Efnahagslegur ójöfnuður er vont mál Forsetar Alþýðusambanda allra Norðurlandanna skrifar 6. júlí 2017 07:00 Við, talsmenn norrænu verkalýðshreyfingarinnar, skrifuðum í fyrrasumar grein sem birtist á síðum dagblaða á Norðurlöndum undir yfirskriftinni „Rödd Norðurlanda þarf að heyrast“. Skilaboð okkar voru skýr. Áhuginn á norræna líkaninu er mikill á alþjóðlegum vettvangi. Umheimurinn gerir sér grein fyrir því að við hér á Norðurlöndum höfum sýnt fram á að ekki aðeins er mögulegt að sameina með góðum árangri hagvöxt og samkeppnishæfi með alhliða velferð og efnahagslegum jöfnuði, það er líka æskilegt. Jafnt af félagslegum sem efnahagslegum ástæðum. Við færðum rök fyrir því að Norðurlönd ættu að fá aukið rými á alþjóðlegum vettvangi, eins og t.a.m. innan G20, til þess að deila reynslu okkar með öðrum – það væri beinlínis skylda okkar. Við fögnum því þeirri ákvörðun að Angela Merkel, í krafti formennsku Þýskalands innan G20, skuli hafa boðið Ernu Solberg, forsætisráðherra Noregs, sem fer með formennsku í Norrænu ráðherranefndinni, að taka þátt í ársfundi þjóða sem mynda 20 sterkustu hagkerfi heimsins sem fer fram í Hamborg 7. og 8. júlí. Rödd Norðurlanda þarf að heyrast á vettvangi G20, ekki einungis af þeirri ástæðu að Norðurlöndin eru tólfta stærsta hagkerfið í heiminum, heldur einnig vegna þess að Norðurlöndin eru brautryðjendur þegar kemur að sjálfbærri efnahagslegri og félagslegri þróun. Málefnið er brýnna nú en nokkru sinni fyrr. Í Hvíta húsinu ræður Donald Trump ríkjum. Bretland hefur nýlega óskað eftir skilnaði við ESB, tæplega viku eftir að það friðarsamstarf hélt upp á sextugsafmæli sitt, og í Evrópu heldur popúlisminn áfram að styrkja stöðu sína. Þetta er mikið áhyggjuefni. Popúlisminn eykur klofning, hugmyndafræði hans hvílir á valdboði og verndarstefnu, og er í andstöðu við þau framsæknu og frjálslyndu gildi sem lýðræðið byggir á. Hinu opna samfélagi er stefnt gegn lokuðum landamærum. Helstu rökin fyrir þeirri verndarstefnu og þeim popúlisma sem býr að baki kosningu Trumps og niðurstöðu Brexit má finna í þróun efnahagslegs ójöfnuðar síðustu ára. Margar rannsóknir, m.a. á vegum OECD, AGS (Alþjóðagjaldeyrissjóðsins) og Alþjóðabankans, hafa staðfest að allt frá árinu 1980 hefur þróunin verið á þann veg að sífellt færri hirða æ stærri skerf af auðlindum samfélagsins. Umfram allt eru það þau 10% sem hæstar hafa tekjurnar – og sérstaklega auðugasti hundraðshlutinn – sem aukið hafa tekjur sínar, á meðan kaupmáttur allra hinna (90%) hefur staðið í stað eða versnað. Það er sláandi staðreynd að átta auðugustu einstaklingar jarðarinnar skuli ráða yfir jafnmiklum fjármunum og fátækari helmingur allra jarðarbúa. Þetta er að miklu leyti afleiðing þeirrar efnahagsstefnu sem síðan á 9. áratug síðustu aldar miðaði að því að draga úr eftirliti og hömlum, breyta skattkerfinu og draga úr opinberri fjárfestingu – oft nánast vegna skipana frá OECD, AGS og Alþjóðabankanum. Útvötnuð félagsleg umræða