Samfélagslegar áskoranir: Notum tímann uppbyggilega Kristján Þórður Snæbjarnarson skrifar 2. apríl 2020 14:00 Það er ekki auðvelt að átta sig á hverjar endanlegar afleiðingar kórónafaraldursins verða. Sem betur fer eigum við Íslendingar gott fagfólk sem við treystum þegar kemur að viðbrögðum í heilbrigðismálum og hvað varðar almannavarnir. Viðureignin við veiruna gengur vel og framvarðasveitin á mikið hrós skilið. Þegar kemur hins vegar að gríðarlegum áhrifum faraldursins á efnahagslífið eru ekki beinlínis til neinar viðbragðsáætlanir. Ástandið er mjög óljóst. Við fetum slóða sem við höfum aldrei farið inn á áður. Stærsta atvinnugrein þjóðarinnar, ferðaþjónustan, er stopp og urmull launþega og fyrirtækja leita nú á náðir hins opinbera. Aðgerðir ríkisins eru góðar, þótt tíminn verði að leiða í ljós hvort þær nægi. Hlutaatvinnuleysibætur eru gríðarlega mikilvægar fyrir þau fyrirtæki sem glíma nú við tekjustreymisvanda og að sama skapi getur það skipt fyrirtæki í vanda miklu máli að geta frestað afborgunum af skuldbindingum þegar þörf er á. Að geta dregið úr afborgunum á langtímaskuldum getur líka skipt sköpum. Innlegg atvinnurekenda Það er mikilvægt að fyrirtækin gangi ekki of langt í að nýta úrræði stjórnvalda. Þau fyrirtæki sem þurfa ekki aðstoð eiga ekki að ganga á lagið og freista þess að nýta sér aðgerðirnar til þess að vænka hag sinn enn frekar. Það væri siðlaust. Við þurfum öll að sýna ábyrgð. Samtalið á vinnumarkaði skiptir líka mjög miklu máli á þessum tímum. Þar eru blikur á lofti. Talsmenn samtaka atvinnurekenda eru í þessum töluðu orðum að höggva í launafólk á sama tíma og þörf er á samstöðu. Ekki er opnað á opið samtal um leiðir til að vinna með, nema það sé eingöngu á forsendum samtaka fyrirtækjanna. Afarkostir eru settir fram. Fullyrt er að vond staða verði verri ef við gerum ekki eins og þeir segja. Þið munið hver viðbrögð atvinnurekenda voru upphaflega þegar veiran fór að hafa áhrif. Fólk þurfti að fara í sóttkví. Atvinnurekendur brugðust við með því að halda því fram að sóttkví væri vandamál viðkomandi einstaklinga og engar launagreiðslur ætti að greiða. Þessu tókst að breyta með þó nokkrum átökum. Aftur sjáum við núna, því miður, sömu þvermóðskuna. Farið er fram á að ákvæðum kjarasamninga sé frestað. Einstakir formenn stéttarfélaga, jafnvel forseti ASÍ, hafa ekki umboð til þess að afsala samningsbundnum réttindum einhliða. Félagsmenn þurfa alltaf að samþykkja slíkar breytingar. Það er virkilega sorglegt að horfa til þess að talsmenn atvinnurekenda ali á sundrungu á þessum tímum í stað þess að leita raunhæfra leiða fram á við. Vörn í sókn Nú þarf samhug. Aðgerðir ríkisstjórnarinnar eru nauðsynlegar varnaraðgerðir. En eru einhver sóknartækifæri í stöðunni? Í svona nöturlegru ástandi er auðvelt að missa sjónar á þeim. Þó er mikilvægt að reyna að greina þau. Þetta er tímabundið ástand, sem betur. Það mun birta til. Sóknin liggur í því að við reynum eftir fremsta megni, í samstöðu, að nýta þennan