Gagn hugvísinda Eiríkur Smári Sigurðarson skrifar 9. desember 2016 12:20 Heimurinn er að breytast. Sem eru auðvitað engar fréttir – þannig hefur það alltaf verið og mun alltaf verða. Við erum líka stöðugt að breytast, bæði „við“ sem samfélag og „við“ sem einstaklingar. Breytingar munu eiga sér stað hvort sem við viljum eða ekki en hæfileikar okkar til að skilja og hafa áhrif á þessar breytingar eru misgóðir og alls ekki sjálfsagðir. Við þurfum að mennta okkur til að geta tekist á við breytingar og tekið breytingum. Í síðustu viku kom út bókin Áhrif og framtíð hugvísinda (The Impact and Future of Arts and Humanities, Palgrave 2016) eftir þá Benneworth, Guldbrandsen og Hazelkorn. Niðurstaða höfunda er að hugvísindin geri samfélög hæfari til að taka breytingum og að í þessu felist ótvírætt gagn þeirra. Samfélög sem eru hæfari til að taka breytingum eru öflugri samfélög en þau sem eru breytingafælin. Samfélög sem rækta hugvísindi og listir eru hæfari til að taka breytingum en þau sem leggja hugvísindum og listum ekki lið. Þau eru því betri og öflugrin sem samfélög. Sama á við um einstaklinga. Fólk getur augljóslega lært að takast á við lífið með eða án formlegrar menntunar. Hins vegar má spyrja um gæði menntunar með tilliti til hversu góð hún er í að efla hæfileika manna og samfélaga til að takast á við síbreytilegan heim. Maður getur auðveldlega orðið leiksoppur breytinga sem getur síðan leitt til þess að maður fer að berjast gegn breytingum, óháð því hvort þær séu til hins betra eða til hins verra. Menntun og rannsóknir sem auka skilning og þjálfa okkur í að meta breytingar á umhverfi okkar á gagnrýninn hátt gera okkur hæfari til að taka breytingum. Við vitum frekar hvað er að gerast og getum betur haft stjórn á því (en eins og Sjón benti á í vikunni er fólk veikt fyrir stjórnun og þarf að vinna í að láta ekki stjórna sér). Við getum líka orðið afl til breytinga samfélaginu til góða. Páll Skúlason, heimspekingur og háskólarektor, var alla tíð sannfærður um að háskóli án hugvísinda væri merkingarlaus. Háskóli sem ekki ræktaði gagnrýna hugsun stæði ekki undir nafni og þar sem gagnrýnin hugsun lægi nær kjarna hugvísinda en annarra fræðasviða stæði háskóli án hugvísinda ekki undir nafni (sjá t.d. í síðasta verki Páls, Merking og tilgangur, sem kom út að honum látnum árið 2015). Þó gagnrýnin hugsun sé vissulega eitt af aðalsmerkjum hugvísindanna er hæfileikinn til túlkunur ekki síður mikilvægur hluti þeirra – jafnvel mikilvægari en gagnrýnin hugsun. Gagnið sem af þessu hlýst fyrir einstaklinga og samfélög verður seint metið til fjár. Í pólitísku landslagi þar sem peningar virðast eini mælikvarðinn á menntun og rannsóknir eiga rök um gagn hugvísinda sem ekki vísa í auknar ævitekjur eða þjóðarframleiðslu lítinn hljómgrunn. En einmitt þessi staðreynd um pólitískt ástand sýnir nauðsyn öflugra hugvísinda. Tvö dæmi (af mörgum mögulegum) sýna hversu gagnleg íslensk hugvísindi eru í alþjóðlegu samhengi. Jafnréttisskóli Háskóla Sameinuðu þjóðanna er rekinn innan Hugvísindasviðs Háskóla Íslands. Hann hefur þegar útskrifað 68 nemendur úr alþjóðlegu diplómanámi í jafnréttisfræðum á meistarastigi. Nemendurnir eru frá þróunarríkjum eða stríðshrjáðum löndum og fara aftur til síns heimalands með reynslu og þekkingu úr náminu á Íslandi. Þeir snúa til baka með hæfileika til að taka breytingum og til að leiða breytingar. Hjá íslenska gestgjafanum skilja þeir eftir sömu hæfileika. Hitt dæmið er Vigdísarstofnun – alþjóðleg miðstöð tungumála og menningar sem er hluti af stofnunum UNESCO. Vigdísarstofnun hefur að markmiði að stuðla að fjöltyngi til að „auka skilning, samskipti og virðingu milli menningarheima og þjóða“. Stofnunin lítur ekki fyrst og fremst inn á við heldur út í heim og mun leggja sitt fram til að efla skilning milli manna í gegnum öflugar rannsóknir á tungumálum. Hvorug þessi stofnun væri möguleg ef ekki væri fyrir öflugar rannsóknir og kennslu í hugvísindum. Gagn hugvísinda er ótvírætt og ómetanlegt.