og dvínandi áhrif verkalýðshreyfingarinnar, jafnt innan vinnustaða sem á landsvísu, innan Evrópu eða alþjóðlega, á alla stefnumótun um jafnari skiptingu gæða, hefur stuðlað að auknum ójöfnuði. Ofan á þetta bætast þær áskoranir sem fylgja hnattvæðingunni og stafrænu byltingunni, óhefðbundnir ráðningarsamningar þar sem mikið vantar upp á að laun séu eðlileg og samkvæmt gildandi samningum, að gott vinnuumhverfi sé tryggt sem og félagslegt öryggi, orlofsréttur og endurmenntun. En það er ljós við enda ganganna. OECD, AGS og Alþjóðabankinn hafa breytt um stefnu og dagskráin í okkar hnattvædda heimi er opin fyrir hugmyndum. Fyrir utan þau neikvæðu áhrif sem aukinn efnahagslegur ójöfnuður og skortur á jafnrétti kynjanna hefur á félagslega samheldni, hægir þetta á vexti og hindrar bata í kjölfar efnahagslægða. Það eru einfaldlega slæm skipti og það er þess vegna sem þörfin fyrir sameiginlega launastefnu hefur verið rædd á vettvangi G20 ríkjanna undanfarin tvö ár. Ójöfnuðurinn hefur einnig vaxið á Norðurlöndum og sums staðar mikið. Í samanburði við önnur ríki Vesturlanda teljast okkar norrænu jafnréttissamfélög þó á meðal þeirra ríkja þar sem mestur jöfnuður ríkir. Og mest hamingja. Það er þetta afrek; getan til að samræma mikinn félagslegan og efnahagslegan jöfnuð með mikilli samkeppnishæfni og hárri framleiðni, sem heimurinn er forvitinn um. Eða eins og aðstoðarforstjóri atvinnumála hjá OECD, Mark Pearson, orðaði það: „Hvort sem horft er atvinnuleysis, atvinnuþátttöku, tekna, jafnréttis, félagslegs öryggis eða góðs vinnuumhverfis, þá eru norræn ríki, sérstaklega Noregur og Danmörk, efst á alþjóðlegum listum. Þetta þýðir að mörg önnur ríki líta til Norðurlanda og velta því fyrir sér hvort norræna líkanið sé besta lausnin til að ná markmiðum vinnumarkaðarins.“ Við erum þeirrar skoðunar að Norðurlönd ættu að taka í hina útréttu hönd alþjóðasamfélagsins og setja mark sitt á stefnuskrá þess. Við eigum að vera í fararbroddi fyrir opnari og efnahagslega jafnari heimi. Af félagslegum og efnahagslegum ástæðum. Það er því mikilvægt, þegar Noregur, í krafti formennsku sinnar í Norrænu ráðherranefndinni, tekur þátt í leiðtogafundi G20 ríkjanna í Hamborg, að Erna Solberg tali rödd Norðurlanda og setji í forgang þessi sex atriði sem Norðurlönd þekkja og hafa reynslu af: Efla þarf skipulag, félagslega umræðu og samstarf á milli aðila vinnumarkaðarins, ekki síst innan ESB, en einnig á landsvísu, norræna vísu og alþjóðlega. Norðurlöndin eru samkeppnishæf og þar ríkir mikill efnahagslegur jöfnuður, m.a. vegna þess að vinnumarkaðurinn er skipulagður og einkennist af jafnræði á milli aðila hans. Draga ber úr atvinnuleysi með því að G20 ríkin leggi fram sameiginlega opinbera fjárfestingarstefnu sem rýfur hægan hagvöxt. Stuðla ber að jafnrétti kynjanna og hárri atvinnuþátttöku með því að móta fjölskyldustefnu, velferðarkerfi með tekjutengdum almannatryggingum, sömu laun skulu vera fyrir sömu vinnu auk möguleika á