tíma til góðra hluta. Þessi tími er að færa okkur heilmikinn lærdóm. Ný vinnubrögð og nýir þjónustuhættir skjóta rótum. Þegar faraldri lýkur getum við haldið áfram að þróa og bæta það sem nú er að reynast okkur vel. Fjarvinna, fjarnám og fjarfundir eru dæmi um þetta. Þessir nýju starfshættir hafa jákvæð áhrif á tíma fólks og ekki síður á umhverfið. Við sjáum að afköst eru víða að haldast mikil þrátt fyrir að aðstæður hafi breyst, en þó ekki alls staðar. Ekki er ólíklegt að mun meiri samstaða muni nást um markmið eins og styttingu vinnuvikunnar. Við erum að sjá hvað sveigjanlegt og tæknivætt atvinnulíf er öflugt. Við getum byggt atvinnulífið upp enn frekar á þessum nótum. Við beinlínis þurfum að upphugsa nýjar leiðir nú þegar við erum að komast í gegnum þetta risastóra verkefni sem samfélagið og heimurinn glímir við. Sjaldan hefur verið jafn mikil þörf á nýsköpun og frumkvöðlastarfi. Við þurfum líka að hugsa út fyrir kassann þegar við hugsum um nýsköpun. Nýsköpun og frumkvöðlastarf er ekki eingöngu það að vera í vinnu á rannsóknarstofu heldur eru þetta hin ýmsu verkefni sem finna má í samfélaginu. Hvarvetna í kringum okkur sjáum við núna nýsköpun að verki. Við getum notað tímann og eflt hana enn frekar svo hún gagnist okkur til allrar framtíðar. Von í ástandinu Rými hefur skapast í lífi mjög margra núna, í heimilishaldi og í fyrirtækjarekstri, til þess að gera eitthvað allt annað en til stóð fyrir nokkrum vikum. Allar áætlanir eru upp í loft. Í því ástandi geta leynst tækifæri innan um gríðarlegar áskoranir. Það var ákaflega mikilvægt að Alþingi skuli hafa ákveðið að endurvekja verkefnið Allir vinna. Við í Rafiðnaðarsambandinu höfum lagt mikla áherslu á að endurvekja verkefnið af fullum krafti en með þessu móti verður virðisaukaskattur endurgreiddur af vinnu iðnaðarmanna til dæmis við viðhaldshaldsverkefni íbúðarhúsnæðis. Með því að blása til framkvæmda og viðhaldsverkefna nýtum við tímann ákaflega vel. Við aukum einkaneyslu á tímum þegar þess þarf sárlega og við stuðlum að því að þegar að óværan verður farin, rís upp þjóðfélag sem verður jafnvel enn sterkara en áður til þess að takast á við áskoranir framtíðarinnar. Það er von í ástandinu, þótt það sé dökkt. Forgangsatriðið er auðvitað að komast í gegnum þetta, hlúa að sjúkum og takmarka skaðann. En nú er líka tími til að læra nýja hluti, endurskoða, ditta að, treysta undirstöður, byggja og skapa. Innan marka sóttvarna og fyrirmæla yfirvalda á þessum undarlegu tímum er vel hægt að koma miklu í verk. Uppbygging innviða er möguleg um leið og fyrirmælum sóttvarnalæknis er fylgt í einu og öllu. Það er upplagt að fá iðnaðarmenn í heimsókn núna, ef tök eru á. Bara ekki taka í spaðann á þeim. Einnig er það afar mikilvægt á þessum tímum að leggja áherslu á samstöðuna, ekki síst milli atvinnurekenda og launþega, og reyna að efla hana og byggja á henni þegar við reynum að snúa vörn í sókn. Þótt við megum ekki faðmast. Höfundur er formaður Rafiðnaðarsambandsins. Viltu