Hvítabirnir og Umhverfisstofnun. Er nafnbreytingar þörf? Birgir Guðjónsson skrifar 15. september 2016 07:00 Enn hefur friðað dýr verið drepið á Íslandi án nokkurrar viðleitni til að forðast dráp. Friðun hvítabjarna var nánast það eina sem Bandaríkjamenn og Rússar komu sér saman um í miðju kalda stríðsins. Síðar bættust Kanada, Grænland/Danmörk og Noregur í hóp þeirra landa sem telja þörf á vernd og funda reglulega um stöðu þessara mála. Skipulagða skilgreiningu og verndun dýrategunda í útrýmingarhættu má rekja til CITES samningsins frá 1973 í Washington DC í Bandaríkjunum, sem Ísland er aðili að (þegar hentar!). Á umhverfisráðstefnu Sameinuðu þjóðanna fyrir nokkrum árum í Kaupmannahöfn var hvítabjörninn talinn í slíkri hættu að hann var gerður að einkennistákni ráðstefnunnar með styttu úr ís og urðu fulltrúar Íslands að ganga fram hjá. Á vefsíðu Umhverfisstofnunar um kynningu á CITES-samningnum um villt dýr í útrýmingarhættu er mynd af HVÍTABIRNI og hans getið í viðauka reglugerðar. Fyrsta setningin er eftirfarandi: Nær allar hættur sem steðja að hvítabirninum eru af mannavöldum. Hættan á Íslandi er Umhverfisstofnun. Áhugi minn á hvítabjörnum vaknaði við dvöl sem læknir í Meistaravík á Grænlandi sumarið 1962. Þangað komu Inúítar frá Scoresby-sundi með bjarnarhún sem varð eftir í námuþorpinu. Þetta var lítil birna sem kölluð var Hansína og varð að gæludýri okkar þorpsbúa. Hún var sem hvolpur og þótti gaman að leika sér með bolta og synda í læknum. Hansína var síðar flutt í dýragarðinn í Kaupmannahöfn og varð þar augnayndi gesta. Fljótlega eftir heimkomu mína frá Bandaríkjunum árið 1974 eftir nokkurra ára námsdvöl var drepinn hvítabjörn á Íslandi og undraðist ég þá almenn viðhorf. Virtist litið á þetta tignarlega dýr sem hættulegt meindýr. Þetta stangaðist mjög á við þau viðhorf sem fjölskyldan hafði kynnst í þjóð- og ríkisgörðum Bandaríkjanna þar sem oft hafði verið dvalið í helgar- og sumarleyfum. Þar voru birnir fangaðir sem gerðust ágengir, fluttir burtu og afar sjaldan fargað. Þetta er einnig gert í Churchill í Kanada þar sem nálægð hvítabjarna við mannabyggð er hvað mest. Ég taldi að þetta ætti einnig að vera kleift hér þó þekkingu hafi skort. Kynnti ég það sem ég taldi vera nútíma- og alþjóðleg sjónarmið í grein í Mbl. í maí 1974 og mæltist til þess að Íslendingar reyndu að forðast óþarfa dráp á þessum tignarlegu dýrum, heldur fanga þau og koma aftur til heimkynna sinna eða í dýragarða. Í einfeldni minni hélt ég eins og Guðmundur söng að: „Hraustir menn, finnast hér á landi enn,“ og tókst með tengingum bæði til Meistaravíkur/Danmerkur og Þjóðgarða Bandaríkjanna að afla upplýsinga og töldu viðmælendur að slíkt ætti að vera mögulegt hér sem annars staðar. 42 árum, 10 greinum og 10 dauðum björnum síðar hafa „hraustir menn“ enn ekki fundist, aðeins embættismenn sem leggja til dráp og „vísindamenn“ sem fagna hverju hræi og kryfja og segja frá með stolti að þau séu eins og fyrri dýr. Umhverfisstofnum hefur aldrei reynt með skipulögðum undirbúningi að bjarga dýri sem hingað hefur hrakist og haldið því fram m.a. að: a) hvítabirnir séu ekki í útrýmingarhættu. Það eru ekki margir svo hugrakkir (eða kannski fávísir) að ganga gegn sameiginlegum skoðunum Rússa og Bandaríkjanna. b) dýrin séu stórhættuleg óargadýr og mannætur, jú, þau átu nokkra Íslendinga fyrir um 500 árum. c) ítarlega hafi verið ráðgast við alla fræðimenn, (nema kannski þá sem best þekktu til og höfðu áhuga). d) að það sé of dýrt. Slíkt hlýtur að