Forðið höfuðborgarsvæðinu frá frekari húsbyggingum undir fölsku flaggi! Arna Mathiesen skrifar 13. júlí 2012 06:00 By building sustainable towns and cities, you will build global sustainability," sagði aðalritari Sameinuðu þjóðanna í lok Ríóráðstefnunnar á dögunum. Þetta eru bara draumar svo lengi sem ríkisvaldið þrýstir allri ábyrgð á sjálfbærni niður á borgirnar sem vilja bara vaxa í samkeppni hver við aðra og ýta vandræðum sem af því hlýst niður á þegnana. Þess ber höfuðborgarsvæði Íslands glöggt vitni. Fólksfjölgun, fólksfjölgun! segja skipuleggjendur borgarinnar og kynna nýjar skipulagsáætlanir fyrir meiri íbúðabyggð á höfuðborgarsvæðinu. Þótt fjölgun íbúða í borginni hafi aukist miklu meir en íbúafjöldinn fyrir hrun og þótt ofgnótt sé líka af annars konar húsnæði sem er vannýtt og hægt væri að breyta í íbúðarhúsnæði. Rannsóknir sýna að fjölmargar borgir eru heldur að skreppa saman (www.shrinkingcities.com) en vaxa, þótt þær vilji ekki viðurkenna það. En hver gæti verið hinn raunverulegi hvati að vexti höfuðborgarinnar? Nú hefur svo verið búið í haginn af hálfu ríkisins að skuldir sveitarfélaga megi ekki vera umfram 150% af heildartekjum og eigi því markmiði að vera náð innan tíu ára. Skuldirnar eru svo miklar að sveitarfélögin verða að skaffa sér miklu meiri tekjur eigi þau að geta boðið upp á lögboðna þjónustu. Er þá nokkuð augljósara til fljótlegrar fjáröflunar en það að stuðla að húsbyggingum til að draga að sér fleiri íbúa og þannig geta innheimt meiri gjöld og skatta til að geta borgað niður skuldirnar? Ef þetta er hvatinn hefur ríkið lagt drögin að „spennandi" kapphlaupi sveitarfélaga um íbúa og fermetrafjölda til að innheimta útsvar af fleiri íbúum og gjöld af fleiri fermetrum og lóðum. Ef dæma má af áætlunum tveggja stærstu sveitarfélaganna eru drögin fyrir frekari byggingar ólík eftir svæðum innan höfuðborgarsvæðisins: Þétting byggðar í miðbæ Reykjavíkur og áframhaldandi byggð út um holt og hæðir í Kópavogi. Hvað skyldi þá seljast betur, „sjálfbær" íbúð í miðborg Reykjavíkur þar sem hægt er að hjóla eða ganga í vinnuna eða einbýlishúsalóð í úthverfunum með 50% afslætti og útsýni yfir Esjuna? Samkeppnin milli sveitarfélaganna virðist ólík því sem var fyrir hrun, enn harðvítugri en fyrir hrunið þar sem sveitarfélögin bjóða nú upp á margvíslegri lausnir. Bæði skipulagsdrögin sem hér greinir bjóða upp á umhverfi sem hefur sýnt sig að skapar meiri vandamál en þau leysa og bundið hefur fjölmargt fólk á klafa nú þegar. Lítur svo út að hrein sölumennska komi til að skera úr um hvor lausnin verður ofan á og hverju verði meir þjarmað að: gömlu húsunum í miðbænum (efnislegum menningararfi) eða vatnsbólunum, með mengandi flugvelli fyrir ofan Gvendarbrunna, og mögulegu ræktarlandi í útjaðrinum (lifibrauði framtíðarinnar). Má vera að þetta komi til með að taka sig vel út á pappírum ríkisins: Atvinnusköpun í byggingariðnaði og minna skuldug sveitarfélög án þess að ríkið taki neitt tap sem gæti fælt frá erlenda fjárfesta. En áhugavert verður að fylgjast með hvernig ábyrgir stjórnmálamenn munu færa sannfærandi