Að sá efasemdarfræjum í umræðunni til að afvegaleiða hana Siggeir F. Ævarsson skrifar 15. nóvember 2021 09:31 Áður en lengra er haldið vil ég þakka Pétri G. Markan, biskupsritara, kærlega fyrir grein hans, „Gögnin liggja fyrir”, sem hann birti í kjölfarið á minni grein um sama efni, en það er nokkuð óvanalegt að kirkjunnar fólk sé tilbúið að taka svona opna og hreinskipta umræðu um kirkjujarðasamkomulagið og forsendur þess. Í útvarpsviðtali í Reykjavík síðdegis um grein mína tók ég sérstaklega fram að það mætti ekki blanda saman umræðunni um þá tæpa fjóra milljarða sem ríkið greiðir árlega til Þjóðkirkjunnar fyrir kirkjujarðasamkomulagið annars vegar, og sóknargjöldin hins vegar, sem öll trú- og lífsskoðunarfélög fá, útreiknað miðað við skráningu í félögin hjá Þjóðskrá. Biskupsritari gat nú samt ekki setið á sér og hóf svargrein sína á að blanda þessu öllu saman í einn graut, en tók svo reyndar fram síðar í greininni að sóknargjöldin væru allt annar handleggur. Efasemdarfræin liggja víða í umræðunni. En það er nú einu sinni svo að fyrir öll trú- og lífsskoðunarfélög í landinu, að Þjóðkirkjunni undanskilinni, eru sóknargjöldin þeirra stærsta og jafnvel eina tekjulind. Ef allir myndu hætta í Siðmennt á morgun þyrfti ég væntanlega bara að vinna minn uppsagnarfrest og starfsemi Siðmenntar myndi leggjast af í núverandi mynd. En ef félagatal Þjóðkirkjunnar myndi tæmast á morgun væri Pétur áfram með trygga vinnu næstu 13 árin, ásamt öllum prestum landsins. Aðstöðumunur félaganna er augljóslega gríðarlegur. Mér þykir þó afar áhugavert að sjá fulltrúa Þjóðkirkjunnar kalla sóknargjöldin „fjármagn beint úr ríkissjóði”, en ekki félagsgjöld. Þetta hefur Siðmennt bent á árum saman. Sóknargjöldin eru ekki félagsgjöld, heldur fjármagn úr ríkissjóði, sem allir skattgreiðendur standa undir, líka þeir sem standa utan trúfélaga. Á vefsíðu Þjóðkirkjunnar stendur svart á hvítu: „...innheimtir ríkið fyrir kirkjuna sóknargjöld, sem eru einskonar félagsgjöld” - Ég fagna þessari áherslubreytingu kirkjunnar, og reikna með að heimasíða hennar verði fljótlega uppfærð í kjölfarið. Gögnin lágu ekki fyrir Pétur fullyrðir einnig að það hafi alltaf legið skýrt fyrir hvaða jarðir tilheyra kirkjujaraðsamkomulaginu. Vísar hann m.a. í skýrslu kirkjueignarnefndar en þar er einmitt fjallað um fjölda kirkjujarða sem voru seldar eftir 1907. í óbirtri skrá eftir séra Gísla Brynjólfsson, um „seldar kirkjujarðir 1876-1974“, sem hann tók saman eftir beiðni biskups segir: „Eftir gildistöku laganna 1908-1923 voru seldar hvorki meira né minna en 355 jarðir” - Það er því algjör markleysa að tala um allar jarðirnar frá 1907 sem einhvern grundvöll fyrir umræðuna um virði þeirra sem eftir standa 2021. Þar fyrir utan þá hefur ríkið hingað til ekki getað svarað afgerandi hvaða jarðir tilheyra samkomulaginu. Það er auðvitað algjörlega ótækt, að binda ríkið til tugmilljarða greiðslna út á eitthvað afskaplega óljóst og loðið. Í svari fjármálaráðherra til Birgittu Jónsdóttur árið 2014 segir: „Enginn ákveðinn listi liggur fyrir yfir þær jarðir og kirkjueignir sem urðu eftir hjá íslenska ríkinu og ríkið fékk við samning sinn við þjóðkirkjuna sem undirritaður var 10. janúar 1997, þótt vísa megi í umfjöllun í áliti kirkjueignanefndar um kirkjujarðir. Þar sem ekki er hægt að skoða tilteknar eignir eða jarðir sem ákveðið eignasafn er óhjákvæmilega ekki hægt að svara efni 1.