Að sigra heiminn: Af gengi fjölskyldna til að blómstra á tímum Covid-19 Linda Björk Ólafsdóttir og Thelma Hafþórsdóttir Byrd skrifa 8. apríl 2020 09:45 Covid-19 veiran hefur á stuttum tíma gjörbreytt lífinu eins og við þekktum það og óvissan er mikil. Þær aðgerðir sem ætlað er að hefta útbreiðslu veirunnar munu óneitanlega hafa áhrif á daglegt líf flestra í óráðinn tíma. Krefjandi tímar Margir sinna vinnunni nú heiman frá, fólk hittist sjaldnar en áður, börnin eru að miklu leyti heima vegna skerts skólastarfs og íþróttastarf í landinu liggur niðri. Fjöldi fólks hefur misst vinnu sína eða tekið á sig skert starfshlutfall og fjárhagsáhyggjur bætast við áhyggjur af heilsu og líðan okkar sem og annarra. Á sama tíma eru ýmiss konar kröfur gerðar til fjölskyldna og einstaklinga. Sinna þarf heimanámi barna, ásamt því að bjóða börnum upp á afþreyingu og skapa þeim rými til að sinna tómstundum sínum og æfingum. Við erum hvött til útiveru og hreyfingar, að borða hollt og huga að andlegri heilsu okkar. Við heyrum því jafnvel fleygt fram að njóta tímans sem við nú höfum heima. Á samfélagsmiðlum sjáum við daglegar auglýsingar og hugmyndir um afþreyingu sem hægt er að bjóða upp á heima við. Álag skapast við að finna tíma, orku og fjármuni til að stytta fjölskyldunni stundir. Þá erum við beðin um að styðja við íslenska verslun og nýta heimsendingu á margvíslegum vörum, mis nauðsynlegum. Margir upplifa einnig kvíða yfir ástandinu í þjóðfélaginu, eru að glíma við veikindi eða reyna að styðja við fjölskyldumeðlimi sem eru í sóttkví eða einangrun. Einnig er hætta á að þeir sem búa einir einangrist félagslega og eldra fólk eða fólk í áhættuhópum finni fyrir einmanaleika ofan á allt annað. Enn aðrir sinna framlínustörfum og hafa ekki kost á að vinna heiman frá sem getur einnig skapað togstreitu. Svo má ekki gleyma að það eiga ekki allir griðastað á eigin heimili en reynslan bæði hér á landi og erlendis sýnir því miður að heimilisofbeldi og vanræksla barna eykst á tímum sem þessum. Auk þess er fjöldi fólks háð nánum samskiptum við aðra til að geta sinnt sínu daglega lífi, t.a.m. fólk sem nýtur notendastýrðrar persónulegrar aðstoðar (NPA), og í núverandi landslagi eru margir óvissuþættir til staðar og óljóst hvernig haga eigi hlutum ef notandi eða stuðningsaðili veikist. Það er því að mörgu að huga og ljóst að þetta er ekki einföld staða sem við búum við. Eftir sem áður þurfum við að finna leiðir til að takast á við þetta tímabundna ástand. Hinn tíðræddi meðalvegur Innan iðjuþjálfunarfræða er gjarnan talað um jafnvægi í daglegu lífi eða hvernig við viðhöldum jafnvægi milli þess sem við a) þurfum að gera, eins og að sinna vinnu, heimilisstörfum og öðrum skylduverkum og b) þess sem við viljum gera og veitir okkur ánægju, eins og áhugamál okkar, frístundir og hvíldartími. Gott jafnvægi næst þegar við ráðum vel við hlutverkin okkar og náum að sinna því sem við þurfum og viljum geta gert. Slíkt jafnvægi stuðlar að heilsu okkar og vellíðan. Á þessum óvissutímum er líklegt að þetta jafnvægi raskist og við þurfum að endurskipuleggja okkur og forgangsraða upp á nýtt. Streita hefur áhrif á jafnvægið hjá mörgum en streita getur myndast þegar kröfurnar sem við eða aðrir gera til