Forðið höfuðborgarsvæðinu frá frekari húsbyggingum undir fölsku flaggi! Arna Mathiesen skrifar 13. júlí 2012 06:00 By building sustainable towns and cities, you will build global sustainability," sagði aðalritari Sameinuðu þjóðanna í lok Ríóráðstefnunnar á dögunum. Þetta eru bara draumar svo lengi sem ríkisvaldið þrýstir allri ábyrgð á sjálfbærni niður á borgirnar sem vilja bara vaxa í samkeppni hver við aðra og ýta vandræðum sem af því hlýst niður á þegnana. Þess ber höfuðborgarsvæði Íslands glöggt vitni. Fólksfjölgun, fólksfjölgun! segja skipuleggjendur borgarinnar og kynna nýjar skipulagsáætlanir fyrir meiri íbúðabyggð á höfuðborgarsvæðinu. Þótt fjölgun íbúða í borginni hafi aukist miklu meir en íbúafjöldinn fyrir hrun og þótt ofgnótt sé líka af annars konar húsnæði sem er vannýtt og hægt væri að breyta í íbúðarhúsnæði. Rannsóknir sýna að fjölmargar borgir eru heldur að skreppa saman (www.shrinkingcities.com) en vaxa, þótt þær vilji ekki viðurkenna það. En hver gæti verið hinn raunverulegi hvati að vexti höfuðborgarinnar? Nú hefur svo verið búið í haginn af hálfu ríkisins að skuldir sveitarfélaga megi ekki vera umfram 150% af heildartekjum og eigi því markmiði að vera náð innan tíu ára. Skuldirnar eru svo miklar að sveitarfélögin verða að skaffa sér miklu meiri tekjur eigi þau að geta boðið upp á lögboðna þjónustu. Er þá nokkuð augljósara til fljótlegrar fjáröflunar en það að stuðla að húsbyggingum til að draga að sér fleiri íbúa og þannig geta innheimt meiri gjöld og skatta til að geta borgað niður skuldirnar? Ef þetta er hvatinn hefur ríkið lagt drögin að „spennandi" kapphlaupi sveitarfélaga um íbúa og fermetrafjölda til að innheimta útsvar af fleiri íbúum og gjöld af fleiri fermetrum og lóðum. Ef dæma má af áætlunum tveggja stærstu sveitarfélaganna eru drögin fyrir frekari byggingar ólík eftir svæðum innan höfuðborgarsvæðisins: Þétting byggðar í miðbæ Reykjavíkur og áframhaldandi byggð út um holt og hæðir í Kópavogi. Hvað skyldi þá seljast betur, „sjálfbær" íbúð í miðborg Reykjavíkur þar sem hægt er að hjóla eða ganga í vinnuna eða einbýlishúsalóð í úthverfunum með 50% afslætti og útsýni yfir Esjuna? Samkeppnin milli sveitarfélaganna virðist ólík því sem var fyrir hrun, enn harðvítugri en fyrir hrunið þar sem sveitarfélögin bjóða nú upp á margvíslegri lausnir. Bæði skipulagsdrögin sem hér greinir bjóða upp á umhverfi sem hefur sýnt sig að skapar meiri vandamál en þau leysa og bundið hefur fjölmargt fólk á klafa nú þegar. Lítur svo út að hrein sölumennska komi til að skera úr um hvor lausnin verður ofan á og hverju verði meir þjarmað að: gömlu húsunum í miðbænum (efnislegum menningararfi) eða vatnsbólunum, með mengandi flugvelli fyrir ofan Gvendarbrunna, og mögulegu ræktarlandi í útjaðrinum (lifibrauði framtíðarinnar). Má vera að þetta komi til með að taka sig vel út á pappírum ríkisins: Atvinnusköpun í byggingariðnaði og minna skuldug sveitarfélög án þess að ríkið