birta grein á Vísi? Sendu okkur póst. Senda grein Faraldur kórónuveiru (COVID-19) Kristján Þórður Snæbjarnarson Athugið. Vísir hvetur lesendur til að skiptast á skoðunum. Allar athugasemdir eru á ábyrgð þeirra er þær rita. Lesendur skulu halda sig við málefnalega og hófstillta umræðu og áskilur Vísir sér rétt til að fjarlægja ummæli og/eða umræðu sem fer út fyrir þau mörk. Vísir mun loka á aðgang þeirra sem tjá sig ekki undir eigin nafni eða gerast ítrekað brotlegir við ofangreindar umgengnisreglur. Mest lesið Halldór 01.06.2024 Halldór Viddi, Bósi Ljósár og Baldur Þórhalls Heimir Hannesson Skoðun Svona getum komið í veg fyrir að Katrín vinni Björn B. Björnsson Skoðun Barnapíu á Bessastaði! Karl Sigurðsson Skoðun Ástþór Magnússon í spádómum? Gunnar Karl Halldórsson Skoðun Má Katrín Jakobsdóttir bjóða sig fram? Jón Ólafsson Skoðun Hvort vilt þú Höllu Tómasdóttur eða Katrínu? Björn Björnsson Skoðun Hatur og fyrirlitning Einar Scheving Skoðun Yfirtaka orðræðunnar (e. hijacking) Sóley Tómasdóttir Skoðun Halla Tómasdóttir og Sólskinsdrengurinn Margrét Dagmar Ericsdóttir Skoðun Skoðun Skoðun Ég kýs Michael Jordan (Höllu Hrund Logadóttur) Óskar Arnarson skrifar Skoðun Ástæður til að kjósa Jón Gnarr Helgi Hrafn Gunnarsson skrifar Skoðun Viddi, Bósi Ljósár og Baldur Þórhalls Heimir Hannesson skrifar Skoðun Gerum það! Stefán Hilmarsson skrifar Skoðun Bónaður brjóstkassi og barnaafmæli Þorbjörg Marínósdóttir skrifar Skoðun Gleðilegan kosningadag kæru landsmenn Snorri Ásmundsson skrifar Skoðun Hæfasti einstaklingurinn Hjörtur J. Guðmundsson skrifar Skoðun Verðmætin og sköpunarkraftur sá sem í mannauð okkar býr Pétur Már Halldórsson skrifar Skoðun Hvort vilt þú Höllu Tómasdóttur eða Katrínu? Björn Björnsson skrifar Skoðun Svona velur þú þér forseta í dag Kolbeinn Karl Kristinsson skrifar Skoðun Takk, Katrín Guðrún Hrefna Guðmundsdóttir skrifar Skoðun Hatur og fyrirlitning Einar Scheving skrifar Skoðun Samherjar Hafþór Reynisson skrifar Skoðun Að hitta hetjuna sína Gréta Kristín Ómarsdóttir skrifar Skoðun Einstakt tækifæri Þóra Valný Yngvadóttir skrifar Skoðun Um afrekskonuna Katrínu Tómas Ísleifsson skrifar Skoðun Land míns föður, land minnar móður, landið mitt Jón Gnarr skrifar Skoðun Óskað eftir forseta sem færir ungu fólki völd Valgerður Eyja Eyþórsdóttir skrifar Skoðun Með ósk um velgengni, Halla Hrund Viðar Hreinsson skrifar Skoðun Ég styð Höllu Hrund Logadóttur Þórólfur Árnason skrifar Skoðun Arnar Þór Jónsson Meyvant Þórólfsson skrifar Skoðun Að skreyta sig með stolnum fjöðrum Sema Erla Serdaroglu skrifar Skoðun Opið bréf til Jóns Ólafssonar heimspekings Tómas Ísleifsson skrifar Skoðun Persónan Katrín Jakobsdóttir Sólveig Hildur Björnsdóttir skrifar Skoðun Þjóðaröryggi Magnús Guðmundsson skrifar Skoðun Tóbak markaðssett fyrir ungt fólk Guðlaug B. Guðjónsdóttir skrifar Skoðun Forsetinn, NATÓ, ýsan og blokkin Guðfinnur Sigurvinsson skrifar Skoðun „Svona er á síld“ Stefán Hilmarsson skrifar Skoðun Aldrei hitta hetjurnar þínar Skarphéðinn Guðmundsson skrifar Skoðun Yfirtaka orðræðunnar (e. hijacking) Sóley Tómasdóttir skrifar Sjá meira