okkar eru meiri en við ráðum við. Það er því mikilvægt að gera ekki of miklar kröfur til okkar né annarra, hvort sem að við erum stjórnendur, starfsmenn, foreldrar, námsmenn eða gegnum öðrum hlutverkum. Það er t.a.m. óraunhæft fyrir flesta að ætla sér að vinna heima og skila sömu afköstum og áður á meðan börnin eru heima líka. Möguleg bjargráð Þótt nauðsynlegt sé að minnka kröfurnar til okkar og gera viðeigandi breytingar á okkar daglega lífi þá er mikilvægt að hafa eitthvað fyrir stafni og halda í daglega rútínu, þ.e. að vakna á hefðbundnum tíma, vera í samskiptum við okkar nánustu, gæta þess að fá góðan nætursvefn og sinna grunnþörfum okkar og annarra á heimilinu, s.s. fara í sturtu, klæða sig og borða á réttum tímum. Fræðimenn innan iðjuþjálfunar hafa m.a. skoðað hvernig best er fyrir fólk að fóta sig að nýju eftir að hafa orðið fyrir alvarlegum áföllum eins og slysi eða veikindum, atvinnumissi, náttúruhamförum eða ofbeldi. Í þessu samhengi hefur kanadíski iðjuþjálfinn Dr. Rachel Thibeault sett niður fimm atriði sem reynast vel til að byggja upp seiglu og ná aftur stjórn á lífinu. Þessi atriði eru að: 1) viðhalda daglegri rútínu og framkvæma athafnir sem gera ekki of miklar kröfur til okkar, 2) stunda hugleiðslu, efla núvitund og verja tíma í náttúrunni, 3) taka þátt í skapandi iðju eða sinna tómstundum, 4) vera í sambandi við fjölskyldu okkar og vini og 5) gefa af okkur og vera til staðar fyrir aðra. Þá reynist sumum gagnlegt að útbúa stundaskrá eða gera verkefnalista yfir þau atriði sem komast þarf yfir í hverri viku. Ef verkefnin eru mörg getur verið nauðsynlegt að forgangsraða þeim og ef þau eru viðamikil er hægt að skipta þeim niður í smærri viðráðanlegri einingar. Í heimavinnu reynast stuttar vinnulotur mörgum vel og ákjósanlegt er að standa reglulega upp og hreyfa sig aðeins áður en haldið er áfram, jafnvel fá sér göngutúr. Auk þess getur verið gott að sinna heimilisstörfum eftir að vinnutíma lýkur, þótt unnið sé heiman frá – og leggja áherslu á að allir hjálpist að. En slíkt getur reynst nauðsynlegt ef fjölskyldumeðlimur veikist því þá er enn meiri þörf á að draga úr kröfum og deila verkefnum. Fyrir barnafjölskyldur er þörf á að skipuleggja tíma fyrir heimanám barna og stuðning fyrir þau en ekki má gleyma að hafa líka gaman. Gott er að spyrja sig „hvað getum við gert“ frekar en að beina sjónum að því sem við förum á mis við í augnablikinu. Fjölskyldan getur t.d. gert lista yfir skemmtilegar hugmyndir sem hægt er að nýta til að gera sér dagamun. Þótt gott geti verið að brjóta upp daginn fyrir börnin með ýmiss konar afþreyingu, föndri eða öðrum verkefnum þá þarf líka að muna að frjáls leikur er alltaf besti leikurinn. Börnunum má leiðast (þótt það sé stundum leiðinlegt!) því þannig skapast tækifæri fyrir þau til að láta sér detta eitthvað sniðugt í hug til að framkvæma eða hafa ofan af fyrir sér með. Munum að hafa ánægju af því sem við gerum saman, samverustund ætti ekki að auka á streitu fjölskyldunnar þótt það vissulega gerist stundum. Ef dagurinn gengur ekki upp eins og vonast var til, þá er það allt í lagi því aðstæður eru víða óvenjulegar þessa dagana. Horft til hafnar Við erum að upplifa einkennilega tíma sem engum hefði órað