Ekkert samráð – ekkert traust Björg Eva Erlendsdóttir skrifar 20. janúar 2025 17:01 Samtök stórfyrirtækja, fara daglega í fjölmiðla með sína svarthvítu mynd um að samfélagið fari á neyðarstig, fái fjárfestar ekki fullt svigrúm til auðlindanýtingar án endurgjalds og helst með ríkisstyrkjum. Þeim er ekki trúað. Og þótt samtök náttúruverndar bendi á móti á hættur og staðreyndir er þeim ekki heldur trúað. Harðvítugar deilur um stórframkvæmdir og réttmæti þeirra einkenna upphaf ársins 2025. Tekist er á í öllum landshlutum um stórframkvæmdir sem í augum auðlindafjárfesta og Samtaka iðnaðarins skila miklum hagnaði og bjarga í leiðinni loftslaginu, orkuskiptunum, heimilunum og framtíðinni. Sömu verkefni og íbúar á framkvæmdasvæðum og náttúruverndin sjá að valda tjóni á umhverfi, náttúru, loftslagi, lífríkinu og framtíðinni og jafnvel efnahagnum líka. Sjókvíaeldi, hvalveiðar, virkjanir, niðurdæling koltvísýrings, fjallasala í sement, rafeldsneyti, iðnaðarskógrækt, stórframkvæmdir í ferðaþjónustu. Um allt er deilt. Því traust er lítið og samráð skortir. Hávaðinn heldur áfram, án raunverulegs samtals. Er náttúrulögmál að lúta vilja fyrirtækja? Tólf þúsund manns hafa á nokkrum dögum skrifað undir mótmæli gegn sjókvíaeldi í Seyðisfirði, sem 75 prósent heimamanna vilja ekki og benda á að eldinu fylgi mengun, sýkingar, ill meðferð dýra og það setji villta laxinn í útrýmingarhættu. Viðurkennt er að sjókvíaeldi á Íslandi byggðist upp hratt og stefnulaust og fæstir vilja það áfram í óbreyttri mynd. Samt færist sjókvíaeldi í Seyðisfirði nær eins og það sé náttúrulögmál að lúta vilja fyrirtækja. Og af hverju þarf að taka afstöðu til áforma um fjörutíu vindorkuver út um allt land, þegar flestir landsmenn vilja fá eða engin? Horfum við fram á að vindorkuuppbygging fari á sömu leið og sjókvíaeldið og byggist upp stefnulaust í andstöðu við almenning? En það liggur alltaf svo mikið á, að vinna við stefnumótun og jafnvel landslög teljast til óþurftar. Samráði er líkt við tafaleiki og það heitir slönguspil ef eitthvað þarf að hefja að nýju vegna ónógs undirbúnings. Hættuleg viðbrögð við dómi Í vikunni féll Héraðsdómur um árfarveg Þjórsár þar sem reisa á virkjun í byggð. Hann var áfellisdómur yfir stjórnsýslunni. Lítið heyrist um að stjórnvöld eða stofnanir sem fara með orkumál ræði eigin vinnubrögð og axli ábyrgð á niðurstöðunni, hvað þá að þau ræði verndargildi farvegs Þjórsár. Í staðinn er deilt við dómarann. Það þurfi að bregðast hratt við og setja lög til að liðka fyrir hinni dæmdu framkvæmd. Sérlög ef ekki bráðabirgðalög af því að ríkisstjórn og ríkisfyrirtæki fóru ekki að lögum! Dómsúrskurður er talaður niður eins og hann sé pólitísk hneisa í boði náttúruverndarsinna. Ráðherra umhverfismála segist ekki geta þolað hann og boðar sérlög og forstjóri Landsvirkjunar telur dóminn í meginatriðum rangan. Raforkuframleiðendur einblíndu svo lengi á stóriðju, að í dag er talað um orkuskort fyrir heimili og venjulegan atvinnurekstur, þótt við séum heimsmethafar í framleiðslu rafmagns. Við getum ekki haldið áfram á sömu braut. Að stjórnvöld séu til í hvaða fórnir sem er til halda óbreyttri