Róluvallaráðherra Hjördís Eva Þórðardóttir skrifar 27. nóvember 2024 13:50 Börn læra snemma að betra er að vera stór en lítill, að með stærð fylgja áhrif og völd. Við tölum um stórkostleg afrek, smálegan árangur, barnalega hegðun og sandkassaleik. Þið skiljið hvað ég er að fara. Þessi hugsun litaði lengi íslensk stjórnmál, þar sem málefni barna voru sett til hliðar og fengu takmarkað rými í samanburði við „það sem raunverulegu máli skiptir“ eins og brýr og jarðgöng. En það hefur breyst. Á Norðurlöndum eru málefni barna stór þáttur stjórnmálaumræðunnar. Á námsárunum í Svíþjóð upplifði ég það skýrt. Þar er minnistæðast þegar sænskur menntamálaráðherra mætti í beina útsendingu kvöldfréttanna til að ræða bekkjarstærðir í grunnskólum og áhrif þeirra á líðan barna, og það á hátindi kosningabaráttu til Ríkisdagsins. Á sama tíma á Íslandi hefði slíkt verið óhugsandi. Lögfesting Barnasáttmálans og tímabær breyting Þegar Alþingi lögfesti Barnasáttmála Sameinuðu þjóðanna árið 2013 var stigið mikilvægt skref í þágu barna. Þótt sáttmálinn skapaði grunn fyrir umræðu um réttindi þeirra hafði lögfestingin lítil áhrif á vægi barna í stjórnmálum. Þau voru áfram jaðarsett, falin inni í stærri málaflokkum. Árið 2017 bar hins vegar til tíðinda. Það birtist viðtal í Fréttablaðinu við nýjan félagsmálaráðherra, Ásmund Einar Daðason. Þar lýsti hann yfir að ráðherratíð hans yrði helguð málefnum barna og raunverulegum breytingum í þágu þeirra. Ég þekkti hann ekki á þeim tíma, en orð hans snertu marga, þar á meðal undirritaða. Það var eitthvað sem gaf sterklega til kynna að hann meinti það sem hann sagði, að þetta væri ekki innihaldslaus yfirlýsing. Ný sýn á málefni barna Ásmundur fylgdi þessum orðum eftir. Hann varð að eigin ósk fyrsti barnamálaráðherra Íslands, eða róluvallaráðherra eins og þingmaður Sjálfstæðisflokksins útnefndi gjörninginn. Með áherslu á málefni barna hófst Ásmundur handa við að móta löggjöf, stefnur og aðgerðir sem hafa haft raunveruleg áhrif á líf barna á Íslandi. Hann lyfti þakinu og skapaði rými fyrir barnapólitík á Íslandi. Breytingarnar komu ekki allar í einu, heldur smám saman. Þetta var ekki aðeins spurning um lagabreytingar eða stefnumótun, heldur raunverulega viðhorfsbreytingu í samfélaginu. Frá því að Ásmundur tók við sem barnamálaráðherra hafa málefni barna fengið áður óþekkt vægi í íslenskri pólitík (loksins!). Fjárfesting í börnum hefur stóraukist, og nú er algengt að ráðherrar vísi til þess hversu mikilvæg börn eru í pólitískri umræðu. Það væri því engin furða í dag ef íslenskur ráðherra mætti í kvöldfréttir til að ræða t.d. hópastærðir í skólum, slík umræða hefur fengið rými til að vaxa. Mælanlegur árangur Árangurinn af þeim breytingum sem Ásmundur hefur farið fyrir sem barnamálaráðherra er ekki aðeins byggður á huglægu mati heldur mælanlegu. Fjárfesting í börnum hefur margfaldast frá árinu 2017. Gjaldfrjálsar skólamáltíðir fyrir grunnskólabörn eru nú orðnar að veruleika, sem ekki aðeins bæta líðan barna heldur