Vildarvinir, jólagjafir og spilling Haukur Viðar Alfreðsson skrifar 30. desember 2020 08:31 Nú um jólin fengu eflaust margir ágætis jólagjafir. Flestir hafa þó fengið hóflegri gjafir en ríkisstjórnin og ákveðnir borgarfulltrúar hafa verið að láta sig dreyma um að gefa, því til stendur að hækka frítekjumark fjármagnstekna en einnig hefur aftur verið kastað fram hugmyndinni að selja Gagnaveituna og fjármálaráðherra hefur sagst vera jákvæður í garð tillögu um að hefja söluferli Íslandsbanka. Fjármálaráðherrann er að vísu sennilega með hugann annarstaðar þessa stundina eftir að hafa alveg óvart endað í fjölmennu partíi og gleymt Covid faraldrinum, svona eins og vill gerast þegar maður er á leiðinni heim oft á tíðum. En það er þó mikilvægt að á sama tíma og að við hin fordæmum athæfi ráðherrans, sem og ríkisstjórnarinnar fyrir að samþykkja slíka hegðun með aðgerðarleysi sínu, að við gleymum ekki öðrum alvarlegum málum. Svo við snúum nú sjónum að jólagjöfunum. Ég er ekki svo gamall að ég muni mikið eftir umræðunum í kringum þær miklu einkavæðingar sem ríkið fór í frá 1990 til lauslega eftir aldamótin. Raunar man ég hreinlega ekki eftir að hafa heyrt af einkavæðingu ríkiseigna sem hafa verið með eindæmum farsælar, þar sem almenningur hefur án nokkurs vafa verið betur settur eftir söluna. Það kann að vera að oft takist vel til og ríkið og sveitarfélög fái „sanngjarnt“ verð en gjarnan virðist vera að eitthvað misfarist í útreikningunum og nánast sé verið að gefa almannaeigur til vildarvina eða taka óþarfa áhættu á kostnað almennings. Þá er stutt á að minnast hvernig fór fyrir einkavæðingu ríkisbankanna yfir í að nú sé svartur kafli í íslenskri sögu nefndur eftir klúðrinu, bankahrunið. Einnig má nefna nýlegri dæmi eins og þegar Landsbankinn, þá aftur í ríkiseigu, seldu þriðjungshlut sinn í Borgun en þau viðskipti fengu heiðurstitilinn „Verstu viðskipti ársins“ frá Vísi, Fréttablaðinu og Stöð 2. Og stundum selur ríkið ekki eignir sínar en vill heldur ekki heimta fyrir þær nema málamynda leigu eins og gert er af kvótanum. Ég er ekki þar með að segja að ríkið eigi að eiga hér alla banka. Ég er einfaldlega að benda á að ef ríkið væri sjóðstjóri hjá fjárfestingarsjóði með ofangreind dæmi á bakinu er ekki víst að margir myndu treysta honum fyrir fleiri eignasölum. Þegar kemur að sölu Gagnaveitunnar frá Reykjavíkurborg þá á ég einstaklega erfitt með að sjá hvernig það kann að vera borgarbúum til hagsbóta að fá einkaaðila, óþarfan millilið, til þess að sjá um ljósleiðarakerfið hér. Gagnaveitan sinnir grunnþjónustu sem almenningur og fyrirtæki reiða sig á og er nauðsynlegt að hafa í nútíma samfélagi. Að selja slíkt fyrirtæki úr almannaeigu í einkaeigu er það að afhenda ákveðnum aðila einokunarstöðu á markaði þar sem neytendur, sem eru núverandi eigendur, geta ekki sagt sig úr með góðu móti. Hvernig á að verðleggja slíka sölu með góðum hætti? Hvernig á að sjá til þess að núverandi eigandi muni ekki sjálfur sitja í súpunni eftir söluna, eins og nokkuð ljóst er að muni gerast þegar einhver vildarvinur verður kominn með eignarhaldið og mun þrýsta upp verðinu á þjónustu Gagnaveitunnar. Ef að þetta er góð hugmynd fyrir Reykjavíkurborg, að selja ljósleiðarakerfið sem fleiri einstaklingar ferðast um og ferðast oftar um heldur en um götur borgarinnar, þá er ég með jafn snjalla hugmynd sem kann að skila nokkrum aurum í kassann í flýti : Seljum Miklubrautina, þarf nokkur að keyra til vinnu hvort eð er með allri fjarvinnunni og Zoom fundunum nú til dags? Mun gjaldtaka víðsvegar á veginum ekki bara stuðla að aukinni hagkvæmni og að veginum sé viðhaldið? Skrípaleikur. En ef við hættum að ræða sölu eigna og tölum um skattaafslætti handa fjármagnseigendum þá á að fara hækka frítekjumark fjármagnstekna frá 150.000kr upp í 300.000kr. M.