stóriðjustefnu og fóðra nýja stórnotendur rafmagns. Aukum samráð og áhrif almennings Nú getur ríkisstjórn, sem lofaði að vinna að almannahagsmunum, opnað augun fyrir því að í þessu landi búa fleiri en kvótaeigendur, fjárfestar og stórfyrirtæki. Nú er tækifærið til að auka lýðræðislegt samráð, en ekki að einfalda ferla til þess eins að flýta fyrir framkvæmdum. Ísland á að vera lýðræðissamfélag og lögin eiga að verja þegna landsins, samfélagið og auðlindirnar. Meðal annars gegn rányrkju. Hér er einstæð náttúra, stórkostleg víðerni, lítil og spennandi fyrirtæki, ferðaþjónusta, fjölbreytt tækni og nýsköpun, í bland við hefðbundinn búskap og garðyrkju og hér eru enn bæði menning og landslag. En allt er þetta á hættustigi ef æðsta markmið ríkisstjórnarinnar er að þjónusta auðlindasækna fjárfesta og stórfyrirtæki á sem mestum hraða. Höfundur er framkvæmdastjóri Landverndar. Viltu birta grein á Vísi? Sendu okkur póst. Senda grein Björg Eva Erlendsdóttir Umhverfismál Deilur um Hvammsvirkjun Landsvirkjun Stóriðja Orkumál Mest lesið Magga Stína! Helga Völundardóttir Skoðun Foreldrar þurfa bara að vera duglegri Björg Magnúsdóttir Skoðun Uppgjöf Reykjavíkurborgar í leikskólamálum Finnbjörn A. Hermannsson,Sonja Ýr Þorbergsdóttir Skoðun Dýrkeypt eftirlitsleysi Lilja Björk Guðmundsdóttir Skoðun Minntist ekkert á Evrópusambandið Hjörtur J. Guðmundsson Skoðun 7 milljarða húsnæðisstuðningur afnuminn… en hvað kemur í staðinn? Vilhjálmur Hilmarsson Skoðun Kópavogsmódelið – sveigjanleiki á pappír, en álag á foreldrar í raun og veru Örn Arnarson Skoðun Svindl eða sjálfsvernd? Sigurður Árni Reynisson Skoðun Þetta er námið sem lifir áfram Bryngeir Valdimarsson Skoðun Sólheimar í Grímsnesi – að gefnu tilefni Páll Sævar Garðarsson,Sigurður Örn Guðbjörnsson Skoðun Skoðun Skoðun Leikskólar eru ekki munaður Íris Eva Gísladóttir skrifar Skoðun Vísindarannsóknir og þróun – til umhugsunar í tiltekt Þorgerður J. Einarsdóttir skrifar Skoðun 752 dánir vegna geðheilsuvanda – enginn vegna fjölþáttaógnar Grímur Atlason skrifar Skoðun Foreldrar þurfa bara að vera duglegri Björg Magnúsdóttir skrifar Skoðun Kópavogsmódelið – sveigjanleiki á pappír, en álag á foreldrar í raun og veru Örn Arnarson skrifar Skoðun Dýrkeypt eftirlitsleysi Lilja Björk Guðmundsdóttir skrifar Skoðun Uppgjöf Reykjavíkurborgar í leikskólamálum Finnbjörn A. Hermannsson,Sonja Ýr Þorbergsdóttir skrifar Skoðun Svindl eða sjálfsvernd? Sigurður Árni Reynisson skrifar Skoðun Magga Stína! Helga Völundardóttir skrifar Skoðun Mannauðurinn á vinnustaðnum þarf góða innivist til að dafna Ásta Logadóttir skrifar Skoðun Þetta er námið sem lifir áfram Bryngeir Valdimarsson skrifar Skoðun Árborg - spennandi kostur fyrir öll Guðný Björk Pálmadóttir skrifar Skoðun Tökum á glæpahópum af meiri þunga Þorbjörg Sigríður Gunnlaugsdóttir skrifar Skoðun Minntist ekkert á Evrópusambandið Hjörtur J. Guðmundsson skrifar Skoðun Hugsum stórt í skipulags- og samgöngumálum Hilmar Ingimundarson skrifar Skoðun Eitt eilífðar smáblóm Þorgerður Katrín Gunnarsdóttir skrifar Skoðun Betri mönnun er lykillinn Skúli Helgason,Sabine Leskopf skrifar Skoðun