Hið mikilvæga hlutverk fjölmiðla á tímum heimsfaraldurs Elfa Ýr Gylfadóttir skrifar 3. apríl 2020 19:30 Traustur og reglubundinn fréttaflutningur hefur sjaldan skipt samfélagið meira máli en einmitt nú þegar lýst hefur verið yfir neyðarstigi almannavarna og samkomubann ríkir á Íslandi. Fjölmiðlar hafa það hlutverk að koma mikilvægum upplýsingum á framfæri við almenning, vinna fréttaskýringar og setja erlendar fréttir í íslenskt samhengi. Til þess að fjölmiðlar geti sinnt þessu hlutverki þarf að viðurkenna sérstöðu þeirra og tryggja að þeir hafi tekjur til að upplýsa, fræða og skemmta. Þann 6. mars lýsti ríkislögreglustjóri yfir neyðarstigi almannavarna í samráði við sóttvarnalækni vegna kórónaveirunnar. Tíu dögum síðar var sett samkomubann sem gildir í fjórar vikur. Við lifum nú á tímum þar sem rúmlega sjö þúsund manns eru í sóttkví, yfir 1.300 manns hafa smitast af veirunni og stór hluti vinnandi fólks starfar í fjarvinnu. Vegna þessa mikilvæga hlutverks fjölmiðla lagði fjömiðlanefnd það til við almannavarnadeild ríkislögreglustjóra þann 20. mars sl. að blaða- og fréttamenn ættu að vera á lista yfir það starfsfólk í framlínu sem hefði forgang um aukna skóla- og leikskólaþjónustu. Samdægurs kom staðfesting frá ríkislögreglustjóra þess efnis að fjölmiðlafólk hjá fréttastofum með skilgreinda ritstjórn hefði verið bætt við lista almannavarnadeildar. Þetta sýnir vel mikilvægi fjölmiðla nú um stundir. Nú er mikilvægt að hafa í huga að þegar hagkerfið dregst hratt saman og tekjur fyrirtækja minnka eykst á sama tíma ásókn almennings í fréttir. Fréttaþörfin verður meiri um leið og tekjur fjölmiðla dragast mikið saman því auglýsinga- og áskriftartekjur minnka með versnandi fjárhag bæði fyrirtækja og heimila. Samhliða þessari þróun birtast fréttir af óvenju mikilli upplýsingaóreiðu og falsfréttum um COVID-19 á samfélagsmiðlum þar sem markmiðið er að grafa undan trausti almennings á heilbrigðisyfirvöldum. Þetta gerist einmitt þegar traust almennings gagnvart stjórnvöldum þarf að vera sem best. Þarna gegna fjölmiðlar einnig lykilhlutverki. Góð frammistaða íslenskra fjölmiðla Íslenskir fjölmiðlar hafa almennt staðið sig afburða vel á undanförnum vikum og flutt faglegar og vel unnar fréttir, þætti og miðlað upplýsingum sem eiga brýnt erindi við almenning. Daglegar útsendingar af fjölmiðlafundum Almannavarna fara fram í samvinnu RÚV og Sýnar. Bæði Ríkisútvarpið og Sýn flytja nú morgunútvarpsþætti sína í sjónvarpi, miðla heimilda- og fréttaskýringaþáttum um kórónaveiruna, auk þess sem RÚV táknmálstúlkar fréttatíma. Flutt eru stutt skilaboð um handþvott, sóttkví og annað sem skiptir máli fyrir almenning. Þá hafa fjölmiðlar verið með beinar útsendingar á vef og í sjónvarpi og miðlað fjölbreyttu efni á miðlum sínum. Fjölmiðlar hafa einnig brugðist við stöðunni með því að auka við efni fyrir sístækkandi hóp fólks sem þarf að halda sig heima. Alls staðar í heiminum eru fréttamiðlar nú að reyna