taki neitt tap sem gæti fælt frá erlenda fjárfesta. En áhugavert verður að fylgjast með hvernig ábyrgir stjórnmálamenn munu færa sannfærandi rök fyrir sjálfbærninni (skjölin sem lögbjóða þróunina hafa reyndar innbakað sjálfbærnitungutak án þess að það sé sérlega trúverðugt þegar málin eru skoðuð í heild). Þótt það sé atvinnuskapandi, er það sóun að leggja drög að og vinnu í frekari byggð þegar nóg er til af húsnæði, sumt liggjandi fyrir skemmdum hálfklárað. Ekki síst þegar allt er á huldu um framvindu fólksfjöldans vegna kreppunnar. Lítið sem ekkert bólar á því að unnið sé með aðlögun húsnæðisins sem til er til að sinna hinni raunverulegu þörf sem fyrir liggur. Ekki er vanþörf á íbúðarhúsnæði sem er hentugt í notkun og sem fólk hefur efni á, hér með talið fólk sem ekki hefur komist inn á húsnæðismarkaðinn eða hefur verið hent út af honum vegna hrunsins. Dæmi sýna (t.d. húsnæðisstefna stjórnvalda í Noregi eftir seinna stríð) að það er ekkert samhengi milli efnahags og getu ríkisins til að sjá öllum íbúum fyrir húsnæði á viðráðanlegu verði. En pólitískur vilji þarf að vera fyrir hendi. Þegar kemur að breyttum áherslum í umhverfis- og auðlindastjórnun er viðkvæðið gjarna þetta: „Við viljum ekki fara aftur í torfkofana, er það nokkuð?" Þetta drepur á dreif allri umræðu um alvöru sjálfbærni. Við spyrjum á móti: Hvað skal gera til að byggt umhverfi Reykjavíkursvæðisins geti öðlast eins mikla hæfni til að aðlagast aðstæðum og þola áföll og torfkofarnir? Við gætum þurft á því að halda fyrr en okkur grunar. Viltu birta grein á Vísi? Sendu okkur póst. Senda grein Mest lesið Öll með? – 4.020 kr. hækkun fyrir skatt eftir 16 mánuði! Unnur Helga Óttarsdóttir Skoðun Að mæðra barn í hjarta sínu Hólmfríður Anna Baldursdóttir Skoðun Heimilisleysi blasir við öryrkjum Svanberg Hreinsson Skoðun Vekjum risann Guðmundur Karl Brynjarsson Skoðun Jákvæður orðaforði eykur hamingju og vellíðan Helga Fjóla Sæmundsdóttir Skoðun Veðrið, veskið og Íslendingurinn María Rut Kristinsdóttir Skoðun Katrín Jakobsdóttir forseti Viðar Pálsson Skoðun Hvað getur Ísland gefið öðrum þjóðum? Gunnar Hersveinn Skoðun Mýtan um launin Elsa Nore Skoðun Samt kýs ég Katrínu Jökull Sólberg Auðunsson Skoðun Skoðun Skoðun Hagfræðin á Heimildinni Bjarnheiður Hallsdóttir skrifar Skoðun Hreinleikaþráin Bjarni Karlsson skrifar Skoðun Heimilisleysi blasir við öryrkjum Svanberg Hreinsson skrifar Skoðun Hvað getur Ísland gefið öðrum þjóðum? Gunnar Hersveinn skrifar Skoðun Veðrið, veskið og Íslendingurinn María Rut Kristinsdóttir skrifar Skoðun Að mæðra barn í hjarta sínu Hólmfríður Anna Baldursdóttir skrifar Skoðun Jákvæður orðaforði eykur hamingju og vellíðan Helga Fjóla Sæmundsdóttir skrifar Skoðun Öll með? – 4.020 kr. hækkun fyrir skatt eftir 16 mánuði! Unnur Helga Óttarsdóttir skrifar Skoðun Látum hjartað ráða för Sigrún Traustadóttir skrifar Skoðun Vekjum risann Guðmundur Karl Brynjarsson skrifar Skoðun Katrín Jakobsdóttir forseti