fyrir að við myndum nokkurn tímann lifa. Í raun var nútímafjölskyldan með of mörg hlutverk áður en veiran kom og kúventi hversdagsleikanum okkar. Munum að hrósa börnunum okkar og öðrum fjölskyldumeðlimum þegar það er verðskuldað, líka fyrir litlu hlutina. Flestir eru að gera sitt besta. Við skulum heldur ekki gleyma að klappa okkur sjálfum á öxlina fyrir hversu mörgum boltum við erum að reyna að halda á lofti þessa dagana. Kannski mættum við líka endurskilgreina orðið dygð. Er það dygð að komast yfir sem flest eða er það frekar dygð að geta sleppt tökunum? Og þannig hafa meiri frítíma, fleiri gæðastundir með fjölskyldu eða einfaldlega eiga stund í einrúmi? Þú þarft ekki að vera besta útgáfan af sjálfri/sjálfum þér, a.m.k. ekki núna. Höfum í huga að þetta er tímabundið ástand. Sumum reynist nauðsynlegt að gera ákveðnar ráðstafanir þegar kemur að vinnu, fjármálum, barnagæslu o.fl. Almannavarnir endurmeta stöðuna þó reglulega og því getur verið gagnlegt að hugsa ekki of langt fram í tímann. Jafnvel taka bara einn dag í einu. Því að: Að sigra heiminn er eins og að spila á spil með spekingslegum svip og taka í nefið. (Og allt með glöðu geði er gjarna sett að veði). Og þótt þú tapir, það gerir ekkert til, því það er nefnilega vitlaust gefið. Að sigra heiminn eftir Stein Steinarr. Höfundar eru mæður og iðjuþjálfar. Viltu birta grein á Vísi? Sendu okkur póst. Senda grein Faraldur kórónuveiru (COVID-19) Heilsa Athugið. Vísir hvetur lesendur til að skiptast á skoðunum. Allar athugasemdir eru á ábyrgð þeirra er þær rita. Lesendur skulu halda sig við málefnalega og hófstillta umræðu og áskilur Vísir sér rétt til að fjarlægja ummæli og/eða umræðu sem fer út fyrir þau mörk. Vísir mun loka á aðgang þeirra sem tjá sig ekki undir eigin nafni eða gerast ítrekað brotlegir við ofangreindar umgengnisreglur. Mest lesið Jarðakaup í nýjum tilgangi Halla Hrund Logadóttir Skoðun Brúarsmið á Bessastaði Jóhanna Vigdís Guðmundsdóttir Skoðun Nú getum við brotið blað Ragnheiður Davíðsdóttir Skoðun Af hverju bara hálft skref áfram? Gísli Rafn Ólafsson Skoðun Við þurfum loftslagsaðgerðir, ekki grænþvott Andrés Ingi Jónsson Skoðun Af auðvaldsmönnum og undirlægjuhætti Ester Hilmarsdóttir Skoðun Norska veiðistöðin Friðrik Erlingsson Skoðun Samt kýs ég Katrínu Jökull Sólberg Auðunsson Skoðun Örlætisgerningur Vilhjálmur H. Vilhjálmsson Skoðun Gummi Kalli er rétti kosturinn sem biskup Íslands Áslaug Helga Hálfdánardóttir,Dís Gylfadóttir,Guðni Már Harðarson Skoðun Skoðun Skoðun Brúarsmið á Bessastaði Jóhanna Vigdís Guðmundsdóttir skrifar Skoðun Nú getum við brotið blað Ragnheiður Davíðsdóttir skrifar Skoðun Við þurfum loftslagsaðgerðir, ekki grænþvott Andrés Ingi Jónsson skrifar Skoðun Af hverju bara hálft skref áfram? Gísli Rafn Ólafsson skrifar Skoðun Baldur í þágu mannúðar og samfélags Anna María Gunnarsdóttir skrifar Skoðun Hvar er Reykjavegur? Ari Trausti Guðmundsson skrifar Skoðun Af auðvaldsmönnum og undirlægjuhætti Ester Hilmarsdóttir skrifar Skoðun Hafðu áhrif á líf barna Ída Björg Unnarsdóttir skrifar Skoðun Stórbætum samgöngur Logi Einarsson skrifar Skoðun Norska veiðistöðin Friðrik Erlingsson skrifar Skoðun Köllum það réttu nafni: Fordóma Derek Terell Allen skrifar Skoðun