Leysa þarf aflandsmál áður en útgönguskattur er settur Kolbeinn Óttarsson Proppé skrifar 6. maí 2015 14:15 Hagfræðingarnir Ásgeir Jónsson og Hersir Sigurgeirsson. Vísir/Vilhelm Útgönguskattur kemur varla til greina sem tæki til að losa fjármagnshöftin fyrr en aflandskrónuvandinn hefur veruð leystur og útgreiðslur úr slitabúum lokið, að mati hagfræðinganna Ásgeirs Jónssonar og Hersis Sigurgeirssonar. Nú stendur yfir blaðamannafundur þar sem þeir kynna skýrslu sem þeir unnu fyrir slitastjórn Glitnis. Í skýrslunni segir að hefðbundinn útgönguskattur geti verið gagnlegur sem hluti af svipaðri áætlun um losun fjármagnshafta og gert var í Malasíu á árunum 1998-2001. Einn og sér dugi hann þó skammt vegna umfangs aflandskrónuvandans. „Vegna smæðar gjaldeyrisforða Seðlabankans þyrfti skatturinn að vera mjög hár, sem skapar lítinn hvata fyrir fjárfesta að fara út með krónueignir sínar. Hafa þarf í huga að það eru ávallt tvær leiðir fyrir erlenda fjárfesta til þess að skipta krónueignum í gjaldeyri: Önnur er sú að kaupa gjaldeyri á íslenskum gjaldeyrismarkaði en hin er að eiga bein viðskipti við annan erlendan fjárfesti og færa þannig eignarhaldið án viðkomu á gjaldeyrismarkaðnum,“ segir í skýrslunni. Skýrsluhöfundar benda einnig á að álagning slíks skatts sé þó aðeins annað form hafta, þar sem færslugjöld leysi bein bönn af hólmi. Þó sé skattheimta ætíð mun skilvirkara og sveigjanlegra tæki til að beita við losun haftanna.Málaferli sem gætu ónýtt Icesave-árangur Ásgeir og Hersir telja að stöðugleikaskattar geti orðið eitt af tækjunum til að bregðast við færsluvandanum, en með honum er átt við þann vanda sem fylgir því að flytja mikil verðmæti frá einu myntsvæði til annars í gegnum fjármagsjöfnuð, án þess að gengisskráning fari á skjön við eðlilegt jafnvægi í utanríkisviðskiptum. Það sé hins vegar mun flóknara mál hvernig slík skattheimta yrði framkvæmd í raun og veru. Þrennt gæti orkað tvímælis, eins og segir í skýrslunni: „1. Hvort unnt sé að beita skattlagningu með svo sértækum hætti. Reglan er sú að skattlagning er almenn aðgerð og færa þarf mjög góð rök til þess að skapa tilefni til þess að beita henni sem sértæku tæki, líkt og á eignir slitabúanna. 2. Ef slíkt sértækt tilefni er fyrir hendi, þá verður að varast að seilast lengra í eignaupptöku í krafti skattheimtu en það tilefni nákvæmlega leyfir. Til að mynda er álitamál hve mikið af krónueignum þarf að haldleggja og hvort slitabúunum sé gefið færi á því að koma innlendum eignum í verð fyrir gjaldeyri. 3. Slík skattlagning hlýtur alltaf að vera þrautaráð sem gripið er til þegar aðrar minna íþyngjandi leiðir hafa áður verið reyndar til hins ítrasta, s.s. gerð nauðasamnings er uppfylli þau fimm færsluvandaskilyrði sem áður eru talin. Í þessu samhengi er gjarnan vísað til meðalhófsreglu.“ Slíkur skattur á slitabúin mundi þó alltaf fela í sér lagalega áhættu fyrir ríkissjóð. Með hönum sé farið inn á ókannaðar lendur í skattlagningu „og slík ferðalög á áður óþekkta staði hljóta ávallt að fela í sér áhættu og mögulega bótaskyldu fyrir ríkissjóð er gæti ónýtt sigurinn í Icesave-málinu, eða að minnsta kosti valdið töfum á að fá skattinn greiddan. Loks gæti téður skattur einnig haft verulega íþyngjandi áhrif á innlenda aðila.