ö.o. er verið að gera vel við þá sem eiga efni á að fjárfesta. En af hverju ekki að gera á sama tíma jafn vel við þá sem stunda vinnu? Sennilega er hugsunin sú að ástæðulaust sé að gera betur við þá, þeir eru allir þegar að vinna og þurfa því ekki meiri hvata. En það þykir mér ekki mjög sanngjarnt. Ég legg því til viðbót við þessar breytingar á frítekjumarki fjármagnstekna: Ónýttur skattafsláttur af fjármagnstekjum telst til ónýtts persónuafsláttar af launatekjum við árslok. Það þýðir að allir þeir sem fullnýta ekki þann skattaafslátt sem frítekjumark fjármagnsteknanna segir til um fá aukinn skattafslátt á launatekjur sínar. Launþegar munu þannig njóta jafngóðs af frítekjumarki fjármagnstekna og þeir sem hafa fjármagnstekjur. Hér er því lausn sem deilir ekki á hvort í eðli sínu sé þörf á þessari hækkun frítekjumarka fjármagnstekna en sér samt til þess að hún nýtist svo gott sem öllum fullorðnum. Það hljómar sem skynsamlegri jólagjöf frá ríkinu heldur en að fara gefa innviði og völdum vildarvinum skattaafslætti. Og það væri líka flott fyrir fjármálaráðherra að getað innleitt lög og reglur fyrir alla en ekki bara suma eða ykkur hin, svona í ljósi aðstæðna. Höfundur er viðskiptafræðingur og doktorsnemi í hagfræði. Viltu birta grein á Vísi? Sendu okkur póst. Senda grein Haukur V. Alfreðsson Salan á Íslandsbanka Mest lesið Frá lögreglunni yfir á geðdeildina Sigurður Árni Reynisson Skoðun Börn og steinefnadrykkir: Yfirlýsing frá næringarfræðingum Hópur næringarfræðinga Skoðun Af hverju ætti Gylfi Þór Sigurðsson að fá aftur tækifæri í landsliðinu? Sölvi Breiðfjörð Skoðun Ég þori að veðja Jóhann Karl Ásgeirsson Gígja Skoðun Þegar skynjun ráðherra verður að lögum Heiðrún Lind Marteinsdóttir Skoðun Íslenskur Pútínismi Diana Burkot,Nadya Tolokonnikova Skoðun Móðurást, skömm og verkjalyf Hjördís Eva Þórðardóttir Skoðun Samfélagsmiðlar og ósýnilegu börnin Ásdís Bergþórsdóttir Skoðun Þú hengir ekki bakara fyrir smið Davíð Bergmann Skoðun Fámenn sveitarfélög eru öflug og vel rekin sveitarfélög Haraldur Þór Jónsson Skoðun Skoðun Skoðun Af hverju eru Íslendingar svona feitir? Einar Baldvin Árnason skrifar Skoðun Íslenskur Pútínismi Diana Burkot,Nadya Tolokonnikova skrifar Skoðun Félagsráðgjafar lykilaðilar í stuðningi við geðheilbrigði Steinunn Bergmann skrifar Skoðun Skemmtilegri borg Skúli Helgason skrifar Skoðun Drögum úr svifryksmengun frá umferð heilsunnar vegna Þröstur Þorsteinsson skrifar Skoðun Að fara í stríð við sjálfan sig Rakel Hinriksdóttir skrifar Skoðun Þú hengir ekki bakara fyrir smið Davíð Bergmann skrifar Skoðun Hvaða menntakerfi kæri þingmaður? Hermann Austmar skrifar Skoðun Friðarfundur utanríkisráðherra Íslands og Palestínu og leiðtogablæti Júlíus Valsson skrifar Skoðun Nýtt Reykjavíkurmódel í leikskólamálum Andri Reyr Haraldsson,Óskar Hafnfjörð Gunnarsson skrifar Skoðun Móðurást, skömm og verkjalyf Hjördís Eva Þórðardóttir skrifar Skoðun Framsókn sem þjónar fólki, ekki kerfum Einar Freyr Elínarson skrifar Skoðun Af hverju ætti Gylfi Þór Sigurðsson að fá aftur