Enn af andvaraleysi Kjartan Hreinn Njálsson skrifar 28. september 2017 05:00 Fyrr í vikunni vakti undirritaður athygli á áhyggjum Embættis landlæknis af lakri ásókn í bólusetningu hér á landi og var sú staðreynd sett í samhengi við þá tilhneigingu okkar að skilgreina núverandi ástand sem stöðugt og óbreytilegt. Að þeir sem telja bólusetningu óþarfa séu í raun álíka afvegaleiddir og þeir sem telja hana vera skaðlega. Önnur hlið á sama peningi er notkun okkar á sýklalyfjum og útbreiðsla sýklalyfjaónæmis. Rétt eins og með bóluefnið er erfitt að ímynda sér heim án sýklalyfja. Við þekktum þennan heim fyrir ekki svo mörgum árum. Við sáum það hvernig minnsti skurður gat þróast í lífshættuleg meiðsli og vorum vel meðvituð um það hversu hættulegur barnsburður gat verið fyrir móður og barn. Við höfum engan áhuga á að snúa aftur í þennan heim, en því miður stefnum við þangað. Eftir sex áratugi af nær hömlulausri notkun á sýklalyfjum blasir öld ónæmis við. Heilbrigðisyfirvöld vítt og breitt um heiminn berjast ekki við óvæntan óvin um þessar mundir. Þvert á móti. Sjálfur Alexander Fleming, maðurinn sem færði okkur töfralyfið, varaði okkur við: „Sá dagur mun koma að pensilín verður aðgengilegt öllum. Þá er hætta á að hinn fávísi noti lyfið í of litlu magni og örverur hans komist í tæri við lyfið í vægu magni svo ónæmi myndast.“ Þetta sagði Fleming þegar hann tók við Nóbelsverðlaunum í læknisfræði árið 1945. Í dag skilgreinir Alþjóðaheilbrigðismálastofnunin (WHO) ónæmisvandann sem einhverja mestu áskorun okkar kynslóðar. Ónæmi er náttúrulegt fyrirbæri og að vissu leyti óumflýjanlegt. En með skynsamlegri notkun sýklalyfja í mönnum og dýrum er hægt að hægja á þessari þróun. Það hefur ekki tekist hingað til. Enn fremur hefur á allra síðustu áratugum hægt verulega á þróun nýrra sýklalyfja. Áskoranir í þróun nýrra sýklalyfja eru í senn af vísindalegum toga og efnahagslegum. Þetta er flókin vísindavinna og kostnaðarsöm sem óvíst er að borgi sig nema þá á löngum tíma. Hér á Íslandi þarf að leggja í verulegt átak til að stöðva útbreiðslu sýklalyfjaónæmis enda var nýverið sýnt fram á að sýklalyfjanotkun jókst árið 2016 borið saman við árið á undan. Stórkostlegar uppgötvanir eins og sýklalyf og bóluefni eiga það til að hverfa í bakgrunninn, þó svo að þær séu forsenda framfara og þess blómaskeiðs sem við fengum – vonandi ekki óverðskuldað – í vöggugjöf. Þegar við stöndum á öxlum risa og horfum fram á veginn megum við ekki gleyma fótfestu okkar, þá sérstaklega þegar óveðursskýin hrannast upp við sjóndeildarhringinn. Viltu birta grein á Vísi? Sendu okkur póst. Senda grein Birtist í Fréttablaðinu Kjartan Hreinn Njálsson Mest lesið Manneklan er víða Brynhildur Bolladóttir Skoðun Framtíðarskipulag Keldnalands er ekki útópía – og þaðan af síður dystópía Birkir Ingibjartsson Skoðun Hækka launin þín þegar fasteignamatið á íbúðinni þinni hækkar? Daði Freyr Ólafsson Skoðun Þegar sannleikurinn verður fórnarlamb Davíð Bergmann Skoðun Hvað mun Pútín gera næst með því að ögra samstöðu NATO?: Rússnesk innrás í lofthelgi NATO og hlutverk Íslands í öryggi bandalagsins Jun Þór Morikawa Skoðun Launamunur kynjanna eykst – Hvar liggur ábyrgðin? Kolbrún Halldórsdóttir Skoðun Sótt að hagsmunum atvinnulausra Steinar Harðarson Skoðun Réttnefni: Viðbragð við upplýsingaóreiðu Jón Þór Sigurðsson Skoðun Enn einn kvennahópurinn sem þarf bara að vera duglegri að harka af sér? Diljá Mist Einarsdóttir Skoðun Gefum íslensku séns – að tala íslensku við alla Halla Signý Kristjánsdóttir Skoðun