draga úr ójöfnuði. Ný lög um farsæld barna tryggja hverju barni stuðning í gegnum flóknar áskoranir. Með samþættingu þjónustu er grunnurinn lagður að nýrri nálgun þar sem þarfir barnsins eru í forgrunni. Snemmtæk inngrip hafa einnig skilað árangri. Tölur sýna að kvíði meðal grunnskólabarna hefur minnkað, tíðni eineltis hefur lækkað, og félagsleg þátttaka barna hefur aukist. Verkefni eins og „Allir með,“ sem tryggir fötluðum börnum þátttöku í íþróttum, hefur bætt félagslega stöðu þeirra og líðan. Listinn yfir afrek Ásmundar í þágu barna væri margar blaðsíður en við höfum því miður ekki rými til að lista þau öll upp hér. Hugrekki stjórnmálamanns til að setja börn í fyrsta sætið Það er ekki einfalt að vera málsvari barna. Sú vinna krefst þrautseigju og langtímasýnar sem oft er líklegt að skili ekki áþreifanlegum árangri fyrr en mörgum árum síðar. Þar sem ákvörðunum stjórnmálamanna er oft stjórnað af fjögurra ára kjörtímabilum, má segja að áhersla Ásmundar að setja börn í fyrsta sæti sé einstaklega hugrökk. En það skýrist líka af því að hún kemur til af ástríðu og einlægum áhuga á að gera líf barna á Íslandi betra, frekar en að hún sé til komin til að kaupa vinsældir. Sumt af því sem hann hefur komið í framkvæmd hefur gengið vonum framar, annað er í góðum farvegi og ótal mörg mál voru á leiði inn í þingið þegar ótímabær stjórnarslit stoppuðu þau. Það er hins vegar ljóst að framlag hans hefur markað tímamót. Málefni barna eru nú áberandi í íslenskri pólitík og stjórnmálaumræðu. Ásmundur Einar Daðason hefur skapað nýjan farveg fyrir málefni barna á Íslandi. Arfur hans er ekki aðeins lagabreytingar heldur nýtt viðhorf í íslenskum stjórnvöldum, að setja þau sem minnst völd hafa, en mesta þörf, í fyrsta sætið. Áfram eða afturábak? Nú þegar kosningar eru framundan stendur valið um hvort þessi bylting heldur áfram eða hvort við snúum við í miðri á. Foreldrar og fagaðilar, ömmur og afar, frænkur og frændur og ungt folk sem hafa upplifað áhrif þessara breytinga, þurfa að spyrja sig, getur eitthvert okkar virkilega hugsað sér að missa róluvallaráðherrann? Höfundur er sérfræðingur í réttindum barna. Viltu birta grein á Vísi? Sendu okkur póst. Senda grein Réttindi barna Börn og uppeldi Skoðun: Alþingiskosningar 2024 Mest lesið Ólögmæt leyfisveiting til hvalveiða Jón Frímann Jónsson Skoðun Eru konur betri en karlar? Skoðun Það eru leiðir til að lækka vexti íbúðalána – viljum við gera eitthvað í því? Benedikt Gíslason Skoðun Stórútgerðin og ESB Atli Hermannsson Skoðun Fyrstu jólin eftir ástvinamissi Anna Sigurðardóttir Skoðun Enginn á að vera hryggur um jólin Aldís Amah Hamilton,Hulda Jónsdóttir Tölgyes,Klara Ósk Elíasdóttir,Ragnheiður Gröndal,Rósa Líf Darradóttir,Valgerður Árnadóttir Skoðun Hörmungarsaga viðbyggingar við leikskólann Óskaland Friðrik Sigurbjörnsson Skoðun „Nei“ Hjörtur J. Guðmundsson Skoðun Veistu þitt skýjaspor? Hólmfríður Rut Einarsdóttir,Þóra Rut Jónsdóttir Skoðun ADHD og jólin: Að finna jafnvægi á milli gleði og