Orð forsetans um "skrautdúkku“ Rósa Guðrún Erlingsdóttir skrifar 26. maí 2012 06:00 Ólafur Ragnar Grímsson steig fram á svið kosningabaráttunnar nýlega með orðræðu sem um margt minnir á vorið 1980 þegar Vigdís Finnbogadóttir var í framboði til embættis forseta Íslands. Í viðtali við Ólaf Ragnar í DV kom fram sú skoðun hans að „forsetaembættið væri grafalvarleg staða í lýðræðislegu stjórnskipulagi", og aðspurður sagðist hann hafa ákveðið að sækjast eftir endurkjöri eftir að rúmlega 30 þúsund Íslendingar óskuðu eftir því að hann stæði vaktina áfram á „óvissutímum". Mörg stórmál væru óleyst og skilja mátti orð forsetans þannig að hann væri kjölfesta, öryggisventill á meðan tekist væri á um umdeild mál á vettvangi óvinsælla og vanvirtra stjórnmálanna. Mikilvægt væri að forsetinn hefði burði og getu, reynslu og þekkingu til að taka á málum sem væru komin í öngstræti. Í öðru viðtali hafði hann varað við þeirri þróun sem sumir fjömiðlar hefðu kynt undir að forsetaembættið væri „show" – til þess væri allt of mikið í húfi. Forsetinn væri ekki „skrautdúkka" og það væri nauðsynlegt að þjóðin nálgaðist kosningarnar ekki út frá þeim forsendum að þetta snérist um veislustjóra á Bessastöðum, myndbirtingar eða framkomu á skjánum. Hér dylst engum að átt er við Þóru Arnórsdóttur sem samkvæmt skoðanakönnunum er helsti áskorandi Ólafs Ragnars. Þessi innkoma Ólafs minnir óneitanlega á aðferðir úr kosningabaráttunni þegar Vigdís Finnbogadóttir var kjörin forseti. Þá þótti baráttan málaefnasnauð enda snérist umræðan að mestu um persónu og kyn Vigdísar og þá „staðreynd" að Vigdís þekkti lítt til völundarhúss stjórnmálanna eins og það var orðað. Þannig voru kjósendur þreyttir á umræðum um hver yrði húsfreyja á Bessastöðum ef Vigdís næði kjöri og var hvert tækifæri nýtt af fjölmiðlum til að spyrja Vigdísi hvort hún væri í framboði fyrir dætur þjóðarinnar. Orðalagið var kynjað og byggði þannig á stöðlunum ímyndum um kynhlutverk – karlmennsku og kvenleika og samhengisins þar á milli. Ólafur grípur til þess ráðs að nota kvenlægar lýsingar eins og orðið „skrautdúkka" til að smætta vægi Þóru sem frambjóðanda. Þá hefur hann einnig gefið í skyn að hún verði þögul og þæg í forsetaembætti og muni styðja ríkisstjórn, sama hver hún verði. Með því að nota slíkar aðferðir beinir forsetinn óafvitandi spjótum að sjálfum sér – hann beinir athyglinni að persónu og kyni Þóru í stað þess að leggja áherslu á málefnamun frambjóðenda eða á ólíka sýn þeirra á eðli og þróun forsetaembættisins. Stóru málin sem forsetinn vísar til eru samskiptin við ESB, stjórnarskrármálið og Icesave. Þá er eðlilegt að fólk spyrji sig hvort þjóðin hafi ekki áður tekist á um stórmál og hvort aðrir komi ekki til greina í embætti forsetans sé þjóðin ekki á einu máli um mikilvæg málefni? Í bók Styrmis Gunnarssonar, Umsátrið, víkur höfundur að aldagömlu sundurlyndi Íslendinga sem hann telur vera eina helstu meinsemd samfélags okkar. Hrunið hafi afhjúpað