Gamaldags hlutverk foreldra Sæunn Kjartansdóttir skrifar 2. september 2024 11:30 Mörgum finnst gamaldags að foreldrar séu aðalumönnunaraðilar barna sinna og því er ég alveg sammála. Það er raunar ekki bara gamaldags heldur svo forneskjulegt að það nær aftur til frummannsins. Þegar hann sinnti afkvæmum sínum urðu til tilfinningabönd sem juku líkur á að börnin lifðu af og kæmust til manns. Þá eins og nú voru foreldrarnir langmikilvægasta fólkið í lífi barna sinna. Þó hvíldi ábyrgðin ekki eingöngu á þeirra herðum. Allir létu sig varða um annarra manna börn af þeirri einföldu ástæðu að hópurinn þarfnaðist nýrra krafta og endurnýjunar. Tilfinningabönd barna við fullorðna sem grundvallast á samkennd og væntumþykju veita börnum öryggi, næringu og örvun sem þau þarfnast til að þroskast og dafna. Þannig var það þá og þannig er það nú. Hvort sem við horfum 100 eða 200 000 ár aftur í tímann er engu saman að jafna í umgjörð samfélagsins en eitt hefur ekki breyst: Þörf barna fyrir umönnun. Þrátt fyrir langa þróun mannsins eru börn ennþá ósjálfbjarga í nokkur ár, fyrirhafnasöm og mjög truflandi. Ungbarn getur bókstaflega ekki neitt og tveggja ára barn er stjórnsamur óviti sem þarf stöðugt erftirlit og hjálp til að ráða við tilfinningar sínar. Á sama tíma geta foreldrar þurft aðstoð til að takast á við það tilfinningalega fárviðri sem fylgir umönnun barns. Ein manneskja eða tveir foreldrar eru ekki einfærir um að hugsa um barn. Þau þurfa samfélag. Og samfélagið er háð því að börn þroskist og verði burðugar manneskjur. Til að samræma gamaldags þarfir og nútímakröfur höfum við sammælst um að það sé tímaskekkja að foreldrar, og sérstaklega mæður, helgi sig barnauppeldi. Það komi sér betur að börnum sé sinnt af hópi ókunnugra. Í þessari breytingu höfum við misst sjónar á mikilvægum spurningum; Hverjir eru best til verksins fallnir á hverjum tíma? Hverjar eru þarfir barnsins og hverjar þarfir foreldranna? Sum ársgömul börn ráða vel við aðskilnað frá foreldrum og kynni við nýtt fólk en önnur eru viðkvæmari og þurfa lengri tíma með fáum útvöldum. Sumir foreldrar vilja vera lengi heima með barn á meðan aðrir vilja komast sem fyrst aftur í vinnu. Allir foreldrar sem eru heima þurfa tengsl við annað fullorðið fólk, trygga afkomu og sumir þurfa faglega aðstoð. Leikskólinn er mjög vel til þess fallinn að gegna hlutverki hóps sem styður við fjölskylduna en til þess þarf hann að vera örugg höfn fyrir börn en ekki hópur ókunnugra þar sem þau hitta einn starfsmann í dag og annan á morgun. Þá þarf að virða að þolmörk barna eru minni en fullorðinna. Það getur verið afar streituvaldandi fyrir ung börn að vera lengi innan um marga jafnaldra, fjarri foreldrum eða öðrum sem tengjast þeim tilfinningaböndum, og hvort tveggja getur haft áhrif á atgervi þeirra og heilsu. Sama hvað rannsóknir segja um ágæti þessa eða hins fyrirkomulags þá eru engin tvö börn eins og heldur engir tveir foreldrar eða tveir leikskólar. Þess vegna er til dæmis mjög gróft að fullyrða, eins og gert var í nýlegu Kastljósi, að best sé fyrir börn að komast á leikskóla tíu mánaða gömul. Þar er vitnað til