vera afstætt, þegar heimshornaflakkandi ungur rostungur er fluttur heim með flugi og síðan með varðskipi til Grænlands (voru grænlensk stjórnvöld spurð um leyfi?). Þyrlur Landhelgisgæslunnar eru óspart notaðar til að finna birni til tortímingar. Ég vil gjarnan upplýsa að lifandi birnir eru ekkert þyngri dauðir. Hvítabirnir eru með vinsælustu dýrum í dýragörðum um allan heim og sagt frá fæðingu húna. Dýragarðurinn í Kaupmannahöfn tilkynnti fyrir nokkrum árum að þar ætti að gera endurbætur á aðstöðu hvítabjarna sem mundu kosta 150 milljónir danskra króna. Frægasti einstakur björn seinni ára var Knútur heitinn í Berlín sem varð að alheimssjónvarpsstjörnu að leik við gæslumann sinn. Knút átti ég þess kost að heimsækja meðan hans naut við. Hann var uppáhald Berlínarbúa meðan hann lifði. Lát hans var fréttaefni í fjölmiðlun, einnig íslenskum. Við dvalarstað Knúts var áberandi vel pússað látúnsskilti sem á stóð: Umhverfisráðuneyti Þýskalands er sérstakur verndari Knúts. Dráp eins hvítabjarnar mun að sjálfsögðu ekki gera út af við stofninn né rýra frekar álit umheimsins á dýraviðhorfum Íslendinga, en hversu lengi ætlar Ísland að vera eina landið í heiminum sem kerfisbundið drepur hvítabirni?Þessi grein birtist upphaflega í Fréttablaðinu. Viltu birta grein á Vísi? Sendu okkur póst. Senda grein Mest lesið Er soja að eyðileggja íslenska karlmennsku? Dögg Guðmundsdóttir,Guðrún Nanna Egilsdóttir Skoðun Ótímabundin leyfi, ótímabundið náttúruníð Elvar Örn Friðriksson Skoðun Katrín og Gunnar? Hjörtur J. Guðmundsson Skoðun Breiðholt brennur Eðvarð Hilmarsson Skoðun Er þetta í alvöru verðlaunaefni? Snorri Másson Skoðun Biskup í tengslum Guðrún Karls Helgudóttir Skoðun Er stóraukin lýðræðisþátttaka ekki verðlaunaefni? Einar Freyr Elínarson Skoðun Það vantar vanan og áreiðanlegan mann í verkið Haraldur Ólafsson Skoðun Saman gegn ríkisofbeldi Vilhjálmur Yngvi Hjálmarsson,Örlygur Steinar Arnaldsson,Sigurhjörtur Pálmason,Simon Valentin Hirt,Kristbjörg Arna E. Þorvaldsdóttir,Ari Logn,Margrét Rut Eddudóttir Skoðun Dýravelferðarmartröð af áður óþekktri stærð Benedikta Guðrún Svavarsdóttir Skoðun Skoðun Skoðun Katrín og Gunnar? Hjörtur J. Guðmundsson skrifar Skoðun Ótímabundin leyfi, ótímabundið náttúruníð Elvar Örn Friðriksson skrifar Skoðun Er soja að eyðileggja íslenska karlmennsku? Dögg Guðmundsdóttir,Guðrún Nanna Egilsdóttir skrifar Skoðun Er stóraukin lýðræðisþátttaka ekki verðlaunaefni? Einar Freyr Elínarson skrifar Skoðun Árangur gegn verðbólgu Þórdís Kolbrún R. Gylfadóttir skrifar Skoðun Saman gegn ríkisofbeldi Vilhjálmur Yngvi Hjálmarsson,Örlygur Steinar Arnaldsson,Sigurhjörtur Pálmason,Simon Valentin Hirt,Kristbjörg Arna E. Þorvaldsdóttir,Ari Logn,Margrét Rut Eddudóttir skrifar Skoðun Hvar er híbýlaauður? Anna María Bogadóttir skrifar Skoðun Áhugaverðir tímar kalla á áhugaverðan forseta Cody Alexander Skahan skrifar Skoðun Biskup í tengslum Guðrún Karls Helgudóttir skrifar Skoðun Guðrún biskup – til heilla fyrir okkur öll! Arndís Steinþórsdóttir,Glóey Helgudótir Finnsdóttir skrifar Skoðun Dýravelferðarmartröð af áður óþekktri stærð Benedikta Guðrún Svavarsdóttir skrifar Skoðun Uppskera að vori Lilja Dögg Alfreðsdóttir skrifar Skoðun Er menning stórmál? Ingibjörg Ösp Stefánsdóttir skrifar Skoðun Það vantar vanan og áreiðanlegan mann í verkið Haraldur Ólafsson skrifar Skoðun Leikskólamál eru forgangsmál Hólmfríður Jennýjar Árnadóttir,Álfhildur Leifsdóttir skrifar Skoðun Himinhátt innanlandsflug Ingibjörg Isaksen skrifar