það að við búum í sundruðu þjóðfélagi. Þjóðin hafi oftsinnis verið klofin í herðar niður í afstöðu sinni til stórra mála eins og til dæmis þess hvernig við stóðum að lýðveldsstofnun þegar Danmörk var hersetin, gagnvart varnarliðinu og kvótakerfinu. Styrmir nefnir einnig átökin milli dreifbýlis og þéttbýlis sem staðið hafa alla tuttugustu öldina og standa enn. Við þetta má bæta að þjóðin var klofin í afstöðu sinni gagnvart aðild að NATO og EFTA og hart var tekist á um samþykki EES samningsins árið 1993. Þá var þrýstingur gríðarlegur á Vigdísi Finnbogadóttur að skrifa ekki undir lög um samninginn sem heimilaði afsal á fullveldi þjóðarinnar. Í dag nýtur samningurinn og nauðsyn aðildar Íslands að EES almenns samþykkis. Ekki heyrast lengur þær raddir að Vigdís hafi gert mistök með undirritun sinni. Er sundurlyndið meira eða minna í dag? Er Ólafur Ragnar óumdeildur þjóðarleiðtogi, eftir 16 ár á forsetastóli, sem sendir erfið mál í þjóðaratkvæðagreiðslu sem þar með fá farsældar lyktir? Gerir pólitískur bakgrunnur og stjórnarfarsleg reynsla Ólafs Ragnars hann betri til að sitja í grafalvarlegri stöðu forsetaembættisins? Innkomu forsetans í kosningabaráttuna mætti líkja við vel undirbúið og hannað leikrit eða „show" þar sem Ólafur Ragnar beinlínis varar þjóðina við því að kjósa Þóru Arnórsdóttur. Staða forsetans sé grafalvarleg í stjórnskipaninni. Allt of mikið sé í húfi til að láta „skrautdúkku" úr dægurþrasi fjölmiðlanna setjast í stól forsetans. Ljóst er að töluvert hefur áunnist í jafnréttismálum þau rúmu 30 ár sem liðin eru frá kjöri Vigdísar Finnbogadóttur. Í dag er þó greinilega enn gripið til sömu örþrifaráða og vorið örlagaríka 1980 þegar þjóðin kaus fyrsta þjóðkjörna kvenforsetann í heimi. Hins vegar var það þannig að við hverja greinina sem birtist í fjölmiðlum og byggði á lágkúrulegum og kynjuðum áróðri um reynsluleysi Vigdísar jókst stuðningur við hana. Umræðan gekk einfaldlega fram af fólki. Og nú dæmir hver fyrir sig líkt og þá. Viltu birta grein á Vísi? Sendu okkur póst. Senda grein Mest lesið Mikilvæg gagnrýni eða tilraun til valdayfirtöku í Sósíalistaflokknum? Ása Lind Finnbogadóttir Skoðun Daði Már týnir sjálfum sér Heiðrún Lind Marteinsdóttir Skoðun Matvælaverð hefur nær þrefaldast frá stofnun Viðskiptaráðs! Sigríður Ingibjörg Ingadóttir Skoðun Stöðvum Hamas. Einungis þannig getum við stöðvað hryllinginn á Gaza BIrgir Finnsson Skoðun Traust í húfi Eyjólfur Ármannsson Skoðun Verðmætasköpun án virðingar Berglind Harpa Svavarsdóttir Skoðun Dagur líffræðilegrar fjölbreytni 2025 Rannveig Magnúsdóttir,Ole Sandberg,Ragnhildur Guðmundsdóttir,Rebecca Thompson,Skúli Skúlason,Sæunn Júlía Sigurjónsdóttir Skoðun Alvarleg staða í umhverfi fréttamiðla Rósa Guðbjartsdóttir Skoðun Æfingin skapar meistarann! Sigurjón Már Fox Gunnarsson Skoðun Ég á þetta ég má þetta Arnar Atlason Skoðun Skoðun Skoðun Mikilvæg gagnrýni eða tilraun til valdayfirtöku í Sósíalistaflokknum? Ása Lind