Það er ekki auðvelt að átta sig á hverjar endanlegar afleiðingar kórónafaraldursins verða. Sem betur fer eigum við Íslendingar gott fagfólk sem við treystum þegar kemur að viðbrögðum í heilbrigðismálum og hvað varðar almannavarnir. Viðureignin við veiruna gengur vel og framvarðasveitin á mikið hrós skilið. Þegar kemur hins vegar að gríðarlegum áhrifum faraldursins á efnahagslífið eru ekki beinlínis til neinar viðbragðsáætlanir. Ástandið er mjög óljóst. Við fetum slóða sem við höfum aldrei farið inn á áður. Stærsta atvinnugrein þjóðarinnar, ferðaþjónustan, er stopp og urmull launþega og fyrirtækja leita nú á náðir hins opinbera. Aðgerðir ríkisins eru góðar, þótt tíminn verði að leiða í ljós hvort þær nægi. Hlutaatvinnuleysibætur eru gríðarlega mikilvægar fyrir þau fyrirtæki sem glíma nú við tekjustreymisvanda og að sama skapi getur það skipt fyrirtæki í vanda miklu máli að geta frestað afborgunum af skuldbindingum þegar þörf er á. Að geta dregið úr afborgunum á langtímaskuldum getur líka skipt sköpum. Innlegg atvinnurekenda Það er mikilvægt að fyrirtækin gangi ekki of langt í að nýta úrræði stjórnvalda. Þau fyrirtæki sem þurfa ekki aðstoð eiga ekki að ganga á lagið og freista þess að nýta sér aðgerðirnar til þess að vænka hag sinn enn frekar. Það væri siðlaust. Við þurfum öll að sýna ábyrgð. Samtalið á vinnumarkaði skiptir líka mjög miklu máli á þessum tímum. Þar eru blikur á lofti. Talsmenn samtaka atvinnurekenda eru í þessum töluðu orðum að höggva í launafólk á sama tíma og þörf er á samstöðu. Ekki er opnað á opið samtal um leiðir til að vinna með, nema það sé eingöngu á forsendum samtaka fyrirtækjanna. Afarkostir eru settir fram. Fullyrt er að vond staða verði verri ef við gerum ekki eins og þeir segja. Þið munið hver viðbrögð atvinnurekenda voru upphaflega þegar veiran fór að hafa áhrif. Fólk þurfti að fara í sóttkví. Atvinnurekendur brugðust við með því að halda því fram að sóttkví væri vandamál viðkomandi einstaklinga og engar launagreiðslur ætti að greiða. Þessu tókst að breyta með þó nokkrum átökum. Aftur sjáum við núna, því miður, sömu þvermóðskuna. Farið er fram á að ákvæðum kjarasamninga sé frestað. Einstakir formenn stéttarfélaga, jafnvel forseti ASÍ, hafa ekki umboð til þess að afsala samningsbundnum réttindum einhliða. Félagsmenn þurfa alltaf að samþykkja slíkar breytingar. Það er virkilega sorglegt að horfa til þess að talsmenn atvinnurekenda ali á sundrungu á þessum tímum í stað þess að leita raunhæfra leiða fram á við. Vörn í sókn Nú þarf samhug. Aðgerðir ríkisstjórnarinnar eru nauðsynlegar varnaraðgerðir. En eru einhver sóknartækifæri í stöðunni? Í svona nöturlegru ástandi er auðvelt að missa sjónar á þeim. Þó er mikilvægt að reyna að greina þau. Þetta er tímabundið ástand, sem betur. Það mun birta til. Sóknin liggur í því að við reynum eftir fremsta megni, í samstöðu, að nýta