Landsvirkjun fórni stærsta laxastofni Íslands? Elvar Örn Friðriksson skrifar 19. apríl 2023 22:32 Í þætti Kveiks á RÚV í gær var fjallað um virkjunaráform Landsvirkjunar í Þjórsá, nánar tiltekið Hvammsvirkjun. Verndarsjóður villtra laxastofna (NASF) heldur því fram að því miður sé framkvæmdin gríðarlega neikvæð fyrir villta laxastofna og lífríki Þjórsár. Landsvirkjun tekur ekki á alvarlegum vandamálum, sem við útlistum hér fyrir neðan, en ætlar samt sem áður að æða áfram og virkja. Laxastofninn í Þjórsá er sá stærsti á Íslandi og einn sá stærsti í Norður-Atlantshafi. Þetta er merkilegur stofn sem hefur aðlagast aðstæðum sínum í þúsundir ára. Verndarsjóður Villtra Laxastofna hefur ásamt fjölmörgun öðrum nattúruverndarsinnum og landeigendum á svæðinu árum saman bent á þá staðreynd að stofninum stafar hætta af virkjuninni og höfum við útvegað gögn sem sýna fram á hverju von er á. Hvammsvirkjun er skýrt dæmi um það hvernig á að eyðileggja náttúruna og finna svo út úr því seinna hvernig sé rétt að bregðast við skaðanum, ef það er á annað borð hægt. Þetta minnir óþægilega mikið á þá aðferðafræði sem norskir auðkýfingar með aðstoð íslenskra stjórnvalda hafa notað í sjókvíaeldi á Íslandi. Þ.e. æðum af stað og reynum svo að finna „mótvægisaðgerðir“ þegar umhverfisskaðinn verður ljós. Í þætti Kveiks benti oddviti Skeiða- og Gnúpverjahrepps réttilega á það að hvergi hefur komið fram hvernig eigi að bregðast við ef laxastofnar og lífríki Þjórsár verða fyrir skaða. Þegar forstjóri Landsvirkjunar var spurður um málið kom fram að Landsvirkjun myndi bara sjá til þess að þetta væri í lagi. Ef laxinn kemst ekki upp ána þá ætla þeir einfaldlega að veiða laxana fyrir neðan og færa þá upp fyrir virkjun. Það hljómar eins og hvert annað grín. Við spyrjum hvernig sé hægt að ráðast í svona framkvæmd án þess að vita hver áhrifin eru á villta stofna, og hvernig á að bregðast við ef þessir stofnar skaðast. Hvernig er hægt að vinda ofan af óafturkræfum skaða? Hvers vegna er Hvammsvirkjun slæm fyrir laxastofna Þjórsár? - Lax leitar að sterkasta straumnum Landsvirkjun ætlar að breyta rennsli árinnar á þann hátt að kvíslin fyrir neðan virkjun hafi lágmarksrennsli upp á 10m3. Meðalrennsli í henni verði þó 40-60m3. Rennslið í dag er um 330m3. Fyrir neðan þessa kvísl kemur svo frárennslisskurður virkjunarinnar aftur út í árfarveg Þjórsár. Rennslið í frárennsliskurðinum mun vera margfalt meira en í kvíslinni. Laxar leita að sterkasta straumnum á leið sinni upp ána. Út af þessu mun frárennslisskurðurinn stoppa laxinn og gera honum mjög erfitt fyrir með að finna kvíslina sem hann þarf að synda upp í til að komast ofar í ána. -70% laxa fundu ekki farveginn í sambærilegri virkjun í Svíþjóð Sambærileg virkjun í ánni Umeälv í Svíþjóð bauð upp á sambærilegar aðstæður fyrir laxinn. Árið 1997 var gerð rannsókn á því hvernig sú virkjun hefði áhrif á göngumynstur laxins. Niðurstöður voru þær að 70% laxa fundu ekki farveginn sem þeir “áttu” að fara í. Það var ekki fyrr en að rennslið í kvíslinni hækkaði verulega að þeir fóru að rata þar upp. Að meðaltali tafði þetta gönguvegferð laxanna um 52 daga. Það er einfaldlega óásættanlegt inngrip inn í náttúrulegt ferli. -Skaðlegt að selflytja þúsundir villtra laxa Að ætla að veiða þúsundir laxa fyrir neðan virkjun og færa þá upp fyrir er einnig algjörlega óásættanlegt inngrip í náttúruna, og hvergi hefur komið fram hvernig í ósköpunum á að gera það án þess að valda skaða. -Laxaseiði hökkuð í túrbínum Landsvirkjunar Landsvirkjun heldur því fram að „seiðafleyta“ eigi að verða til þess að laxfiskaseiði á leið sinni niður ána muni komast leið sína ósködduð. Hins vegar má sjá í myndrænum framsetningum Landsvirkjunar að ekkert stoppar seiðin frá því að rata beint inn í túrbínurnar. Mikið traust er lagt á það að laxaseiðin haldi sig í yfirborðinu og rati þannig inn í seyðafleytuna. Það er hins vegar ekkert sem styður það að laxaseiðin muni halda sig alveg í yfirborðinu...