Finnbogadóttir skrifar Skoðun Matvælaverð hefur nær þrefaldast frá stofnun Viðskiptaráðs! Sigríður Ingibjörg Ingadóttir skrifar Skoðun Alvarleg staða í umhverfi fréttamiðla Rósa Guðbjartsdóttir skrifar Skoðun Stéttarkerfi Halldóra Lillý Jóhannsdóttir skrifar Skoðun Stöðvum Hamas. Einungis þannig getum við stöðvað hryllinginn á Gaza BIrgir Finnsson skrifar Skoðun Dagur líffræðilegrar fjölbreytni 2025 Rannveig Magnúsdóttir,Ole Sandberg,Ragnhildur Guðmundsdóttir,Rebecca Thompson,Skúli Skúlason,Sæunn Júlía Sigurjónsdóttir skrifar Skoðun Æfingin skapar meistarann! Sigurjón Már Fox Gunnarsson skrifar Skoðun 140 sinnum líklegra að verða fyrir eldingu Sigurður G. Guðjónsson skrifar Skoðun Konum í afplánun fjölgar: Með flókin áföll á bakinu Tinna Eyberg Örlygsdóttir,Sigríður Ella Jónsdóttir skrifar Skoðun Traust í húfi Eyjólfur Ármannsson skrifar Skoðun Verðmætasköpun án virðingar Berglind Harpa Svavarsdóttir skrifar Skoðun Daði Már týnir sjálfum sér Heiðrún Lind Marteinsdóttir skrifar Skoðun Samhljómur við náttúruna og sjálfbæra þróun Anna María Ágústsdóttir skrifar Skoðun Aðgerðir gegn mansali í forgangi Þorbjörg S. Gunnlaugsdóttir skrifar Skoðun Enginn á verðinum – um ábyrgð, framtíðarsýn og mikilvægi forvirkrar stjórnsýslu Guðjón Heiðar Pálsson skrifar Skoðun Framtíðin fær húsnæði Ingunn Gunnarsdóttir skrifar Skoðun Börnin sem deyja á Gaza Elín Pjetursdóttir skrifar Skoðun Brýr, sýkingar og börn Jón Pétur Zimsen skrifar Skoðun Konum í afplánun fjölgar: Með flókin áföll á bakinu Tinna Eyberg Örlygsdóttir,Sigríður Ella Jónsdóttir skrifar Skoðun Hvað er lýðskóli eiginlega? Margrét Gauja Magnúsdóttir skrifar Skoðun Búum til pláss fyrir framtíðina Birna Þórarinsdóttir skrifar Skoðun Hættuleg ofnotkun svefnlyfja á Íslandi Drífa Sigfúsdóttir skrifar Skoðun Kveikjum neistann um allt land Kolbrún Áslaugar Baldursdóttir skrifar Skoðun Ætlar Ísland að fara sömu leið og Evrópa í útlendingamálum? Kári Allansson skrifar Skoðun Samtökin 78 verðlauna sögufölsun Böðvar Björnsson skrifar Skoðun Afstaða – á vaktinni í 20 ár Arndís Vilhjálmsdóttir,Guðbjörg Sveinsdóttir skrifar Skoðun Menntun sem mannréttindi – ekki forréttindi París Anna Bergmann,Sigurður Kári Harðarson skrifar Skoðun Varað við embætti sérstaks saksóknara Gestur Jónsson skrifar Skoðun Út af sporinu en ekki týnd að eilífu María Helena Mazul skrifar Skoðun Meira að segja formaður Viðreisnar Hjörtur J. Guðmundsson skrifar Sjá meira
Ólafur Ragnar Grímsson steig fram á svið kosningabaráttunnar nýlega með orðræðu sem um margt minnir á vorið 1980 þegar Vigdís Finnbogadóttir var í framboði til embættis forseta Íslands. Í viðtali við Ólaf Ragnar í DV kom fram sú skoðun hans að „forsetaembættið væri grafalvarleg staða í lýðræðislegu stjórnskipulagi", og aðspurður sagðist hann hafa ákveðið að sækjast eftir endurkjöri eftir að rúmlega 30 þúsund Íslendingar óskuðu eftir því að hann stæði vaktina áfram á „óvissutímum". Mörg stórmál væru óleyst og skilja mátti