Skoðun

Um landbúnaðarhagfræði próferssors Þórólfs Matthíassonar

Jón Þór Helgason skrifar
Ég hef lesið greinar prófessors Þórólfs Matthíassonar að undanförnu. Þær eru einhæfar, fjalla um eina hlið mála án þess að ræða heildaráhrif. Á árunum 1960-70 ákváðu stjórnvöld að niðurgreiða landbúnaðarafurðir til að falsa neysluvísitöluna. Með þessu var hægt að draga úr launahækkunum, því að hækkun á vísitölu var einfaldlega stöðvuð með meiri niðurgreiðslum til afurðastöðva. Upp úr 1990 var kerfinu breytt þannig að greiðslum til afurðastöðva var hætt og greiðslur fóru að berast beint til bænda. Allt í einu sátu bændur uppi með kerfi sem gert var fyrir launafólk. Þessar breytingar leiddu af sér að afurðastöðvum í mjólkuriðnaði fækkaði úr 25 í fjórar.

Á sama tíma og bændum hefur fækkað hefur afkastageta hvers bús aukist. Greiðslur til greinarinnar hafa lækkað þannig að sífellt stærri hluti tekna búanna koma af söluverði afurða. Það er afar dýrt að byggja fjós og stækka bú en þegar bætist við að kaupa þarf kvóta, til að geta selt á innanlandsmarkaði á 320 kr. lítrann, vandast málið. Að greiða 320 kr. til að fá beingreiðslu upp á 40 kr. per lítra er fjárfestingin algjörlega vonlaus. En með því að lækka beingreiðslur myndi kvótaverð lækka. Síðasta ríkisstjórn framlengdi búvörusamningum tvisvar sinnum án athugasemda frá Þórólfi Matthíassyni og gilda núverandi búvörusamningar í mjólk til 2017.

Á árunum 2004-08 hækkaði kvótaverð verulega úr rúmum 200 kr. og fór hæst í 420 kr. Bankarnir fjármögnuðu kvótann á afar hagstæðum vöxtum. Við hrun bankanna kom í ljós að stór hluti þeirra búa sem fóru í fjárfestingar á þessum tíma voru í alvarlegum greiðsluerfiðleikum.

Lengt í hengingarólinni

Við framlengingu á búvörusamningum gátu bankarnir lengt í hengingarólinni hjá yfirskuldsettum bændum og skammtað þeim 200-250 þús. krónur í laun á fjölskyldu. Bændur framleiða sjálfir mat og bíllinn er skráður á búreksturinn, sögðu bankamennirnir. Lækkun á niðurgreiðslum frá ríkinu hefði skaðað bankana mest. Miðað við þá búreikninga sem ég hef séð þá sýnist mér með lækkun beingreiðslna frá ríkinu um 20% hefðu tekjur bænda lækkað um 7% en kvótaverð hefði líklega lækkað um 40-60% með tilheyrandi afskriftum í bankakerfinu. Þá hefði vaxtakostnaður bænda lækkað verulega sem hefði vegið upp tekjulækkunina.

Þórólfur Matthíasson telur að með því að leyfa innflutning á niðurgreiddum landbúnaðarvörum frá öðrum löndum muni hagur okkar sem þjóðar vænkast og hagsæld aukast. Forsendur fyrir þessari niðurstöðu eru að lækkun tekna landbúnaðar hafi ekki áhrif á aðrar forsendur þjóðhagslíkansins. Störfum mun ekki fækka, hvorki í landbúnaði né afleiddum störfum, gjaldeyrisjöfnuður mun ekki breytast og álagning í verslun mun ekki hækka. Heldur hagfræðiprófessorinn að verð á fákeppnismarkaði eins og í matvörugeiranum muni lækka við innflutning á landbúnaðarafurðum?

Hvers vegna hækkuðu innfluttar matvörur um 5,3% frá janúar 2012 til janúar 2014 á sama tíma og krónan styrktist um 0,3% gagnvart evru og rúm 5,5% gagnvart dollar? Er hráefnisverð erlendis alltaf að hækka? Það er sáralítil verðbólga í Evrópu og í Bandaríkjunum.

Landbúnaður er og verður okkar grunnatvinnuvegur. Prófessor Þórólfur á að hafa skoðanir á efnahagskerfinu og benda á það sem aflaga fer. Vandamál okkar vegna landbúnaðarkerfisins eru smá miðað við önnur vandamál okkar eins og hæsta verðbólga í Vestur-Evrópu áratugum saman, lág laun og framleiðni miðað við samkeppnislönd, ónýtur gjaldmiðill að hans sögn, og verðtrygging sem prófessor Þórólfur telur nauðsynlega þar sem við Íslendingar séum svo einstakir. Öll þessi vandamál eru að því er virðist óleysanleg.

Þessum stóru vandamálum hefur Þórólfi og félögum hans í hagfræðideild Háskóla Íslands mistekist að ráða fram úr. Ég gleðst því yfir ef prófessor Þórólfur er tilbúinn í að einhenda sér í að leysa vandamál íslensks landbúnaðar. Vonandi verður þá einu vandamálinu færra að eiga við.




Skoðun

Skoðun

Stöðvum hel­víti á jörðu

Birna Þórarinsdóttir,Bjarni Gíslason,Gísli Rafn Ólafsson,Sigríður Schram,Stella Samúelsdóttir,Tótla I. Sæmundsdóttir skrifar

Sjá meira


×