagsæld fyrir íbúanna. 4. Tryggja þarf nægt framboð af ódýru og öruggu leiguhúsnæði Eina leiðin til að tryggja ódýrt og öruggt húsnæði er að byggja íbúðir sem varðar eru fyrir braski og sveiflum á fasteigna- og fjármagnsmarkaði. Þessi hluti markaðarins er miklum mun minni á Íslandi en í nágrannalöndum okkar, þar sem betra jafnvægi er í húsnæðiskerfinu. Ríki, sveitarfélög, verkalýðsfélög, lífeyrissjóðir, samvinnufélög almennings, húsnæðisfélög almannasamtaka og aðrir aðilar geta og eiga að mæta þessari þörf. Auðvelda þarf sérstaklega að byggja upp byggingarsamvinnufélög leigjenda. Því stærri sem óhagnaðardrifni hluti húsnæðiskerfisins er því meira jafnvægi verður á öðrum hlutum hans. 5. Íbúðarhúsnæði þarf að vera íbúðarhæft Allt húsnæði sem leigt er út sem íbúðarhúsnæði þarf af vera íbúðarhæft og uppfylla kröfur fyrir umgjörð utan um gefandi heimilislíf. Leigjendur eiga að geta sótt um heimild til að lagfæra húsnæðið á kostnað leigusala ef það uppfyllir ekki kröfur og fá til þess stuðning opinberra aðila. Óíbúðarhæft húsnæði á ekkert erindi inn á leigumarkað. 6. Setja þarf þak á hversu dýr húsaleigu getur orðið Hið opinbera á að gefa út viðmiðunarverð og hámarksverð húsaleigu. Fólk sem kýs að leiga hærra ætti þá ekki rétt á afslætti á fjármagnstekjuskatti vegna leigutekna né öðrum stuðningi ríkisvaldsins við húsnæðiseigendur. Aðeins leigusalar sem leigja á sanngjörnu verði geta tilheyrt opinberu húsnæðiskerfi. Okur á að vera neðanjarðarstarfsemi ekki viðurkennd viðskipti. Greiðslufallstrygging á að vera hluti af leiguverð og leggja ber niður fyrirframgreiðslu og tryggingarfé frá leigjendum. 7. Banna þarf hækkanir á húsaleigu umfram hækkun á kostnaði leigusala Setja þarf í lög að óheimilt sé að hækka leigu umfram kostnað leigusala við viðhald, fjármögnun eða annað sem tengist rekstri húsnæðisins. Leiguverð á ekki að elta fasteignaverð eða kaupgetu almennings, þannig að leigusalar éti upp alla kaupmáttaraukningu launafólks. 8. Hækka ber húsnæðisbætur Alþjóðlegir mælikvarðar segja að eðlilegur húsnæðiskostnaður sé um 25% af ráðstöfunartekjum og að húsnæðiskostnaður umfram 40% af ráðstöfunartekjum sé verulega íþyngjandi. Þrátt fyrir núverandi húsnæðisbætur ber stærsti hluti leigjenda íþyngjandi húsnæðiskostnað. Þessir leigjendur bera því kostnaðinn af óheilbrigðu húsnæðiskerfi og greiðir fyrir galla þess með skertum lífskjörum. Eðlileg ráðstöfun er að hið opinbera beri þennan kostnað með því að hækka húsnæðisbætur. Hið opinbera hefur þá beinan hag af því að lagfæra kerfið, lækka verð og auka öryggi, til að draga úr kostnaði sínum við húsnæðisbætur. 9. Nota ber lög, reglugerðir, eftirlit, opinber framlög og skatta til að hemja húsnæðismarkaðinn Eftir margra ára tilraunir stjórnvalda um að láta óheftan markað um uppbyggingu húsnæðiskerfisins er ljóst að slíkt spennir upp húsnæðisverð, ýtir undir brask og grefur undan öryggi og lífskjörum almennings. Hinu opinbera ber því að beita öllum tiltækum ráðum til að hemja markaðinn, hrekja burt braskara og byggja upp stöðugt og réttlátt húsnæðiskerfi sem þjónar almenningi. Markmið á að vera að byggja upp formfast og öruggt kerfi. Ein leið er að skylda húsnæðiseigendur til að leggja íbúðir sínar inn í leigufélög til að tryggja löglega og faglega útleigu þeirra. 10. Styrkja þarf réttindabaráttu leigjenda Styrkja þarf samtök leigjenda svo þau geti sinnt hagsmuna- og réttindabaráttu fyrir hópinn. Enginn hópur á Íslandi býr við lakari kjör og réttindi í samanburði við sambærilegan hóp í nágrannalöndum okkar. Á vettvangi þar sem staða fólks er ójöfn er samtakamáttur og skipulögð barátta besta leiðin til að verja hin veiku gegn því að hin sterku misnoti stöðu sína. Við þekkjum jákvæðar afleiðingar af skipulagðri baráttu af vinnumarkaði en neikvæðar afleiðingar af skortinum á slíku á húsnæðismarkaði. Samtök leigjenda eiga að hafa samningsrétt um leiguverð og skilmála fyrir hönd félaga sinna og annara leigjenda á sama hátt og verkalýðsfélög hafa samningsrétt um launakjör. Styrkja þarf sérstaklega stöðu jaðarsettra hópa til að koma í veg fyrir mismunun á húsnæðismarkaði vegna uppruna, þjóðernis, stéttar, tungumáls, litarháttar, trúarbragða, lífs-, stjórnmálaskoðana, trúleysis, kyns, kynhneigðar, kynvitundar, kyntjáningar, kyneinkenna, aldurs, fötlunar, holdafars, líkamsgerðar, heilsufars, atgervis eða annarrar stöðu. Styrkja þarf réttarstöðu einstakra leigjenda gagnvart leigusölum. Leigjendur sem uppljóstra um lögbrot, okur, hótanir og annað óréttlæti af hálfu leigusala þurfa sérstaka vernd svo frásagnir þeirra leiði ekki til heimilisleysis. Höfundur er formaður stjórnar Samtaka leigjenda á Íslandi.
Skoðun Af hverju er ekki 100 klst. málþóf á Alþingi um alvarlega stöðu barna? Grímur Atlason skrifar
Skoðun Knattspyrna kvenna í hálfa öld – þakkir til Eggerts Magnússonar Ingibjörg Hinriksdóttir skrifar
Skoðun Af nashyrningum og færni - hvernig sköpum við verðmæti til framtíðar? Guðrún Högnadóttir skrifar
Skoðun Frestur til að skila athugasemdum við nýtt deiliskipulag Heiðmerkur að renna út Einar Sveinbjörn Guðmundsson skrifar
Skoðun Fánar, tákn og blómabreiður: „Enginn bjó á Íslandi fyrr en einhver kom“ Meyvant Þórólfsson skrifar
Skoðun Rafbíllinn er ekki bara umhverfisvænn – hann er líka hagkvæmari Óskar Páll Þorgilsson skrifar
Skoðun Laun kvenna og karla í aðildarfélögum ASÍ og BSRB árið 2024 Sigríður Ingibjörg Ingadóttir,Steinunn Bragadóttir skrifar
Skoðun Sjávarútvegur er undirstöðuatvinnuvegur – ekki einangruð tekjulind Kristinn Karl Brynjarsson skrifar