Ótrúverðugt plan að annars góðum markmiðum Þorbjörg Sigríður Gunnlaugsdóttir skrifar Skoðun Formleg uppgjöf Hjörtur J. Guðmundsson skrifar Skoðun Örlætisgerningur Vilhjálmur H. Vilhjálmsson skrifar Skoðun Fjármunum veitt þangað sem neyðin er mest Diljá Mist Einarsdóttir skrifar Skoðun Sjálfbær framtíð Vestfjarða Sigríður Ólöf Kristjánsdóttir,Aðalsteinn Óskarsson skrifar Skoðun Burt með pólitík á Bessastöðum Kristmundur Carter skrifar Skoðun Náttúran njóti vafans, ótímabundið Bjarkey Olsen Gunnarsdóttir skrifar Skoðun Íþróttir fyrir öll, jöfnum og bætum leikinn Hólmfríður Sigþórsdóttir,Anna Þorsteinsdóttir skrifar Skoðun Nýr „loftslagsvænn“ iðnaður - neikvæð áhrif á lífríki og fiskveiðar Sæunn Júlía Sigurjónsdóttir skrifar Skoðun „Almennings“ samgöngur? Bragi Gunnlaugsson skrifar Skoðun Góður forseti G. Pétur Matthíasson skrifar Skoðun Hvers vegna Halla Tómasdóttir? Guðjón Sigurðsson skrifar Skoðun Heimildin sem hvarf úr frumvarpi matvælaráðherra Vala Árnadóttir skrifar Skoðun Sníða sér stakk eftir vexti Guðni Magnús Ingvason skrifar Skoðun Norskir herrar eða íslenskir? Þóra Bergný Guðmundsdóttir skrifar Skoðun Af hverju ertu að bjóða þig fram? Sigurður Ragnarsson skrifar Skoðun Við styðjum Guðmund Karl! Katrín Valdís Hjartardóttir,Andrea Bóel Bæringsdóttir,Guðbjörg Harpa Ingimundardóttir skrifar Skoðun Hagfræðin á Heimildinni Bjarnheiður Hallsdóttir skrifar Skoðun Hreinleikaþráin Bjarni Karlsson skrifar Sjá meira
Covid-19 veiran hefur á stuttum tíma gjörbreytt lífinu eins og við þekktum það og óvissan er mikil. Þær aðgerðir sem ætlað er að hefta útbreiðslu veirunnar munu óneitanlega hafa áhrif á daglegt líf flestra í óráðinn tíma. Krefjandi tímar Margir sinna vinnunni nú heiman frá, fólk hittist sjaldnar en áður, börnin eru að miklu leyti heima vegna skerts skólastarfs og íþróttastarf í landinu liggur niðri. Fjöldi fólks hefur misst vinnu sína eða tekið á sig skert starfshlutfall og fjárhagsáhyggjur bætast við áhyggjur af heilsu og líðan okkar sem og annarra. Á sama tíma eru ýmiss konar kröfur gerðar til fjölskyldna og einstaklinga. Sinna þarf heimanámi barna, ásamt því að bjóða börnum upp á afþreyingu og skapa þeim rými til að sinna tómstundum sínum og æfingum. Við erum hvött til útiveru og hreyfingar, að borða hollt og huga að andlegri heilsu okkar. Við heyrum því jafnvel fleygt fram að njóta tímans sem við nú höfum heima. Á samfélagsmiðlum sjáum við daglegar auglýsingar og hugmyndir um afþreyingu sem hægt er að bjóða upp á heima við. Álag skapast við að finna tíma, orku og fjármuni til að stytta fjölskyldunni stundir. Þá erum við beðin um að styðja við íslenska verslun og nýta heimsendingu á margvíslegum vörum, mis nauðsynlegum. Margir upplifa einnig kvíða yfir ástandinu í þjóðfélaginu, eru að glíma við veikindi eða reyna að styðja við fjölskyldumeðlimi sem eru í sóttkví eða einangrun. Einnig er hætta á að þeir sem búa einir einangrist félagslega og eldra fólk eða fólk í áhættuhópum finni fyrir einmanaleika ofan á allt annað. Enn aðrir sinna framlínustörfum og hafa ekki kost á að vinna heiman frá sem getur einnig skapað togstreitu. Svo má ekki gleyma að það eiga ekki allir griðastað á eigin heimili en reynslan bæði hér á landi og erlendis