“Seðlabankinn skapaði gríðarlegan vanda Peningamagn í umferð á Íslandi fjórfaldaðist á árunum 2003-2008. Sú staða myndaðist með peningaprentun í bólunni í aðdraganda hrunsins. Skýrsluhöfundar segja peningaprentunina eiga sér tvær rætur. Í fyrsta lagi lækkun bindiskyldunnar árið 2003, sem leiddi til tvöföldunar peningamagns á þremur árum og í öðru lagi lánum Seðlabanka Íslands til bankanna með veðum í ástarbréfunum svokölluðu. Þau voru veitt á árunum 2007-2008, en þá tvöfaldaðist peningamagn í umferð enn á ný. Óróleikar á alþjóðafjármálamörkuðum sem hófust um mitt ár 2007 leiddu til gríðarlegrar eftirspurnar eftir lausafé. Innlendir fjárfestar leituðust þá eftir því að innleysa margfalda hækkun á eignavirði sínu, árin á undan, og koma andvirðinu fyrir sem innistæðum. Þessu svöruðu bankarnir með lánum úr Seðlabankanum. „Þau lán voru meðal annars nýtt til þess að fjármagna hlutabréfakaup ýmissa eignarhaldsfélaga á eigin bréfum bankanna – sem raunverulega fólu í sér að almennum fjárfestum var afhent lausafé í stað hlutabréfa. Þannig var loftbóluhagnaði á hlutabréfamarkaði umbreytt í innstæður sem síðan varð borgið með ríkisábyrgð og neyðarlögum og eftir situr gríðarmikið peningamagn í umferð.“ Þó aðgerðir Seðlabankans hafi í sjálfu sér ekki verið frábrugðnar aðgerðum annarra seðlabanka á sama tíma, að mati skýrsluhöfunda, hafði peningaprentunin gríðarleg áhrif hér á landi, vegna þess hve Ísland er lítið opið hagkerfi. Fjórfjöldun peningamagns á nokkrum árum hlaut því að koma fram með miklu útflæði á fjármagnsjöfnuði og „þá sérstaklega þegar íslenskir eignamarkaðir hættu að skila undur-arðsemi er bólan sprakk.“ Mest lesið Að sækja um starf eftir uppsögn Atvinnulíf Sigurður Tómasson til liðs við Origo Viðskipti innlent Easyjet flýgur frá Akureyri til Manchester í vetur Viðskipti innlent ChatGPT og endurbætt Siri væntanlegar nýjungar Apple Viðskipti erlent Áhöfnum tveggja skipa Þorbjarnar sagt upp Viðskipti innlent Borgar 760 þúsund fyrir flísalögn sem átti að kosta þrjár milljónir Neytendur Bílaumboðið Una skrifar undir samning við XPENG Samstarf Fyrsta íslenska grænkera ostagerðin í hættu Viðskipti innlent Glæsilegir salir sem henta fyrir fjölbreytta viðburði Samstarf Hrefna og Unnur til Novum Viðskipti innlent Fleiri fréttir Áhöfnum tveggja skipa Þorbjarnar sagt upp Sigurður Tómasson til liðs við Origo Hrefna og Unnur til Novum Easyjet flýgur frá Akureyri til Manchester í vetur 500 manns sóttu um störf hjá OCHE Reykjavík Fyrsta íslenska grænkera ostagerðin í hættu Skuldar þrotabúi föður síns fleiri milljarða Fleiri farþegar og betri nýting Gengu frá 135 milljarða samningi um endurfjármögnun skulda Fjárfesta fyrir þrjá milljarða í Reykjanesbæ og Hafnarfirði Ein og hálf milljón farþega á fyrstu fimm mánuðum ársins Ingibjörg Ösp yfir nýrri rekstrarráðgjöf Expectus Þrír nýir stjórnendur hjá Festi „Að fara í slag við þessa risa er nánast ómögulegt“ Fjórir sérfræðingar til liðs við Helix Vilhjálmur Hilmarsson nýr hagfræðingur Visku Heimtu hlutinn úr helju og verða stærstu einkafjárfestarnir Varar við þenslu á byggingamarkaði Ráðinn tækni- og þróunarstjóri Defend Iceland Bein útsending: Ásgeir og Arnór sitja fyrir svörum Þrálát verðbólga mun skapa áskoranir fyrir fjármálakerfið Ráðinn nýr framkvæmdastjóri hjá Landsneti Herða eftirlit með kínverskum verslunarrisa í leiftursókn Félag í eigu Quang Lé gjaldþrota Öfugþróun að minni verðmæti komi af hverjum ferðamanni „Viðskiptakonan“ sem komst á Bessastaði í annarri tilraun Samruninn hefði haft umtalsverð skaðleg áhrif Svarta sviðsmyndin blasir við ferðaþjónustunni í ár Icelandair hefur flug til Halifax á nýjan leik Tæplega sextíu sagt upp hjá Landvinnslu Þorbjarnar í Grindavík Sjá meira