–7. tölul. fyrirspurnar þessarar.” Kirkjan sjálf viðurkennir að forsendur samningsins séu óljósar, en á vef Kirkjunnar segir að lögin um launagreiðslur presta og starfsmanna biskupsembættisins séu: „sett fram á táknrænan hátt frekar en að nákvæmir útreikningar liggi á bak við”. Staðreyndirnar tala sínu máli Forsendur kirkjujarðasamkomulagsins eru þó óðum að skýrast þessa dagana. Nokkrir hlutir eru nú algjörlega skýrir: Ábati af eignasafni kirkjunnar 1907 stóð ekki undir launagreiðslum og fóru allir sjóðir á hausinn 1919. Það er gengur einfaldlega ekki upp að eignasafn sem stóð ekki undir launum færri og fátækari presta árið 1907 muni geta staðið undir launum fleiri og betur launaðra presta árið 2021. Fjölmargar jarðir hafa gengið kaupum og sölum síðustu 100 árin, og því marklaust að telja þær með í dag Virði jarðar sem selt var 1907, t.d. Garðabæjar, er augljóslega ekki hægt að uppreikna til ársins 2021. Óbyggð sveit og mýrar er einfaldlega ekki sama eign og stórt sveitarfélag. Virði eignasafsins þyrfti að vera um 115 milljarðar ef ávöxtunin væri 3,5% Virði kirkjujarðanna frá nýjustu samningum er 7 milljarðar Ríkið er að ofborga fyrir þessar jarðir í kringum 100 milljarða. Pétur veltir upp þeirri spurningu hvort að samningarnir séu í raun óhagstæðir fyrir kirkjuna. Ef honum og öðru kirkjunnar fólki finnst það í alvörunni hvet ég hann til að ganga á fund dómsmálaðráðherra strax í dag og fá þessum samningum rift. Það er það eina sanngjarna í stöðunni og mér sýnist við báðir vera sammála um það. Höfundur er framkvæmdastjóri Siðmenntar, félags siðrænna húmanista á Íslandi. Viltu birta grein á Vísi? Sendu okkur póst. Senda grein Siggeir F. Ævarsson Trúmál Þjóðkirkjan Mest lesið Mikilvæg gagnrýni eða tilraun til valdayfirtöku í Sósíalistaflokknum? Ása Lind Finnbogadóttir Skoðun Daði Már týnir sjálfum sér Heiðrún Lind Marteinsdóttir Skoðun Matvælaverð hefur nær þrefaldast frá stofnun Viðskiptaráðs! Sigríður Ingibjörg Ingadóttir Skoðun Stöðvum Hamas. Einungis þannig getum við stöðvað hryllinginn á Gaza BIrgir Finnsson Skoðun Dagur líffræðilegrar fjölbreytni 2025 Rannveig Magnúsdóttir,Ole Sandberg,Ragnhildur Guðmundsdóttir,Rebecca Thompson,Skúli Skúlason,Sæunn Júlía Sigurjónsdóttir Skoðun Traust í húfi Eyjólfur Ármannsson Skoðun Ég á þetta ég má þetta Arnar Atlason Skoðun Verðmætasköpun án virðingar Berglind Harpa Svavarsdóttir Skoðun Æfingin skapar meistarann! Sigurjón Már Fox Gunnarsson Skoðun Alvarleg staða í umhverfi fréttamiðla Rósa Guðbjartsdóttir Skoðun Skoðun Skoðun Mikilvæg gagnrýni eða tilraun til