áskorana Steindór Þórarinsson Skoðun Skoðun Skoðun ADHD og jólin: Að finna jafnvægi á milli gleði og áskorana Steindór Þórarinsson skrifar Skoðun Stórútgerðin og ESB Atli Hermannsson skrifar Skoðun Enginn á að vera hryggur um jólin Aldís Amah Hamilton,Hulda Jónsdóttir Tölgyes,Klara Ósk Elíasdóttir,Ragnheiður Gröndal,Rósa Líf Darradóttir,Valgerður Árnadóttir skrifar Skoðun Ólögmæt leyfisveiting til hvalveiða Jón Frímann Jónsson skrifar Skoðun Eru konur betri en karlar? skrifar Skoðun Hæstu raunvextir síðan í hruninu Stefán Ólafsson skrifar Skoðun Styttum biðtímann í umferðinni Ó. Ingi Tómasson skrifar Skoðun Sjálfbær nýting náttúruauðlinda og framtíð íslenskrar matvælaframleiðslu Oddur Már Gunnarsson,Salvör Jónsdóttir skrifar Skoðun Hörmungarsaga viðbyggingar við leikskólann Óskaland Friðrik Sigurbjörnsson skrifar Skoðun Dýraverndin til Flokks fólksins Árni Stefán Árnason skrifar Skoðun Frjálslega farið með sannleikann Sveinn Ægir Birgisson skrifar Skoðun Sjálfboðaliðar Rauða krossins: 100 ára saga samfélagslegra umbóta Sigurbjörg Birgisdóttir skrifar Skoðun Jarðvarmi í þágu samfélagsins: Orkan sem heldur Íslandi heitu Hildur Æsa Oddsdóttir skrifar Skoðun Við þökkum traustið Eyjólfur Ármannsson skrifar Skoðun Verkefnalisti nýrrar ríkisstjórnar í öryggis- og varnarmálum Erlingur Erlingsson skrifar Skoðun Hagsmunamál okkar allra í stjórnarsáttmálann Trausti Hjálmarsson skrifar Skoðun Hvenær er jafnrétti náð? Védís Drótt Cortez,Agnes Brynjarsdóttir,Vigdís Kristín Rohleder,Embla Bachmann,Eygló Ruth Rohleder skrifar Skoðun Það eru leiðir til að lækka vexti íbúðalána – viljum við gera eitthvað í því? Benedikt Gíslason skrifar Skoðun Sagnaarfur Biblíunnar – Abrahamísku trúarbrögðin Dr. Sigurvin Lárus Jónsson skrifar Skoðun „Nei“ Hjörtur J. Guðmundsson skrifar Skoðun Burðarásar samfélagsins skrifar Skoðun Fyrstu jólin eftir ástvinamissi Anna Sigurðardóttir skrifar Skoðun Skyndihjálp: Lykillinn að öruggara samfélagi Hildur Vattnes Kristjánsdóttir skrifar Skoðun Það er ekki nóg að vera klár stelpa/strákur/stálp Rakel Linda Kristjánsdóttir skrifar Skoðun Kosningum lokið og hvað nú? Ólafur Ágúst Hraundal skrifar Skoðun „Þetta er ekki hægt, en það verður samt að gera þetta“ Arnar Þór Jónsson skrifar Skoðun Mýtan um sæstreng! Andrés Pétursson skrifar Skoðun Kvennaárið 2025 Drífa Snædal skrifar Skoðun Bíp Bíp Bíp Ágúst Mogensen skrifar Skoðun Samviskufrelsi heilbrigðisstarfsmanna ekki vandamál þegar kemur að dánaraðstoð Ingrid Kuhlman skrifar Sjá meira
Börn læra snemma að betra er að vera stór en lítill, að með stærð fylgja áhrif og völd. Við tölum um stórkostleg afrek, smálegan árangur, barnalega hegðun og sandkassaleik. Þið skiljið hvað ég er að fara. Þessi hugsun litaði lengi íslensk stjórnmál, þar sem málefni barna voru sett til hliðar og fengu takmarkað rými í samanburði við „það sem raunverulegu máli skiptir“ eins og brýr og jarðgöng. En það hefur breyst. Á Norðurlöndum eru málefni barna stór þáttur stjórnmálaumræðunnar. Á