endurmenntun og þróun vinnufærni. Fjárfesta skal í menntun, færni og símenntun fyrir alla. Sú áskorun að bjóða alhliða menntun sem eykur félagslegan jöfnuð er ein forsenda þess að hægt sé að byggja upp jafnréttissamfélag þar sem allir hafa jafna möguleika. Þekking er hornsteinn lýðræðissamfélagsins. Grípa þarf til samstilltra aðgerða í því skyni að auðvelda aðlögun hælisleitenda og flóttamanna í móttökulandi, með því að bæta ráðningarkjör og félagslega vernd, tryggja símenntun og góða menntun, allt frá leikskóla til framhalds- og háskóla. Takast þarf á við þær áskoranir sem leiða af nýjum tegundum fyrirtækja í stafrænu hagkerfi, þegar kemur að samkeppni, fjárfestingum og skattlagningu. Tryggja þarf öryggi, réttindi og ráðningarskilyrði starfsmanna í hinu stafræna hagkerfi.Höfundar eru forsetar Alþýðusambanda allra Norðurlandanna. Viltu birta grein á Vísi? Sendu okkur póst. Senda grein Birtist í Fréttablaðinu Mest lesið Er þetta í alvöru verðlaunaefni? Snorri Másson Skoðun Þurfum við að koma Íslandi aftur á rétta braut? Diljá Mist Einarsdóttir Skoðun Himinhátt innanlandsflug Ingibjörg Isaksen Skoðun Nýtt örorkukerfi – verra þeirra réttlæti Marinó G. Njálsson Skoðun Æpandi vanþekking Hjálmar Jónsson Skoðun Valdarán í Kirkju sjöunda dags aðventista og tengslin við fyrirhugaðar framkvæmdir í Ölfusi Jón Hjörleifur Stefánsson,Ómar Torfason Skoðun Norskur skammtímagróði Gunnlaugur Stefánsson Skoðun Dánaraðstoð: Rangfærslur varðandi skrif Læknafélags Íslands Ingrid Kuhlman,Bjarni Jónsson,Sylviane Lecoulte,Steinar Harðarson,Veturliði Þór Stefánsson,Íris Davíðsdóttir Skoðun Helga Þórisdóttir og fjöregg íslenskrar þjóðar Páll Torfi Önundarson Skoðun Lykillinn að orkuskiptunum er úr áli Guðríður Eldey Arnardóttir Skoðun Skoðun Skoðun Himinhátt innanlandsflug Ingibjörg Isaksen skrifar Skoðun Hefur allt sem þarf Vilborg Gunnarsdóttir skrifar Skoðun Af hverju að gera rekstraráætlun? Karl Sólnes Jónsson skrifar Skoðun Norskur skammtímagróði Gunnlaugur Stefánsson skrifar Skoðun Æpandi vanþekking Hjálmar Jónsson skrifar Skoðun Mannréttindi sama hvað Arndís Anna Kristínardóttir Gunnarsdóttir skrifar Skoðun Helga Þórisdóttir og fjöregg íslenskrar þjóðar Páll Torfi Önundarson skrifar Skoðun Er þetta í alvöru verðlaunaefni? Snorri Másson skrifar Skoðun Ótímabundin ráðgjöf til ríkisstjórnar Snæbjörn Brynjarsson skrifar Skoðun Lykillinn að orkuskiptunum er úr áli Guðríður Eldey Arnardóttir skrifar Skoðun Valdarán í Kirkju sjöunda dags aðventista og tengslin við fyrirhugaðar framkvæmdir í Ölfusi Jón Hjörleifur Stefánsson,Ómar Torfason skrifar Skoðun „Vitum ekkert hvað við erum að gera“ Hjörtur J. Guðmundsson skrifar Skoðun Nýtt örorkukerfi – verra þeirra réttlæti Marinó G. Njálsson skrifar Skoðun Dánaraðstoð: Rangfærslur varðandi skrif Læknafélags Íslands Ingrid Kuhlman,Bjarni Jónsson,Sylviane Lecoulte,Steinar Harðarson,Veturliði Þór Stefánsson,Íris Davíðsdóttir skrifar Skoðun Þurfum við að koma Íslandi aftur