Viðar Pálsson skrifar Skoðun Þjóðarsátt líka fyrir fatlað fólk Geirdís Hanna Kristjánsdóttir skrifar Skoðun Í ker eða kistu Kolbrún Áslaugar Baldursdóttir skrifar Skoðun Gummi Kalli er rétti kosturinn sem biskup Íslands Áslaug Helga Hálfdánardóttir,Dís Gylfadóttir,Guðni Már Harðarson skrifar Skoðun Gummi Kalli, einlægur, skemmtilegur og frábær leiðtogi Arnar Ragnarsson skrifar Skoðun Ræstingafyrirtæki og starfsmannaleigur í jafnréttisparadísinni Valgerður Árnadóttir skrifar Skoðun Forysta til framtíðar Hópur presta skrifar Skoðun Fyrir hverja eru skoðanakannanir? Einar Jóhannes Guðnason skrifar Skoðun Án varna, ekkert frelsi Diljá Mist Einarsdóttir skrifar Skoðun Mýtan um launin Elsa Nore skrifar Skoðun Samt kýs ég Katrínu Jökull Sólberg Auðunsson skrifar Skoðun Viltu vera memm? Birna Dröfn Birgisdóttir skrifar Skoðun Tíminn að renna út Ragnar Þór Ingólfsson skrifar Skoðun Átt þú rétt á sumarbústað? Unnur Hrefna Jóhannsdóttir skrifar Skoðun Vonbrigði fyrir þá verst settu Guðmundur Ingi Kristinsson skrifar Skoðun Fögnum unnum sigrum og aðlögumst nýjum tímum Kolbrún Halldórsdóttir skrifar Skoðun Baldur Þórhallsson er minn forseti! Sara Dögg Svanhildardóttir skrifar Skoðun Baráttan heldur áfram Guðmundur Ingi Guðbrandsson skrifar Skoðun Forsetinn minn 2024 Ágústa Árnadóttir skrifar Skoðun Vanefndir Flugakademíu Íslands Gunnar Hjörtur Hagbarðsson skrifar Sjá meira
By building sustainable towns and cities, you will build global sustainability," sagði aðalritari Sameinuðu þjóðanna í lok Ríóráðstefnunnar á dögunum. Þetta eru bara draumar svo lengi sem ríkisvaldið þrýstir allri ábyrgð á sjálfbærni niður á borgirnar sem vilja bara vaxa í samkeppni hver við aðra og ýta vandræðum sem af því hlýst niður á þegnana. Þess ber höfuðborgarsvæði Íslands glöggt vitni. Fólksfjölgun, fólksfjölgun! segja skipuleggjendur borgarinnar og kynna nýjar skipulagsáætlanir fyrir meiri íbúðabyggð á höfuðborgarsvæðinu. Þótt fjölgun íbúða í borginni hafi aukist miklu meir en íbúafjöldinn fyrir hrun og þótt ofgnótt sé líka af annars konar húsnæði sem er vannýtt og hægt væri að breyta í íbúðarhúsnæði. Rannsóknir sýna að fjölmargar borgir eru heldur að skreppa saman (www.shrinkingcities.com) en vaxa, þótt þær vilji ekki viðurkenna það. En hver gæti verið hinn raunverulegi hvati að vexti höfuðborgarinnar? Nú hefur svo verið búið í haginn af hálfu ríkisins að skuldir sveitarfélaga megi ekki vera umfram 150% af heildartekjum og eigi því markmiði að vera náð innan tíu ára. Skuldirnar eru svo miklar að sveitarfélögin verða að skaffa sér miklu meiri tekjur eigi þau að geta boðið upp á lögboðna þjónustu. Er þá nokkuð augljósara til fljótlegrar fjáröflunar en það að stuðla að húsbyggingum til að draga að sér fleiri íbúa og þannig geta innheimt meiri gjöld og skatta til að geta borgað niður skuldirnar? Ef þetta er hvatinn hefur ríkið lagt drögin að „spennandi" kapphlaupi sveitarfélaga um íbúa og fermetrafjölda til