sýnir því miður að heimilisofbeldi og vanræksla barna eykst á tímum sem þessum. Auk þess er fjöldi fólks háð nánum samskiptum við aðra til að geta sinnt sínu daglega lífi, t.a.m. fólk sem nýtur notendastýrðrar persónulegrar aðstoðar (NPA), og í núverandi landslagi eru margir óvissuþættir til staðar og óljóst hvernig haga eigi hlutum ef notandi eða stuðningsaðili veikist. Það er því að mörgu að huga og ljóst að þetta er ekki einföld staða sem við búum við. Eftir sem áður þurfum við að finna leiðir til að takast á við þetta tímabundna ástand. Hinn tíðræddi meðalvegur Innan iðjuþjálfunarfræða er gjarnan talað um jafnvægi í daglegu lífi eða hvernig við viðhöldum jafnvægi milli þess sem við a) þurfum að gera, eins og að sinna vinnu, heimilisstörfum og öðrum skylduverkum og b) þess sem við viljum gera og veitir okkur ánægju, eins og áhugamál okkar, frístundir og hvíldartími. Gott jafnvægi næst þegar við ráðum vel við hlutverkin okkar og náum að sinna því sem við þurfum og viljum geta gert. Slíkt jafnvægi stuðlar að heilsu okkar og vellíðan. Á þessum óvissutímum er líklegt að þetta jafnvægi raskist og við þurfum að endurskipuleggja okkur og forgangsraða upp á nýtt. Streita hefur áhrif á jafnvægið hjá mörgum en streita getur myndast þegar kröfurnar sem við eða aðrir gera til okkar eru meiri en við ráðum við. Það er því mikilvægt að gera ekki of miklar kröfur til okkar né annarra, hvort sem að við erum stjórnendur, starfsmenn, foreldrar, námsmenn eða gegnum öðrum hlutverkum. Það er t.a.m. óraunhæft fyrir flesta að ætla sér að vinna heima og skila sömu afköstum og áður á meðan börnin eru heima líka. Möguleg bjargráð Þótt nauðsynlegt sé að minnka kröfurnar til okkar og gera viðeigandi breytingar á okkar daglega lífi þá er mikilvægt að hafa eitthvað fyrir stafni og halda í daglega rútínu, þ.e. að vakna á hefðbundnum tíma, vera í samskiptum við okkar nánustu, gæta þess að fá góðan nætursvefn og sinna grunnþörfum okkar og annarra á heimilinu, s.s. fara í sturtu, klæða sig og borða á réttum tímum. Fræðimenn innan iðjuþjálfunar hafa m.a. skoðað hvernig best er fyrir fólk að fóta sig að nýju eftir að hafa orðið fyrir alvarlegum áföllum eins og slysi eða veikindum, atvinnumissi, náttúruhamförum eða ofbeldi. Í þessu samhengi hefur kanadíski iðjuþjálfinn Dr. Rachel Thibeault sett niður fimm atriði sem reynast vel til að byggja upp seiglu og ná aftur stjórn á lífinu. Þessi atriði eru að: 1) viðhalda daglegri rútínu og framkvæma athafnir sem gera ekki of miklar kröfur til okkar, 2) stunda hugleiðslu, efla núvitund og verja tíma í náttúrunni, 3) taka þátt í skapandi iðju eða sinna tómstundum, 4) vera í sambandi við fjölskyldu okkar og vini og 5) gefa af okkur og vera til staðar fyrir aðra. Þá reynist sumum gagnlegt að útbúa stundaskrá eða gera verkefnalista yfir þau atriði sem komast þarf yfir í hverri viku. Ef verkefnin eru mörg getur verið nauðsynlegt að forgangsraða þeim og ef þau eru viðamikil er hægt að skipta þeim niður í smærri viðráðanlegri einingar. Í heimavinnu reynast stuttar vinnulotur mörgum vel og ákjósanlegt er að standa reglulega upp og hreyfa sig aðeins áður en haldið er áfram, jafnvel fá sér göngutúr. Auk þess getur verið gott að sinna heimilisstörfum