valdayfirtöku í Sósíalistaflokknum? Ása Lind Finnbogadóttir skrifar Skoðun Matvælaverð hefur nær þrefaldast frá stofnun Viðskiptaráðs! Sigríður Ingibjörg Ingadóttir skrifar Skoðun Alvarleg staða í umhverfi fréttamiðla Rósa Guðbjartsdóttir skrifar Skoðun Stéttarkerfi Halldóra Lillý Jóhannsdóttir skrifar Skoðun Stöðvum Hamas. Einungis þannig getum við stöðvað hryllinginn á Gaza BIrgir Finnsson skrifar Skoðun Dagur líffræðilegrar fjölbreytni 2025 Rannveig Magnúsdóttir,Ole Sandberg,Ragnhildur Guðmundsdóttir,Rebecca Thompson,Skúli Skúlason,Sæunn Júlía Sigurjónsdóttir skrifar Skoðun Æfingin skapar meistarann! Sigurjón Már Fox Gunnarsson skrifar Skoðun 140 sinnum líklegra að verða fyrir eldingu Sigurður G. Guðjónsson skrifar Skoðun Konum í afplánun fjölgar: Með flókin áföll á bakinu Tinna Eyberg Örlygsdóttir,Sigríður Ella Jónsdóttir skrifar Skoðun Traust í húfi Eyjólfur Ármannsson skrifar Skoðun Verðmætasköpun án virðingar Berglind Harpa Svavarsdóttir skrifar Skoðun Daði Már týnir sjálfum sér Heiðrún Lind Marteinsdóttir skrifar Skoðun Samhljómur við náttúruna og sjálfbæra þróun Anna María Ágústsdóttir skrifar Skoðun Aðgerðir gegn mansali í forgangi Þorbjörg S. Gunnlaugsdóttir skrifar Skoðun Enginn á verðinum – um ábyrgð, framtíðarsýn og mikilvægi forvirkrar stjórnsýslu Guðjón Heiðar Pálsson skrifar Skoðun Framtíðin fær húsnæði Ingunn Gunnarsdóttir skrifar Skoðun Börnin sem deyja á Gaza Elín Pjetursdóttir skrifar Skoðun Brýr, sýkingar og börn Jón Pétur Zimsen skrifar Skoðun Konum í afplánun fjölgar: Með flókin áföll á bakinu Tinna Eyberg Örlygsdóttir,Sigríður Ella Jónsdóttir skrifar Skoðun Hvað er lýðskóli eiginlega? Margrét Gauja Magnúsdóttir skrifar Skoðun Búum til pláss fyrir framtíðina Birna Þórarinsdóttir skrifar Skoðun Hættuleg ofnotkun svefnlyfja á Íslandi Drífa Sigfúsdóttir skrifar Skoðun Kveikjum neistann um allt land Kolbrún Áslaugar Baldursdóttir skrifar Skoðun Ætlar Ísland að fara sömu leið og Evrópa í útlendingamálum? Kári Allansson skrifar Skoðun Samtökin 78 verðlauna sögufölsun Böðvar Björnsson skrifar Skoðun Afstaða – á vaktinni í 20 ár Arndís Vilhjálmsdóttir,Guðbjörg Sveinsdóttir skrifar Skoðun Menntun sem mannréttindi – ekki forréttindi París Anna Bergmann,Sigurður Kári Harðarson skrifar Skoðun Varað við embætti sérstaks saksóknara Gestur Jónsson skrifar Skoðun Út af sporinu en ekki týnd að eilífu María Helena Mazul skrifar Skoðun Meira að segja formaður Viðreisnar Hjörtur J. Guðmundsson skrifar Sjá meira
Áður en lengra er haldið vil ég þakka Pétri G. Markan, biskupsritara, kærlega fyrir grein hans, „Gögnin liggja fyrir”, sem hann birti í kjölfarið á minni grein um sama efni, en það er nokkuð óvanalegt að kirkjunnar fólk sé tilbúið að taka svona opna og hreinskipta umræðu um kirkjujarðasamkomulagið og forsendur þess. Í útvarpsviðtali í Reykjavík síðdegis um grein mína tók ég sérstaklega fram að það mætti ekki blanda saman umræðunni um þá tæpa fjóra milljarða sem ríkið greiðir árlega til Þjóðkirkjunnar