sitt ítrasta til að uppfylla væntingar almennings á þessum óvenjulegu tímum. Það gera þeir þrátt fyrir að fjárhagsleg staða þeirra flestra hafi verið afar slæm áður en gripið var til samkomu- og útgöngubanns. Nú dragast tekjur fjölmiðla í heiminum enn hraðar saman. Norska fjölmiðlastofnunin hefur brugðist við þessu ástandi með því að greiða styrki til norskra fjölmiðla út fyrr en ella til að létta undir með þeim í ljósi mikilvægrar samfélagslegrar stöðu þeirra. Í Svíþjóð var 600 millj. sænskra króna úthlutað til 72 fjölmiðla í byrjun mars. Þann 1. apríl náði danska stjórnin samkomulagi um að styrkja fjölmiðla sérstaklega, enda hafa þeir tapað stórum hluta auglýsingatekna sinna vegna samdráttar í efnahagslífinu. Dregur til tíðinda um stuðning við fjölmiðla í Evrópu Þann 23. mars 2020 sendi samráðshópur evrópskra eftirlitsstofnana á sviði hljóð- og myndmiðla bréf til framkvæmdastjóra Evrópusambandsins, Margrethe Vestager, til að árétta kerfisbundið mikilvægi fjölmiðla á þessum sérstöku tímum. Í bréfinu er bent á að það sé skylda stjórnvalda að tryggja að fjölmiðlar geti uppfyllt lýðræðislegt hlutverk sitt. Því er sérstaklega beint til framkvæmdastjórnarinnar að þegar ákvarðanir séu teknar til að bregðast við efnahagslegum afleiðingum kórónaveirufaraldursins verði að líta til stöðu og hlutverks fjölmiðla sérstaklega. Nú er verið að safna upplýsingum frá öllum aðildarríkjum EES um það hvernig stjórnvöld ætli að tryggja áframhaldandi starfsemi fjölmiðla þegar tekjur þeirra hafa dregist harkalega saman í allri álfunni vegna faraldursins. Það gerist á sama tíma og fjölmiðlar hafa sjaldan verið mikilvægari fyrir samfélagið allt. Nú þegar hafa borist upplýsingar um að verið sé að setja á stofn sérstakan sjóð í Lettlandi til að styrkja einkarekna fjölmiðla vegna fjárhagserfiðleika þeirra. Þá er undirbúningur langt kominn með að styrkja svæðisbundnar útvarpsstöðvar á Írlandi um 2,5 millj. evra. Á næstu dögum verða aðgengilegar þær fjárhagsaðgerðir sem stjórnvöld eru að grípa til í álfunni vegna þess hvað fjölmiðlar eru kerfislega mikilvægir í sérhverju lýðræðisríki, sér í lagi um þessar mundir. Í dag kynnti menningar- og lýðræðismálaráðherra Svíþjóðar sérstakar aðgerðir vegna fjárhagsstöðu sænskra fjölmiðla. Ástæðan er sú að fjölmiðlar hafa nú upplýst að auglýsingatekjur þeirra hafi dregist saman um allt að 50% vegna faraldursins. Ríkisstjórnin hefur ákveðið að auka árlega styrki til fjölmiðla um 200 millj. sænskra króna (jafnvirði 2,8. milljarða ISK) og kemur sá styrkur til viðbótar núverandi ríkisstyrkjum. Verða 150 millj. sænskra króna notaðar til að styrkja prentmiðla næstu þrjá mánuðina og verða svæðisbundnir miðlar styrktir um 50 millj. króna á sama tímabili. Ákveðið hefur verið að veita sérstaka heimild til þess að greiða styrkina fyrirfram. Þá hefur verið slakað á kröfunni um hlutfall eigin efnis í prentmiðlum. Að auki hafa verið lagðar fram tillögur um að létta undir með