tækifæri í landsliðinu? Sölvi Breiðfjörð skrifar Skoðun Samfélagsmiðlar og ósýnilegu börnin Ásdís Bergþórsdóttir skrifar Skoðun Ég þori að veðja Jóhann Karl Ásgeirsson Gígja skrifar Skoðun Munum eftir baráttu kvenna alltaf og alls staðar Hólmfríður Jennýjar Árnadóttir skrifar Skoðun Verkfærið sem vantar í fjármálastjórnun sveitarfélaga Marín Rós Eyjólfsdóttir skrifar Skoðun Að klúðra með stæl í tilefni alþjóðlega Mistakadagsins Ingrid Kuhlman skrifar Skoðun Kvartað yfir erlendum aðilum? Hjörtur J. Guðmundsson skrifar Skoðun Þegar skynjun ráðherra verður að lögum Heiðrún Lind Marteinsdóttir skrifar Skoðun Frá torfkofum til tækifæra Þorgerður Katrín Gunnarsdóttir skrifar Skoðun Rétthafar framtíðarinnar Erna Mist skrifar Skoðun Er íslenskt samfélag barnvænt? Salvör Nordal skrifar Skoðun Ákall til forsætisráðherra - konur í skugga heilbrigðiskerfisins Auður Gestsdóttir skrifar Skoðun Fálmandi í myrkrinu? Gunnar Hólmsteinn Ársælsson skrifar Skoðun Milljarðar af almannafé í rekstur Fjölskyldu- og húsdýragarðsins Friðjón R. Friðjónsson skrifar Skoðun Göngudeild gigtar - með þér í liði! Pétur Jónsson skrifar Skoðun Börn og steinefnadrykkir: Yfirlýsing frá næringarfræðingum Hópur næringarfræðinga skrifar Skoðun Fámenn sveitarfélög eru öflug og vel rekin sveitarfélög Haraldur Þór Jónsson skrifar Skoðun Margar íslenskur Sigurjón Njarðarson skrifar Sjá meira
Nú um jólin fengu eflaust margir ágætis jólagjafir. Flestir hafa þó fengið hóflegri gjafir en ríkisstjórnin og ákveðnir borgarfulltrúar hafa verið að láta sig dreyma um að gefa, því til stendur að hækka frítekjumark fjármagnstekna en einnig hefur aftur verið kastað fram hugmyndinni að selja Gagnaveituna og fjármálaráðherra hefur sagst vera jákvæður í garð tillögu um að hefja söluferli Íslandsbanka. Fjármálaráðherrann er að vísu sennilega með hugann annarstaðar þessa stundina eftir að hafa alveg óvart endað í fjölmennu partíi og gleymt Covid faraldrinum, svona eins og vill gerast þegar maður er á leiðinni heim oft á tíðum. En það er þó mikilvægt að á sama tíma og að við hin fordæmum athæfi ráðherrans, sem og ríkisstjórnarinnar fyrir að samþykkja slíka hegðun með aðgerðarleysi sínu, að við gleymum ekki öðrum alvarlegum málum. Svo við snúum nú sjónum að jólagjöfunum. Ég er ekki svo gamall að ég muni mikið eftir umræðunum í kringum þær miklu einkavæðingar sem ríkið fór í frá 1990 til lauslega eftir aldamótin. Raunar man ég hreinlega ekki eftir að hafa heyrt af einkavæðingu ríkiseigna sem hafa verið með eindæmum farsælar, þar sem almenningur hefur án nokkurs vafa verið betur settur eftir söluna. Það kann að vera að oft takist vel til og ríkið og sveitarfélög fái „sanngjarnt“ verð en gjarnan virðist vera að eitthvað misfarist í útreikningunum og nánast sé verið að gefa almannaeigur til vildarvina eða taka óþarfa áhættu á kostnað almennings. Þá er stutt á að minnast hvernig fór fyrir einkavæðingu ríkisbankanna yfir í að nú sé svartur kafli í íslenskri sögu nefndur eftir klúðrinu, bankahrunið. Einnig má nefna nýlegri dæmi eins og þegar Landsbankinn, þá aftur í ríkiseigu, seldu þriðjungshlut sinn í Borgun en þau viðskipti fengu heiðurstitilinn „Verstu viðskipti ársins“ frá Vísi, Fréttablaðinu og Stöð 2. Og stundum selur ríkið ekki eignir sínar en vill heldur ekki heimta fyrir þær nema málamynda leigu eins og gert er af kvótanum. Ég er ekki þar með að segja að ríkið eigi að eiga hér alla banka. Ég