Ísland og Evrópa – hvað nú? Vésteinn Ólason skrifar 1. júní 2013 07:00 Þeir sem hafa áhuga á að Íslendingar fái tækifæri til að taka upplýsta ákvörðun um aðild eða ekki aðild að Evrópusambandinu (ES) þurfa nú að hugsa sinn gang og draga lærdóma af framgangi málsins hingað til. Hvernig vill þjóðin marka sér stöðu í samfélagi þjóðanna, og hvernig vill hún hafa samband sitt við ES? Það var fyrirsjáanlegt að málefnaleg umræða, sem ætti að geta leitt til upplýstrar ákvörðunar um slíkt mál, mundi eiga erfitt uppdráttar í aðdraganda alþingiskosninga. Umræðan þarf að vera stöðug og miðast við langtímamarkmið en ekki hagsæld á næsta kjörtímabili, jafnvel næstu mánuðum. Aðdragandi síðustu kosninga er víti til að varast. Þær röksemdir sem mest bar á voru á annan bóginn Grýluröksemdin – ES er Grýla sem ætlar að stinga litla Íslandi í pokann sinn og éta síðan í rólegheitum – en hins vegar gulrótarröksemdin – við verðum tafarlaust x prósentum ríkari ef við göngum í ES.Langtímaáhrif mikilvægSú fyrri er hlægileg, sú síðari einföldun og skrum. Um þá fyrri: ES er bandalag fullvalda ríkja sem eru fús að veita Íslandi inngöngu af því að þeim finnst landið menningarlega, félagslega og landfræðilega eiga heima í þessu bandalagi, ef það kýs að vera þar. Langflestum ríkjum ES er þó áreiðanlega alveg sama hvort Ísland gengur inn eða ekki, mörgum finnst bandalagið þegar of stórt. Þvert á móti því sem margir halda fram hefur ES gert mikið til að hjálpa Grikklandi og öðrum skuldakóngum. Hugmyndir um að ES slægist eftir íslenskum auðlindum og aðgangi að norðurslóðum með „innlimun“ Íslands eru fráleitar. Auðlindum sínum og yfirráðum yfir þeim mun landið halda, og ES hefur margar aðrar leiðir til áhrifa og þátttöku í norðurslóðasamstarfi en gegnum aðild Íslands. Um seinni röksemdina: Ávinningur af inngöngu verður ekki reiknaður út í prósentum. Þótt Ísland gangi í ES mun landið hafa sérstöðu og áfram glíma við vanda sem hlýst af fámenni og dreifbýli – auk ýmiss konar fortíðarvanda. Það eru lausn gjaldeyrismála og langtímaáhrif af þátttöku sem mestu skipta. Vitanlega eru margir andstæðingar aðildar sem ekki veifa Grýlu gömlu. Mér hefur heyrst að þeir segi jafnan: „Ég tel að Íslandi sé betur borgið utan Evrópusambandsins.“ Punktur. Ég hef ekki heyrt fréttamenn biðja um rök. Síðustu kosningar sýna að litlar líkur eru til að stórir hópar kjósenda muni láta afstöðuna til Evrópuaðildar ráða úrslitum um hvernig þeir kjósa í alþingiskosningum. Vitað er að mjög margir sjálfstæðismenn og eitthvað talsvert af framsóknarmönnum eru hlynntir því að við látum reyna á samninga og hafa jákvæða afstöðu til aðildar miðað við að góðir samningar fáist. Hvað sem einn og einn maður kann að hafa gert, er ekkert sem bendir til að þessir hópar hafi í nokkrum mæli kosið Samfylkingu eða Bjarta framtíð vegna þessa máls. Björt framtíð kynnti sig þó þannig að þar var fátt sem hefði getað fælt þessa kjósendur frá, þótt þeir hafi af sögulegum og pólitískum ástæðum ekki getað hugsað sér að kjósa Samfylkingu. Í Bjartri framtíð hefði stór hópur slíkra kjósenda frá hægri hins vegar getað haft mikil áhrif á stefnu og svip flokksins. En þetta dugði þeim ekki. Römm er sú taug (og: enginn skyldi Flokkinn styggja, skæð er hans hefnd). Evrópusinnuðum sjónarmiðum verður að vinna fylgi innan flokka og meðal almennings, og mikilvægt er að kosið sé sérstaklega um aðildarsamning. Slagorð