rannsóknar sem skoðaði fyrst og fremst málþroska hjá börnum á leikskóla sem voru vel mannaðir fagfólki og með færri börn í hóp en við eigum að venjast. Jafnrétti sem stendur undir nafni krefst þess að rýnt sé í þarfir barna ekki síður en fullorðinna. Þar sem ung börn hafa enga getu til að berjast fyrir þörfum sínum eiga þau allt undir því að við sem samfélag tökum tillit til viðkvæmni þeirra og bjóðum upp á fjölbreyttar og barnsæmandi lausnir sem hæfa ólíkum fjölskyldum. Slíkar lausnir verða alltaf ófullkomnar en það er löngu tímabært að tilfinningalegar þarfir barna fái meira vægi í umræðu og ákvarðanatöku sem varðar velferð þeirra til lengri jafnt sem skemmri tíma. Þá myndi samfélagið líka græða helling. Höfundur er sálgreinir. Viltu birta grein á Vísi? Sendu okkur póst. Senda grein Sæunn Kjartansdóttir Börn og uppeldi Mest lesið Ursula Von der Leyen styður stríðsglæpamenn - Ísland á ekki að þegja Helen Ólafsdóttir Skoðun Aftur á byrjunarreit Hörður Arnarson Skoðun Norðurlandamet í fúski! Kristinn Karl Brynjarsson Skoðun „Að skrifa söguna“ Var of mikið undir hjá kvennalandsliðinu? Viðar Halldórsson Skoðun Fröken þjóðarmorð: Þér er ekki boðið! Linda Ósk Árnadóttir,Yousef Ingi Tamimi Skoðun Flugnám -Þriðji hluti: Samtvinnað (Integrated) eða áfangaskipt (Modular) ATPL flugnám Matthías Arngrímsson Skoðun Tvöföld bið eftir geislameðferð er of löng Katrín Sigurðardóttir Skoðun Netöryggi til framtíðar Unnur Kristín Sveinbjarnardóttir Skoðun Þversögn Íslands í Palestínumálinu: Um fullveldi, samsekt og réttarríkið Gína Júlía Waltersdóttir Skoðun Gervigreind í skólum: Tækifæri til byltingar eða hætta á nýjum ójöfnuði? Sigvaldi Einarsson Skoðun Skoðun Skoðun Þversögn Íslands í Palestínumálinu: Um fullveldi, samsekt og réttarríkið Gína Júlía Waltersdóttir skrifar Skoðun Tvöföld bið eftir geislameðferð er of löng Katrín Sigurðardóttir skrifar Skoðun Fröken þjóðarmorð: Þér er ekki boðið! Linda Ósk Árnadóttir,Yousef Ingi Tamimi skrifar Skoðun Linsa Lífsins Matthildur Björnsdóttir skrifar Skoðun „Að skrifa söguna“ Var of mikið undir hjá kvennalandsliðinu? Viðar Halldórsson skrifar Skoðun Gervigreind í skólum: Tækifæri til byltingar eða hætta á nýjum ójöfnuði? Sigvaldi Einarsson skrifar Skoðun Netöryggi til framtíðar Unnur Kristín Sveinbjarnardóttir skrifar Skoðun Aftur á byrjunarreit Hörður Arnarson skrifar Skoðun Norðurlandamet í fúski! Kristinn Karl Brynjarsson skrifar Skoðun Flugnám -Þriðji hluti: Samtvinnað (Integrated) eða áfangaskipt (Modular) ATPL flugnám Matthías Arngrímsson skrifar Skoðun Ursula Von der Leyen styður stríðsglæpamenn - Ísland á ekki að þegja Helen Ólafsdóttir skrifar Skoðun Ursula von der Leyen styður þjóðarmorð! Hjálmtýr Heiðdal skrifar Skoðun Hvert er markmið fulltrúalýðræðis? Hlynur Orri Stefánsson,Vilhjálmur Árnason skrifar Skoðun Ég vona að þú gleymir mér ekki Hlynur Már Vilhjálmsson skrifar Skoðun Hvaða einkunn fékkst þú á bílprófinu? Grétar Birgisson skrifar Skoðun Að koma út í lífið með verri forgjöf, hvernig tilfinning er það? Davíð Bergmann skrifar Skoðun Tjaldið fellt í leikhúsi fáránleikans Vésteinn Ólason skrifar Skoðun