rök fyrir sjálfbærninni (skjölin sem lögbjóða þróunina hafa reyndar innbakað sjálfbærnitungutak án þess að það sé sérlega trúverðugt þegar málin eru skoðuð í heild). Þótt það sé atvinnuskapandi, er það sóun að leggja drög að og vinnu í frekari byggð þegar nóg er til af húsnæði, sumt liggjandi fyrir skemmdum hálfklárað. Ekki síst þegar allt er á huldu um framvindu fólksfjöldans vegna kreppunnar. Lítið sem ekkert bólar á því að unnið sé með aðlögun húsnæðisins sem til er til að sinna hinni raunverulegu þörf sem fyrir liggur. Ekki er vanþörf á íbúðarhúsnæði sem er hentugt í notkun og sem fólk hefur efni á, hér með talið fólk sem ekki hefur komist inn á húsnæðismarkaðinn eða hefur verið hent út af honum vegna hrunsins. Dæmi sýna (t.d. húsnæðisstefna stjórnvalda í Noregi eftir seinna stríð) að það er ekkert samhengi milli efnahags og getu ríkisins til að sjá öllum íbúum fyrir húsnæði á viðráðanlegu verði. En pólitískur vilji þarf að vera fyrir hendi. Þegar kemur að breyttum áherslum í umhverfis- og auðlindastjórnun er viðkvæðið gjarna þetta: „Við viljum ekki fara aftur í torfkofana, er það nokkuð?" Þetta drepur á dreif allri umræðu um alvöru sjálfbærni. Við spyrjum á móti: Hvað skal gera til að byggt umhverfi Reykjavíkursvæðisins geti öðlast eins mikla hæfni til að aðlagast aðstæðum og þola áföll og torfkofarnir? Við gætum þurft á því að halda fyrr en okkur grunar. Viltu birta grein á Vísi? Sendu okkur póst. Senda grein Mest lesið Bréf frá móður Berglind Fríða Viggósdóttir Skoðun Fjöldi fyrirtækja hætta með Rapyd Oddný Björg Rafnsdóttir Skoðun Fjallkonan nýja, hún Katrín Þorvaldur Logason Skoðun Forsetaframbjóðendur undir áhrifum Kremlverja? Bjarni Már Magnússon Skoðun Njótum reynslu Katrínar Valgerður Bjarnadóttir Skoðun Vill ekki lengur íslenzkan her? Hjörtur J. Guðmundsson Skoðun 30% kaupmáttaraukning með evru Guðmundur Ragnarsson Skoðun Forseti Íslands, Baldur Þórhallsson Friðrik Erlingsson Skoðun Hafa íslensk fjarskiptafélög málað sig út í horn? Aron Heiðar Steinsson Skoðun Á Ísland framtíð í NATO? Hilmar Þór Hilmarsson Skoðun Skoðun Skoðun Nýsköpun innviða Jóhanna Ýr Jóhannsdóttir skrifar Skoðun Fjöldi fyrirtækja hætta með Rapyd Oddný Björg Rafnsdóttir skrifar Skoðun Forsetaframbjóðendur undir áhrifum Kremlverja? Bjarni Már Magnússon skrifar Skoðun Bréf frá móður Berglind Fríða Viggósdóttir skrifar Skoðun Vill ekki lengur íslenzkan her? Hjörtur J. Guðmundsson skrifar Skoðun Hafa íslensk fjarskiptafélög málað sig út í horn? Aron Heiðar Steinsson skrifar Skoðun Á Ísland framtíð í NATO? Hilmar Þór Hilmarsson skrifar Skoðun Fjallkonan nýja, hún Katrín Þorvaldur Logason skrifar Skoðun Heilsa íslenskrar þjóðar, samofin framþróun í læknisfræði á Íslandi Theódór Skúli Sigurðsson skrifar Skoðun Njótum reynslu Katrínar Valgerður Bjarnadóttir skrifar Skoðun Katrínu á Bessastaði Brynja Þorbjörnsdóttir skrifar Skoðun Eru stjórnvöld að virða réttindi barna á flótta? Hópur fólks í ungmennaráði UNICEF á Íslandi skrifar Skoðun Forseti Íslands, Baldur Þórhallsson Friðrik Erlingsson skrifar Skoðun Algeng mistök við