þennan tíma til góðra hluta. Þessi tími er að færa okkur heilmikinn lærdóm. Ný vinnubrögð og nýir þjónustuhættir skjóta rótum. Þegar faraldri lýkur getum við haldið áfram að þróa og bæta það sem nú er að reynast okkur vel. Fjarvinna, fjarnám og fjarfundir eru dæmi um þetta. Þessir nýju starfshættir hafa jákvæð áhrif á tíma fólks og ekki síður á umhverfið. Við sjáum að afköst eru víða að haldast mikil þrátt fyrir að aðstæður hafi breyst, en þó ekki alls staðar. Ekki er ólíklegt að mun meiri samstaða muni nást um markmið eins og styttingu vinnuvikunnar. Við erum að sjá hvað sveigjanlegt og tæknivætt atvinnulíf er öflugt. Við getum byggt atvinnulífið upp enn frekar á þessum nótum. Við beinlínis þurfum að upphugsa nýjar leiðir nú þegar við erum að komast í gegnum þetta risastóra verkefni sem samfélagið og heimurinn glímir við. Sjaldan hefur verið jafn mikil þörf á nýsköpun og frumkvöðlastarfi. Við þurfum líka að hugsa út fyrir kassann þegar við hugsum um nýsköpun. Nýsköpun og frumkvöðlastarf er ekki eingöngu það að vera í vinnu á rannsóknarstofu heldur eru þetta hin ýmsu verkefni sem finna má í samfélaginu. Hvarvetna í kringum okkur sjáum við núna nýsköpun að verki. Við getum notað tímann og eflt hana enn frekar svo hún gagnist okkur til allrar framtíðar. Von í ástandinu Rými hefur skapast í lífi mjög margra núna, í heimilishaldi og í fyrirtækjarekstri, til þess að gera eitthvað allt annað en til stóð fyrir nokkrum vikum. Allar áætlanir eru upp í loft. Í því ástandi geta leynst tækifæri innan um gríðarlegar áskoranir. Það var ákaflega mikilvægt að Alþingi skuli hafa ákveðið að endurvekja verkefnið Allir vinna. Við í Rafiðnaðarsambandinu höfum lagt mikla áherslu á að endurvekja verkefnið af fullum krafti en með þessu móti verður virðisaukaskattur endurgreiddur af vinnu iðnaðarmanna til dæmis við viðhaldshaldsverkefni íbúðarhúsnæðis. Með því að blása til framkvæmda og viðhaldsverkefna nýtum við tímann ákaflega vel. Við aukum einkaneyslu á tímum þegar þess þarf sárlega og við stuðlum að því að þegar að óværan verður farin, rís upp þjóðfélag sem verður jafnvel enn sterkara en áður til þess að takast á við áskoranir framtíðarinnar. Það er von í ástandinu, þótt það sé dökkt. Forgangsatriðið er auðvitað að komast í gegnum þetta, hlúa að sjúkum og takmarka skaðann. En nú er líka tími til að læra nýja hluti, endurskoða, ditta að, treysta undirstöður, byggja og skapa. Innan marka sóttvarna og fyrirmæla yfirvalda á þessum undarlegu tímum er vel hægt að koma miklu í verk. Uppbygging innviða er möguleg um leið og fyrirmælum sóttvarnalæknis er fylgt í einu og öllu. Það er upplagt að fá iðnaðarmenn í heimsókn núna, ef tök eru á. Bara ekki taka í spaðann á þeim. Einnig er það afar mikilvægt á þessum tímum að leggja áherslu á samstöðuna, ekki síst milli atvinnurekenda og launþega, og reyna að efla hana og byggja á henni þegar við reynum að snúa vörn í sókn. Þótt við megum ekki faðmast. Höfundur er formaður Rafiðnaðarsambandsins.