að innheimta útsvar af fleiri íbúum og gjöld af fleiri fermetrum og lóðum. Ef dæma má af áætlunum tveggja stærstu sveitarfélaganna eru drögin fyrir frekari byggingar ólík eftir svæðum innan höfuðborgarsvæðisins: Þétting byggðar í miðbæ Reykjavíkur og áframhaldandi byggð út um holt og hæðir í Kópavogi. Hvað skyldi þá seljast betur, „sjálfbær" íbúð í miðborg Reykjavíkur þar sem hægt er að hjóla eða ganga í vinnuna eða einbýlishúsalóð í úthverfunum með 50% afslætti og útsýni yfir Esjuna? Samkeppnin milli sveitarfélaganna virðist ólík því sem var fyrir hrun, enn harðvítugri en fyrir hrunið þar sem sveitarfélögin bjóða nú upp á margvíslegri lausnir. Bæði skipulagsdrögin sem hér greinir bjóða upp á umhverfi sem hefur sýnt sig að skapar meiri vandamál en þau leysa og bundið hefur fjölmargt fólk á klafa nú þegar. Lítur svo út að hrein sölumennska komi til að skera úr um hvor lausnin verður ofan á og hverju verði meir þjarmað að: gömlu húsunum í miðbænum (efnislegum menningararfi) eða vatnsbólunum, með mengandi flugvelli fyrir ofan Gvendarbrunna, og mögulegu ræktarlandi í útjaðrinum (lifibrauði framtíðarinnar). Má vera að þetta komi til með að taka sig vel út á pappírum ríkisins: Atvinnusköpun í byggingariðnaði og minna skuldug sveitarfélög án þess að ríkið taki neitt tap sem gæti fælt frá erlenda fjárfesta. En áhugavert verður að fylgjast með hvernig ábyrgir stjórnmálamenn munu færa sannfærandi rök fyrir sjálfbærninni (skjölin sem lögbjóða þróunina hafa reyndar innbakað sjálfbærnitungutak án þess að það sé sérlega trúverðugt þegar málin eru skoðuð í heild). Þótt það sé atvinnuskapandi, er það sóun að leggja drög að og vinnu í frekari byggð þegar nóg er til af húsnæði, sumt liggjandi fyrir skemmdum hálfklárað. Ekki síst þegar allt er á huldu um framvindu fólksfjöldans vegna kreppunnar. Lítið sem ekkert bólar á því að unnið sé með aðlögun húsnæðisins sem til er til að sinna hinni raunverulegu þörf sem fyrir liggur. Ekki er vanþörf á íbúðarhúsnæði sem er hentugt í notkun og sem fólk hefur efni á, hér með talið fólk sem ekki hefur komist inn á húsnæðismarkaðinn eða hefur verið hent út af honum vegna hrunsins. Dæmi sýna (t.d. húsnæðisstefna stjórnvalda í Noregi eftir seinna stríð) að það er ekkert samhengi milli efnahags og getu ríkisins til að sjá öllum íbúum fyrir húsnæði á viðráðanlegu verði. En pólitískur vilji þarf að vera fyrir hendi. Þegar kemur að breyttum áherslum í umhverfis- og auðlindastjórnun er viðkvæðið gjarna þetta: „Við viljum ekki fara aftur í torfkofana, er það nokkuð?" Þetta drepur á dreif allri umræðu um alvöru sjálfbærni. Við spyrjum á móti: Hvað skal gera til að byggt umhverfi Reykjavíkursvæðisins geti öðlast eins mikla hæfni til að aðlagast aðstæðum og þola áföll og torfkofarnir? Við gætum þurft á því að halda fyrr en okkur grunar.
Skoðun Gummi Kalli er rétti kosturinn sem biskup Íslands Áslaug Helga Hálfdánardóttir,Dís Gylfadóttir,Guðni Már Harðarson skrifar