Fækkum „gráum dögum“ Jónas Guðmundsson skrifar 11. apríl 2019 08:27 Það er óneitanlega eitthvað bogið við það að hér á landi þar sem við státum okkur oft af almennum hreinleika skuli nánast árvisst þurfa að gera sérstakar ráðstafanir á höfuðborgarsvæðinu vegna loftmengunar. Þessa „gráu daga“ sem svo eru stundum nefndir er fólk gjarnan hvatt til að nota almenningssamgöngur eða aðra mengunarlaus samgöngumáta fremur en einkabílinn og þegar verst lætur er þeim sem viðkvæmastir eru ráðlagt að halda sig innan dyra og jafnvel að loka gluggum. Nokkrar ástæður eru fyrir þessari mengun en svifryk er þar mikill þáttur og samkvæmt mælingum er stór orsakavaldur þess útblástur frá ökutækjum. Önnur ástæða sem nefnd er er hátt hlutfall ökutækja sem búin eru nagladekkjum, en allt að 50% ökutækja í Reykjavík voru á negldum hjólbörðum þegar mest var í vetur. Vissulega eru nagldekk mikilvægur öryggisbúnaður við ákveðnar aðstæður sem og fyrir t.d. erlenda ökumenn sem óvanir eru akstri í snjó og hálku, en þær aðstæður skapast orðið mjög sjaldan á höfuðborgarsvæðinu og þar í grennd. Því eru mörg ökutæki búin negldum hjólbörðum án þess að nagladekkin nýtist sem slík nema að litlu leyti þótt þau kunni vissulega að auka öryggistilfinningu ökumanna, og rétt að hafa í huga að aðstæður geta breyst með skömmum fyrirvara og hálka myndast. Mikill ókostur við nagladekk er hins vegar að þau rífa upp og slíta malbiki umtalsvert og valda með því svifryksmengun og tjöruagnir fara á flug auk alls þess mikla kostnaðar sem fellur til við viðhald gatna vegna slits af völdum naglanna. Þá valda nagladekk hljóðmengun auk lítið eitt aukinnar orkueyðslu ökutækja. Þess ber þó að geta að mikil þróun á sér stað í gerð hjólbarða, jafnt negldra sem ónegldra, og því er vonandi að þetta horfi til betri vegar. Norðmenn hafa brugðið á það ráð, til að koma til móts við annars vegar þá sem þurfa eða kjósa að aka um stærstu borgir á nagladekkjum og hins vegar þá hagsmuni sem felast í því að draga sem mest úr notkun þeirra, að leggja hóflegt gjald á þá sem nota nagladekkin innan borgarmarkanna. Hefur árangur af þessu verið góður og mikið dregið úr notkun þeirra í t.d. Osló. Til að þetta megi verða hérlendis þarf hins vegar sérstaka lagaheimild. Í drögum að frumvarpi til umferðarlaga sem nú er til meðferðar á Alþingi var gert ráð fyrir þessari heimild til handa sveitarfélögum og miðað við gjald allt að kr. 20.000 fyrir heilan vetur. Áður en frumvarpið var lagt fram í endanlegri mynd höfðu ákvæði um þessa heimild til gjaldtöku hins vegar verið tekin úr frumvarpinu. Telja verður flest mæla með að þessi heimild verði leidd í lög og síðan komi í ljós hvort sveitarfélögin, sem væntanlega verða einkum áhöfuðborgarsvæðinu og e.t.v. Suðurnesjum og jafnvel Akureyri, kjósi að beita henni. Slíkt yrði ekki gert án vandlegs undirbúnings og samráðs við fagaðila og ætti að vera möguleiki á ýmiss konar útfærslu þannig að sem best sátt gæti náðst. Raunar er í áætlun ríkisstjórnarinnar um loftgæði fyrir Ísland „Hreint