Fyrr í vikunni vakti undirritaður athygli á áhyggjum Embættis landlæknis af lakri ásókn í bólusetningu hér á landi og var sú staðreynd sett í samhengi við þá tilhneigingu okkar að skilgreina núverandi ástand sem stöðugt og óbreytilegt. Að þeir sem telja bólusetningu óþarfa séu í raun álíka afvegaleiddir og þeir sem telja hana vera skaðlega. Önnur hlið á sama peningi er notkun okkar á sýklalyfjum og útbreiðsla sýklalyfjaónæmis. Rétt eins og með bóluefnið er erfitt að ímynda sér heim án sýklalyfja. Við þekktum þennan heim fyrir ekki svo mörgum árum. Við sáum það hvernig minnsti skurður gat þróast í lífshættuleg meiðsli og vorum vel meðvituð um það hversu hættulegur barnsburður gat verið fyrir móður og barn. Við höfum engan áhuga á að snúa aftur í þennan heim, en því miður stefnum við þangað. Eftir sex áratugi af nær hömlulausri notkun á sýklalyfjum blasir öld ónæmis við. Heilbrigðisyfirvöld vítt og breitt um heiminn berjast ekki við óvæntan óvin um þessar mundir. Þvert á móti. Sjálfur Alexander Fleming, maðurinn sem færði okkur töfralyfið, varaði okkur við: „Sá dagur mun koma að pensilín verður aðgengilegt öllum. Þá er hætta á að hinn fávísi noti lyfið í of litlu magni og örverur hans komist í tæri við lyfið í vægu magni svo ónæmi myndast.“ Þetta sagði Fleming þegar hann tók við Nóbelsverðlaunum í læknisfræði árið 1945. Í dag skilgreinir Alþjóðaheilbrigðismálastofnunin (WHO) ónæmisvandann sem einhverja mestu áskorun okkar kynslóðar. Ónæmi er náttúrulegt fyrirbæri og að vissu leyti óumflýjanlegt. En með skynsamlegri notkun sýklalyfja í mönnum og dýrum er hægt að hægja á þessari þróun. Það hefur ekki tekist hingað til. Enn fremur hefur á allra síðustu áratugum hægt verulega á þróun nýrra sýklalyfja. Áskoranir í þróun nýrra sýklalyfja eru í senn af vísindalegum toga og efnahagslegum. Þetta er flókin vísindavinna og kostnaðarsöm sem óvíst er að borgi sig nema þá á löngum tíma. Hér á Íslandi þarf að leggja í verulegt átak til að stöðva útbreiðslu sýklalyfjaónæmis enda var nýverið sýnt fram á að sýklalyfjanotkun jókst árið 2016 borið saman við árið á undan. Stórkostlegar uppgötvanir eins og sýklalyf og bóluefni eiga það til að hverfa í bakgrunninn, þó svo að þær séu forsenda framfara og þess blómaskeiðs sem við fengum – vonandi ekki óverðskuldað – í vöggugjöf. Þegar við stöndum á öxlum risa og horfum fram á veginn megum við ekki gleyma fótfestu okkar, þá sérstaklega þegar óveðursskýin hrannast upp við sjóndeildarhringinn.
Framtíðarskipulag Keldnalands er ekki útópía – og þaðan af síður dystópía Birkir Ingibjartsson Skoðun
Hvað mun Pútín gera næst með því að ögra samstöðu NATO?: Rússnesk innrás í lofthelgi NATO og hlutverk Íslands í öryggi bandalagsins Jun Þór Morikawa Skoðun
Enn einn kvennahópurinn sem þarf bara að vera duglegri að harka af sér? Diljá Mist Einarsdóttir Skoðun
Framtíðarskipulag Keldnalands er ekki útópía – og þaðan af síður dystópía Birkir Ingibjartsson Skoðun
Hvað mun Pútín gera næst með því að ögra samstöðu NATO?: Rússnesk innrás í lofthelgi NATO og hlutverk Íslands í öryggi bandalagsins Jun Þór Morikawa Skoðun
Enn einn kvennahópurinn sem þarf bara að vera duglegri að harka af sér? Diljá Mist Einarsdóttir Skoðun