Lágum við útvarpið og biðum eftir jólakveðjunni frá pabba

Heimilið var allt snurfusað og fínt hjá ömmu Rósu í Suðurgötunni og alveg sérstaklega á hátíðum, enda hafði hún stúlku til að hjálpa sér. Sú bjó í húsinu, líka um jólin. Við vorum alltaf hjá ömmu og afa á aðfangadagskvöld þegar ég var lítil. Þar var stórt lifandi jólatré í stofunni og við gengum syngjandi kringum það.“

Þannig byrjar Rósa Haraldsdóttir að rifja upp bernskujól í Reykjavík á fimmta áratug síðustu aldar. Sjálf átti hún heima í Aðalstræti 8, tignarlegu húsi með stórum svölum. Það gekk undir nafninu Fjalakötturinn enda var leikhús í hluta þess um tíma og þar var fyrsta bíó á Íslandi. En hvort tveggja fyrir daga Rósu.

Foreldrar Rósu voru Solveig Hjörvar húsfreyja og Haraldur Samúelsson loftskeytamaður á togurum og hún var í miðið af þremur systkinum sem á legg komust.

Höldum áfram með jólaminningarnar. Hvað var á borðum hjá ömmu Rósu og afa Helga á aðfangadagskvöld? „Veistu, ég man ekkert hvað við borðuðum. Ég var aldrei neitt matargat. En ég reikna með að það hafi verið lambalæri og sennilega ís á eftir. Man bara eftir jólaskemmtuninni í stofunni. Þegar við höfðum öll gengið kringum jólatréð lékum við krakkarnir okkur með það sem við fengum eða lásum í nýju bókunum. Við fengum alltaf bækur, systkinin. Ein jólin fékk ég Önnu í Grænuhlíð.“

Eru þér aðrar jólagjafir minnisstæðar frá þessum árum? „Ég hef líklega verið fimm ára þegar ég fékk silfurarmband með litlum fílum í halarófu. Hvort það var um sömu jól eða jólin áður sem ég fékk fjögurra manna dúkkukaffistell frá ömmu minni, það man ég ekki. En ég hélt mikið upp á það og passaði það eins og sjáöldur augna minna. Þegar ég var komin fram yfir fermingu hafði mamma lánað frænkum mínum stellið og þær brutu tvo bolla. Þá mölvaði ég það sem eftir var, setti allt í skókassa og gróf hann. Það var bara jarðarför. Á þeim tíma var ég flutt austur í sveit, að Brautarholti á Skeiðum.“

Fékkst þú fína kjóla fyrir jólin þegar þú varst barn? „Já. Mamma saumaði rosalega fína jólakjóla á okkur systurnar. Meðal annars siffonkjóla, rauðbleika með hvítum doppum. Svo fór pabbi oft í siglingar og keypti margt handa okkur úti í Bretlandi og Þýskalandi, bæði föt og annað.“

Var hann alltaf heima á jólunum? „Nei, nei. Pabbi var oft á sjó um jólin og sendi okkur þá alltaf kveðju í útvarpinu. Við lágum við tækin og biðum eftir kveðjunni frá honum. Svo var víst nokkuð algengt að skipunum væri komið út fyrir ytri hafnargarðinn fyrir klukkan fimm á aðfangadag því þá mátti senda þau af stað í túr annan hvorn jóladaginn en það var bannað ef skipin voru við bryggju. Þetta hefur mér verið sagt en ég man það ekki sjálf. Pabbi var bara í fjarskiptunum en ekki í erfiðisvinnunni um borð. En það var svo sem álag líka, sérstaklega í stríðinu. Þá máttu loftskeytamennirnir aldrei sofa djúpum svefni, því þeir urðu að hlusta eftir öllum hljóðum og voru með talstöðina í sínum pínulitlu klefum.“

Skreyttuð þið eitthvað heima hjá ykkur fyrir jólin? „Já, og ég á enn sýnishorn af því sem við skreyttum með. Mamma bjó til kúlu til að hengja á tréð. Það er lítil ljósapera, hún hefur lakkað hana með naglalakki og sett á hana glimmer. Sú kúla er líklega búin til 1942 eða 43. Ég skreyti alltaf með henni. Líka með kúlu sem pabbi minn fékk þegar hann var tveggja ára og hann var fæddur 1910. Svo á ég skraut sem mamma átti þegar hún var barn.“

Fórstu á jólaball? „Hvort ég gerði. Afi, Helgi Hjörvar, vann hjá útvarpinu og fór alltaf með okkur krakkana á jólaball þangað síðdegis á jóladag. Það var mikil skemmtun. 

Útvarpið var á efri hæð í Landsímahúsinu við Austurvöll (Nasa). Þar var lyfta milli hæða sem sérstakur lyftuvörður stjórnaði. Svo voru leðursæti í lyftunni. Á jólaballinu var barnakór sem söng, það var gengið í kringum jólatré, lesin saga og það kom jólasveinn. Þetta var sent út um allt land þannig að börn á landsbyggðinni gátu fylgst með, þar sem útvarpið náðist. Áður en við héldum heim fengum við öll epli og þau epli ilmuðu eins og jólaeplin gerðu á þeim tíma þannig að lyktin barst um allt hús. Ég hef ekki fundið eplalykt í mörg ár.“