er einfaldlega að benda á að ef ríkið væri sjóðstjóri hjá fjárfestingarsjóði með ofangreind dæmi á bakinu er ekki víst að margir myndu treysta honum fyrir fleiri eignasölum. Þegar kemur að sölu Gagnaveitunnar frá Reykjavíkurborg þá á ég einstaklega erfitt með að sjá hvernig það kann að vera borgarbúum til hagsbóta að fá einkaaðila, óþarfan millilið, til þess að sjá um ljósleiðarakerfið hér. Gagnaveitan sinnir grunnþjónustu sem almenningur og fyrirtæki reiða sig á og er nauðsynlegt að hafa í nútíma samfélagi. Að selja slíkt fyrirtæki úr almannaeigu í einkaeigu er það að afhenda ákveðnum aðila einokunarstöðu á markaði þar sem neytendur, sem eru núverandi eigendur, geta ekki sagt sig úr með góðu móti. Hvernig á að verðleggja slíka sölu með góðum hætti? Hvernig á að sjá til þess að núverandi eigandi muni ekki sjálfur sitja í súpunni eftir söluna, eins og nokkuð ljóst er að muni gerast þegar einhver vildarvinur verður kominn með eignarhaldið og mun þrýsta upp verðinu á þjónustu Gagnaveitunnar. Ef að þetta er góð hugmynd fyrir Reykjavíkurborg, að selja ljósleiðarakerfið sem fleiri einstaklingar ferðast um og ferðast oftar um heldur en um götur borgarinnar, þá er ég með jafn snjalla hugmynd sem kann að skila nokkrum aurum í kassann í flýti : Seljum Miklubrautina, þarf nokkur að keyra til vinnu hvort eð er með allri fjarvinnunni og Zoom fundunum nú til dags? Mun gjaldtaka víðsvegar á veginum ekki bara stuðla að aukinni hagkvæmni og að veginum sé viðhaldið? Skrípaleikur. En ef við hættum að ræða sölu eigna og tölum um skattaafslætti handa fjármagnseigendum þá á að fara hækka frítekjumark fjármagnstekna frá 150.000kr upp í 300.000kr. M.ö.o. er verið að gera vel við þá sem eiga efni á að fjárfesta. En af hverju ekki að gera á sama tíma jafn vel við þá sem stunda vinnu? Sennilega er hugsunin sú að ástæðulaust sé að gera betur við þá, þeir eru allir þegar að vinna og þurfa því ekki meiri hvata. En það þykir mér ekki mjög sanngjarnt. Ég legg því til viðbót við þessar breytingar á frítekjumarki fjármagnstekna: Ónýttur skattafsláttur af fjármagnstekjum telst til ónýtts persónuafsláttar af launatekjum við árslok. Það þýðir að allir þeir sem fullnýta ekki þann skattaafslátt sem frítekjumark fjármagnsteknanna segir til um fá aukinn skattafslátt á launatekjur sínar. Launþegar munu þannig njóta jafngóðs af frítekjumarki fjármagnstekna og þeir sem hafa fjármagnstekjur. Hér er því lausn sem deilir ekki á hvort í eðli sínu sé þörf á þessari hækkun frítekjumarka fjármagnstekna en sér samt til þess að hún nýtist svo gott sem öllum fullorðnum. Það hljómar sem skynsamlegri jólagjöf frá ríkinu heldur en að fara gefa innviði og völdum vildarvinum skattaafslætti. Og það væri líka flott fyrir fjármálaráðherra að getað innleitt lög og reglur fyrir alla en ekki bara suma eða ykkur hin, svona í ljósi aðstæðna. Höfundur er viðskiptafræðingur og doktorsnemi í hagfræði.
Skoðun Friðarfundur utanríkisráðherra Íslands og Palestínu og leiðtogablæti Júlíus Valsson skrifar
Skoðun Nýtt Reykjavíkurmódel í leikskólamálum Andri Reyr Haraldsson,Óskar Hafnfjörð Gunnarsson skrifar
Skoðun Af hverju ætti Gylfi Þór Sigurðsson að fá aftur tækifæri í landsliðinu? Sölvi Breiðfjörð skrifar
Skoðun Ákall til forsætisráðherra - konur í skugga heilbrigðiskerfisins Auður Gestsdóttir skrifar
Skoðun Milljarðar af almannafé í rekstur Fjölskyldu- og húsdýragarðsins Friðjón R. Friðjónsson skrifar