duga skammt Miðað við úrslit kosninganna í vor er augljóst að samningum um Evrópusambandsaðild verður ekki lokið á kjörtímabilinu, þótt maður geti leyft sér að vona að ný ríkisstjórn fremji engin pólitísk og diplómatísk axarsköft í málinu. Sjálfsagt er líka að viðurkenna að nú eru erfiðir tímar í ES. Vandræði með evruna eru að vísu lítil miðað við vandræðin með íslensku krónuna, en efnahagsvandinn er gríðarlegur og innan langs tíma mun vafalaust verða við honum brugðist með skipulagsbreytingum og sennilega auknu miðstjórnarvaldi á ákveðnum sviðum. Fyrirbæri eins og ES verður alltaf breytilegt og framtíðin að vissu marki ófyrirsjáanleg, en úr því sem komið er, er vitaskuld æskilegt fyrir þá upplýstu umræðu sem hér er lýst eftir að þessi mál skýrist áður en aðild kemst formlega á dagskrá með tilbúnum samningi. En mikilvægt er að spilla ekki samningsaðstöðu meðan mál eru í biðstöðu. Af hverju skyldum við loka á leiðina til Evrópu eða setja upp óþarfa hindranir, þótt ákvarðanir dragist á langinn? Ekki skyldu menn gleyma því að við erum í EES og þar með háð ES og þróun þess en þó án þeirra áhrifa sem við gætum fengið með þátttöku, áhrifa sem enginn skyldi vanmeta þegar kemur til þeirra sviða sem skipta okkur mestu. Þegar nýir og tiltölulega ungir ráðherrar taka við stjórnartaumum rennur vonandi upp fyrir þeim að slagorð og sjálfbirgingsháttur duga skammt í glímunni við losun gjaldeyrishafta, skuldir þjóðarbúsins og gengissveiflur krónunnar. Viltu birta grein á Vísi? Sendu okkur póst. Senda grein ESB-málið Mest lesið Opið bréf til hæstvirts innviðaráðherra, Eyjólfs Ármannssonar, um íslensku og ábyrgð Nichole Leigh Mosty Skoðun Við höfum ekki efni á norsku leiðinni Heiðrún Lind Marteinsdóttir Skoðun Hver er viðskiptalegur ávinningur af EES-samningnum? Sigurbjörn Svavarsson Skoðun Börnin á Gasa Ebba Margrét Magnúsdóttir Skoðun Embætti þitt geta allir séð Ragnheiður Davíðsdóttir Skoðun Elsku ASÍ, bara… Nei Sunna Arnardóttir Skoðun Styðjum þá sem bjarga okkur Jens Garðar Helgason Skoðun Gigtarmaí 2025 – Stuðlum að forvörnum, fræðslu og vitundarvakningu Hrönn Stefánsdóttir Skoðun Sósíalistar á vaktinni í átta ár Sanna Magdalena Mörtudóttir Skoðun Rússar pyntuðu og myrtu úkraínsku blaðakonuna Viktoriiu Roshchyna Erlingur Erlingsson Skoðun Skoðun Skoðun Fólkið sem gleymdist í Grindavík Bryndís Gunnlaugsdóttir skrifar Skoðun Rússar pyntuðu og myrtu úkraínsku blaðakonuna Viktoriiu Roshchyna Erlingur Erlingsson skrifar Skoðun Á að sameina ÍSÍ og UMFÍ? Ómar Stefánsson skrifar Skoðun Elsku ASÍ, bara… Nei Sunna Arnardóttir skrifar Skoðun Gigtarmaí 2025 – Stuðlum að forvörnum, fræðslu og vitundarvakningu Hrönn Stefánsdóttir skrifar Skoðun Við höfum ekki efni á norsku leiðinni Heiðrún Lind Marteinsdóttir skrifar Skoðun Sósíalistar á vaktinni í átta ár Sanna Magdalena Mörtudóttir skrifar Skoðun Styðjum þá sem bjarga okkur Jens Garðar Helgason skrifar Skoðun Hver er viðskiptalegur ávinningur af EES-samningnum? Sigurbjörn Svavarsson skrifar Skoðun Embætti þitt geta allir séð Ragnheiður Davíðsdóttir skrifar Skoðun Opið bréf til hæstvirts innviðaráðherra, Eyjólfs Ármannssonar, um íslensku og ábyrgð Nichole Leigh Mosty skrifar Skoðun Hver á dómur að vera hjá ungmenni fyrir að fremja alvarlegt afbrot, jafnvel morð? Davíð Bergmann skrifar Skoðun Sigursaga Evrópu í 21 ár Pawel Bartoszek skrifar Skoðun Verkalýðshreyfingin, Dagbjört og ESB Hjörtur