Útgönguskattur kemur varla til greina sem tæki til að losa fjármagnshöftin fyrr en aflandskrónuvandinn hefur veruð leystur og útgreiðslur úr slitabúum lokið, að mati hagfræðinganna Ásgeirs Jónssonar og Hersis Sigurgeirssonar. Nú stendur yfir blaðamannafundur þar sem þeir kynna skýrslu sem þeir unnu fyrir slitastjórn Glitnis. Í skýrslunni segir að hefðbundinn útgönguskattur geti verið gagnlegur sem hluti af svipaðri áætlun um losun fjármagnshafta og gert var í Malasíu á árunum 1998-2001. Einn og sér dugi hann þó skammt vegna umfangs aflandskrónuvandans. „Vegna smæðar gjaldeyrisforða Seðlabankans þyrfti skatturinn að vera mjög hár, sem skapar lítinn hvata fyrir fjárfesta að fara út með krónueignir sínar. Hafa þarf í huga að það eru ávallt tvær leiðir fyrir erlenda fjárfesta til þess að skipta krónueignum í gjaldeyri: Önnur er sú að kaupa gjaldeyri á íslenskum gjaldeyrismarkaði en hin er að eiga bein viðskipti við annan erlendan fjárfesti og færa þannig eignarhaldið án viðkomu á gjaldeyrismarkaðnum,“ segir í skýrslunni. Skýrsluhöfundar benda einnig á að álagning slíks skatts sé þó aðeins annað form hafta, þar sem færslugjöld leysi bein bönn af hólmi. Þó sé skattheimta ætíð mun skilvirkara og sveigjanlegra tæki til að beita við losun haftanna.Málaferli sem gætu ónýtt Icesave-árangur Ásgeir og Hersir telja að stöðugleikaskattar geti orðið eitt af tækjunum til að bregðast við færsluvandanum, en með honum er átt við þann vanda sem fylgir því að flytja mikil verðmæti frá einu myntsvæði til annars í gegnum fjármagsjöfnuð, án þess að gengisskráning fari á skjön við eðlilegt jafnvægi í utanríkisviðskiptum. Það sé hins vegar mun flóknara mál hvernig slík skattheimta yrði framkvæmd í raun og veru. Þrennt gæti orkað tvímælis, eins og segir í skýrslunni: „1. Hvort unnt sé að beita skattlagningu með svo sértækum hætti. Reglan er sú að skattlagning er almenn aðgerð og færa þarf mjög góð rök til þess að skapa tilefni til þess að beita henni sem sértæku tæki, líkt og á eignir slitabúanna. 2. Ef slíkt sértækt tilefni er fyrir hendi, þá verður að varast að seilast lengra í eignaupptöku í krafti skattheimtu en það tilefni nákvæmlega leyfir. Til að mynda er álitamál hve mikið af krónueignum þarf að haldleggja og hvort slitabúunum sé gefið færi á því að koma innlendum eignum í verð fyrir gjaldeyri. 3. Slík skattlagning hlýtur alltaf að vera þrautaráð sem gripið er til þegar aðrar minna íþyngjandi leiðir hafa áður verið reyndar til hins ítrasta, s.s. gerð nauðasamnings er uppfylli þau fimm færsluvandaskilyrði sem áður eru talin. Í þessu samhengi er gjarnan vísað til meðalhófsreglu.“ Slíkur skattur á slitabúin mundi þó alltaf fela í sér lagalega áhættu fyrir ríkissjóð. Með hönum sé farið inn á ókannaðar lendur í skattlagningu „og slík ferðalög á áður óþekkta staði hljóta ávallt að fela í sér áhættu og mögulega bótaskyldu fyrir ríkissjóð er gæti ónýtt sigurinn í Icesave-málinu, eða að minnsta kosti valdið töfum á að fá skattinn greiddan. Loks gæti téður skattur einnig haft verulega íþyngjandi áhrif á innlenda aðila.