fjölmiðlum, t.d. með því að slaka á reglum um hlutfall auglýsinga í sjónvarpi. Mennta- og menningarmálaráðherra hefur kynnt frumvarp um stuðning við einkarekna fjölmiðla þar sem staða íslenskra fjölmiðla var afar erfið áður en kórónaveirufaraldurinn brast á. Á fjárlögum þessa árs er gert ráð fyrir 400 millj. kr. til að styrkja íslenska fjölmiðla. Hér á landi líkt og annars staðar er nú komið upp neyðarástand á markaði sem stjórnvöld í álfunni eru að bregðast við með því að grípa til sérstakra aðgerða til að tryggja áframhaldandi starfsemi fjölmiðla. Það er ástæða til að minna á það krefjandi hlutverk sem fjölmiðlar gegna nú. Við sem samfélag erum algjörlega háð því mikilvæga starfi sem unnið er á fjölmiðlum. Því er mikilvægt að fjölmiðlar hafi fjárhagslegt bolmagn til að sinna sínu hlutverki á umbrotatímum. Höfundur er framkvæmdastjóri fjölmiðlanefndar. Viltu birta grein á Vísi? Sendu okkur póst. Senda grein Elfa Ýr Gylfadóttir Fjölmiðlar Fjölmiðlalög Faraldur kórónuveiru (COVID-19) Athugið. Vísir hvetur lesendur til að skiptast á skoðunum. Allar athugasemdir eru á ábyrgð þeirra er þær rita. Lesendur skulu halda sig við málefnalega og hófstillta umræðu og áskilur Vísir sér rétt til að fjarlægja ummæli og/eða umræðu sem fer út fyrir þau mörk. Vísir mun loka á aðgang þeirra sem tjá sig ekki undir eigin nafni eða gerast ítrekað brotlegir við ofangreindar umgengnisreglur. Mest lesið Halldór 18.05.2024 Halldór Halla Hrund eða Katrín? Reynir Böðvarsson Skoðun Þegar ég heyri nafnið Katrín Jakobsdóttir Hans Alexander Margrétarson Hansen Skoðun Hvaða eiginleika þarf forseti að hafa? Hildur Eir Bolladóttir Skoðun Góð gildi og staðfesta Höllu Hrundar Margrét Reynisdóttir Skoðun Ef þú kýst Höllu Tómasdóttur eða Jón Gnarr gætirðu verið að kjósa Katrínu! Ole Anton Bieltvedt Skoðun Er klassískt frjálslyndi orðið að jaðarskoðun? Kári Allansson Skoðun Kynhluthlaust mál, máltilfinning og forsetaframboð Höskuldur Þráinsson Skoðun Forseti Íslands veifaði mér Fjóla Einarsdóttir Skoðun Til áréttingar Kári Stefánsson Skoðun Skoðun Skoðun Hvaða eiginleika þarf forseti að hafa? Hildur Eir Bolladóttir skrifar Skoðun Þegar ég heyri nafnið Katrín Jakobsdóttir Hans Alexander Margrétarson Hansen skrifar Skoðun Í framhaldi af viðtali við Helgu Þórisdóttur Kári Stefánsson skrifar Skoðun Góð gildi og staðfesta Höllu Hrundar Margrét Reynisdóttir skrifar Skoðun Halla Hrund eða Katrín? Reynir Böðvarsson skrifar Skoðun Til áréttingar Kári Stefánsson skrifar Skoðun Kynhluthlaust mál, máltilfinning og forsetaframboð Höskuldur Þráinsson skrifar Skoðun Er klassískt frjálslyndi orðið að jaðarskoðun? Kári Allansson skrifar Skoðun Forseti Íslands veifaði mér Fjóla Einarsdóttir skrifar Skoðun Ákall til framtíðar: Nám í félagsráðgjöf! Steinunn Bergmann skrifar Skoðun Lexía lærð á hálfum degi Stefanía Arnardóttir skrifar Skoðun Ég kýs Helgu Þórisdóttur Gerður Rún Guðlaugsdóttir skrifar Skoðun Yfirborðskenndur stríðsáróður og