Borgarhönnunarstefna, sú fyrsta sinnar tegundar í Reykjavík Dóra Björt Guðjónsdóttir skrifar Skoðun Hversu oft á að fresta framtíðinni? Erna Magnúsdóttir,Stefán Þórarinn Sigurðsson skrifar Skoðun Getur Ísland staðið fremst í heilsutækni? Arna Harðardóttir skrifar Skoðun Slæm innivist skerðir afköst og hækkar kostnað Ingibjörg Magnúsdóttir skrifar Skoðun Sólheimar í Grímsnesi – að gefnu tilefni Páll Sævar Garðarsson,Sigurður Örn Guðbjörnsson skrifar Skoðun Framtíð Íslands: Frá áli til gervigreindar – Tækifæri fimmtu iðnbyltingarinnar Sigvaldi Einarsson skrifar Skoðun Eiga foreldrar í háskólanámi raunverulega jafnan aðgang að námi? Hrund Steinsdóttir skrifar Skoðun Fjármál framhaldsskóla Róbert Ferdinandsson skrifar Skoðun Mikilvægi lágþröskulda þjónustu fyrir geðheilbrigði ungs fólks Eva Rós Ólafsdóttir skrifar Skoðun Varhugaverð sjónarmið eða raunsæ leið? Eggert Sigurbergsson skrifar Skoðun Dýrin skilin eftir í náttúruvá Linda Karen Gunnarsdóttir skrifar Skoðun Skapandi leiðir í skóla- og frístundastarfi Kolbrún Þ. Pálsdóttir skrifar Skoðun Eru starfsmenn þingflokks Samfylkingarinnar viljandi að afvegaleiða umræðu um samsköttun? Gunnar Ármannsson skrifar Sjá meira
Samtök stórfyrirtækja, fara daglega í fjölmiðla með sína svarthvítu mynd um að samfélagið fari á neyðarstig, fái fjárfestar ekki fullt svigrúm til auðlindanýtingar án endurgjalds og helst með ríkisstyrkjum. Þeim er ekki trúað. Og þótt samtök náttúruverndar bendi á móti á hættur og staðreyndir er þeim ekki heldur trúað. Harðvítugar deilur um stórframkvæmdir og réttmæti þeirra einkenna upphaf ársins 2025. Tekist er á í öllum landshlutum um stórframkvæmdir sem í augum auðlindafjárfesta og Samtaka iðnaðarins skila miklum hagnaði og bjarga í leiðinni loftslaginu, orkuskiptunum, heimilunum og framtíðinni. Sömu verkefni og íbúar á framkvæmdasvæðum og náttúruverndin sjá að valda tjóni á umhverfi, náttúru, loftslagi, lífríkinu og framtíðinni og jafnvel efnahagnum líka. Sjókvíaeldi, hvalveiðar, virkjanir, niðurdæling koltvísýrings, fjallasala í sement, rafeldsneyti, iðnaðarskógrækt, stórframkvæmdir í ferðaþjónustu. Um allt er deilt. Því traust er lítið og samráð skortir. Hávaðinn heldur áfram, án raunverulegs samtals. Er náttúrulögmál að lúta vilja fyrirtækja? Tólf þúsund manns hafa á nokkrum dögum skrifað undir mótmæli gegn sjókvíaeldi í Seyðisfirði, sem 75 prósent heimamanna vilja ekki og benda á að eldinu fylgi mengun, sýkingar, ill meðferð dýra og það setji villta laxinn í útrýmingarhættu. Viðurkennt er að sjókvíaeldi á Íslandi byggðist upp hratt og stefnulaust og fæstir vilja það áfram í óbreyttri mynd. Samt færist sjókvíaeldi í Seyðisfirði nær eins og það sé náttúrulögmál að lúta vilja fyrirtækja. Og af hverju þarf að taka afstöðu til áforma um fjörutíu vindorkuver út um allt land, þegar flestir landsmenn vilja fá eða engin? Horfum við fram á að vindorkuuppbygging fari á sömu leið og sjókvíaeldið og byggist upp stefnulaust í andstöðu við almenning? En það liggur alltaf svo mikið á, að vinna við stefnumótun og jafnvel landslög teljast til óþurftar. Samráði er líkt við tafaleiki og það heitir slönguspil ef eitthvað