fasteignakaup og hvernig þú forðast þau Kristín Ósk Þórðardóttir skrifar Skoðun Er ungum mönnum sama um sjófólk? Kjartan Sveinn Guðmundsson skrifar Skoðun Þörfin fyrir heimilislækna Bjarni Jónsson skrifar Skoðun Um lýðræði — Þrjár spurningar til forsetaframbjóðenda Hjörtur Hjartarson skrifar Skoðun 30% kaupmáttaraukning með evru Guðmundur Ragnarsson skrifar Skoðun Halla Tómasdóttir yrði góður forseti Rannveig Guðmundsdóttir skrifar Skoðun Forsetinn má ekki fara á taugum Gísli Jökull Gíslason skrifar Skoðun „Brandarinn er búinn!“ María Heba Þorkelsdóttir skrifar Skoðun Katrín kann sig Aðalheiður Björk Olgudóttir skrifar Skoðun Löggæsla er mikilvæg grunnþjónusta við fólkið í landinu Þorbjörg S. Gunnlaugsdóttir skrifar Skoðun Menntamorð Ingólfur Gíslason skrifar Skoðun Náttúruminjasafn Íslands má sinna sýningahaldi! Hilmar J. Malmquist skrifar Skoðun Hvers vegna þurfti að farga bókinni? Hjörtur J. Guðmundsson skrifar Skoðun Hjarta umhverfismála Margrét Júlía Rafnsdóttir skrifar Skoðun Hugsjónir og fræðimennska – einstakt veganesti Baldurs í embætti forseta Íslands Rannveig Traustadóttir skrifar Skoðun Ísland hástökkvari í málefnum hinsegin fólks Guðmundur Ingi Guðbrandsson skrifar Skoðun Banvænt aðgerðarleysi Tómas A. Tómasson skrifar Sjá meira
By building sustainable towns and cities, you will build global sustainability," sagði aðalritari Sameinuðu þjóðanna í lok Ríóráðstefnunnar á dögunum. Þetta eru bara draumar svo lengi sem ríkisvaldið þrýstir allri ábyrgð á sjálfbærni niður á borgirnar sem vilja bara vaxa í samkeppni hver við aðra og ýta vandræðum sem af því hlýst niður á þegnana. Þess ber höfuðborgarsvæði Íslands glöggt vitni. Fólksfjölgun, fólksfjölgun! segja skipuleggjendur borgarinnar og kynna nýjar skipulagsáætlanir fyrir meiri íbúðabyggð á höfuðborgarsvæðinu. Þótt fjölgun íbúða í borginni hafi aukist miklu meir en íbúafjöldinn fyrir hrun og þótt ofgnótt sé líka af annars konar húsnæði sem er vannýtt og hægt væri að breyta í íbúðarhúsnæði. Rannsóknir sýna að fjölmargar borgir eru heldur að skreppa saman (www.shrinkingcities.com) en vaxa, þótt þær vilji ekki viðurkenna það. En hver gæti verið hinn raunverulegi hvati að vexti höfuðborgarinnar? Nú hefur svo verið búið í haginn af hálfu ríkisins að skuldir sveitarfélaga megi ekki vera umfram 150% af heildartekjum og eigi því markmiði að vera náð innan tíu ára. Skuldirnar eru svo miklar að sveitarfélögin verða að skaffa sér miklu meiri tekjur eigi þau að geta boðið upp á lögboðna þjónustu. Er þá nokkuð augljósara til fljótlegrar fjáröflunar en það að stuðla að húsbyggingum til að draga að sér fleiri íbúa og þannig geta innheimt meiri gjöld og skatta til að geta borgað niður skuldirnar? Ef þetta er hvatinn hefur ríkið lagt drögin að „spennandi" kapphlaupi sveitarfélaga um íbúa og fermetrafjölda til að innheimta útsvar af fleiri íbúum og gjöld af fleiri fermetrum og lóðum. Ef dæma má af áætlunum tveggja stærstu sveitarfélaganna eru drögin fyrir frekari byggingar ólík eftir svæðum innan höfuðborgarsvæðisins: Þétting byggðar í miðbæ Reykjavíkur og áframhaldandi