Lýðræðið í vörn Þór Saari skrifar 31. desember 2011 08:00 Sé litið yfir hið pólitíska litróf hér á landi og í nágrannaríkjunum er ekki annað hægt en að fyllast áhyggjum af stöðu og vegferð lýðræðisins þessa dagana. Tæknikratar hafa verið ráðnir í vinnu sem forsætisráðherrar í stað kjörinna fulltrúa almennings í tveimur löndum og það meira að segja á Ítalíu, einu af þungavigtarríkjum Evrópusambandsins. Forsætisráðherra sem er ekki lýðræðislega kjörinn er alvarlegt mál. Lýðræðisfyrirkomulagið í mörgum öðrum Evrópulöndum er og á margan hátt brogað og erfitt er fyrir kjósendur að veita kjörnum fulltrúum aðhald og losa sig við stjórnmálamenn sem njóta ekki almenns trausts. Undantekningar eru vissulega á þessu eins og í Sviss með sína sterku hefð fyrir almennum atkvæðagreiðslum um alla mögulega hluti og á Írlandi þar sem kosningafyrirkomulagið byggir á persónukjöri sem gefur kjósendum vald til að raða sjálfir á framboðslista, en í síðustu kosningum á Írlandi var um 80 prósentum sitjandi stjórnmálamanna hafnað. Í Bandaríkjunum, þar sem forval flokkanna fyrir forsetakosningarnar á næsta ári er að hefjast, hljómar kosningabarátta repúblikana og frambjóðendurnir eins og einhvers konar geggjað leikrit úr öðrum heimi og sumir þeirra miðað við yfirlýsingar eru beinlínis hættulegir eigin samfélagi og heimsfriði. Þar í landi gerir kosningakerfi með einmenningskjördæmum það að verkum að stór hluti þjóðarinnar hefur enga fulltrúa á þingi og nánast óheft peningasöfnun hefur leitt til þess að í 96 prósentum tilvika sigrar sá frambjóðandi sem hefur meira fé milli handanna. Að vísu eru í ýmsum fylkjum ákvæði um almennar atkvæðagreiðslur að frumkvæði kjósenda en oft hefur þeim málum verið „stolið" af hagsmunaöflum með mikla fjármuni. Þó vissulega sé vandrataður meðalvegurinn milli tjáningarfrelsis og þessa aflsmunar sem peningar njóta er lýðræðið sjálft víða komið í ógöngur vegna aðgengis peninga að stjórnmálamönnum. Hér á landi búum við að áratuga hefð fyrir einhvers konar meirihlutaræði þess meirihluta sem hverju sinni nær saman í ríkisstjórnarsamstarfi og hefð fyrir minnihlutastjórnum eða samráði við það sem kallað er stjórnarandstaða þekkist varla. Mál eru oft keyrð í gegnum þingið án nægilegrar yfirferðar og oft við hávær mótmæli minnihlutans og stór hluti af vinnu Alþingis fer í að leiðrétta eldri lög sem voru á einhvern hátt broguð. Kosningafyrirkomulagið hér á landi með háum lágmarksþröskuldi fyrir kjöri og takmörkuðum áhrifum hins almenna kjósanda á uppröðun á framboðslista, aðgengi peninga að stjórnmálaflokkum og stjórnmálamönnum sem og skorti á almennum vanhæfisreglum varðandi tengsl stjórnmálamanna, maka þeirra og fjölskyldu við fjármálaöfl og aðra sérhagsmuni hefur gert það að verkum að stjórnmál á Íslandi eru almennt talin spillt. Sé litið yfir farinn veg, aðdraganda og eftirleik Hrunsins er ljóst að sú háværa krafa um lýðræðisumbætur sem kom fram er réttmæt. Sú tilfinning að kjörnir fulltrúar misfari með umboð sitt þegar á þing er komið á rétt á sér og það er kominn tími til að almenningur fái þau tól sem til þarf til að veita stjórnmálunum meira aðhald. Hér þarf einungis að benda á nýleg dæmi um kosningaloforð og efndir þeirra og þann sorgaratburð þegar atkvæðagreiðslan um hvort tilteknir ráðherrar Hrunstjórnarinnar skyldu ákærðir og sendir fyrir Landsdóm. Þar brugðust þingmenn algjörlega siðferðilega og gengu einnig þvert gegn öllum almennum hugmyndum um vanhæfi þegar þeir greiddu atkvæði um að vernda félaga sína og vini úr Hrunstjórninni frá eðlilegri málsmeðferð fyrir dómstól. Síðan