loft til framtíðar“ sem út kom í nóvember 2017, sérstaklega tiltekið í kafla um markmið til að fækka árlegum fjölda daga þar sem svifryk fer yfir skilgreind heilsufarsmörk af völdum umferðar úr 7 til 20 eins og nú er og niður í núll fyrir árslok 2029. Er kveðið á um að samgöngu- og sveitarstjórnarráðuneytið vinni frumvarp til laga þar sem kveðið verði á um heimild til gjaldtöku fyrir árslok 2022 vegna nagladekkja með það að markmiði að draga úr notkun þeirra. Er vonandi að umhverfis- og samgöngunefnd Alþingis sem er með frumvarp til umferðarlaga til umfjöllunar hafi þetta í huga við afgreiðslu sína á því. Á fundi um málið sem Samgöngufélagið stóð fyrir fyrr í mánuðinum komu ýmis áhugaverð og athyglisverð sjónarmið fram um notkun nagladekkja m.a. frá norsku Vegagerðinni. Geta áhugasamir nálgast glærur o.fl. upplýsingar frá fundinum á vef Samgöngufélagsins, www.samgongur.is/nagladekk. Þá geta þeir sem styðja hugmyndir um að sveitarfélögum verði heimiluð þessi gjaldtaka skráð nafn sitt á vefnum island.is á slóðinni https://listar.island.is/Stydjum/47Í lokin er svo vert að minna á að tímabili þessa vetrar sem heimilt er að nota nagladekk lýkur 15. apríl ár hvert.Höfundur er formaður Samgöngufélagsins. Viltu birta grein á Vísi? Sendu okkur póst. Senda grein Mest lesið Er óverðtryggða lánið að ganga frá fjölskyldunni? Alma Björk Ástþórsdóttir Skoðun Er mörgum lesendum Vísis slétt sama um afkomu sína og velferð? Ole Anton Bieltvedt Skoðun Táknmyndir íslenska lýðveldisins Skoðun Tökum Viktor á þetta og enn lengra Guðmunda G. Guðmundsdóttir Skoðun Fögnum á degi líffræðilegrar fjölbreytni Rannveig Magnúsdóttir,Ragnhildur Guðmundsdóttir,Skúli Skúlason,Ole Sandberg,Sæunn Júlía Sigurjónsdóttir Skoðun Núll prósent skynsemi Lára G. Sigurðardóttir Skoðun Svar við bréfi Ingós: 3.233.700.000 krónur Runólfur Ágústsson Skoðun Að fórna hamingju fyrir verslunarfrelsi Gunnar Hersveinn Skoðun Hvers eiga Vestfirðingar að gjalda? Ingólfur Ásgeirsson Skoðun Birgir Þórarinsson er enn að Hjálmtýr Heiðdal Skoðun Skoðun Skoðun Táknmyndir íslenska lýðveldisins skrifar Skoðun Er óverðtryggða lánið að ganga frá fjölskyldunni? Alma Björk Ástþórsdóttir skrifar Skoðun Tökum Viktor á þetta og enn lengra Guðmunda G. Guðmundsdóttir skrifar Skoðun Er mörgum lesendum Vísis slétt sama um afkomu sína og velferð? Ole Anton Bieltvedt skrifar Skoðun Til hamingju með daginn! Árni Guðmundsson skrifar Skoðun Vetur að vori - stuðningur eftir óveður Bjarkey Olsen Gunnarsdóttir skrifar Skoðun Skömm stjórnvalda - íslensk börn með erlendan bakgrunn Birna Gunnlaugsdóttir skrifar Skoðun Að fórna hamingju fyrir verslunarfrelsi Gunnar Hersveinn skrifar Skoðun Er þensla vegna íbúðauppbyggingar? Jónas Atli Gunnarsson skrifar Skoðun Birgir Þórarinsson er enn að Hjálmtýr Heiðdal skrifar Skoðun Viðurkennum þjóðarmorð á Armenum Eiríkur Rögnvaldsson skrifar Skoðun Þegar kvíðinn tekur völdin Sóley Dröfn Davíðsdóttir skrifar Skoðun Atvinnulífið og fíkniefnasalan Ólafur Kjartansson skrifar Skoðun Drasl Hafþór