J. Guðmundsson skrifar Skoðun Börnin á Gasa Ebba Margrét Magnúsdóttir skrifar Skoðun Myndir þú ráða fatlað fólk í vinnu? Alma Ýr Ingólfsdóttir skrifar Skoðun Hvað ert þú að gera? Eiður Welding skrifar Skoðun Rauðir sokkar á 1. maí Sveinn Ólafsson skrifar Skoðun 1. maí er líka fyrir fatlað fólk! Geirdís Hanna Kristjánsdóttir skrifar Skoðun Verkalýðshreyfingin á næsta leik í Evrópuumræðunni Dagbjört Hákonardóttir skrifar Skoðun Á milli steins og sleggju Heinemann Ólafur Stephensen skrifar Skoðun Heiðrum íslenska hestinn Berglind Margo Þorvaldsdóttir skrifar Skoðun Allir eiga rétt á virku lífi — líka fatlað fólk Anna Margrét Bjarnadóttir skrifar Skoðun Er kominn tími á Útlendingafrí? Marion Poilvez skrifar Skoðun Janus og jakkalakkarnir Óskar Guðmundsson skrifar Skoðun Jafnréttisbaráttan er brýnni en nokkru sinni fyrr Kolbrún Halldórsdóttir,Sunna Kristín Símonardóttir skrifar Skoðun Hvað ætlar þú að vera þegar þú verður stór? Ása Berglind Hjálmarsdóttir skrifar Skoðun Samtalið um dauðann veldur okkur óöryggi Ingrid Kuhlman skrifar Skoðun Sköpum störf við hæfi! Unnur Hrefna Jóhannsóttir skrifar Skoðun Immigrant Women: Essential Workers, Rising Voices on Labor Day Maru Alemán skrifar Sjá meira
Þeir sem hafa áhuga á að Íslendingar fái tækifæri til að taka upplýsta ákvörðun um aðild eða ekki aðild að Evrópusambandinu (ES) þurfa nú að hugsa sinn gang og draga lærdóma af framgangi málsins hingað til. Hvernig vill þjóðin marka sér stöðu í samfélagi þjóðanna, og hvernig vill hún hafa samband sitt við ES? Það var fyrirsjáanlegt að málefnaleg umræða, sem ætti að geta leitt til upplýstrar ákvörðunar um slíkt mál, mundi eiga erfitt uppdráttar í aðdraganda alþingiskosninga. Umræðan þarf að vera stöðug og miðast við langtímamarkmið en ekki hagsæld á næsta kjörtímabili, jafnvel næstu mánuðum. Aðdragandi síðustu kosninga er víti til að varast. Þær röksemdir sem mest bar á voru á annan bóginn Grýluröksemdin – ES er Grýla sem ætlar að stinga litla Íslandi í pokann sinn og éta síðan í rólegheitum – en hins vegar gulrótarröksemdin – við verðum tafarlaust x prósentum ríkari ef við göngum í ES.Langtímaáhrif mikilvægSú fyrri er hlægileg, sú síðari einföldun og skrum. Um þá fyrri: ES er bandalag fullvalda ríkja sem eru fús að veita Íslandi inngöngu af því að þeim finnst landið menningarlega, félagslega og landfræðilega eiga heima í þessu bandalagi, ef það kýs að vera þar. Langflestum ríkjum ES er þó áreiðanlega alveg sama hvort Ísland gengur inn eða ekki, mörgum finnst bandalagið þegar of stórt. Þvert á móti því sem margir halda fram hefur ES gert mikið til að hjálpa Grikklandi og öðrum skuldakóngum. Hugmyndir um að ES slægist eftir íslenskum auðlindum og aðgangi að norðurslóðum með „innlimun“ Íslands eru fráleitar. Auðlindum sínum og yfirráðum yfir þeim mun landið halda, og ES hefur margar aðrar leiðir til áhrifa og þátttöku í norðurslóðasamstarfi en gegnum aðild Íslands. Um seinni röksemdina: Ávinningur af inngöngu verður ekki reiknaður út í prósentum. Þótt Ísland gangi í ES mun landið hafa sérstöðu og áfram glíma við vanda sem hlýst af fámenni og dreifbýli – auk ýmiss konar fortíðarvanda. Það eru lausn gjaldeyrismála og langtímaáhrif af þátttöku sem mestu skipta. Vitanlega eru margir andstæðingar aðildar sem ekki veifa Grýlu gömlu. Mér hefur heyrst að þeir segi jafnan: „Ég tel að Íslandi sé betur borgið utan Evrópusambandsins.