McCarthýismi hjá háskólaprófessor Tjörvi Schiöth skrifar Skoðun Formaður húsfélagsins Guðmundur Andri Thorsson skrifar Skoðun Opið bréf til landsliðsmanna Íslands í blaki Guðbergur Egill Eyjólfsson skrifar Skoðun Ef þú kýst Höllu Tómasdóttur eða Jón Gnarr gætirðu verið að kjósa Katrínu! Ole Anton Bieltvedt skrifar Skoðun Kosningum frestað Ása Berglind Hjálmarsdóttir,Hrönn Guðmundsdóttir skrifar Skoðun Mesti stjórnmálamaðurinn? Hjörtur J. Guðmundsson skrifar Skoðun Birni Bjarnasyni svarað Arnar Þór Jónsson skrifar Skoðun Því miður ekkert annað í stöðunni en að fresta atkvæðagreiðslu um verkefni Heidelberg Gestur Þór Kristjánsson,Erla Sif Markúsdóttir,Sigurbjörg Jenný Jónsdóttir,Grétar Ingi Erlendsson skrifar Skoðun Baldur Þórhallsson er vitur og vís Bryndís Friðgeirsdóttir skrifar Skoðun Kjósum Katrínu Kjartan Ragnarsson skrifar Skoðun Neikvæð áhrif þess að útiloka forsetaframbjóðendur frá kappræðum strax komin í ljós Ástþór Magnússon skrifar Skoðun Nýtt sveitarfélag Halla Signý Kristjánsdóttir skrifar Skoðun Stafrænn ójöfnuður á upplýsingaöld Stella Samúelsdóttir,Alma Ýr Ingólfsdóttir skrifar Skoðun Varfærnisleg fagnaðarlæti Berglind Sunna Bragadóttir skrifar Skoðun „Ég skal baka fyrir Gunnar en ég kýs Kristján“ Páll Magnússon skrifar Skoðun Daðrað við sölu Björn Sævar Einarsson skrifar Skoðun Rannsóknir á söfnum skapa dýrmæta þekkingu Arndís Bergsdóttr skrifar Skoðun Sagan sem verður að segja Drífa Snædal skrifar Sjá meira
Traustur og reglubundinn fréttaflutningur hefur sjaldan skipt samfélagið meira máli en einmitt nú þegar lýst hefur verið yfir neyðarstigi almannavarna og samkomubann ríkir á Íslandi. Fjölmiðlar hafa það hlutverk að koma mikilvægum upplýsingum á framfæri við almenning, vinna fréttaskýringar og setja erlendar fréttir í íslenskt samhengi. Til þess að fjölmiðlar geti sinnt þessu hlutverki þarf að viðurkenna sérstöðu þeirra og tryggja að þeir hafi tekjur til að upplýsa, fræða og skemmta. Þann 6. mars lýsti ríkislögreglustjóri yfir neyðarstigi almannavarna í samráði við sóttvarnalækni vegna kórónaveirunnar. Tíu dögum síðar var sett samkomubann sem gildir í fjórar vikur. Við lifum nú á tímum þar sem rúmlega sjö þúsund manns eru í sóttkví, yfir 1.300 manns hafa smitast af veirunni og stór hluti vinnandi fólks starfar í fjarvinnu. Vegna þessa mikilvæga hlutverks fjölmiðla lagði fjömiðlanefnd það til við almannavarnadeild ríkislögreglustjóra þann 20. mars sl. að blaða- og fréttamenn ættu að vera á lista yfir það starfsfólk í framlínu sem hefði forgang um aukna skóla- og leikskólaþjónustu. Samdægurs kom staðfesting frá ríkislögreglustjóra þess efnis að fjölmiðlafólk hjá fréttastofum með skilgreinda ritstjórn hefði verið bætt við lista almannavarnadeildar. Þetta sýnir vel mikilvægi fjölmiðla nú um stundir. Nú er mikilvægt að hafa í huga að þegar hagkerfið dregst hratt saman og tekjur fyrirtækja minnka eykst á sama tíma ásókn almennings í fréttir. Fréttaþörfin verður