Reynisson skrifar Skoðun Er lýðræðinu viðbjargandi? Reynir Böðvarsson skrifar Skoðun Þegar forréttindafólk í valdastöðu skerðir mannréttindi jaðarsettra hópa Sema Erla Serdaroglu skrifar Skoðun Forsetapróf Auður Guðna Sigurðardóttir skrifar Skoðun Aukin sala áfengis ógnar grundvallarmarkmiðum lýðheilsu Aðalsteinn Gunnarsson skrifar Skoðun Svik VG í jafnréttismálum Jana Salóme Ingibjargar Jósepsdóttir skrifar Skoðun Spennandi tímar fyrir ungt fólk í Hafnarfirði Kristín Thoroddsen,Margrét Vala Marteinsdóttir skrifar Skoðun Ingólfur krítar liðugt Kristinn H. Gunnarsson skrifar Skoðun Fáu spáð en vel fylgst með Ari Trausti Guðmundsson skrifar Skoðun Armæða um íslenska tungu Hermann Stefánsson skrifar Skoðun Það eru lög í landinu Líneik Anna Sævarsdóttir skrifar Skoðun Svar við bréfi Ingós: 3.233.700.000 krónur Runólfur Ágústsson skrifar Skoðun Úr buffi í klút Gunnhildur Birna Gunnarsdóttir skrifar Skoðun Rétturinn til heilnæms umhverfis vs bæjaryfirvöld Hafnarfjarðar Björg Sveinsdóttir skrifar Skoðun Málsvari minksins Lárus Karl Arnbjarnarson skrifar Skoðun Skuldum við 17 þúsund íbúðir á höfuðborgarsvæðinu? Sigurður Stefánsson skrifar Skoðun Förum vel með byggingarvörur Eyþór Bjarki Sigurbjörnsson skrifar Sjá meira
Það er óneitanlega eitthvað bogið við það að hér á landi þar sem við státum okkur oft af almennum hreinleika skuli nánast árvisst þurfa að gera sérstakar ráðstafanir á höfuðborgarsvæðinu vegna loftmengunar. Þessa „gráu daga“ sem svo eru stundum nefndir er fólk gjarnan hvatt til að nota almenningssamgöngur eða aðra mengunarlaus samgöngumáta fremur en einkabílinn og þegar verst lætur er þeim sem viðkvæmastir eru ráðlagt að halda sig innan dyra og jafnvel að loka gluggum. Nokkrar ástæður eru fyrir þessari mengun en svifryk er þar mikill þáttur og samkvæmt mælingum er stór orsakavaldur þess útblástur frá ökutækjum. Önnur ástæða sem nefnd er er hátt hlutfall ökutækja sem búin eru nagladekkjum, en allt að 50% ökutækja í Reykjavík voru á negldum hjólbörðum þegar mest var í vetur. Vissulega eru nagldekk mikilvægur öryggisbúnaður við ákveðnar aðstæður sem og fyrir t.d. erlenda ökumenn sem óvanir eru akstri í snjó og hálku, en þær aðstæður skapast orðið mjög sjaldan á höfuðborgarsvæðinu og þar í grennd. Því eru mörg ökutæki búin negldum hjólbörðum án þess að nagladekkin nýtist sem slík nema að litlu leyti þótt þau kunni vissulega að auka öryggistilfinningu ökumanna, og rétt að hafa í huga að aðstæður geta breyst með skömmum fyrirvara og hálka myndast. Mikill ókostur við nagladekk er hins vegar að þau rífa upp og slíta malbiki umtalsvert og valda með því svifryksmengun og tjöruagnir fara á flug auk alls þess mikla kostnaðar sem fellur til við viðhald gatna vegna slits af völdum naglanna. Þá valda nagladekk hljóðmengun auk lítið eitt aukinnar orkueyðslu ökutækja. Þess ber þó að geta að mikil þróun á sér stað í gerð hjólbarða, jafnt negldra sem ónegldra, og því er vonandi að þetta horfi til betri vegar. Norðmenn hafa brugðið á það ráð, til að koma