“ Punktur. Ég hef ekki heyrt fréttamenn biðja um rök. Síðustu kosningar sýna að litlar líkur eru til að stórir hópar kjósenda muni láta afstöðuna til Evrópuaðildar ráða úrslitum um hvernig þeir kjósa í alþingiskosningum. Vitað er að mjög margir sjálfstæðismenn og eitthvað talsvert af framsóknarmönnum eru hlynntir því að við látum reyna á samninga og hafa jákvæða afstöðu til aðildar miðað við að góðir samningar fáist. Hvað sem einn og einn maður kann að hafa gert, er ekkert sem bendir til að þessir hópar hafi í nokkrum mæli kosið Samfylkingu eða Bjarta framtíð vegna þessa máls. Björt framtíð kynnti sig þó þannig að þar var fátt sem hefði getað fælt þessa kjósendur frá, þótt þeir hafi af sögulegum og pólitískum ástæðum ekki getað hugsað sér að kjósa Samfylkingu. Í Bjartri framtíð hefði stór hópur slíkra kjósenda frá hægri hins vegar getað haft mikil áhrif á stefnu og svip flokksins. En þetta dugði þeim ekki. Römm er sú taug (og: enginn skyldi Flokkinn styggja, skæð er hans hefnd). Evrópusinnuðum sjónarmiðum verður að vinna fylgi innan flokka og meðal almennings, og mikilvægt er að kosið sé sérstaklega um aðildarsamning. Slagorð duga skammt Miðað við úrslit kosninganna í vor er augljóst að samningum um Evrópusambandsaðild verður ekki lokið á kjörtímabilinu, þótt maður geti leyft sér að vona að ný ríkisstjórn fremji engin pólitísk og diplómatísk axarsköft í málinu. Sjálfsagt er líka að viðurkenna að nú eru erfiðir tímar í ES. Vandræði með evruna eru að vísu lítil miðað við vandræðin með íslensku krónuna, en efnahagsvandinn er gríðarlegur og innan langs tíma mun vafalaust verða við honum brugðist með skipulagsbreytingum og sennilega auknu miðstjórnarvaldi á ákveðnum sviðum. Fyrirbæri eins og ES verður alltaf breytilegt og framtíðin að vissu marki ófyrirsjáanleg, en úr því sem komið er, er vitaskuld æskilegt fyrir þá upplýstu umræðu sem hér er lýst eftir að þessi mál skýrist áður en aðild kemst formlega á dagskrá með tilbúnum samningi. En mikilvægt er að spilla ekki samningsaðstöðu meðan mál eru í biðstöðu. Af hverju skyldum við loka á leiðina til Evrópu eða setja upp óþarfa hindranir, þótt ákvarðanir dragist á langinn? Ekki skyldu menn gleyma því að við erum í EES og þar með háð ES og þróun þess en þó án þeirra áhrifa sem við gætum fengið með þátttöku, áhrifa sem enginn skyldi vanmeta þegar kemur til þeirra sviða sem skipta okkur mestu. Þegar nýir og tiltölulega ungir ráðherrar taka við stjórnartaumum rennur vonandi upp fyrir þeim að slagorð og sjálfbirgingsháttur duga skammt í glímunni við losun gjaldeyrishafta, skuldir þjóðarbúsins og gengissveiflur krónunnar.
Opið bréf til hæstvirts innviðaráðherra, Eyjólfs Ármannssonar, um íslensku og ábyrgð Nichole Leigh Mosty Skoðun
Skoðun Rússar pyntuðu og myrtu úkraínsku blaðakonuna Viktoriiu Roshchyna Erlingur Erlingsson skrifar
Skoðun Gigtarmaí 2025 – Stuðlum að forvörnum, fræðslu og vitundarvakningu Hrönn Stefánsdóttir skrifar
Skoðun Opið bréf til hæstvirts innviðaráðherra, Eyjólfs Ármannssonar, um íslensku og ábyrgð Nichole Leigh Mosty skrifar
Skoðun Hver á dómur að vera hjá ungmenni fyrir að fremja alvarlegt afbrot, jafnvel morð? Davíð Bergmann skrifar
Skoðun Jafnréttisbaráttan er brýnni en nokkru sinni fyrr Kolbrún Halldórsdóttir,Sunna Kristín Símonardóttir skrifar
Opið bréf til hæstvirts innviðaráðherra, Eyjólfs Ármannssonar, um íslensku og ábyrgð Nichole Leigh Mosty Skoðun