byggð út um holt og hæðir í Kópavogi. Hvað skyldi þá seljast betur, „sjálfbær" íbúð í miðborg Reykjavíkur þar sem hægt er að hjóla eða ganga í vinnuna eða einbýlishúsalóð í úthverfunum með 50% afslætti og útsýni yfir Esjuna? Samkeppnin milli sveitarfélaganna virðist ólík því sem var fyrir hrun, enn harðvítugri en fyrir hrunið þar sem sveitarfélögin bjóða nú upp á margvíslegri lausnir. Bæði skipulagsdrögin sem hér greinir bjóða upp á umhverfi sem hefur sýnt sig að skapar meiri vandamál en þau leysa og bundið hefur fjölmargt fólk á klafa nú þegar. Lítur svo út að hrein sölumennska komi til að skera úr um hvor lausnin verður ofan á og hverju verði meir þjarmað að: gömlu húsunum í miðbænum (efnislegum menningararfi) eða vatnsbólunum, með mengandi flugvelli fyrir ofan Gvendarbrunna, og mögulegu ræktarlandi í útjaðrinum (lifibrauði framtíðarinnar). Má vera að þetta komi til með að taka sig vel út á pappírum ríkisins: Atvinnusköpun í byggingariðnaði og minna skuldug sveitarfélög án þess að ríkið taki neitt tap sem gæti fælt frá erlenda fjárfesta. En áhugavert verður að fylgjast með hvernig ábyrgir stjórnmálamenn munu færa sannfærandi rök fyrir sjálfbærninni (skjölin sem lögbjóða þróunina hafa reyndar innbakað sjálfbærnitungutak án þess að það sé sérlega trúverðugt þegar málin eru skoðuð í heild). Þótt það sé atvinnuskapandi, er það sóun að leggja drög að og vinnu í frekari byggð þegar nóg er til af húsnæði, sumt liggjandi fyrir skemmdum hálfklárað. Ekki síst þegar allt er á huldu um framvindu fólksfjöldans vegna kreppunnar. Lítið sem ekkert bólar á því að unnið sé með aðlögun húsnæðisins sem til er til að sinna hinni raunverulegu þörf sem fyrir liggur. Ekki er vanþörf á íbúðarhúsnæði sem er hentugt í notkun og sem fólk hefur efni á, hér með talið fólk sem ekki hefur komist inn á húsnæðismarkaðinn eða hefur verið hent út af honum vegna hrunsins. Dæmi sýna (t.d. húsnæðisstefna stjórnvalda í Noregi eftir seinna stríð) að það er ekkert samhengi milli efnahags og getu ríkisins til að sjá öllum íbúum fyrir húsnæði á viðráðanlegu verði. En pólitískur vilji þarf að vera fyrir hendi. Þegar kemur að breyttum áherslum í umhverfis- og auðlindastjórnun er viðkvæðið gjarna þetta: „Við viljum ekki fara aftur í torfkofana, er það nokkuð?" Þetta drepur á dreif allri umræðu um alvöru sjálfbærni. Við spyrjum á móti: Hvað skal gera til að byggt umhverfi Reykjavíkursvæðisins geti öðlast eins mikla hæfni til að aðlagast aðstæðum og þola áföll og torfkofarnir? Við gætum þurft á því að halda fyrr en okkur grunar.
Skoðun Heilsa íslenskrar þjóðar, samofin framþróun í læknisfræði á Íslandi Theódór Skúli Sigurðsson skrifar
Skoðun Eru stjórnvöld að virða réttindi barna á flótta? Hópur fólks í ungmennaráði UNICEF á Íslandi skrifar
Skoðun Algeng mistök við fasteignakaup og hvernig þú forðast þau Kristín Ósk Þórðardóttir skrifar
Skoðun Löggæsla er mikilvæg grunnþjónusta við fólkið í landinu Þorbjörg S. Gunnlaugsdóttir skrifar
Skoðun Hugsjónir og fræðimennska – einstakt veganesti Baldurs í embætti forseta Íslands Rannveig Traustadóttir skrifar