Leysa þarf aflandsmál áður en útgönguskattur er settur Kolbeinn Óttarsson Proppé skrifar 6. maí 2015 14:15 Hagfræðingarnir Ásgeir Jónsson og Hersir Sigurgeirsson. Vísir/Vilhelm Útgönguskattur kemur varla til greina sem tæki til að losa fjármagnshöftin fyrr en aflandskrónuvandinn hefur veruð leystur og útgreiðslur úr slitabúum lokið, að mati hagfræðinganna Ásgeirs Jónssonar og Hersis Sigurgeirssonar. Nú stendur yfir blaðamannafundur þar sem þeir kynna skýrslu sem þeir unnu fyrir slitastjórn Glitnis. Í skýrslunni segir að hefðbundinn útgönguskattur geti verið gagnlegur sem hluti af svipaðri áætlun um losun fjármagnshafta og gert var í Malasíu á árunum 1998-2001. Einn og sér dugi hann þó skammt vegna umfangs aflandskrónuvandans. „Vegna smæðar gjaldeyrisforða Seðlabankans þyrfti skatturinn að vera mjög hár, sem skapar lítinn hvata fyrir fjárfesta að fara út með krónueignir sínar. Hafa þarf í huga að það eru ávallt tvær leiðir fyrir erlenda fjárfesta til þess að skipta krónueignum í gjaldeyri: Önnur er sú að kaupa gjaldeyri á íslenskum gjaldeyrismarkaði en hin er að eiga bein viðskipti við annan erlendan fjárfesti og færa þannig eignarhaldið án viðkomu á gjaldeyrismarkaðnum,“ segir í skýrslunni. Skýrsluhöfundar benda einnig á að álagning slíks skatts sé þó aðeins annað form hafta, þar sem færslugjöld leysi bein bönn af hólmi. Þó sé skattheimta ætíð mun skilvirkara og sveigjanlegra tæki til að beita við losun haftanna.Málaferli sem gætu ónýtt Icesave-árangur Ásgeir og Hersir telja að stöðugleikaskattar geti orðið eitt af tækjunum til að bregðast við færsluvandanum, en með honum er átt við þann vanda sem fylgir því að flytja mikil verðmæti frá einu myntsvæði til annars í gegnum fjármagsjöfnuð, án þess að gengisskráning fari á skjön við eðlilegt jafnvægi í utanríkisviðskiptum. Það sé hins vegar mun flóknara mál hvernig slík skattheimta yrði framkvæmd í raun og veru. Þrennt gæti orkað tvímælis, eins og segir í skýrslunni: „1. Hvort unnt sé að beita skattlagningu með svo sértækum hætti. Reglan er sú að skattlagning er almenn aðgerð og færa þarf mjög góð rök til þess að skapa tilefni til þess að beita henni sem sértæku tæki, líkt og á eignir slitabúanna. 2. Ef slíkt sértækt tilefni er fyrir hendi, þá verður að varast að seilast lengra í eignaupptöku í krafti skattheimtu en það tilefni nákvæmlega leyfir. Til að mynda er álitamál hve mikið af krónueignum þarf að haldleggja og hvort slitabúunum sé gefið færi á því að koma innlendum eignum í verð fyrir gjaldeyri. 3. Slík skattlagning hlýtur alltaf að vera þrautaráð sem gripið er til þegar aðrar minna íþyngjandi leiðir hafa áður verið reyndar til hins ítrasta, s.s. gerð nauðasamnings er uppfylli þau fimm færsluvandaskilyrði sem áður eru talin. Í þessu samhengi er gjarnan vísað til meðalhófsreglu.“ Slíkur skattur á slitabúin mundi þó alltaf fela í sér lagalega áhættu fyrir ríkissjóð. Með hönum sé farið inn á ókannaðar lendur í skattlagningu „og slík ferðalög á áður óþekkta staði hljóta ávallt að fela í sér áhættu og mögulega bótaskyldu fyrir ríkissjóð er gæti ónýtt sigurinn í Icesave-málinu, eða að minnsta kosti valdið töfum á að fá skattinn greiddan. Loks gæti téður skattur einnig haft verulega íþyngjandi áhrif á innlenda aðila.