þarf að hefja að nýju vegna ónógs undirbúnings. Hættuleg viðbrögð við dómi Í vikunni féll Héraðsdómur um árfarveg Þjórsár þar sem reisa á virkjun í byggð. Hann var áfellisdómur yfir stjórnsýslunni. Lítið heyrist um að stjórnvöld eða stofnanir sem fara með orkumál ræði eigin vinnubrögð og axli ábyrgð á niðurstöðunni, hvað þá að þau ræði verndargildi farvegs Þjórsár. Í staðinn er deilt við dómarann. Það þurfi að bregðast hratt við og setja lög til að liðka fyrir hinni dæmdu framkvæmd. Sérlög ef ekki bráðabirgðalög af því að ríkisstjórn og ríkisfyrirtæki fóru ekki að lögum! Dómsúrskurður er talaður niður eins og hann sé pólitísk hneisa í boði náttúruverndarsinna. Ráðherra umhverfismála segist ekki geta þolað hann og boðar sérlög og forstjóri Landsvirkjunar telur dóminn í meginatriðum rangan. Raforkuframleiðendur einblíndu svo lengi á stóriðju, að í dag er talað um orkuskort fyrir heimili og venjulegan atvinnurekstur, þótt við séum heimsmethafar í framleiðslu rafmagns. Við getum ekki haldið áfram á sömu braut. Að stjórnvöld séu til í hvaða fórnir sem er til halda óbreyttri stóriðjustefnu og fóðra nýja stórnotendur rafmagns. Aukum samráð og áhrif almennings Nú getur ríkisstjórn, sem lofaði að vinna að almannahagsmunum, opnað augun fyrir því að í þessu landi búa fleiri en kvótaeigendur, fjárfestar og stórfyrirtæki. Nú er tækifærið til að auka lýðræðislegt samráð, en ekki að einfalda ferla til þess eins að flýta fyrir framkvæmdum. Ísland á að vera lýðræðissamfélag og lögin eiga að verja þegna landsins, samfélagið og auðlindirnar. Meðal annars gegn rányrkju. Hér er einstæð náttúra, stórkostleg víðerni, lítil og spennandi fyrirtæki, ferðaþjónusta, fjölbreytt tækni og nýsköpun, í bland við hefðbundinn búskap og garðyrkju og hér eru enn bæði menning og landslag. En allt er þetta á hættustigi ef æðsta markmið ríkisstjórnarinnar er að þjónusta auðlindasækna fjárfesta og stórfyrirtæki á sem mestum hraða. Höfundur er framkvæmdastjóri Landverndar.
Uppgjöf Reykjavíkurborgar í leikskólamálum Finnbjörn A. Hermannsson,Sonja Ýr Þorbergsdóttir Skoðun
Kópavogsmódelið – sveigjanleiki á pappír, en álag á foreldrar í raun og veru Örn Arnarson Skoðun
Skoðun Kópavogsmódelið – sveigjanleiki á pappír, en álag á foreldrar í raun og veru Örn Arnarson skrifar
Skoðun Uppgjöf Reykjavíkurborgar í leikskólamálum Finnbjörn A. Hermannsson,Sonja Ýr Þorbergsdóttir skrifar
Skoðun Borgarhönnunarstefna, sú fyrsta sinnar tegundar í Reykjavík Dóra Björt Guðjónsdóttir skrifar
Skoðun Sólheimar í Grímsnesi – að gefnu tilefni Páll Sævar Garðarsson,Sigurður Örn Guðbjörnsson skrifar
Skoðun Framtíð Íslands: Frá áli til gervigreindar – Tækifæri fimmtu iðnbyltingarinnar Sigvaldi Einarsson skrifar
Skoðun Eiga foreldrar í háskólanámi raunverulega jafnan aðgang að námi? Hrund Steinsdóttir skrifar
Skoðun Eru starfsmenn þingflokks Samfylkingarinnar viljandi að afvegaleiða umræðu um samsköttun? Gunnar Ármannsson skrifar
Uppgjöf Reykjavíkurborgar í leikskólamálum Finnbjörn A. Hermannsson,Sonja Ýr Þorbergsdóttir Skoðun
Kópavogsmódelið – sveigjanleiki á pappír, en álag á foreldrar í raun og veru Örn Arnarson Skoðun