Þessi grein er liður í greinaskriftaátaki sviðsráðs Hugvísindasviðs Háskóla Íslands. Viltu birta grein á Vísi? Sendu okkur póst. Senda grein Tengdar fréttir „Gangandi orðabækur“ Fyrr á þessu ári dreif ég mig á Framadaga háskólanna, en ég tel mig vera ansi týnda þegar kemur að því að velja mér framtíðarstarf. Þar lærði ég margt um fyrirtæki sem mér hafði áður ekki dottið í hug að væru til. Ég varð þó vör við það að mín menntun var ekki mikils virði í augum flestra fyrirtækjanna. 8. desember 2016 09:40 Framtíð hugvísindanemans Ég er bókmenntafræðingur og mastersnemi í menningarfræði við Háskóla Íslands. Hvað það þýðir virðist enginn vita og ég viðurkenni að efi samfélagsins um nám mitt hefur oftar en einu sinni borað sig inn að beini hjá mér sjálfri. 5. desember 2016 12:44 Upp úr kössunum! Um gildi hugvísinda fyrir heilbrigt mannlíf Hugvísindi eiga um þessar mundir í vök að verjast. Á Íslandi og víða um heim hafa nýfrjálshyggjukerfin sem innleidd hafa verið í menntakerfum og gera kröfu um fjárhagslega sjálfbærni sérhverrar einstakrar einingar grafið undan þeim. 7. desember 2016 10:00 Gerðu það sem gleður þig Alma Ágústdóttir, formaður sviðsráðs Hugvísindasviðs SHÍ, settist niður með Elizu Reid og spjallaði við hana um bakgrunn hennar og mikilvægi þess að láta áhugann ráða í námsvali í háskólanum en ekki atvinnumöguleika. 6. desember 2016 15:23 Mest lesið Halldór 18.05.2024 Halldór Er klassískt frjálslyndi orðið að jaðarskoðun? Kári Allansson Skoðun Ef þú kýst Höllu Tómasdóttur eða Jón Gnarr gætirðu verið að kjósa Katrínu! Ole Anton Bieltvedt Skoðun Halla Hrund eða Katrín? Reynir Böðvarsson Skoðun Forseti Íslands veifaði mér Fjóla Einarsdóttir Skoðun Kynhluthlaust mál, máltilfinning og forsetaframboð Höskuldur Þráinsson Skoðun Ákall til framtíðar: Nám í félagsráðgjöf! Steinunn Bergmann Skoðun Til áréttingar Kári Stefánsson Skoðun Formaður húsfélagsins Guðmundur Andri Thorsson Skoðun Lexía lærð á hálfum degi Stefanía Arnardóttir Skoðun Skoðun Skoðun Halla Hrund eða Katrín? Reynir Böðvarsson skrifar Skoðun Til áréttingar Kári Stefánsson skrifar Skoðun Kynhluthlaust mál, máltilfinning og forsetaframboð Höskuldur Þráinsson skrifar Skoðun Er klassískt frjálslyndi orðið að jaðarskoðun? Kári Allansson skrifar Skoðun Forseti Íslands veifaði mér Fjóla Einarsdóttir skrifar Skoðun Ákall til framtíðar: Nám í félagsráðgjöf! Steinunn Bergmann skrifar Skoðun Lexía lærð á hálfum degi Stefanía Arnardóttir skrifar Skoðun Ég kýs Helgu Þórisdóttur Gerður Rún Guðlaugsdóttir skrifar Skoðun Yfirborðskenndur stríðsáróður og McCarthýismi hjá háskólaprófessor Tjörvi Schiöth skrifar Skoðun Formaður húsfélagsins Guðmundur Andri Thorsson skrifar Skoðun Opið bréf til landsliðsmanna Íslands í blaki Guðbergur Egill Eyjólfsson skrifar Skoðun Ef þú kýst Höllu Tómasdóttur eða Jón Gnarr gætirðu verið að kjósa Katrínu! Ole Anton Bieltvedt skrifar Skoðun Kosningum frestað Ása Berglind Hjálmarsdóttir,Hrönn Guðmundsdóttir skrifar Skoðun Mesti stjórnmálamaðurinn? Hjörtur J. Guðmundsson skrifar Skoðun Birni Bjarnasyni svarað Arnar Þór Jónsson skrifar Skoðun Því miður ekkert annað í stöðunni