Skoðun Hefur allt sem þarf Vilborg Gunnarsdóttir skrifar Skoðun Af hverju að gera rekstraráætlun? Karl Sólnes Jónsson skrifar Skoðun Norskur skammtímagróði Gunnlaugur Stefánsson skrifar Skoðun Æpandi vanþekking Hjálmar Jónsson skrifar Skoðun Mannréttindi sama hvað Arndís Anna Kristínardóttir Gunnarsdóttir skrifar Skoðun Helga Þórisdóttir og fjöregg íslenskrar þjóðar Páll Torfi Önundarson skrifar Skoðun Er þetta í alvöru verðlaunaefni? Snorri Másson skrifar Skoðun Ótímabundin ráðgjöf til ríkisstjórnar Snæbjörn Brynjarsson skrifar Skoðun Lykillinn að orkuskiptunum er úr áli Guðríður Eldey Arnardóttir skrifar Skoðun Valdarán í Kirkju sjöunda dags aðventista og tengslin við fyrirhugaðar framkvæmdir í Ölfusi Jón Hjörleifur Stefánsson,Ómar Torfason skrifar Skoðun „Vitum ekkert hvað við erum að gera“ Hjörtur J. Guðmundsson skrifar Skoðun Nýtt örorkukerfi – verra þeirra réttlæti Marinó G. Njálsson skrifar Skoðun Dánaraðstoð: Rangfærslur varðandi skrif Læknafélags Íslands Ingrid Kuhlman,Bjarni Jónsson,Sylviane Lecoulte,Steinar Harðarson,Veturliði Þór Stefánsson,Íris Davíðsdóttir skrifar Skoðun Þurfum við að koma Íslandi aftur á rétta braut? Diljá Mist Einarsdóttir skrifar Sjá meira
Enn hefur friðað dýr verið drepið á Íslandi án nokkurrar viðleitni til að forðast dráp. Friðun hvítabjarna var nánast það eina sem Bandaríkjamenn og Rússar komu sér saman um í miðju kalda stríðsins. Síðar bættust Kanada, Grænland/Danmörk og Noregur í hóp þeirra landa sem telja þörf á vernd og funda reglulega um stöðu þessara mála. Skipulagða skilgreiningu og verndun dýrategunda í útrýmingarhættu má rekja til CITES samningsins frá 1973 í Washington DC í Bandaríkjunum, sem Ísland er aðili að (þegar hentar!). Á umhverfisráðstefnu Sameinuðu þjóðanna fyrir nokkrum árum í Kaupmannahöfn var hvítabjörninn talinn í slíkri hættu að hann var gerður að einkennistákni ráðstefnunnar með styttu úr ís og urðu fulltrúar Íslands að ganga fram hjá. Á vefsíðu Umhverfisstofnunar um kynningu á CITES-samningnum um villt dýr í útrýmingarhættu er mynd af HVÍTABIRNI og hans getið í viðauka reglugerðar. Fyrsta setningin er eftirfarandi: Nær allar hættur sem steðja að hvítabirninum eru af mannavöldum. Hættan á Íslandi er Umhverfisstofnun. Áhugi minn á hvítabjörnum vaknaði við dvöl sem læknir í Meistaravík á Grænlandi sumarið 1962. Þangað komu Inúítar frá Scoresby-sundi með bjarnarhún sem varð eftir í námuþorpinu. Þetta var lítil birna sem kölluð var Hansína og varð að gæludýri okkar þorpsbúa. Hún var sem hvolpur og þótti gaman að leika sér með bolta og synda í læknum. Hansína var síðar flutt í dýragarðinn í Kaupmannahöfn og varð þar augnayndi gesta. Fljótlega eftir heimkomu mína frá Bandaríkjunum árið 1974 eftir nokkurra ára námsdvöl var drepinn hvítabjörn á Íslandi og undraðist ég þá almenn viðhorf. Virtist litið á þetta tignarlega dýr sem hættulegt meindýr. Þetta stangaðist mjög á við þau viðhorf sem fjölskyldan hafði kynnst í þjóð- og ríkisgörðum Bandaríkjanna þar sem oft hafði verið dvalið í helgar- og sumarleyfum. Þar voru birnir fangaðir sem gerðust ágengir, fluttir burtu og afar sjaldan fargað. Þetta er einnig gert í Churchill í Kanada þar sem nálægð hvítabjarna við mannabyggð er hvað mest. Ég taldi að þetta ætti einnig að vera kleift hér þó þekkingu hafi skort. Kynnti ég það sem ég taldi vera nútíma- og alþjóðleg sjónarmið í grein í Mbl. í maí 1974 og mæltist til þess að Íslendingar reyndu að forðast óþarfa dráp á þessum tignarlegu dýrum, heldur fanga þau og koma aftur til heimkynna sinna eða í dýragarða. Í einfeldni minni hélt ég eins og Guðmundur söng að: „Hraustir menn, finnast hér á landi enn,“ og tókst með tengingum bæði til Meistaravíkur/Danmerkur og Þjóðgarða Bandaríkjanna að afla upplýsinga og töldu viðmælendur að slíkt ætti að vera mögulegt hér sem annars staðar. 