í kosningunum 2009 hefur Hreyfingin í samræmi við stefnuskrána lagt mikla áherslu á lýðræðisumbætur og lagt fram í þrígang frumvarp um þjóðaratkvæðagreiðslur þar sem 10% kjósenda gætu krafist þjóðaratkvæðagreiðslu og þriðjungur þingmanna gæti vísað frumvörpum í þjóðaratkvæði. Einnig er gert ráð fyrir s.k. Lýðræðisstofu sem hefði almennt með skipulag og umgjörð kosninga að gera. Við höfum í tvígang lagt fram frumvarp um breytingar á lögum um fjármál stjórnmálaflokka þar sem tekið verður fyrir framlög til flokka og persóna frá fyrirtækjum og nafnlaus framlög verða einnig bönnuð. Við tókum einnig virkan þátt í vinnu við frumvörp forsætisráðherra um persónukjör sem voru lögð fram 2009 og aftur 2010. Þau stöðvuðust vegna andstöðu innan eigin raða meirihlutans. Að auki höfum við í tvígang lagt fram frumvarp um lýðræðisvæðingu sveitarstjórna með ákvæðum um almennar atkvæðagreiðslur að kröfu íbúa og lagt til fjölgun sveitastjórnarfulltrúa en fjöldi fulltrúa í íslenskum sveitarstjórnum er hlutfallslega miklu minni en gerist í allri norðan- og vestanverðri Evrópu. Slíkar fámennar sveitarstjórnir eru ávísun á klíkumyndun, óvönduð vinnubrögð og jafnvel spillingu eins og sjá má á öllum þeim fjölda sveitarfélaga af öllum stærðum sem nú eiga í miklum vandræðum. Því er skemmst frá að segja að ekkert af þessum málum hefur náð í gegn og áhuginn fyrir þeim hjá öðrum þingmönnum fjórflokksins er lítill sem enginn. Í því samhengi verður fróðlegt að sjá hvernig drögum að nýrri stjórnarskrá reiðir af. Það er því augljóst að langt er í land með nýja umgjörð lýðræðis og stjórnmálaumhverfis hér á landi en við munum þó halda ótrauð áfram þeirri baráttu að koma þessum málum á dagskrá og halda á lofti þessum grundvallar stefnumálum, sem öðrum, eins lengi og þörf er. Ef það tekst ekki á þessu þingi þá er það einfaldlega spurning um samstöðu fólks og samvinnu fyrir næstu alþingiskosningar. Gleðilegt ár. Þór Saari, þingmaður Hreyfingarinnar. Viltu birta grein á Vísi? Sendu okkur póst. Senda grein Þór Saari Athugið. Vísir hvetur lesendur til að skiptast á skoðunum. Allar athugasemdir eru á ábyrgð þeirra er þær rita. Lesendur skulu halda sig við málefnalega og hófstillta umræðu og áskilur Vísir sér rétt til að fjarlægja ummæli og/eða umræðu sem fer út fyrir þau mörk. Vísir mun loka á aðgang þeirra sem tjá sig ekki undir eigin nafni eða gerast ítrekað brotlegir við ofangreindar umgengnisreglur. Mest lesið Hvað er eiginlega að gerast? Inga Minelgaite Skoðun Nöturlegt ævikvöld Elín Hirst Skoðun Ókostir forsetaframbjóðandans Katrínar Jakobsdóttur Alfreð Sturla Böðvarsson Skoðun Manstu ekki eftir mér Sævar Helgi Lárusson Skoðun Nú vandast valið Ebba Margrét Magnúsdóttir Skoðun Jarðakaup í nýjum tilgangi Halla Hrund Logadóttir Skoðun Er keisarinn ekki í neinum fötum? Hákon Gunnarsson ,Bergljót Kristinsdóttir Skoðun Borgar þú 65 prósent skatt af þínum tekjum? Guðfinnur Sigurvinsson Skoðun Hugleiðing um sáttamiðlun Ámundi Loftsson Skoðun The man who would be king Ian McDonald Skoðun Skoðun Skoðun Þessum treysti ég til þess að standa vörð um okkar hagsmuni, landið okkar og okkar mannréttindi Ólafur Tryggvi Sigmarsson skrifar Skoðun Stærsta loftslagsráðstefna í heimi Nótt Thorberg skrifar Skoðun Er keisarinn ekki í neinum fötum? Hákon Gunnarsson ,Bergljót Kristinsdóttir skrifar Skoðun Hugleiðing um sáttamiðlun Ámundi Loftsson skrifar Skoðun Nöturlegt ævikvöld Elín Hirst skrifar Skoðun Hvað er eiginlega að gerast? Inga Minelgaite skrifar Skoðun Manstu ekki eftir mér Sævar Helgi Lárusson skrifar Skoðun Nú vandast valið