til móts við annars vegar þá sem þurfa eða kjósa að aka um stærstu borgir á nagladekkjum og hins vegar þá hagsmuni sem felast í því að draga sem mest úr notkun þeirra, að leggja hóflegt gjald á þá sem nota nagladekkin innan borgarmarkanna. Hefur árangur af þessu verið góður og mikið dregið úr notkun þeirra í t.d. Osló. Til að þetta megi verða hérlendis þarf hins vegar sérstaka lagaheimild. Í drögum að frumvarpi til umferðarlaga sem nú er til meðferðar á Alþingi var gert ráð fyrir þessari heimild til handa sveitarfélögum og miðað við gjald allt að kr. 20.000 fyrir heilan vetur. Áður en frumvarpið var lagt fram í endanlegri mynd höfðu ákvæði um þessa heimild til gjaldtöku hins vegar verið tekin úr frumvarpinu. Telja verður flest mæla með að þessi heimild verði leidd í lög og síðan komi í ljós hvort sveitarfélögin, sem væntanlega verða einkum áhöfuðborgarsvæðinu og e.t.v. Suðurnesjum og jafnvel Akureyri, kjósi að beita henni. Slíkt yrði ekki gert án vandlegs undirbúnings og samráðs við fagaðila og ætti að vera möguleiki á ýmiss konar útfærslu þannig að sem best sátt gæti náðst. Raunar er í áætlun ríkisstjórnarinnar um loftgæði fyrir Ísland „Hreint loft til framtíðar“ sem út kom í nóvember 2017, sérstaklega tiltekið í kafla um markmið til að fækka árlegum fjölda daga þar sem svifryk fer yfir skilgreind heilsufarsmörk af völdum umferðar úr 7 til 20 eins og nú er og niður í núll fyrir árslok 2029. Er kveðið á um að samgöngu- og sveitarstjórnarráðuneytið vinni frumvarp til laga þar sem kveðið verði á um heimild til gjaldtöku fyrir árslok 2022 vegna nagladekkja með það að markmiði að draga úr notkun þeirra. Er vonandi að umhverfis- og samgöngunefnd Alþingis sem er með frumvarp til umferðarlaga til umfjöllunar hafi þetta í huga við afgreiðslu sína á því. Á fundi um málið sem Samgöngufélagið stóð fyrir fyrr í mánuðinum komu ýmis áhugaverð og athyglisverð sjónarmið fram um notkun nagladekkja m.a. frá norsku Vegagerðinni. Geta áhugasamir nálgast glærur o.fl. upplýsingar frá fundinum á vef Samgöngufélagsins, www.samgongur.is/nagladekk. Þá geta þeir sem styðja hugmyndir um að sveitarfélögum verði heimiluð þessi gjaldtaka skráð nafn sitt á vefnum island.is á slóðinni https://listar.island.is/Stydjum/47Í lokin er svo vert að minna á að tímabili þessa vetrar sem heimilt er að nota nagladekk lýkur 15. apríl ár hvert.Höfundur er formaður Samgöngufélagsins.
Fögnum á degi líffræðilegrar fjölbreytni Rannveig Magnúsdóttir,Ragnhildur Guðmundsdóttir,Skúli Skúlason,Ole Sandberg,Sæunn Júlía Sigurjónsdóttir Skoðun
Skoðun Þegar forréttindafólk í valdastöðu skerðir mannréttindi jaðarsettra hópa Sema Erla Serdaroglu skrifar
Skoðun Spennandi tímar fyrir ungt fólk í Hafnarfirði Kristín Thoroddsen,Margrét Vala Marteinsdóttir skrifar
Skoðun Rétturinn til heilnæms umhverfis vs bæjaryfirvöld Hafnarfjarðar Björg Sveinsdóttir skrifar
Fögnum á degi líffræðilegrar fjölbreytni Rannveig Magnúsdóttir,Ragnhildur Guðmundsdóttir,Skúli Skúlason,Ole Sandberg,Sæunn Júlía Sigurjónsdóttir Skoðun