meiri um leið og tekjur fjölmiðla dragast mikið saman því auglýsinga- og áskriftartekjur minnka með versnandi fjárhag bæði fyrirtækja og heimila. Samhliða þessari þróun birtast fréttir af óvenju mikilli upplýsingaóreiðu og falsfréttum um COVID-19 á samfélagsmiðlum þar sem markmiðið er að grafa undan trausti almennings á heilbrigðisyfirvöldum. Þetta gerist einmitt þegar traust almennings gagnvart stjórnvöldum þarf að vera sem best. Þarna gegna fjölmiðlar einnig lykilhlutverki. Góð frammistaða íslenskra fjölmiðla Íslenskir fjölmiðlar hafa almennt staðið sig afburða vel á undanförnum vikum og flutt faglegar og vel unnar fréttir, þætti og miðlað upplýsingum sem eiga brýnt erindi við almenning. Daglegar útsendingar af fjölmiðlafundum Almannavarna fara fram í samvinnu RÚV og Sýnar. Bæði Ríkisútvarpið og Sýn flytja nú morgunútvarpsþætti sína í sjónvarpi, miðla heimilda- og fréttaskýringaþáttum um kórónaveiruna, auk þess sem RÚV táknmálstúlkar fréttatíma. Flutt eru stutt skilaboð um handþvott, sóttkví og annað sem skiptir máli fyrir almenning. Þá hafa fjölmiðlar verið með beinar útsendingar á vef og í sjónvarpi og miðlað fjölbreyttu efni á miðlum sínum. Fjölmiðlar hafa einnig brugðist við stöðunni með því að auka við efni fyrir sístækkandi hóp fólks sem þarf að halda sig heima. Alls staðar í heiminum eru fréttamiðlar nú að reyna sitt ítrasta til að uppfylla væntingar almennings á þessum óvenjulegu tímum. Það gera þeir þrátt fyrir að fjárhagsleg staða þeirra flestra hafi verið afar slæm áður en gripið var til samkomu- og útgöngubanns. Nú dragast tekjur fjölmiðla í heiminum enn hraðar saman. Norska fjölmiðlastofnunin hefur brugðist við þessu ástandi með því að greiða styrki til norskra fjölmiðla út fyrr en ella til að létta undir með þeim í ljósi mikilvægrar samfélagslegrar stöðu þeirra. Í Svíþjóð var 600 millj. sænskra króna úthlutað til 72 fjölmiðla í byrjun mars. Þann 1. apríl náði danska stjórnin samkomulagi um að styrkja fjölmiðla sérstaklega, enda hafa þeir tapað stórum hluta auglýsingatekna sinna vegna samdráttar í efnahagslífinu. Dregur til tíðinda um stuðning við fjölmiðla í Evrópu Þann 23. mars 2020 sendi samráðshópur evrópskra eftirlitsstofnana á sviði hljóð- og myndmiðla bréf til framkvæmdastjóra Evrópusambandsins, Margrethe Vestager, til að árétta kerfisbundið mikilvægi fjölmiðla á þessum sérstöku tímum. Í bréfinu er bent á að það sé skylda stjórnvalda að tryggja að fjölmiðlar geti uppfyllt lýðræðislegt hlutverk sitt. Því er sérstaklega beint til framkvæmdastjórnarinnar að þegar ákvarðanir séu teknar til að bregðast við efnahagslegum afleiðingum kórónaveirufaraldursins verði að líta til stöðu og hlutverks fjölmiðla sérstaklega. Nú er verið að safna upplýsingum frá öllum aðildarríkjum EES um það hvernig stjórnvöld ætli að tryggja áframhaldandi starfsemi fjölmiðla þegar tekjur þeirra hafa dregist harkalega saman í allri álfunni vegna faraldursins. Það gerist á sama tíma og