á rétta braut? Diljá Mist Einarsdóttir skrifar Skoðun Þurfum við koma Íslandi aftur á rétta braut? Diljá Mist Einarsdóttir skrifar Skoðun Bergmál frá geymslustað líkamans Matthildur Björnsdóttir skrifar Skoðun Gummi Kalli Kristinn Sigurðsson skrifar Skoðun Það verður ekki bæði sleppt og haldið Melkorka Mjöll Kristinsdóttir skrifar Skoðun Katrín og Gunnar Sævar Þór Jónsson skrifar Skoðun Andleg heilsa unga fólksins og áhrif samfélagsmiðla Halla Tómasdóttir skrifar Skoðun Börnin okkar Sigurbjörg Jónsdóttir skrifar Skoðun Ferðaþjónusta til framtíðar Freyja Rut Emilsdóttir skrifar Skoðun Þegar enginn heldur utan um þig Steinunn Ólína Þorsteinsdóttir skrifar Skoðun Öryggi – Forvitni – Gleði Sigríður Hrund Pétursdóttir skrifar Skoðun Öryrkjar auglýsi eftir harðorðum mótmælum! Guðmunda G. Guðmundsdóttir skrifar Skoðun Farsælar forvarnir í þágu barna í Reykjavík Guðrún Halla Jónsdóttir,Óskar Dýrmundur Ólafsson skrifar Skoðun Baldur í lit Anna Lára Pálsdóttir skrifar Skoðun Lega lýðveldisins Íslands Eiríkur Ingi Jóhannsson skrifar Skoðun Afhverju ætlar Carbfix að flytja CO2 inn til landsins? Bergur Sigfússon skrifar Sjá meira
Við, talsmenn norrænu verkalýðshreyfingarinnar, skrifuðum í fyrrasumar grein sem birtist á síðum dagblaða á Norðurlöndum undir yfirskriftinni „Rödd Norðurlanda þarf að heyrast“. Skilaboð okkar voru skýr. Áhuginn á norræna líkaninu er mikill á alþjóðlegum vettvangi. Umheimurinn gerir sér grein fyrir því að við hér á Norðurlöndum höfum sýnt fram á að ekki aðeins er mögulegt að sameina með góðum árangri hagvöxt og samkeppnishæfi með alhliða velferð og efnahagslegum jöfnuði, það er líka æskilegt. Jafnt af félagslegum sem efnahagslegum ástæðum. Við færðum rök fyrir því að Norðurlönd ættu að fá aukið rými á alþjóðlegum vettvangi, eins og t.a.m. innan G20, til þess að deila reynslu okkar með öðrum – það væri beinlínis skylda okkar. Við fögnum því þeirri ákvörðun að Angela Merkel, í krafti formennsku Þýskalands innan G20, skuli hafa boðið Ernu Solberg, forsætisráðherra Noregs, sem fer með formennsku í Norrænu ráðherranefndinni, að taka þátt í ársfundi þjóða sem mynda 20 sterkustu hagkerfi heimsins sem fer fram í Hamborg 7. og 8. júlí. Rödd Norðurlanda þarf að heyrast á vettvangi G20, ekki einungis af þeirri ástæðu að Norðurlöndin eru tólfta stærsta hagkerfið í heiminum, heldur einnig vegna þess að Norðurlöndin eru brautryðjendur þegar kemur að sjálfbærri efnahagslegri og félagslegri þróun. Málefnið er brýnna nú en nokkru sinni fyrr. Í Hvíta húsinu ræður Donald Trump ríkjum. Bretland hefur nýlega óskað eftir skilnaði við ESB, tæplega viku eftir að það friðarsamstarf hélt upp á sextugsafmæli sitt, og í Evrópu heldur popúlisminn áfram að styrkja stöðu sína. Þetta er mikið áhyggjuefni. Popúlisminn eykur klofning, hugmyndafræði hans hvílir á valdboði og verndarstefnu, og er í andstöðu við þau framsæknu og frjálslyndu gildi sem lýðræðið byggir á. Hinu opna samfélagi er stefnt gegn