orð forsetans þannig að hann væri kjölfesta, öryggisventill á meðan tekist væri á um umdeild mál á vettvangi óvinsælla og vanvirtra stjórnmálanna. Mikilvægt væri að forsetinn hefði burði og getu, reynslu og þekkingu til að taka á málum sem væru komin í öngstræti. Í öðru viðtali hafði hann varað við þeirri þróun sem sumir fjömiðlar hefðu kynt undir að forsetaembættið væri „show" – til þess væri allt of mikið í húfi. Forsetinn væri ekki „skrautdúkka" og það væri nauðsynlegt að þjóðin nálgaðist kosningarnar ekki út frá þeim forsendum að þetta snérist um veislustjóra á Bessastöðum, myndbirtingar eða framkomu á skjánum. Hér dylst engum að átt er við Þóru Arnórsdóttur sem samkvæmt skoðanakönnunum er helsti áskorandi Ólafs Ragnars. Þessi innkoma Ólafs minnir óneitanlega á aðferðir úr kosningabaráttunni þegar Vigdís Finnbogadóttir var kjörin forseti. Þá þótti baráttan málaefnasnauð enda snérist umræðan að mestu um persónu og kyn Vigdísar og þá „staðreynd" að Vigdís þekkti lítt til völundarhúss stjórnmálanna eins og það var orðað. Þannig voru kjósendur þreyttir á umræðum um hver yrði húsfreyja á Bessastöðum ef Vigdís næði kjöri og var hvert tækifæri nýtt af fjölmiðlum til að spyrja Vigdísi hvort hún væri í framboði fyrir dætur þjóðarinnar. Orðalagið var kynjað og byggði þannig á stöðlunum ímyndum um kynhlutverk – karlmennsku og kvenleika og samhengisins þar á milli. Ólafur grípur til þess ráðs að nota kvenlægar lýsingar eins og orðið „skrautdúkka" til að smætta vægi Þóru sem frambjóðanda. Þá hefur hann einnig gefið í skyn að hún verði þögul og þæg í forsetaembætti og muni styðja ríkisstjórn, sama hver hún verði. Með því að nota slíkar aðferðir beinir forsetinn óafvitandi spjótum að sjálfum sér – hann beinir athyglinni að persónu og kyni Þóru í stað þess að leggja áherslu á málefnamun frambjóðenda eða á ólíka sýn þeirra á eðli og þróun forsetaembættisins. Stóru málin sem forsetinn vísar til eru samskiptin við ESB, stjórnarskrármálið og Icesave. Þá er eðlilegt að fólk spyrji sig hvort þjóðin hafi ekki áður tekist á um stórmál og hvort aðrir komi ekki til greina í embætti forsetans sé þjóðin ekki á einu máli um mikilvæg málefni? Í bók Styrmis Gunnarssonar, Umsátrið, víkur höfundur að aldagömlu sundurlyndi Íslendinga sem hann telur vera eina helstu meinsemd samfélags okkar. Hrunið hafi afhjúpað það að við búum í sundruðu þjóðfélagi. Þjóðin hafi oftsinnis verið klofin í herðar niður í afstöðu sinni til stórra mála eins og til dæmis þess hvernig við stóðum að lýðveldsstofnun þegar Danmörk var hersetin, gagnvart varnarliðinu og kvótakerfinu. Styrmir nefnir einnig átökin milli dreifbýlis og þéttbýlis sem staðið hafa alla tuttugustu öldina og standa enn. Við þetta má bæta að þjóðin var klofin í afstöðu sinni gagnvart aðild að NATO og EFTA og hart var tekist á um samþykki EES samningsins árið 1993. Þá var þrýstingur gríðarlegur á Vigdísi Finnbogadóttur að skrifa ekki undir lög um samninginn sem