Heilbrigðisreglugerð WHO: Hagsmunir eða heimska? Júlíus Valsson skrifar Skoðun Málþófs klúður Sægreifa-flokkanna Jón Þór Ólafsson skrifar Skoðun Græna vöruhúsið setur svartan blett á íslenskt samfélag Davíð Aron Routley skrifar Skoðun Dæmt um efni, Hörður Árni Finnsson,Elvar Örn Friðriksson,Snæbjörn Guðmundsson skrifar Skoðun Flugnám - Annar hluti: Afskiptaleysi stjórnvalda Matthías Arngrímsson skrifar Skoðun Sóvésk sápuópera Franklín Ernir Kristjánsson skrifar Skoðun Á hvaða vegferð er ríkisstjórn Kristrúnar Frostadóttur gagnvart sjávarútvegssveitarfélögunum? Anton Guðmundsson skrifar Skoðun Dæmir sig sjálft Jón Pétur Zimsen skrifar Skoðun Mega blaðamenn ljúga? Páll Steingrímsson skrifar Skoðun Ákall um nægjusemi í heimi neyslubrjálæðis Hólmfríður Jennýjar Árnadóttir skrifar Skoðun Hvað hefur áunnist á 140 dögum? Heiða Björg Hilmisdóttir,Dóra Björt Guðjónsdóttir,Sanna Magdalena Mörtudóttir,Helga Þórðardóttir,Líf Magneudóttir skrifar Skoðun Samstarf er lykill að framtíðinni Magnús Þór Jónsson skrifar Skoðun Kjarnorkuákvæði? Dagur B. Eggertsson skrifar Sjá meira
Mörgum finnst gamaldags að foreldrar séu aðalumönnunaraðilar barna sinna og því er ég alveg sammála. Það er raunar ekki bara gamaldags heldur svo forneskjulegt að það nær aftur til frummannsins. Þegar hann sinnti afkvæmum sínum urðu til tilfinningabönd sem juku líkur á að börnin lifðu af og kæmust til manns. Þá eins og nú voru foreldrarnir langmikilvægasta fólkið í lífi barna sinna. Þó hvíldi ábyrgðin ekki eingöngu á þeirra herðum. Allir létu sig varða um annarra manna börn af þeirri einföldu ástæðu að hópurinn þarfnaðist nýrra krafta og endurnýjunar. Tilfinningabönd barna við fullorðna sem grundvallast á samkennd og væntumþykju veita börnum öryggi, næringu og örvun sem þau þarfnast til að þroskast og dafna. Þannig var það þá og þannig er það nú. Hvort sem við horfum 100 eða 200 000 ár aftur í tímann er engu saman að jafna í umgjörð samfélagsins en eitt hefur ekki breyst: Þörf barna fyrir umönnun. Þrátt fyrir langa þróun mannsins eru börn ennþá ósjálfbjarga í nokkur ár, fyrirhafnasöm og mjög truflandi. Ungbarn getur bókstaflega ekki neitt og tveggja ára barn er stjórnsamur óviti sem þarf stöðugt erftirlit og hjálp til að ráða við tilfinningar sínar. Á sama tíma geta foreldrar þurft aðstoð til að takast á við það tilfinningalega fárviðri sem fylgir umönnun barns. Ein manneskja eða tveir foreldrar eru ekki einfærir um að hugsa um barn. Þau þurfa samfélag. Og samfélagið er háð því að börn þroskist og verði burðugar manneskjur. Til að samræma gamaldags þarfir og nútímakröfur höfum við sammælst um að það sé tímaskekkja að foreldrar, og sérstaklega mæður, helgi sig barnauppeldi. Það komi sér betur að börnum sé sinnt af hópi ókunnugra. Í þessari breytingu höfum við misst sjónar á mikilvægum spurningum; Hverjir eru best til verksins fallnir á hverjum tíma? Hverjar eru þarfir barnsins og hverjar þarfir foreldranna? Sum ársgömul börn ráða vel við aðskilnað frá foreldrum og kynni við nýtt fólk en önnur eru viðkvæmari og þurfa lengri tíma með fáum útvöldum. Sumir foreldrar vilja vera lengi heima með