“Seðlabankinn skapaði gríðarlegan vanda Peningamagn í umferð á Íslandi fjórfaldaðist á árunum 2003-2008. Sú staða myndaðist með peningaprentun í bólunni í aðdraganda hrunsins. Skýrsluhöfundar segja peningaprentunina eiga sér tvær rætur. Í fyrsta lagi lækkun bindiskyldunnar árið 2003, sem leiddi til tvöföldunar peningamagns á þremur árum og í öðru lagi lánum Seðlabanka Íslands til bankanna með veðum í ástarbréfunum svokölluðu. Þau voru veitt á árunum 2007-2008, en þá tvöfaldaðist peningamagn í umferð enn á ný. Óróleikar á alþjóðafjármálamörkuðum sem hófust um mitt ár 2007 leiddu til gríðarlegrar eftirspurnar eftir lausafé. Innlendir fjárfestar leituðust þá eftir því að innleysa margfalda hækkun á eignavirði sínu, árin á undan, og koma andvirðinu fyrir sem innistæðum. Þessu svöruðu bankarnir með lánum úr Seðlabankanum. „Þau lán voru meðal annars nýtt til þess að fjármagna hlutabréfakaup ýmissa eignarhaldsfélaga á eigin bréfum bankanna – sem raunverulega fólu í sér að almennum fjárfestum var afhent lausafé í stað hlutabréfa. Þannig var loftbóluhagnaði á hlutabréfamarkaði umbreytt í innstæður sem síðan varð borgið með ríkisábyrgð og neyðarlögum og eftir situr gríðarmikið peningamagn í umferð.“ Þó aðgerðir Seðlabankans hafi í sjálfu sér ekki verið frábrugðnar aðgerðum annarra seðlabanka á sama tíma, að mati skýrsluhöfunda, hafði peningaprentunin gríðarleg áhrif hér á landi, vegna þess hve Ísland er lítið opið hagkerfi. Fjórfjöldun peningamagns á nokkrum árum hlaut því að koma fram með miklu útflæði á fjármagnsjöfnuði og „þá sérstaklega þegar íslenskir eignamarkaðir hættu að skila undur-arðsemi er bólan sprakk.“ Mest lesið Dagar Workplace eru taldir Viðskipti erlent Forstjóri Play íhugar að fljúga frekar til Íslands en frá Viðskipti innlent Base parking gjaldþrota Viðskipti innlent Snillingur í útlöndum: „Þegar vinirnir keyptu sér nammi keypti ég mér diskókúlur“ Atvinnulíf Rauf sátt vegna Max-málsins og gæti átt yfir höfði sér refsimál Viðskipti erlent Starfsfólk fær 150 milljónir í hlutabréfum Viðskipti innlent Ætlar að gera Grillhúsið að heitasta staðnum í Borgarnesi Viðskipti innlent Þjónusturof hjá alþjóðlegum birgja Viðskipti innlent Eigendur TGI Fridays kaupa Grillhúsið Viðskipti innlent Magnús eignast Latabæ á nýjan leik Viðskipti innlent Fleiri fréttir Forstjóri Play íhugar að fljúga frekar til Íslands en frá Base parking gjaldþrota Endurkjörinn formaður og fimm koma ný inn í stjórn Þjónusturof hjá alþjóðlegum birgja Samkaup, Heimkaup og Orkan hefja samrunaviðræður Stefna á opnun fyrsta skammtíma raforkumarkaðarins á næsta ári Bein útsending frá Nýsköpunarviku Sparisjóður hagnaðist um 205 milljónir króna Starfsfólk fær 150 milljónir í hlutabréfum Magnús eignast Latabæ á nýjan leik Ráðin framkvæmdastjóri Rue de Net Almennt útboð Íslandshótela hefst á morgun Ætlar að gera Grillhúsið að heitasta staðnum í Borgarnesi Landsvirkjun selur í fyrsta skipti í raforkukauphöll Ráðin forstöðukona Nýrra orkukosta Eigendur TGI Fridays kaupa Grillhúsið Freyr ráðinn til Eflingar Tilnefndur sem besti leikur fyrir snjalltæki á Norðurlöndum MAST olli Brúneggjum tjóni en RÚV sýknað Tilboðið afturkallað og Eik öðlast frelsi til athafna á ný Brottfarirnar í apríl nokkuð færri en á síðasta ári Engin hópuppsögn í apríl Fer frá Deloitte til Góðra samskipta Mun stýra tæknisviði Carbfix Íslendingar þurfi að gæta hófs í vexti efnahagslífsins Hagnaðist um tæpa ellefu milljarða þrátt slæman búskap Miklar verðbólguvæntingar halda vöxtunum uppi Gera þrjátíu til fjörutíu kaupsamninga á hverjum degi Áhorf á Eurovision hríðfellur Aukið atvinnuleysi Sjá meira
