Brennisteinshexaflúoríð (SF6) er ein öflugasta gróðurhúsalofttegund sem til er og getur hún valdið tæplega 23.000 sinnum meiri hlýnun á andrúmslofti jarðar en koltvísýringur. Styrkur lofttegundarinnar er lítill í lofthjúpnum en hún getur lifað þar í fleiri aldir.
Lofttegundin er meðal annars notuð til að einangra tengivirki í raforkuflutningskerfum til að koma í veg fyrir skammhlaup og rafmagnseldsvoða. Eitthvað magn gassins sleppur út í andrúmsloftið vegna leka í tengivirkjum. Í umfjöllun breska ríkisútvarpsins BBC fyrir helgi kom fram að vegna aukinnar rafvæðingar til að berjast gegn loftslagsbreytingum af völdum manna sé búist við því að notkun SF6 eigi eftir að aukast um 75% fram til ársins 2030.
Sjá einnig:Sterk gróðurhúsalofttegund fylgifiskur aukinnar rafvæðingar
Í Evrópu hafi árleg losun SF6 numið um 6,73 milljónum koltvísýringsígilda. Það jafnist á við útblástur um 1,3 milljóna bifreiða.
Erfitt að koma algerlega í veg fyrir leka
Steinunn Þorsteinsdóttir, upplýsingafulltrúi Landsnets, segir að af 79 tengivirkjum fyrirtækisins notist sautján eingöngu við brennisteinshexaflúoríð sem einangrun, fimmtíu blandi saman SF6 og olíu og tólf noti aðeins olíu.Leki á brennisteinshexaflúoríð frá rafbúnaði í tengivirkjum sé stærsta uppspretta gróðurhúsalofttegunda vegna reksturs flutningskerfisins. Erfitt sé að koma algerlega fyrir leka en unnið sé hörðum höndum að því að lágmarka hann.
Í fyrra láku 142,9 kíló af brennisteinshexaflúoríði frá tengivirkjum Landsnets. Steinunn segir að hvert kíló af gasinu jafnist á við losun sem verður af akstri níu hefðbundinna fólksbifreiða á ári. Þannig var losunin frá tengivirkjunum í fyrra sambærileg við 1.287 bíla.
Aðeins 0,05% af heildarlosun Íslands
Samkvæmt tölum Umhverfisstofnunar fyrir árið 2017 nam heildarlosun Íslands á brennisteinshexaflúoríði um hundrað kílóum. Það jafngildi rúmlega 2.300 koltvísýringsígildum og hafi þannig verið um 0,05% af heildarlosun Íslands á gróðurhúsalofttegundum þegar losun vegna landnotkunar er ekki talin með.Í skriflegu svari frá stofnuninni kemur fram að gasið sé nánast eingöngu notað í rafbúnaði til að einangra tengivirki. Landsnet sé stærsti notandi þess en gasið sé notað í minna magni í álbræðslu, orkuverum og öðrum raforkuflutningsfyrirtækjum.
Útblástur á SF6 á Íslandi hefur aukist um 110% frá árinu 1990 en þó ekki í sama hlutfalli og notkun gassins hefur færst í aukana á sama tíma. Tveir toppar hafi orðið í SF6-lekum undanfarin níu ár. Árið 2010 náði losunin tæpum tvö hundruð kílóum vegna tveggja ótengdra slysa þar sem tengivirki eyðilögðust. Tveimur árum síðar láku um 230 kíló og var það rekið til Landsnets.
Huga að vöktun og öðrum kostum
Steinunn frá Landsneti segir að í aðgerðaáætlun fyrirtækisins vegna SF6 sé sérstaklega hugað að því að auka vöktun á SF6-gashólfum, sérstaklega í eldri virkjunum. Í samræmi við lög taki Landsnet reglulega saman niðurstöður um notkun og leka á SF6 og tilkynni þær til umhverfisyfirvalda og framkvæmdastjórnar fyrirtækisins.Í umfjöllun BBC kom fram að fáir valkostir séu til við SF6 sem reynsla sé komin á fyrir háspennuvirki. Orkufyrirtæki vilji því ekki taka áhættuna á að skipta um. Ýmsir aðrir kostir séu þó í boði fyrir miðlungsspennubúnað.
„Út um allan heim er verið að skoða hvaða möguleikar eru í boði varðandi háspennubúnað án SF6-einangrunarmiðils og á sama tíma að gera auknar kröfur til framleiðenda um lágmarksleka af búnaði og við fylgjumst vel með þeirri umræðu,“ segir Steinunn um hvort Landsnet hafi skoðað að nota önnur efni til að einangra tengivirki sín.