en að fresta atkvæðagreiðslu um verkefni Heidelberg Gestur Þór Kristjánsson,Erla Sif Markúsdóttir,Sigurbjörg Jenný Jónsdóttir,Grétar Ingi Erlendsson skrifar Skoðun Baldur Þórhallsson er vitur og vís Bryndís Friðgeirsdóttir skrifar Skoðun Kjósum Katrínu Kjartan Ragnarsson skrifar Skoðun Neikvæð áhrif þess að útiloka forsetaframbjóðendur frá kappræðum strax komin í ljós Ástþór Magnússon skrifar Skoðun Nýtt sveitarfélag Halla Signý Kristjánsdóttir skrifar Skoðun Stafrænn ójöfnuður á upplýsingaöld Stella Samúelsdóttir,Alma Ýr Ingólfsdóttir skrifar Skoðun Varfærnisleg fagnaðarlæti Berglind Sunna Bragadóttir skrifar Skoðun „Ég skal baka fyrir Gunnar en ég kýs Kristján“ Páll Magnússon skrifar Skoðun Daðrað við sölu Björn Sævar Einarsson skrifar Skoðun Rannsóknir á söfnum skapa dýrmæta þekkingu Arndís Bergsdóttr skrifar Skoðun Sagan sem verður að segja Drífa Snædal skrifar Skoðun Nýsköpun innviða Jóhanna Ýr Jóhannsdóttir skrifar Skoðun Fjöldi fyrirtækja hætta með Rapyd Oddný Björg Rafnsdóttir skrifar Skoðun Forsetaframbjóðendur undir áhrifum Kremlverja? Bjarni Már Magnússon skrifar Skoðun Bréf frá móður Berglind Fríða Viggósdóttir skrifar Sjá meira
Heimurinn er að breytast. Sem eru auðvitað engar fréttir – þannig hefur það alltaf verið og mun alltaf verða. Við erum líka stöðugt að breytast, bæði „við“ sem samfélag og „við“ sem einstaklingar. Breytingar munu eiga sér stað hvort sem við viljum eða ekki en hæfileikar okkar til að skilja og hafa áhrif á þessar breytingar eru misgóðir og alls ekki sjálfsagðir. Við þurfum að mennta okkur til að geta tekist á við breytingar og tekið breytingum. Í síðustu viku kom út bókin Áhrif og framtíð hugvísinda (The Impact and Future of Arts and Humanities, Palgrave 2016) eftir þá Benneworth, Guldbrandsen og Hazelkorn. Niðurstaða höfunda er að hugvísindin geri samfélög hæfari til að taka breytingum og að í þessu felist ótvírætt gagn þeirra. Samfélög sem eru hæfari til að taka breytingum eru öflugri samfélög en þau sem eru breytingafælin. Samfélög sem rækta hugvísindi og listir eru hæfari til að taka breytingum en þau sem leggja hugvísindum og listum ekki lið. Þau eru því betri og öflugrin sem samfélög. Sama á við um einstaklinga. Fólk getur augljóslega lært að takast á við lífið með eða án formlegrar menntunar. Hins vegar má spyrja um gæði menntunar með tilliti til hversu góð hún er í að efla hæfileika manna og samfélaga til að takast á við síbreytilegan heim. Maður getur auðveldlega orðið leiksoppur breytinga sem getur síðan leitt til þess að maður fer að berjast gegn breytingum, óháð því hvort þær séu til hins betra eða til hins verra. Menntun og rannsóknir sem auka skilning og þjálfa okkur í að meta breytingar á umhverfi okkar á gagnrýninn hátt gera okkur hæfari til að taka breytingum. Við vitum frekar hvað er að gerast og getum betur haft stjórn á því (en eins og Sjón benti á í vikunni er fólk veikt fyrir stjórnun og þarf að vinna í að láta ekki stjórna sér). Við getum líka orðið afl til breytinga samfélaginu til góða. Páll Skúlason, heimspekingur og háskólarektor, var alla tíð sannfærður um að háskóli án hugvísinda væri merkingarlaus. Háskóli sem ekki ræktaði gagnrýna hugsun stæði ekki undir nafni og þar sem gagnrýnin hugsun lægi nær kjarna hugvísinda en annarra fræðasviða stæði háskóli án hugvísinda ekki undir nafni (sjá t.d. í síðasta verki Páls, Merking og tilgangur, sem kom út að honum látnum árið 2015). Þó gagnrýnin hugsun sé vissulega eitt af aðalsmerkjum hugvísindanna er hæfileikinn til túlkunur ekki síður mikilvægur hluti þeirra – jafnvel mikilvægari en gagnrýnin hugsun. Gagnið sem af þessu hlýst fyrir einstaklinga og samfélög verður seint metið til fjár. Í pólitísku landslagi þar sem peningar virðast eini mælikvarðinn á menntun og rannsóknir eiga rök um gagn hugvísinda sem ekki vísa í auknar ævitekjur eða þjóðarframleiðslu lítinn hljómgrunn. En einmitt þessi staðreynd um pólitískt ástand sýnir nauðsyn öflugra hugvísinda. Tvö dæmi (af mörgum mögulegum) sýna hversu gagnleg íslensk hugvísindi eru í alþjóðlegu samhengi. Jafnréttisskóli Háskóla Sameinuðu þjóðanna er rekinn innan Hugvísindasviðs Háskóla Íslands. Hann hefur þegar útskrifað 68 nemendur úr alþjóðlegu diplómanámi í jafnréttisfræðum á meistarastigi. Nemendurnir eru frá þróunarríkjum eða stríðshrjáðum löndum og fara aftur til síns heimalands með reynslu og þekkingu úr náminu á Íslandi. Þeir snúa til baka með hæfileika til að taka breytingum og til að leiða breytingar. Hjá íslenska gestgjafanum skilja þeir eftir sömu hæfileika. Hitt dæmið er Vigdísarstofnun – alþjóðleg miðstöð tungumála og menningar sem er hluti af stofnunum UNESCO. Vigdísarstofnun hefur að markmiði að stuðla að fjöltyngi til að „auka skilning, samskipti og virðingu milli menningarheima og þjóða“. Stofnunin lítur ekki fyrst og fremst inn á við heldur út í heim og mun leggja sitt fram til að efla skilning milli manna í gegnum öflugar rannsóknir á tungumálum. Hvorug þessi stofnun væri möguleg ef ekki væri fyrir öflugar rannsóknir og kennslu í hugvísindum. Gagn hugvísinda er ótvírætt og ómetanlegt.Þessi grein er liður í greinaskriftaátaki sviðsráðs Hugvísindasviðs Háskóla Íslands.
„Gangandi orðabækur“ Fyrr á þessu ári dreif ég mig á Framadaga háskólanna, en ég tel mig vera ansi týnda þegar kemur að því að velja mér framtíðarstarf. Þar lærði ég margt um fyrirtæki sem mér hafði áður ekki dottið í hug að væru til. Ég varð þó vör við það að mín menntun var ekki mikils virði í augum flestra fyrirtækjanna. 8. desember 2016 09:40
Framtíð hugvísindanemans Ég er bókmenntafræðingur og mastersnemi í menningarfræði við Háskóla Íslands. Hvað það þýðir virðist enginn vita og ég viðurkenni að efi samfélagsins um nám mitt hefur oftar en einu sinni borað sig inn að beini hjá mér sjálfri. 5. desember 2016 12:44
Upp úr kössunum! Um gildi hugvísinda fyrir heilbrigt mannlíf Hugvísindi eiga um þessar mundir í vök að verjast. Á Íslandi og víða um heim hafa nýfrjálshyggjukerfin sem innleidd hafa verið í menntakerfum og gera kröfu um fjárhagslega sjálfbærni sérhverrar einstakrar einingar grafið undan þeim. 7. desember 2016 10:00
Gerðu það sem gleður þig Alma Ágústdóttir, formaður sviðsráðs Hugvísindasviðs SHÍ, settist niður með Elizu Reid og spjallaði við hana um bakgrunn hennar og mikilvægi þess að láta áhugann ráða í námsvali í háskólanum en ekki atvinnumöguleika. 6. desember 2016 15:23
Ef þú kýst Höllu Tómasdóttur eða Jón Gnarr gætirðu verið að kjósa Katrínu! Ole Anton Bieltvedt Skoðun
Skoðun Yfirborðskenndur stríðsáróður og McCarthýismi hjá háskólaprófessor Tjörvi Schiöth skrifar
Skoðun Ef þú kýst Höllu Tómasdóttur eða Jón Gnarr gætirðu verið að kjósa Katrínu! Ole Anton Bieltvedt skrifar
Skoðun Því miður ekkert annað í stöðunni en að fresta atkvæðagreiðslu um verkefni Heidelberg Gestur Þór Kristjánsson,Erla Sif Markúsdóttir,Sigurbjörg Jenný Jónsdóttir,Grétar Ingi Erlendsson skrifar
Skoðun Neikvæð áhrif þess að útiloka forsetaframbjóðendur frá kappræðum strax komin í ljós Ástþór Magnússon skrifar
Ef þú kýst Höllu Tómasdóttur eða Jón Gnarr gætirðu verið að kjósa Katrínu! Ole Anton Bieltvedt Skoðun