Útgönguskattur kemur varla til greina sem tæki til að losa fjármagnshöftin fyrr en aflandskrónuvandinn hefur veruð leystur og útgreiðslur úr slitabúum lokið, að mati hagfræðinganna Ásgeirs Jónssonar og Hersis Sigurgeirssonar. Nú stendur yfir blaðamannafundur þar sem þeir kynna skýrslu sem þeir unnu fyrir slitastjórn Glitnis. Í skýrslunni segir að hefðbundinn útgönguskattur geti verið gagnlegur sem hluti af svipaðri áætlun um losun fjármagnshafta og gert var í Malasíu á árunum 1998-2001. Einn og sér dugi hann þó skammt vegna umfangs aflandskrónuvandans. „Vegna smæðar gjaldeyrisforða Seðlabankans þyrfti skatturinn að vera mjög hár, sem skapar lítinn hvata fyrir fjárfesta að fara út með krónueignir sínar. Hafa þarf í huga að það eru ávallt tvær leiðir fyrir erlenda fjárfesta til þess að skipta krónueignum í gjaldeyri: Önnur er sú að kaupa gjaldeyri á íslenskum gjaldeyrismarkaði en hin er að eiga bein viðskipti við annan erlendan fjárfesti og færa þannig eignarhaldið án viðkomu á gjaldeyrismarkaðnum,“ segir í skýrslunni. Skýrsluhöfundar benda einnig á að álagning slíks skatts sé þó aðeins annað form hafta, þar sem færslugjöld leysi bein bönn af hólmi. Þó sé skattheimta ætíð mun skilvirkara og sveigjanlegra tæki til að beita við losun haftanna.Málaferli sem gætu ónýtt Icesave-árangur Ásgeir og Hersir telja að stöðugleikaskattar geti orðið eitt af tækjunum til að bregðast við færsluvandanum, en með honum er átt við þann vanda sem fylgir því að flytja mikil verðmæti frá einu myntsvæði til annars í gegnum fjármagsjöfnuð, án þess að gengisskráning fari á skjön við eðlilegt jafnvægi í utanríkisviðskiptum. Það sé hins vegar mun flóknara mál hvernig slík skattheimta yrði framkvæmd í raun og veru. Þrennt gæti orkað tvímælis, eins og segir í skýrslunni: „1. Hvort unnt sé að beita skattlagningu með svo sértækum hætti. Reglan er sú að skattlagning er almenn aðgerð og færa þarf mjög góð rök til þess að skapa tilefni til þess að beita henni sem sértæku tæki, líkt og á eignir slitabúanna. 2. Ef slíkt sértækt tilefni er fyrir hendi, þá verður að varast að seilast lengra í eignaupptöku í krafti skattheimtu en það tilefni nákvæmlega leyfir. Til að mynda er álitamál hve mikið af krónueignum þarf að haldleggja og hvort slitabúunum sé gefið færi á því að koma innlendum eignum í verð fyrir gjaldeyri. 3. Slík skattlagning hlýtur alltaf að vera þrautaráð sem gripið er til þegar aðrar minna íþyngjandi leiðir hafa áður verið reyndar til hins ítrasta, s.s. gerð nauðasamnings er uppfylli þau fimm færsluvandaskilyrði sem áður eru talin. Í þessu samhengi er gjarnan vísað til meðalhófsreglu.“ Slíkur skattur á slitabúin mundi þó alltaf fela í sér lagalega áhættu fyrir ríkissjóð. Með hönum sé farið inn á ókannaðar lendur í skattlagningu „og slík ferðalög á áður óþekkta staði hljóta ávallt að fela í sér áhættu og mögulega bótaskyldu fyrir ríkissjóð er gæti ónýtt sigurinn í Icesave-málinu, eða að minnsta kosti valdið töfum á að fá skattinn greiddan. Loks gæti téður skattur einnig haft verulega íþyngjandi áhrif á innlenda aðila.