heimilaði afsal á fullveldi þjóðarinnar. Í dag nýtur samningurinn og nauðsyn aðildar Íslands að EES almenns samþykkis. Ekki heyrast lengur þær raddir að Vigdís hafi gert mistök með undirritun sinni. Er sundurlyndið meira eða minna í dag? Er Ólafur Ragnar óumdeildur þjóðarleiðtogi, eftir 16 ár á forsetastóli, sem sendir erfið mál í þjóðaratkvæðagreiðslu sem þar með fá farsældar lyktir? Gerir pólitískur bakgrunnur og stjórnarfarsleg reynsla Ólafs Ragnars hann betri til að sitja í grafalvarlegri stöðu forsetaembættisins? Innkomu forsetans í kosningabaráttuna mætti líkja við vel undirbúið og hannað leikrit eða „show" þar sem Ólafur Ragnar beinlínis varar þjóðina við því að kjósa Þóru Arnórsdóttur. Staða forsetans sé grafalvarleg í stjórnskipaninni. Allt of mikið sé í húfi til að láta „skrautdúkku" úr dægurþrasi fjölmiðlanna setjast í stól forsetans. Ljóst er að töluvert hefur áunnist í jafnréttismálum þau rúmu 30 ár sem liðin eru frá kjöri Vigdísar Finnbogadóttur. Í dag er þó greinilega enn gripið til sömu örþrifaráða og vorið örlagaríka 1980 þegar þjóðin kaus fyrsta þjóðkjörna kvenforsetann í heimi. Hins vegar var það þannig að við hverja greinina sem birtist í fjölmiðlum og byggði á lágkúrulegum og kynjuðum áróðri um reynsluleysi Vigdísar jókst stuðningur við hana. Umræðan gekk einfaldlega fram af fólki. Og nú dæmir hver fyrir sig líkt og þá.
Mikilvæg gagnrýni eða tilraun til valdayfirtöku í Sósíalistaflokknum? Ása Lind Finnbogadóttir Skoðun
Matvælaverð hefur nær þrefaldast frá stofnun Viðskiptaráðs! Sigríður Ingibjörg Ingadóttir Skoðun
Dagur líffræðilegrar fjölbreytni 2025 Rannveig Magnúsdóttir,Ole Sandberg,Ragnhildur Guðmundsdóttir,Rebecca Thompson,Skúli Skúlason,Sæunn Júlía Sigurjónsdóttir Skoðun
Skoðun Mikilvæg gagnrýni eða tilraun til valdayfirtöku í Sósíalistaflokknum? Ása Lind Finnbogadóttir skrifar
Skoðun Matvælaverð hefur nær þrefaldast frá stofnun Viðskiptaráðs! Sigríður Ingibjörg Ingadóttir skrifar
Skoðun Dagur líffræðilegrar fjölbreytni 2025 Rannveig Magnúsdóttir,Ole Sandberg,Ragnhildur Guðmundsdóttir,Rebecca Thompson,Skúli Skúlason,Sæunn Júlía Sigurjónsdóttir skrifar
Skoðun Konum í afplánun fjölgar: Með flókin áföll á bakinu Tinna Eyberg Örlygsdóttir,Sigríður Ella Jónsdóttir skrifar
Skoðun Enginn á verðinum – um ábyrgð, framtíðarsýn og mikilvægi forvirkrar stjórnsýslu Guðjón Heiðar Pálsson skrifar
Skoðun Konum í afplánun fjölgar: Með flókin áföll á bakinu Tinna Eyberg Örlygsdóttir,Sigríður Ella Jónsdóttir skrifar
Skoðun Menntun sem mannréttindi – ekki forréttindi París Anna Bergmann,Sigurður Kári Harðarson skrifar
Mikilvæg gagnrýni eða tilraun til valdayfirtöku í Sósíalistaflokknum? Ása Lind Finnbogadóttir Skoðun
Matvælaverð hefur nær þrefaldast frá stofnun Viðskiptaráðs! Sigríður Ingibjörg Ingadóttir Skoðun
Dagur líffræðilegrar fjölbreytni 2025 Rannveig Magnúsdóttir,Ole Sandberg,Ragnhildur Guðmundsdóttir,Rebecca Thompson,Skúli Skúlason,Sæunn Júlía Sigurjónsdóttir Skoðun