fyrir kirkjujarðasamkomulagið annars vegar, og sóknargjöldin hins vegar, sem öll trú- og lífsskoðunarfélög fá, útreiknað miðað við skráningu í félögin hjá Þjóðskrá. Biskupsritari gat nú samt ekki setið á sér og hóf svargrein sína á að blanda þessu öllu saman í einn graut, en tók svo reyndar fram síðar í greininni að sóknargjöldin væru allt annar handleggur. Efasemdarfræin liggja víða í umræðunni. En það er nú einu sinni svo að fyrir öll trú- og lífsskoðunarfélög í landinu, að Þjóðkirkjunni undanskilinni, eru sóknargjöldin þeirra stærsta og jafnvel eina tekjulind. Ef allir myndu hætta í Siðmennt á morgun þyrfti ég væntanlega bara að vinna minn uppsagnarfrest og starfsemi Siðmenntar myndi leggjast af í núverandi mynd. En ef félagatal Þjóðkirkjunnar myndi tæmast á morgun væri Pétur áfram með trygga vinnu næstu 13 árin, ásamt öllum prestum landsins. Aðstöðumunur félaganna er augljóslega gríðarlegur. Mér þykir þó afar áhugavert að sjá fulltrúa Þjóðkirkjunnar kalla sóknargjöldin „fjármagn beint úr ríkissjóði”, en ekki félagsgjöld. Þetta hefur Siðmennt bent á árum saman. Sóknargjöldin eru ekki félagsgjöld, heldur fjármagn úr ríkissjóði, sem allir skattgreiðendur standa undir, líka þeir sem standa utan trúfélaga. Á vefsíðu Þjóðkirkjunnar stendur svart á hvítu: „...innheimtir ríkið fyrir kirkjuna sóknargjöld, sem eru einskonar félagsgjöld” - Ég fagna þessari áherslubreytingu kirkjunnar, og reikna með að heimasíða hennar verði fljótlega uppfærð í kjölfarið. Gögnin lágu ekki fyrir Pétur fullyrðir einnig að það hafi alltaf legið skýrt fyrir hvaða jarðir tilheyra kirkjujaraðsamkomulaginu. Vísar hann m.a. í skýrslu kirkjueignarnefndar en þar er einmitt fjallað um fjölda kirkjujarða sem voru seldar eftir 1907. í óbirtri skrá eftir séra Gísla Brynjólfsson, um „seldar kirkjujarðir 1876-1974“, sem hann tók saman eftir beiðni biskups segir: „Eftir gildistöku laganna 1908-1923 voru seldar hvorki meira né minna en 355 jarðir” - Það er því algjör markleysa að tala um allar jarðirnar frá 1907 sem einhvern grundvöll fyrir umræðuna um virði þeirra sem eftir standa 2021. Þar fyrir utan þá hefur ríkið hingað til ekki getað svarað afgerandi hvaða jarðir tilheyra samkomulaginu. Það er auðvitað algjörlega ótækt, að binda ríkið til tugmilljarða greiðslna út á eitthvað afskaplega óljóst og loðið. Í svari fjármálaráðherra til Birgittu Jónsdóttur árið 2014 segir: „Enginn ákveðinn listi liggur fyrir yfir þær jarðir og kirkjueignir sem urðu eftir hjá íslenska ríkinu og ríkið fékk við samning sinn við þjóðkirkjuna sem undirritaður var 10. janúar 1997, þótt vísa megi í umfjöllun í áliti kirkjueignanefndar um kirkjujarðir. Þar sem ekki er hægt að skoða tilteknar eignir eða jarðir sem ákveðið eignasafn er óhjákvæmilega ekki hægt að svara efni 1.