“Seðlabankinn skapaði gríðarlegan vanda Peningamagn í umferð á Íslandi fjórfaldaðist á árunum 2003-2008. Sú staða myndaðist með peningaprentun í bólunni í aðdraganda hrunsins. Skýrsluhöfundar segja peningaprentunina eiga sér tvær rætur. Í fyrsta lagi lækkun bindiskyldunnar árið 2003, sem leiddi til tvöföldunar peningamagns á þremur árum og í öðru lagi lánum Seðlabanka Íslands til bankanna með veðum í ástarbréfunum svokölluðu. Þau voru veitt á árunum 2007-2008, en þá tvöfaldaðist peningamagn í umferð enn á ný. Óróleikar á alþjóðafjármálamörkuðum sem hófust um mitt ár 2007 leiddu til gríðarlegrar eftirspurnar eftir lausafé. Innlendir fjárfestar leituðust þá eftir því að innleysa margfalda hækkun á eignavirði sínu, árin á undan, og koma andvirðinu fyrir sem innistæðum. Þessu svöruðu bankarnir með lánum úr Seðlabankanum. „Þau lán voru meðal annars nýtt til þess að fjármagna hlutabréfakaup ýmissa eignarhaldsfélaga á eigin bréfum bankanna – sem raunverulega fólu í sér að almennum fjárfestum var afhent lausafé í stað hlutabréfa. Þannig var loftbóluhagnaði á hlutabréfamarkaði umbreytt í innstæður sem síðan varð borgið með ríkisábyrgð og neyðarlögum og eftir situr gríðarmikið peningamagn í umferð.“ Þó aðgerðir Seðlabankans hafi í sjálfu sér ekki verið frábrugðnar aðgerðum annarra seðlabanka á sama tíma, að mati skýrsluhöfunda, hafði peningaprentunin gríðarleg áhrif hér á landi, vegna þess hve Ísland er lítið opið hagkerfi. Fjórfjöldun peningamagns á nokkrum árum hlaut því að koma fram með miklu útflæði á fjármagnsjöfnuði og „þá sérstaklega þegar íslenskir eignamarkaðir hættu að skila undur-arðsemi er bólan sprakk.“
Mest lesið Dagar Workplace eru taldir Viðskipti erlent Forstjóri Play íhugar að fljúga frekar til Íslands en frá Viðskipti innlent Base parking gjaldþrota Viðskipti innlent Snillingur í útlöndum: „Þegar vinirnir keyptu sér nammi keypti ég mér diskókúlur“ Atvinnulíf Rauf sátt vegna Max-málsins og gæti átt yfir höfði sér refsimál Viðskipti erlent Starfsfólk fær 150 milljónir í hlutabréfum Viðskipti innlent Ætlar að gera Grillhúsið að heitasta staðnum í Borgarnesi Viðskipti innlent Þjónusturof hjá alþjóðlegum birgja Viðskipti innlent Eigendur TGI Fridays kaupa Grillhúsið Viðskipti innlent Magnús eignast Latabæ á nýjan leik Viðskipti innlent Fleiri fréttir Forstjóri Play íhugar að fljúga frekar til Íslands en frá Base parking gjaldþrota Endurkjörinn formaður og fimm koma ný inn í stjórn Þjónusturof hjá alþjóðlegum birgja Samkaup, Heimkaup og Orkan hefja samrunaviðræður Stefna á opnun fyrsta skammtíma raforkumarkaðarins á næsta ári Bein útsending frá Nýsköpunarviku Sparisjóður hagnaðist um 205 milljónir króna Starfsfólk fær 150 milljónir í hlutabréfum Magnús eignast Latabæ á nýjan leik Ráðin framkvæmdastjóri Rue de Net Almennt útboð Íslandshótela hefst á morgun Ætlar að gera Grillhúsið að heitasta staðnum í Borgarnesi Landsvirkjun selur í fyrsta skipti í raforkukauphöll Ráðin forstöðukona Nýrra orkukosta Eigendur TGI Fridays kaupa Grillhúsið Freyr ráðinn til Eflingar Tilnefndur sem besti leikur fyrir snjalltæki á Norðurlöndum MAST olli Brúneggjum tjóni en RÚV sýknað Tilboðið afturkallað og Eik öðlast frelsi til athafna á ný Brottfarirnar í apríl nokkuð færri en á síðasta ári Engin hópuppsögn í apríl Fer frá Deloitte til Góðra samskipta Mun stýra tæknisviði Carbfix Íslendingar þurfi að gæta hófs í vexti efnahagslífsins Hagnaðist um tæpa ellefu milljarða þrátt slæman búskap Miklar verðbólguvæntingar halda vöxtunum uppi Gera þrjátíu til fjörutíu kaupsamninga á hverjum degi Áhorf á Eurovision hríðfellur Aukið atvinnuleysi Sjá meira