lokuðum landamærum. Helstu rökin fyrir þeirri verndarstefnu og þeim popúlisma sem býr að baki kosningu Trumps og niðurstöðu Brexit má finna í þróun efnahagslegs ójöfnuðar síðustu ára. Margar rannsóknir, m.a. á vegum OECD, AGS (Alþjóðagjaldeyrissjóðsins) og Alþjóðabankans, hafa staðfest að allt frá árinu 1980 hefur þróunin verið á þann veg að sífellt færri hirða æ stærri skerf af auðlindum samfélagsins. Umfram allt eru það þau 10% sem hæstar hafa tekjurnar – og sérstaklega auðugasti hundraðshlutinn – sem aukið hafa tekjur sínar, á meðan kaupmáttur allra hinna (90%) hefur staðið í stað eða versnað. Það er sláandi staðreynd að átta auðugustu einstaklingar jarðarinnar skuli ráða yfir jafnmiklum fjármunum og fátækari helmingur allra jarðarbúa. Þetta er að miklu leyti afleiðing þeirrar efnahagsstefnu sem síðan á 9. áratug síðustu aldar miðaði að því að draga úr eftirliti og hömlum, breyta skattkerfinu og draga úr opinberri fjárfestingu – oft nánast vegna skipana frá OECD, AGS og Alþjóðabankanum. Útvötnuð félagsleg umræða og dvínandi áhrif verkalýðshreyfingarinnar, jafnt innan vinnustaða sem á landsvísu, innan Evrópu eða alþjóðlega, á alla stefnumótun um jafnari skiptingu gæða, hefur stuðlað að auknum ójöfnuði. Ofan á þetta bætast þær áskoranir sem fylgja hnattvæðingunni og stafrænu byltingunni, óhefðbundnir ráðningarsamningar þar sem mikið vantar upp á að laun séu eðlileg og samkvæmt gildandi samningum, að gott vinnuumhverfi sé tryggt sem og félagslegt öryggi, orlofsréttur og endurmenntun. En það er ljós við enda ganganna. OECD, AGS og Alþjóðabankinn hafa breytt um stefnu og dagskráin í okkar hnattvædda heimi er opin fyrir hugmyndum. Fyrir utan þau neikvæðu áhrif sem aukinn efnahagslegur ójöfnuður og skortur á jafnrétti kynjanna hefur á félagslega samheldni, hægir þetta á vexti og hindrar bata í kjölfar efnahagslægða. Það eru einfaldlega slæm skipti og það er þess vegna sem þörfin fyrir sameiginlega launastefnu hefur verið rædd á vettvangi G20 ríkjanna undanfarin tvö ár. Ójöfnuðurinn hefur einnig vaxið á Norðurlöndum og sums staðar mikið. Í samanburði við önnur ríki Vesturlanda teljast okkar norrænu jafnréttissamfélög þó á meðal þeirra ríkja þar sem mestur jöfnuður ríkir. Og mest hamingja. Það er þetta afrek; getan til að samræma mikinn félagslegan og efnahagslegan jöfnuð með mikilli samkeppnishæfni og hárri framleiðni, sem heimurinn er forvitinn um. Eða eins og aðstoðarforstjóri atvinnumála hjá OECD, Mark Pearson, orðaði það: „Hvort sem horft er atvinnuleysis, atvinnuþátttöku, tekna, jafnréttis, félagslegs öryggis eða góðs vinnuumhverfis, þá eru norræn ríki, sérstaklega Noregur og Danmörk, efst á alþjóðlegum listum. Þetta þýðir að mörg önnur ríki líta til Norðurlanda og velta því fyrir sér hvort norræna líkanið sé besta lausnin til að ná markmiðum vinnumarkaðarins.