eftir að vinnutíma lýkur, þótt unnið sé heiman frá – og leggja áherslu á að allir hjálpist að. En slíkt getur reynst nauðsynlegt ef fjölskyldumeðlimur veikist því þá er enn meiri þörf á að draga úr kröfum og deila verkefnum. Fyrir barnafjölskyldur er þörf á að skipuleggja tíma fyrir heimanám barna og stuðning fyrir þau en ekki má gleyma að hafa líka gaman. Gott er að spyrja sig „hvað getum við gert“ frekar en að beina sjónum að því sem við förum á mis við í augnablikinu. Fjölskyldan getur t.d. gert lista yfir skemmtilegar hugmyndir sem hægt er að nýta til að gera sér dagamun. Þótt gott geti verið að brjóta upp daginn fyrir börnin með ýmiss konar afþreyingu, föndri eða öðrum verkefnum þá þarf líka að muna að frjáls leikur er alltaf besti leikurinn. Börnunum má leiðast (þótt það sé stundum leiðinlegt!) því þannig skapast tækifæri fyrir þau til að láta sér detta eitthvað sniðugt í hug til að framkvæma eða hafa ofan af fyrir sér með. Munum að hafa ánægju af því sem við gerum saman, samverustund ætti ekki að auka á streitu fjölskyldunnar þótt það vissulega gerist stundum. Ef dagurinn gengur ekki upp eins og vonast var til, þá er það allt í lagi því aðstæður eru víða óvenjulegar þessa dagana. Horft til hafnar Við erum að upplifa einkennilega tíma sem engum hefði órað fyrir að við myndum nokkurn tímann lifa. Í raun var nútímafjölskyldan með of mörg hlutverk áður en veiran kom og kúventi hversdagsleikanum okkar. Munum að hrósa börnunum okkar og öðrum fjölskyldumeðlimum þegar það er verðskuldað, líka fyrir litlu hlutina. Flestir eru að gera sitt besta. Við skulum heldur ekki gleyma að klappa okkur sjálfum á öxlina fyrir hversu mörgum boltum við erum að reyna að halda á lofti þessa dagana. Kannski mættum við líka endurskilgreina orðið dygð. Er það dygð að komast yfir sem flest eða er það frekar dygð að geta sleppt tökunum? Og þannig hafa meiri frítíma, fleiri gæðastundir með fjölskyldu eða einfaldlega eiga stund í einrúmi? Þú þarft ekki að vera besta útgáfan af sjálfri/sjálfum þér, a.m.k. ekki núna. Höfum í huga að þetta er tímabundið ástand. Sumum reynist nauðsynlegt að gera ákveðnar ráðstafanir þegar kemur að vinnu, fjármálum, barnagæslu o.fl. Almannavarnir endurmeta stöðuna þó reglulega og því getur verið gagnlegt að hugsa ekki of langt fram í tímann. Jafnvel taka bara einn dag í einu. Því að: Að sigra heiminn er eins og að spila á spil með spekingslegum svip og taka í nefið. (Og allt með glöðu geði er gjarna sett að veði). Og þótt þú tapir, það gerir ekkert til, því það er nefnilega vitlaust gefið. Að sigra heiminn eftir Stein Steinarr. Höfundar eru mæður og iðjuþjálfar.
Gummi Kalli er rétti kosturinn sem biskup Íslands Áslaug Helga Hálfdánardóttir,Dís Gylfadóttir,Guðni Már Harðarson Skoðun
Skoðun Íþróttir fyrir öll, jöfnum og bætum leikinn Hólmfríður Sigþórsdóttir,Anna Þorsteinsdóttir skrifar
Skoðun Nýr „loftslagsvænn“ iðnaður - neikvæð áhrif á lífríki og fiskveiðar Sæunn Júlía Sigurjónsdóttir skrifar
Skoðun Við styðjum Guðmund Karl! Katrín Valdís Hjartardóttir,Andrea Bóel Bæringsdóttir,Guðbjörg Harpa Ingimundardóttir skrifar
Gummi Kalli er rétti kosturinn sem biskup Íslands Áslaug Helga Hálfdánardóttir,Dís Gylfadóttir,Guðni Már Harðarson Skoðun