Ebba Margrét Magnúsdóttir skrifar Skoðun The man who would be king Ian McDonald skrifar Skoðun Umhverfisávinningur þess að þrifta Hólmfríður Jennýjar Árnadóttir skrifar Skoðun Ókostir forsetaframbjóðandans Katrínar Jakobsdóttur Alfreð Sturla Böðvarsson skrifar Skoðun Eru orkumálin að fara úr böndunum? Jónas Guðmundsson skrifar Skoðun Skipulagsmál og uppbygging í Árborg Bragi Bjarnason skrifar Skoðun Ég kýs… Gísli Ásgeirsson skrifar Skoðun Forsetaframboð í Fellini stíl Stefán Ólafsson skrifar Skoðun Borgar þú 65 prósent skatt af þínum tekjum? Guðfinnur Sigurvinsson skrifar Skoðun Brúarsmið á Bessastaði Jóhanna Vigdís Guðmundsdóttir skrifar Skoðun Nú getum við brotið blað Ragnheiður Davíðsdóttir skrifar Skoðun Við þurfum loftslagsaðgerðir, ekki grænþvott Andrés Ingi Jónsson skrifar Skoðun Af hverju bara hálft skref áfram? Gísli Rafn Ólafsson skrifar Skoðun Baldur í þágu mannúðar og samfélags Anna María Gunnarsdóttir skrifar Skoðun Hvar er Reykjavegur? Ari Trausti Guðmundsson skrifar Skoðun Af auðvaldsmönnum og undirlægjuhætti Ester Hilmarsdóttir skrifar Skoðun Hafðu áhrif á líf barna Ída Björg Unnarsdóttir skrifar Skoðun Stórbætum samgöngur Logi Einarsson skrifar Skoðun Norska veiðistöðin Friðrik Erlingsson skrifar Skoðun Köllum það réttu nafni: Fordóma Derek Terell Allen skrifar Skoðun Ótrúverðugt plan að annars góðum markmiðum Þorbjörg Sigríður Gunnlaugsdóttir skrifar Skoðun Formleg uppgjöf Hjörtur J. Guðmundsson skrifar Skoðun Örlætisgerningur Vilhjálmur H. Vilhjálmsson skrifar Sjá meira
Sé litið yfir hið pólitíska litróf hér á landi og í nágrannaríkjunum er ekki annað hægt en að fyllast áhyggjum af stöðu og vegferð lýðræðisins þessa dagana. Tæknikratar hafa verið ráðnir í vinnu sem forsætisráðherrar í stað kjörinna fulltrúa almennings í tveimur löndum og það meira að segja á Ítalíu, einu af þungavigtarríkjum Evrópusambandsins. Forsætisráðherra sem er ekki lýðræðislega kjörinn er alvarlegt mál. Lýðræðisfyrirkomulagið í mörgum öðrum Evrópulöndum er og á margan hátt brogað og erfitt er fyrir kjósendur að veita kjörnum fulltrúum aðhald og losa sig við stjórnmálamenn sem njóta ekki almenns trausts. Undantekningar eru vissulega á þessu eins og í Sviss með sína sterku hefð fyrir almennum atkvæðagreiðslum um alla mögulega hluti og á Írlandi þar sem kosningafyrirkomulagið byggir á persónukjöri sem gefur kjósendum vald til að raða sjálfir á framboðslista, en í síðustu kosningum á Írlandi var um 80 prósentum sitjandi stjórnmálamanna hafnað. Í Bandaríkjunum, þar sem forval flokkanna fyrir forsetakosningarnar á næsta ári er að hefjast, hljómar kosningabarátta repúblikana og frambjóðendurnir eins og einhvers konar geggjað leikrit úr öðrum heimi og sumir þeirra miðað við yfirlýsingar eru beinlínis hættulegir eigin samfélagi og heimsfriði. Þar í landi gerir kosningakerfi með einmenningskjördæmum það að verkum að stór hluti þjóðarinnar hefur enga fulltrúa á þingi og nánast óheft peningasöfnun hefur leitt til þess að í 96 prósentum tilvika sigrar sá frambjóðandi sem hefur meira fé milli handanna. Að vísu eru í ýmsum fylkjum ákvæði um almennar atkvæðagreiðslur að frumkvæði kjósenda en oft hefur þeim málum verið „stolið" af hagsmunaöflum með mikla fjármuni. Þó vissulega sé vandrataður meðalvegurinn milli tjáningarfrelsis og þessa aflsmunar sem peningar njóta er lýðræðið sjálft víða komið í ógöngur vegna aðgengis peninga að stjórnmálamönnum. Hér á landi búum við að áratuga hefð fyrir einhvers konar meirihlutaræði þess meirihluta sem hverju sinni nær saman í ríkisstjórnarsamstarfi og hefð fyrir