“ Við erum þeirrar skoðunar að Norðurlönd ættu að taka í hina útréttu hönd alþjóðasamfélagsins og setja mark sitt á stefnuskrá þess. Við eigum að vera í fararbroddi fyrir opnari og efnahagslega jafnari heimi. Af félagslegum og efnahagslegum ástæðum. Það er því mikilvægt, þegar Noregur, í krafti formennsku sinnar í Norrænu ráðherranefndinni, tekur þátt í leiðtogafundi G20 ríkjanna í Hamborg, að Erna Solberg tali rödd Norðurlanda og setji í forgang þessi sex atriði sem Norðurlönd þekkja og hafa reynslu af: Efla þarf skipulag, félagslega umræðu og samstarf á milli aðila vinnumarkaðarins, ekki síst innan ESB, en einnig á landsvísu, norræna vísu og alþjóðlega. Norðurlöndin eru samkeppnishæf og þar ríkir mikill efnahagslegur jöfnuður, m.a. vegna þess að vinnumarkaðurinn er skipulagður og einkennist af jafnræði á milli aðila hans. Draga ber úr atvinnuleysi með því að G20 ríkin leggi fram sameiginlega opinbera fjárfestingarstefnu sem rýfur hægan hagvöxt. Stuðla ber að jafnrétti kynjanna og hárri atvinnuþátttöku með því að móta fjölskyldustefnu, velferðarkerfi með tekjutengdum almannatryggingum, sömu laun skulu vera fyrir sömu vinnu auk möguleika á endurmenntun og þróun vinnufærni. Fjárfesta skal í menntun, færni og símenntun fyrir alla. Sú áskorun að bjóða alhliða menntun sem eykur félagslegan jöfnuð er ein forsenda þess að hægt sé að byggja upp jafnréttissamfélag þar sem allir hafa jafna möguleika. Þekking er hornsteinn lýðræðissamfélagsins. Grípa þarf til samstilltra aðgerða í því skyni að auðvelda aðlögun hælisleitenda og flóttamanna í móttökulandi, með því að bæta ráðningarkjör og félagslega vernd, tryggja símenntun og góða menntun, allt frá leikskóla til framhalds- og háskóla. Takast þarf á við þær áskoranir sem leiða af nýjum tegundum fyrirtækja í stafrænu hagkerfi, þegar kemur að samkeppni, fjárfestingum og skattlagningu. Tryggja þarf öryggi, réttindi og ráðningarskilyrði starfsmanna í hinu stafræna hagkerfi.Höfundar eru forsetar Alþýðusambanda allra Norðurlandanna.
Valdarán í Kirkju sjöunda dags aðventista og tengslin við fyrirhugaðar framkvæmdir í Ölfusi Jón Hjörleifur Stefánsson,Ómar Torfason Skoðun
Dánaraðstoð: Rangfærslur varðandi skrif Læknafélags Íslands Ingrid Kuhlman,Bjarni Jónsson,Sylviane Lecoulte,Steinar Harðarson,Veturliði Þór Stefánsson,Íris Davíðsdóttir Skoðun
Skoðun Valdarán í Kirkju sjöunda dags aðventista og tengslin við fyrirhugaðar framkvæmdir í Ölfusi Jón Hjörleifur Stefánsson,Ómar Torfason skrifar
Skoðun Dánaraðstoð: Rangfærslur varðandi skrif Læknafélags Íslands Ingrid Kuhlman,Bjarni Jónsson,Sylviane Lecoulte,Steinar Harðarson,Veturliði Þór Stefánsson,Íris Davíðsdóttir skrifar
Skoðun Farsælar forvarnir í þágu barna í Reykjavík Guðrún Halla Jónsdóttir,Óskar Dýrmundur Ólafsson skrifar
Valdarán í Kirkju sjöunda dags aðventista og tengslin við fyrirhugaðar framkvæmdir í Ölfusi Jón Hjörleifur Stefánsson,Ómar Torfason Skoðun
Dánaraðstoð: Rangfærslur varðandi skrif Læknafélags Íslands Ingrid Kuhlman,Bjarni Jónsson,Sylviane Lecoulte,Steinar Harðarson,Veturliði Þór Stefánsson,Íris Davíðsdóttir Skoðun