–7. tölul. fyrirspurnar þessarar.” Kirkjan sjálf viðurkennir að forsendur samningsins séu óljósar, en á vef Kirkjunnar segir að lögin um launagreiðslur presta og starfsmanna biskupsembættisins séu: „sett fram á táknrænan hátt frekar en að nákvæmir útreikningar liggi á bak við”. Staðreyndirnar tala sínu máli Forsendur kirkjujarðasamkomulagsins eru þó óðum að skýrast þessa dagana. Nokkrir hlutir eru nú algjörlega skýrir: Ábati af eignasafni kirkjunnar 1907 stóð ekki undir launagreiðslum og fóru allir sjóðir á hausinn 1919. Það er gengur einfaldlega ekki upp að eignasafn sem stóð ekki undir launum færri og fátækari presta árið 1907 muni geta staðið undir launum fleiri og betur launaðra presta árið 2021. Fjölmargar jarðir hafa gengið kaupum og sölum síðustu 100 árin, og því marklaust að telja þær með í dag Virði jarðar sem selt var 1907, t.d. Garðabæjar, er augljóslega ekki hægt að uppreikna til ársins 2021. Óbyggð sveit og mýrar er einfaldlega ekki sama eign og stórt sveitarfélag. Virði eignasafsins þyrfti að vera um 115 milljarðar ef ávöxtunin væri 3,5% Virði kirkjujarðanna frá nýjustu samningum er 7 milljarðar Ríkið er að ofborga fyrir þessar jarðir í kringum 100 milljarða. Pétur veltir upp þeirri spurningu hvort að samningarnir séu í raun óhagstæðir fyrir kirkjuna. Ef honum og öðru kirkjunnar fólki finnst það í alvörunni hvet ég hann til að ganga á fund dómsmálaðráðherra strax í dag og fá þessum samningum rift. Það er það eina sanngjarna í stöðunni og mér sýnist við báðir vera sammála um það. Höfundur er framkvæmdastjóri Siðmenntar, félags siðrænna húmanista á Íslandi.
Mikilvæg gagnrýni eða tilraun til valdayfirtöku í Sósíalistaflokknum? Ása Lind Finnbogadóttir Skoðun
Matvælaverð hefur nær þrefaldast frá stofnun Viðskiptaráðs! Sigríður Ingibjörg Ingadóttir Skoðun
Dagur líffræðilegrar fjölbreytni 2025 Rannveig Magnúsdóttir,Ole Sandberg,Ragnhildur Guðmundsdóttir,Rebecca Thompson,Skúli Skúlason,Sæunn Júlía Sigurjónsdóttir Skoðun
Skoðun Mikilvæg gagnrýni eða tilraun til valdayfirtöku í Sósíalistaflokknum? Ása Lind Finnbogadóttir skrifar
Skoðun Matvælaverð hefur nær þrefaldast frá stofnun Viðskiptaráðs! Sigríður Ingibjörg Ingadóttir skrifar
Skoðun Dagur líffræðilegrar fjölbreytni 2025 Rannveig Magnúsdóttir,Ole Sandberg,Ragnhildur Guðmundsdóttir,Rebecca Thompson,Skúli Skúlason,Sæunn Júlía Sigurjónsdóttir skrifar
Skoðun Konum í afplánun fjölgar: Með flókin áföll á bakinu Tinna Eyberg Örlygsdóttir,Sigríður Ella Jónsdóttir skrifar
Skoðun Enginn á verðinum – um ábyrgð, framtíðarsýn og mikilvægi forvirkrar stjórnsýslu Guðjón Heiðar Pálsson skrifar
Skoðun Konum í afplánun fjölgar: Með flókin áföll á bakinu Tinna Eyberg Örlygsdóttir,Sigríður Ella Jónsdóttir skrifar
Skoðun Menntun sem mannréttindi – ekki forréttindi París Anna Bergmann,Sigurður Kári Harðarson skrifar
Mikilvæg gagnrýni eða tilraun til valdayfirtöku í Sósíalistaflokknum? Ása Lind Finnbogadóttir Skoðun
Matvælaverð hefur nær þrefaldast frá stofnun Viðskiptaráðs! Sigríður Ingibjörg Ingadóttir Skoðun
Dagur líffræðilegrar fjölbreytni 2025 Rannveig Magnúsdóttir,Ole Sandberg,Ragnhildur Guðmundsdóttir,Rebecca Thompson,Skúli Skúlason,Sæunn Júlía Sigurjónsdóttir Skoðun