minnihlutastjórnum eða samráði við það sem kallað er stjórnarandstaða þekkist varla. Mál eru oft keyrð í gegnum þingið án nægilegrar yfirferðar og oft við hávær mótmæli minnihlutans og stór hluti af vinnu Alþingis fer í að leiðrétta eldri lög sem voru á einhvern hátt broguð. Kosningafyrirkomulagið hér á landi með háum lágmarksþröskuldi fyrir kjöri og takmörkuðum áhrifum hins almenna kjósanda á uppröðun á framboðslista, aðgengi peninga að stjórnmálaflokkum og stjórnmálamönnum sem og skorti á almennum vanhæfisreglum varðandi tengsl stjórnmálamanna, maka þeirra og fjölskyldu við fjármálaöfl og aðra sérhagsmuni hefur gert það að verkum að stjórnmál á Íslandi eru almennt talin spillt. Sé litið yfir farinn veg, aðdraganda og eftirleik Hrunsins er ljóst að sú háværa krafa um lýðræðisumbætur sem kom fram er réttmæt. Sú tilfinning að kjörnir fulltrúar misfari með umboð sitt þegar á þing er komið á rétt á sér og það er kominn tími til að almenningur fái þau tól sem til þarf til að veita stjórnmálunum meira aðhald. Hér þarf einungis að benda á nýleg dæmi um kosningaloforð og efndir þeirra og þann sorgaratburð þegar atkvæðagreiðslan um hvort tilteknir ráðherrar Hrunstjórnarinnar skyldu ákærðir og sendir fyrir Landsdóm. Þar brugðust þingmenn algjörlega siðferðilega og gengu einnig þvert gegn öllum almennum hugmyndum um vanhæfi þegar þeir greiddu atkvæði um að vernda félaga sína og vini úr Hrunstjórninni frá eðlilegri málsmeðferð fyrir dómstól. Síðan í kosningunum 2009 hefur Hreyfingin í samræmi við stefnuskrána lagt mikla áherslu á lýðræðisumbætur og lagt fram í þrígang frumvarp um þjóðaratkvæðagreiðslur þar sem 10% kjósenda gætu krafist þjóðaratkvæðagreiðslu og þriðjungur þingmanna gæti vísað frumvörpum í þjóðaratkvæði. Einnig er gert ráð fyrir s.k. Lýðræðisstofu sem hefði almennt með skipulag og umgjörð kosninga að gera. Við höfum í tvígang lagt fram frumvarp um breytingar á lögum um fjármál stjórnmálaflokka þar sem tekið verður fyrir framlög til flokka og persóna frá fyrirtækjum og nafnlaus framlög verða einnig bönnuð. Við tókum einnig virkan þátt í vinnu við frumvörp forsætisráðherra um persónukjör sem voru lögð fram 2009 og aftur 2010. Þau stöðvuðust vegna andstöðu innan eigin raða meirihlutans. Að auki höfum við í tvígang lagt fram frumvarp um lýðræðisvæðingu sveitarstjórna með ákvæðum um almennar atkvæðagreiðslur að kröfu íbúa og lagt til fjölgun sveitastjórnarfulltrúa en fjöldi fulltrúa í íslenskum sveitarstjórnum er hlutfallslega miklu minni en gerist í allri norðan- og vestanverðri Evrópu. Slíkar fámennar sveitarstjórnir eru ávísun á klíkumyndun, óvönduð vinnubrögð og jafnvel spillingu eins og sjá má á öllum þeim fjölda sveitarfélaga af öllum stærðum sem nú eiga í miklum vandræðum. Því er skemmst frá að segja að ekkert af þessum málum hefur náð í gegn og áhuginn fyrir þeim hjá öðrum þingmönnum fjórflokksins er lítill sem enginn. Í því samhengi verður fróðlegt að sjá hvernig drögum að nýrri stjórnarskrá reiðir af. Það er því augljóst að langt er í land með nýja umgjörð lýðræðis og stjórnmálaumhverfis hér á landi en við munum þó halda ótrauð áfram þeirri baráttu að koma þessum málum á dagskrá og halda á lofti þessum grundvallar stefnumálum, sem öðrum, eins lengi og þörf er. Ef það tekst ekki á þessu þingi þá er það einfaldlega spurning um samstöðu fólks og samvinnu fyrir næstu alþingiskosningar. Gleðilegt ár. Þór Saari, þingmaður Hreyfingarinnar.
Skoðun Þessum treysti ég til þess að standa vörð um okkar hagsmuni, landið okkar og okkar mannréttindi Ólafur Tryggvi Sigmarsson skrifar