Þetta kemur fram í nýrri samantekt vinnuhóps sem skipaður var til að safna upplýsingum um fjölda óskráðra íbúða og leiðir til þess að fá eigendur óskráðra íbúða til að skrá þær opinberlega. 

Í tilkynningu frá Alþýðusambandi Íslands (ASÍ) segir að margþættar ástæður geti verið fyrir því að fólk búi í slíku húsnæði en skortur á leiguhúsnæði og há leiga séu líklega veigamestu skýringarnar. Einnig séu dæmi um að starfsmannaleigur og atvinnurekendur komi starfsmönnum sínum fyrir í óleyfisbúsetu sem hafi jafnvel ekki raunverulegt val um búsetu.

„Þá spilar jafnframt inn í að hluti erlends verkafólks sem dvelst tímabundið á landinu vegna vinnu kýs hreinlega að búa tímabundið í eins ódýru húsnæði og mögulegt er þar sem ekki eru gerðar sambærilegar kröfur til húsnæðisins af hálfu viðkomandi og ef um framtíðarbúsetu væri að ræða.“

Segir húsnæðismál vera í ólestri

Drífa Snædal, forseti ASÍ, segir skýrsluna staðfesta veruleika sem hafi blasið við allt of lengi.

„Húsnæðismál eru í ólestri, það er skortur á íbúðum og fólk í neyð þarf að leita í ósamþykkt húsnæði. Það hefur veruleg áhrif á lífsgæði fólks og ekki síst barna sem þurfa félagslegt samhengi við skólahverfi og tómstundir. Að búa í mannsæmandi húsnæði er einn af hornsteinum lífsgæða og brestir á því er ógn við heilsu og jafnvel líf fólks. Þessi skýrsla er brýning til okkar allra og ekki síst stjórnvalda að spýta í lófana og tryggja öllum mannsæmandi húsnæði á viðráðanlegum kjörum,“ er haft eftir Drífu í tilkynningunni.

Mikilvægt fyrir viðbragðsaðila

Umrædd skýrsla var útbúin í tenglsum við yfirlýsingu ríkisstjórnarinnar um umbætur í húsnæðismálum og gerð Lífskjarasamningana. Í niðurstöðum hennar segir að vegna ákvæða laga um skráningu lögheimilis og aðseturs sé ekki heimilt að skrá búsetu í atvinnuhúsnæði nema í undantekningartilvikum. Þetta geri það að verkum að upplýsingar liggi ekki fyrir um búsetu þeirra sem búi í óleyfisíbúðum.

„Sú óvissa skapar hættu þegar vá steðjar að, líkt og eldsvoði eða náttúruhamfarir, og gerir viðbragðsaðilum erfitt fyrir í björgunarstörfum. Sú tillaga er lögð fram í skýrslunni að horfa til þess að heimila tímabundið aðsetursskráningar í skilgreindu atvinnuhúsnæði sem mætir ákveðnum kröfum,“ segir í tilkynningunni.

Með því væri einstaklingur með skráð lögheimili ótilgreint í viðkomandi sveitarfélagi en aðsetur í viðkomandi atvinnuhúsnæði. Þannig væri hægt að halda betur utan um þá aðila sem búa í atvinnuhúsnæði, en slíkt er talið mikið öryggisatriði að hálfu viðbragðsaðila.

Þar að auki leggur vinnuhópurinn til að endurskoðaðar verði heimildir til fjöldaskráninga lögheimilis í íbúðarhúsnæði með það í huga að setja takmörk á slíkar skráningar. Tilgangur þess væri að koma í veg fyrir að margir séu skráðir í sömu íbúð án þess að búa þar í raun og fá sem réttasta mynd af raunverulegri búsetu, meðal annars fyrir viðbragðsaðila.

Fregnir bárust af því í kjölfar eldsvoðans við Bræðraborgarstíg 1 þar sem þrír fórust að alls hafi 73 einstaklingar verið skráðir þar með lögheimili. Þá hefur komið fram að brunavarnir í húsinu hafi ekki verið í samræmi við lög. Jón Viðar Matthíasson, slökkviliðsstjóri á höfuðborgarsvæðinu, var meðal þeirra sem vann að skýrslunni um óleyfishúsnæði.

Leggja til skráningarskyldu

Í skýrslu vinnuhópsins er sömuleiðis lagt til að lögfest verði skráningarskylda leigusamninga í húsnæðisgrunn Húsnæðis- og mannvirkjastofnunar til að fá betri yfirsýn yfir leigumarkaðinn.

„Óaðgengilegar og óáreiðanlegar upplýsingar um leigumarkaðinn gera það að verkum að erfiðlega gengur að mæta þeim áskorunum sem þar er að finna með markvissum hætti. Þar með talið áskorunum líkt og hvort leiguhúsnæði uppfylli kröfur um brunavarnir, hvort eðli leigunnar er þannig að gera ætti auknar kröfur um brunavarnir, hversu margir eru búsettir í leiguíbúð o.s.frv.“

Er fyrirhugað að félags- og barnamálaráðherra leggi fram frumvarp um skráningarskyldu leigusamninga á yfirstandandi þingi.