42 árum, 10 greinum og 10 dauðum björnum síðar hafa „hraustir menn“ enn ekki fundist, aðeins embættismenn sem leggja til dráp og „vísindamenn“ sem fagna hverju hræi og kryfja og segja frá með stolti að þau séu eins og fyrri dýr. Umhverfisstofnum hefur aldrei reynt með skipulögðum undirbúningi að bjarga dýri sem hingað hefur hrakist og haldið því fram m.a. að: a) hvítabirnir séu ekki í útrýmingarhættu. Það eru ekki margir svo hugrakkir (eða kannski fávísir) að ganga gegn sameiginlegum skoðunum Rússa og Bandaríkjanna. b) dýrin séu stórhættuleg óargadýr og mannætur, jú, þau átu nokkra Íslendinga fyrir um 500 árum. c) ítarlega hafi verið ráðgast við alla fræðimenn, (nema kannski þá sem best þekktu til og höfðu áhuga). d) að það sé of dýrt. Slíkt hlýtur að vera afstætt, þegar heimshornaflakkandi ungur rostungur er fluttur heim með flugi og síðan með varðskipi til Grænlands (voru grænlensk stjórnvöld spurð um leyfi?). Þyrlur Landhelgisgæslunnar eru óspart notaðar til að finna birni til tortímingar. Ég vil gjarnan upplýsa að lifandi birnir eru ekkert þyngri dauðir. Hvítabirnir eru með vinsælustu dýrum í dýragörðum um allan heim og sagt frá fæðingu húna. Dýragarðurinn í Kaupmannahöfn tilkynnti fyrir nokkrum árum að þar ætti að gera endurbætur á aðstöðu hvítabjarna sem mundu kosta 150 milljónir danskra króna. Frægasti einstakur björn seinni ára var Knútur heitinn í Berlín sem varð að alheimssjónvarpsstjörnu að leik við gæslumann sinn. Knút átti ég þess kost að heimsækja meðan hans naut við. Hann var uppáhald Berlínarbúa meðan hann lifði. Lát hans var fréttaefni í fjölmiðlun, einnig íslenskum. Við dvalarstað Knúts var áberandi vel pússað látúnsskilti sem á stóð: Umhverfisráðuneyti Þýskalands er sérstakur verndari Knúts. Dráp eins hvítabjarnar mun að sjálfsögðu ekki gera út af við stofninn né rýra frekar álit umheimsins á dýraviðhorfum Íslendinga, en hversu lengi ætlar Ísland að vera eina landið í heiminum sem kerfisbundið drepur hvítabirni?Þessi grein birtist upphaflega í Fréttablaðinu.
Saman gegn ríkisofbeldi Vilhjálmur Yngvi Hjálmarsson,Örlygur Steinar Arnaldsson,Sigurhjörtur Pálmason,Simon Valentin Hirt,Kristbjörg Arna E. Þorvaldsdóttir,Ari Logn,Margrét Rut Eddudóttir Skoðun
Skoðun Er soja að eyðileggja íslenska karlmennsku? Dögg Guðmundsdóttir,Guðrún Nanna Egilsdóttir skrifar
Skoðun Saman gegn ríkisofbeldi Vilhjálmur Yngvi Hjálmarsson,Örlygur Steinar Arnaldsson,Sigurhjörtur Pálmason,Simon Valentin Hirt,Kristbjörg Arna E. Þorvaldsdóttir,Ari Logn,Margrét Rut Eddudóttir skrifar
Skoðun Guðrún biskup – til heilla fyrir okkur öll! Arndís Steinþórsdóttir,Glóey Helgudótir Finnsdóttir skrifar
Skoðun Valdarán í Kirkju sjöunda dags aðventista og tengslin við fyrirhugaðar framkvæmdir í Ölfusi Jón Hjörleifur Stefánsson,Ómar Torfason skrifar
Skoðun Dánaraðstoð: Rangfærslur varðandi skrif Læknafélags Íslands Ingrid Kuhlman,Bjarni Jónsson,Sylviane Lecoulte,Steinar Harðarson,Veturliði Þór Stefánsson,Íris Davíðsdóttir skrifar
Saman gegn ríkisofbeldi Vilhjálmur Yngvi Hjálmarsson,Örlygur Steinar Arnaldsson,Sigurhjörtur Pálmason,Simon Valentin Hirt,Kristbjörg Arna E. Þorvaldsdóttir,Ari Logn,Margrét Rut Eddudóttir Skoðun