námsárunum í Svíþjóð upplifði ég það skýrt. Þar er minnistæðast þegar sænskur menntamálaráðherra mætti í beina útsendingu kvöldfréttanna til að ræða bekkjarstærðir í grunnskólum og áhrif þeirra á líðan barna, og það á hátindi kosningabaráttu til Ríkisdagsins. Á sama tíma á Íslandi hefði slíkt verið óhugsandi. Lögfesting Barnasáttmálans og tímabær breyting Þegar Alþingi lögfesti Barnasáttmála Sameinuðu þjóðanna árið 2013 var stigið mikilvægt skref í þágu barna. Þótt sáttmálinn skapaði grunn fyrir umræðu um réttindi þeirra hafði lögfestingin lítil áhrif á vægi barna í stjórnmálum. Þau voru áfram jaðarsett, falin inni í stærri málaflokkum. Árið 2017 bar hins vegar til tíðinda. Það birtist viðtal í Fréttablaðinu við nýjan félagsmálaráðherra, Ásmund Einar Daðason. Þar lýsti hann yfir að ráðherratíð hans yrði helguð málefnum barna og raunverulegum breytingum í þágu þeirra. Ég þekkti hann ekki á þeim tíma, en orð hans snertu marga, þar á meðal undirritaða. Það var eitthvað sem gaf sterklega til kynna að hann meinti það sem hann sagði, að þetta væri ekki innihaldslaus yfirlýsing. Ný sýn á málefni barna Ásmundur fylgdi þessum orðum eftir. Hann varð að eigin ósk fyrsti barnamálaráðherra Íslands, eða róluvallaráðherra eins og þingmaður Sjálfstæðisflokksins útnefndi gjörninginn. Með áherslu á málefni barna hófst Ásmundur handa við að móta löggjöf, stefnur og aðgerðir sem hafa haft raunveruleg áhrif á líf barna á Íslandi. Hann lyfti þakinu og skapaði rými fyrir barnapólitík á Íslandi. Breytingarnar komu ekki allar í einu, heldur smám saman. Þetta var ekki aðeins spurning um lagabreytingar eða stefnumótun, heldur raunverulega viðhorfsbreytingu í samfélaginu. Frá því að Ásmundur tók við sem barnamálaráðherra hafa málefni barna fengið áður óþekkt vægi í íslenskri pólitík (loksins!). Fjárfesting í börnum hefur stóraukist, og nú er algengt að ráðherrar vísi til þess hversu mikilvæg börn eru í pólitískri umræðu. Það væri því engin furða í dag ef íslenskur ráðherra mætti í kvöldfréttir til að ræða t.d. hópastærðir í skólum, slík umræða hefur fengið rými til að vaxa. Mælanlegur árangur Árangurinn af þeim breytingum sem Ásmundur hefur farið fyrir sem barnamálaráðherra er ekki aðeins byggður á huglægu mati heldur mælanlegu. Fjárfesting í börnum hefur margfaldast frá árinu 2017. Gjaldfrjálsar skólamáltíðir fyrir grunnskólabörn eru nú orðnar að veruleika, sem ekki aðeins bæta líðan barna heldur draga úr ójöfnuði. Ný lög um farsæld barna tryggja hverju barni stuðning í gegnum flóknar áskoranir. Með samþættingu þjónustu er grunnurinn lagður að nýrri nálgun þar sem þarfir barnsins eru í forgrunni. Snemmtæk inngrip hafa einnig skilað árangri. Tölur sýna að kvíði meðal grunnskólabarna hefur minnkað, tíðni eineltis hefur lækkað, og félagsleg þátttaka barna hefur aukist. Verkefni eins og „Allir með,“ sem tryggir fötluðum börnum þátttöku í íþróttum, hefur bætt félagslega stöðu þeirra og líðan. Listinn yfir afrek Ásmundar í þágu barna væri margar blaðsíður