“Seðlabankinn skapaði gríðarlegan vanda Peningamagn í umferð á Íslandi fjórfaldaðist á árunum 2003-2008. Sú staða myndaðist með peningaprentun í bólunni í aðdraganda hrunsins. Skýrsluhöfundar segja peningaprentunina eiga sér tvær rætur. Í fyrsta lagi lækkun bindiskyldunnar árið 2003, sem leiddi til tvöföldunar peningamagns á þremur árum og í öðru lagi lánum Seðlabanka Íslands til bankanna með veðum í ástarbréfunum svokölluðu. Þau voru veitt á árunum 2007-2008, en þá tvöfaldaðist peningamagn í umferð enn á ný. Óróleikar á alþjóðafjármálamörkuðum sem hófust um mitt ár 2007 leiddu til gríðarlegrar eftirspurnar eftir lausafé. Innlendir fjárfestar leituðust þá eftir því að innleysa margfalda hækkun á eignavirði sínu, árin á undan, og koma andvirðinu fyrir sem innistæðum. Þessu svöruðu bankarnir með lánum úr Seðlabankanum. „Þau lán voru meðal annars nýtt til þess að fjármagna hlutabréfakaup ýmissa eignarhaldsfélaga á eigin bréfum bankanna – sem raunverulega fólu í sér að almennum fjárfestum var afhent lausafé í stað hlutabréfa. Þannig var loftbóluhagnaði á hlutabréfamarkaði umbreytt í innstæður sem síðan varð borgið með ríkisábyrgð og neyðarlögum og eftir situr gríðarmikið peningamagn í umferð.“ Þó aðgerðir Seðlabankans hafi í sjálfu sér ekki verið frábrugðnar aðgerðum annarra seðlabanka á sama tíma, að mati skýrsluhöfunda, hafði peningaprentunin gríðarleg áhrif hér á landi, vegna þess hve Ísland er lítið opið hagkerfi. Fjórfjöldun peningamagns á nokkrum árum hlaut því að koma fram með miklu útflæði á fjármagnsjöfnuði og „þá sérstaklega þegar íslenskir eignamarkaðir hættu að skila undur-arðsemi er bólan sprakk.“
Mest lesið Að sækja um starf eftir uppsögn Atvinnulíf Sigurður Tómasson til liðs við Origo Viðskipti innlent Easyjet flýgur frá Akureyri til Manchester í vetur Viðskipti innlent ChatGPT og endurbætt Siri væntanlegar nýjungar Apple Viðskipti erlent Áhöfnum tveggja skipa Þorbjarnar sagt upp Viðskipti innlent Borgar 760 þúsund fyrir flísalögn sem átti að kosta þrjár milljónir Neytendur Bílaumboðið Una skrifar undir samning við XPENG Samstarf Fyrsta íslenska grænkera ostagerðin í hættu Viðskipti innlent Glæsilegir salir sem henta fyrir fjölbreytta viðburði Samstarf Hrefna og Unnur til Novum Viðskipti innlent Fleiri fréttir Áhöfnum tveggja skipa Þorbjarnar sagt upp Sigurður Tómasson til liðs við Origo Hrefna og Unnur til Novum Easyjet flýgur frá Akureyri til Manchester í vetur 500 manns sóttu um störf hjá OCHE Reykjavík Fyrsta íslenska grænkera ostagerðin í hættu Skuldar þrotabúi föður síns fleiri milljarða Fleiri farþegar og betri nýting Gengu frá 135 milljarða samningi um endurfjármögnun skulda Fjárfesta fyrir þrjá milljarða í Reykjanesbæ og Hafnarfirði Ein og hálf milljón farþega á fyrstu fimm mánuðum ársins Ingibjörg Ösp yfir nýrri rekstrarráðgjöf Expectus Þrír nýir stjórnendur hjá Festi „Að fara í slag við þessa risa er nánast ómögulegt“ Fjórir sérfræðingar til liðs við Helix Vilhjálmur Hilmarsson nýr hagfræðingur Visku Heimtu hlutinn úr helju og verða stærstu einkafjárfestarnir Varar við þenslu á byggingamarkaði Ráðinn tækni- og þróunarstjóri Defend Iceland Bein útsending: Ásgeir og Arnór sitja fyrir svörum Þrálát verðbólga mun skapa áskoranir fyrir fjármálakerfið Ráðinn nýr framkvæmdastjóri hjá Landsneti Herða eftirlit með kínverskum verslunarrisa í leiftursókn Félag í eigu Quang Lé gjaldþrota Öfugþróun að minni verðmæti komi af hverjum ferðamanni „Viðskiptakonan“ sem komst á Bessastaði í annarri tilraun Samruninn hefði haft umtalsverð skaðleg áhrif Svarta sviðsmyndin blasir við ferðaþjónustunni í ár Icelandair hefur flug til Halifax á nýjan leik Tæplega sextíu sagt upp hjá Landvinnslu Þorbjarnar í Grindavík Sjá meira