barn á meðan aðrir vilja komast sem fyrst aftur í vinnu. Allir foreldrar sem eru heima þurfa tengsl við annað fullorðið fólk, trygga afkomu og sumir þurfa faglega aðstoð. Leikskólinn er mjög vel til þess fallinn að gegna hlutverki hóps sem styður við fjölskylduna en til þess þarf hann að vera örugg höfn fyrir börn en ekki hópur ókunnugra þar sem þau hitta einn starfsmann í dag og annan á morgun. Þá þarf að virða að þolmörk barna eru minni en fullorðinna. Það getur verið afar streituvaldandi fyrir ung börn að vera lengi innan um marga jafnaldra, fjarri foreldrum eða öðrum sem tengjast þeim tilfinningaböndum, og hvort tveggja getur haft áhrif á atgervi þeirra og heilsu. Sama hvað rannsóknir segja um ágæti þessa eða hins fyrirkomulags þá eru engin tvö börn eins og heldur engir tveir foreldrar eða tveir leikskólar. Þess vegna er til dæmis mjög gróft að fullyrða, eins og gert var í nýlegu Kastljósi, að best sé fyrir börn að komast á leikskóla tíu mánaða gömul. Þar er vitnað til rannsóknar sem skoðaði fyrst og fremst málþroska hjá börnum á leikskóla sem voru vel mannaðir fagfólki og með færri börn í hóp en við eigum að venjast. Jafnrétti sem stendur undir nafni krefst þess að rýnt sé í þarfir barna ekki síður en fullorðinna. Þar sem ung börn hafa enga getu til að berjast fyrir þörfum sínum eiga þau allt undir því að við sem samfélag tökum tillit til viðkvæmni þeirra og bjóðum upp á fjölbreyttar og barnsæmandi lausnir sem hæfa ólíkum fjölskyldum. Slíkar lausnir verða alltaf ófullkomnar en það er löngu tímabært að tilfinningalegar þarfir barna fái meira vægi í umræðu og ákvarðanatöku sem varðar velferð þeirra til lengri jafnt sem skemmri tíma. Þá myndi samfélagið líka græða helling. Höfundur er sálgreinir.
Flugnám -Þriðji hluti: Samtvinnað (Integrated) eða áfangaskipt (Modular) ATPL flugnám Matthías Arngrímsson Skoðun
Þversögn Íslands í Palestínumálinu: Um fullveldi, samsekt og réttarríkið Gína Júlía Waltersdóttir Skoðun
Gervigreind í skólum: Tækifæri til byltingar eða hætta á nýjum ójöfnuði? Sigvaldi Einarsson Skoðun
Skoðun Þversögn Íslands í Palestínumálinu: Um fullveldi, samsekt og réttarríkið Gína Júlía Waltersdóttir skrifar
Skoðun Gervigreind í skólum: Tækifæri til byltingar eða hætta á nýjum ójöfnuði? Sigvaldi Einarsson skrifar
Skoðun Flugnám -Þriðji hluti: Samtvinnað (Integrated) eða áfangaskipt (Modular) ATPL flugnám Matthías Arngrímsson skrifar
Skoðun Ursula Von der Leyen styður stríðsglæpamenn - Ísland á ekki að þegja Helen Ólafsdóttir skrifar
Skoðun Á hvaða vegferð er ríkisstjórn Kristrúnar Frostadóttur gagnvart sjávarútvegssveitarfélögunum? Anton Guðmundsson skrifar
Skoðun Hvað hefur áunnist á 140 dögum? Heiða Björg Hilmisdóttir,Dóra Björt Guðjónsdóttir,Sanna Magdalena Mörtudóttir,Helga Þórðardóttir,Líf Magneudóttir skrifar
Flugnám -Þriðji hluti: Samtvinnað (Integrated) eða áfangaskipt (Modular) ATPL flugnám Matthías Arngrímsson Skoðun
Þversögn Íslands í Palestínumálinu: Um fullveldi, samsekt og réttarríkið Gína Júlía Waltersdóttir Skoðun
Gervigreind í skólum: Tækifæri til byltingar eða hætta á nýjum ójöfnuði? Sigvaldi Einarsson Skoðun