en við höfum því miður ekki rými til að lista þau öll upp hér. Hugrekki stjórnmálamanns til að setja börn í fyrsta sætið Það er ekki einfalt að vera málsvari barna. Sú vinna krefst þrautseigju og langtímasýnar sem oft er líklegt að skili ekki áþreifanlegum árangri fyrr en mörgum árum síðar. Þar sem ákvörðunum stjórnmálamanna er oft stjórnað af fjögurra ára kjörtímabilum, má segja að áhersla Ásmundar að setja börn í fyrsta sæti sé einstaklega hugrökk. En það skýrist líka af því að hún kemur til af ástríðu og einlægum áhuga á að gera líf barna á Íslandi betra, frekar en að hún sé til komin til að kaupa vinsældir. Sumt af því sem hann hefur komið í framkvæmd hefur gengið vonum framar, annað er í góðum farvegi og ótal mörg mál voru á leiði inn í þingið þegar ótímabær stjórnarslit stoppuðu þau. Það er hins vegar ljóst að framlag hans hefur markað tímamót. Málefni barna eru nú áberandi í íslenskri pólitík og stjórnmálaumræðu. Ásmundur Einar Daðason hefur skapað nýjan farveg fyrir málefni barna á Íslandi. Arfur hans er ekki aðeins lagabreytingar heldur nýtt viðhorf í íslenskum stjórnvöldum, að setja þau sem minnst völd hafa, en mesta þörf, í fyrsta sætið. Áfram eða afturábak? Nú þegar kosningar eru framundan stendur valið um hvort þessi bylting heldur áfram eða hvort við snúum við í miðri á. Foreldrar og fagaðilar, ömmur og afar, frænkur og frændur og ungt folk sem hafa upplifað áhrif þessara breytinga, þurfa að spyrja sig, getur eitthvert okkar virkilega hugsað sér að missa róluvallaráðherrann? Höfundur er sérfræðingur í réttindum barna.
Það eru leiðir til að lækka vexti íbúðalána – viljum við gera eitthvað í því? Benedikt Gíslason Skoðun
Enginn á að vera hryggur um jólin Aldís Amah Hamilton,Hulda Jónsdóttir Tölgyes,Klara Ósk Elíasdóttir,Ragnheiður Gröndal,Rósa Líf Darradóttir,Valgerður Árnadóttir Skoðun
Skoðun Enginn á að vera hryggur um jólin Aldís Amah Hamilton,Hulda Jónsdóttir Tölgyes,Klara Ósk Elíasdóttir,Ragnheiður Gröndal,Rósa Líf Darradóttir,Valgerður Árnadóttir skrifar
Skoðun Sjálfbær nýting náttúruauðlinda og framtíð íslenskrar matvælaframleiðslu Oddur Már Gunnarsson,Salvör Jónsdóttir skrifar
Skoðun Sjálfboðaliðar Rauða krossins: 100 ára saga samfélagslegra umbóta Sigurbjörg Birgisdóttir skrifar
Skoðun Jarðvarmi í þágu samfélagsins: Orkan sem heldur Íslandi heitu Hildur Æsa Oddsdóttir skrifar
Skoðun Hvenær er jafnrétti náð? Védís Drótt Cortez,Agnes Brynjarsdóttir,Vigdís Kristín Rohleder,Embla Bachmann,Eygló Ruth Rohleder skrifar
Skoðun Það eru leiðir til að lækka vexti íbúðalána – viljum við gera eitthvað í því? Benedikt Gíslason skrifar
Skoðun Samviskufrelsi heilbrigðisstarfsmanna ekki vandamál þegar kemur að dánaraðstoð Ingrid Kuhlman skrifar
Það eru leiðir til að lækka vexti íbúðalána – viljum við gera eitthvað í því? Benedikt Gíslason Skoðun
Enginn á að vera hryggur um jólin Aldís Amah Hamilton,Hulda Jónsdóttir Tölgyes,Klara Ósk Elíasdóttir,Ragnheiður Gröndal,Rósa Líf Darradóttir,Valgerður Árnadóttir Skoðun