fjölmiðlar hafa sjaldan verið mikilvægari fyrir samfélagið allt. Nú þegar hafa borist upplýsingar um að verið sé að setja á stofn sérstakan sjóð í Lettlandi til að styrkja einkarekna fjölmiðla vegna fjárhagserfiðleika þeirra. Þá er undirbúningur langt kominn með að styrkja svæðisbundnar útvarpsstöðvar á Írlandi um 2,5 millj. evra. Á næstu dögum verða aðgengilegar þær fjárhagsaðgerðir sem stjórnvöld eru að grípa til í álfunni vegna þess hvað fjölmiðlar eru kerfislega mikilvægir í sérhverju lýðræðisríki, sér í lagi um þessar mundir. Í dag kynnti menningar- og lýðræðismálaráðherra Svíþjóðar sérstakar aðgerðir vegna fjárhagsstöðu sænskra fjölmiðla. Ástæðan er sú að fjölmiðlar hafa nú upplýst að auglýsingatekjur þeirra hafi dregist saman um allt að 50% vegna faraldursins. Ríkisstjórnin hefur ákveðið að auka árlega styrki til fjölmiðla um 200 millj. sænskra króna (jafnvirði 2,8. milljarða ISK) og kemur sá styrkur til viðbótar núverandi ríkisstyrkjum. Verða 150 millj. sænskra króna notaðar til að styrkja prentmiðla næstu þrjá mánuðina og verða svæðisbundnir miðlar styrktir um 50 millj. króna á sama tímabili. Ákveðið hefur verið að veita sérstaka heimild til þess að greiða styrkina fyrirfram. Þá hefur verið slakað á kröfunni um hlutfall eigin efnis í prentmiðlum. Að auki hafa verið lagðar fram tillögur um að létta undir með fjölmiðlum, t.d. með því að slaka á reglum um hlutfall auglýsinga í sjónvarpi. Mennta- og menningarmálaráðherra hefur kynnt frumvarp um stuðning við einkarekna fjölmiðla þar sem staða íslenskra fjölmiðla var afar erfið áður en kórónaveirufaraldurinn brast á. Á fjárlögum þessa árs er gert ráð fyrir 400 millj. kr. til að styrkja íslenska fjölmiðla. Hér á landi líkt og annars staðar er nú komið upp neyðarástand á markaði sem stjórnvöld í álfunni eru að bregðast við með því að grípa til sérstakra aðgerða til að tryggja áframhaldandi starfsemi fjölmiðla. Það er ástæða til að minna á það krefjandi hlutverk sem fjölmiðlar gegna nú. Við sem samfélag erum algjörlega háð því mikilvæga starfi sem unnið er á fjölmiðlum. Því er mikilvægt að fjölmiðlar hafi fjárhagslegt bolmagn til að sinna sínu hlutverki á umbrotatímum. Höfundur er framkvæmdastjóri fjölmiðlanefndar.
Ef þú kýst Höllu Tómasdóttur eða Jón Gnarr gætirðu verið að kjósa Katrínu! Ole Anton Bieltvedt Skoðun
Skoðun Yfirborðskenndur stríðsáróður og McCarthýismi hjá háskólaprófessor Tjörvi Schiöth skrifar
Skoðun Ef þú kýst Höllu Tómasdóttur eða Jón Gnarr gætirðu verið að kjósa Katrínu! Ole Anton Bieltvedt skrifar
Skoðun Því miður ekkert annað í stöðunni en að fresta atkvæðagreiðslu um verkefni Heidelberg Gestur Þór Kristjánsson,Erla Sif Markúsdóttir,Sigurbjörg Jenný Jónsdóttir,Grétar Ingi Erlendsson skrifar
Skoðun Neikvæð áhrif þess að útiloka forsetaframbjóðendur frá kappræðum strax komin í ljós Ástþór Magnússon skrifar
Ef þú kýst Höllu Tómasdóttur eða Jón Gnarr gætirðu verið að kjósa Katrínu! Ole Anton Bieltvedt Skoðun