þó að Landsvirkjun vilji það. Það er hegðun sem laxaseiði sýna fyrst og fremst þegar þau eru að synda í straum, ekki í uppistöðulóni. Aðal straumurinn, leiðir þau beint inn í túrbínurnar. Vatnsfallsvirkjanir hafa nú þegar þurrkað út laxastofna á mörgum stöðum í heiminum, og snýr laxaverndunarstarf á mörgum stöðum að því að fjarlægja hindranir og stíflur til þess að villtur lax komist aftur sína leið og geti ratað á hrygningastöðvar. Það er því ótrúlegt að nú eigi að ráðast í þessa miklu framkvæmd hér á landi án þess að geta staðhæft að villtir stofnar og lífríki muni ekki skaðast. Laxastofninn í Þjórsá er stærsti villti laxastofn landins og gríðalega mikivægur partur í lífríki Þjórsár. Ef að laxinn hverfur úr Þjórsá mun það hafa áhrif á allt annað lífríki, því að þetta helst jú allt í hendur. Líffræðilegur fjölbreytileiki mun skaðast og Þjórsá verður aldrei söm. Höfundur er framkvæmdastjóri Verndarsjóðs Villtra Laxastofna (NASF). Viltu birta grein á Vísi? Sendu okkur póst. Senda grein Landsvirkjun Rangárþing ytra Orkumál Stangveiði Elvar Örn Friðriksson Deilur um Hvammsvirkjun Mest lesið Samtökin 78 verðlauna sögufölsun Böðvar Björnsson Skoðun Varað við embætti sérstaks saksóknara Gestur Jónsson Skoðun Út af sporinu en ekki týnd að eilífu María Helena Mazul Skoðun Ætlar Ísland að fara sömu leið og Evrópa í útlendingamálum? Kári Allansson Skoðun Hættuleg ofnotkun svefnlyfja á Íslandi Drífa Sigfúsdóttir Skoðun Meira að segja formaður Viðreisnar Hjörtur J. Guðmundsson Skoðun Menntun sem mannréttindi – ekki forréttindi París Anna Bergmann,Sigurður Kári Harðarson Skoðun Hroki og hleypidómar - syngur Jónas Sen? Bjarnheiður Hallsdóttir Skoðun Afstaða – á vaktinni í 20 ár Arndís Vilhjálmsdóttir,Guðbjörg Sveinsdóttir Skoðun Þegar Dagur lét mig hrasa á gangstéttarhellu Björn Teitsson Skoðun Skoðun Skoðun Börnin sem deyja á Gaza Elín Pjetursdóttir skrifar Skoðun Brýr, sýkingar og börn Jón Pétur Zimsen skrifar Skoðun Konum í afplánun fjölgar: Með flókin áföll á bakinu Tinna Eyberg Örlygsdóttir,Sigríður Ella Jónsdóttir skrifar Skoðun Hvað er lýðskóli eiginlega? Margrét Gauja Magnúsdóttir skrifar Skoðun Búum til pláss fyrir framtíðina Birna Þórarinsdóttir skrifar Skoðun Hættuleg ofnotkun svefnlyfja á Íslandi Drífa Sigfúsdóttir skrifar Skoðun Kveikjum neistann um allt land Kolbrún Áslaugar Baldursdóttir skrifar Skoðun Ætlar Ísland að fara sömu leið og Evrópa í útlendingamálum? Kári Allansson skrifar Skoðun Samtökin 78 verðlauna sögufölsun Böðvar Björnsson skrifar Skoðun Afstaða – á vaktinni í 20 ár Arndís Vilhjálmsdóttir,Guðbjörg Sveinsdóttir skrifar Skoðun Menntun sem mannréttindi – ekki forréttindi París Anna Bergmann,Sigurður Kári Harðarson skrifar Skoðun Varað við embætti sérstaks saksóknara Gestur Jónsson skrifar Skoðun Út af sporinu en ekki týnd að eilífu María Helena Mazul skrifar Skoðun Meira að segja formaður Viðreisnar Hjörtur J. Guðmundsson skrifar Skoðun Gaza sveltur til dauða - Tími bréfaskrifta er löngu liðinn Magnús Magnússon,Hjálmtýr Heiðdal skrifar Skoðun Steypuklumpablætið í borginni Ragnhildur Alda María Vilhjálmsdóttir skrifar Skoðun Kærum og beitum Ísrael viðskiptabanni! Pétur Heimisson skrifar Skoðun Blæðandi vegir Sigþór Sigurðsson skrifar Skoðun Fái einstaklingar sem eru hættulegir sjálfum sér ekki viðeigandi búsetuúrræði blasir við mikill harmleikur Elínborg Björnsdóttir skrifar Skoðun Hroki og hleypidómar - syngur Jónas Sen? Bjarnheiður Hallsdóttir skrifar Skoðun Sveitarfélög gegna lykilhlutverki í vistvænni mannvirkjagerð Guðrún Lilja Kristinsdóttir,Bergþóra Góa Kvaran skrifar Skoðun „Nýtt veiðigjald: sátt byggð á hagkvæmni“ Svanur Guðmundsson skrifar Skoðun Opinber áskorun til prófessorsins Brynjar Karl Sigurðsson skrifar Skoðun Nærvera Héðinn Unnsteinsson skrifar Skoðun Þegar Dagur lét mig hrasa á gangstéttarhellu Björn Teitsson skrifar Skoðun Þessi jafnlaunavottun... Sunna Arnardottir skrifar Skoðun Heilsuspillandi minnisleysi í boði Sjálfstæðisflokksins Sigríður Svanborgardóttir skrifar Skoðun #BLESSMETA – fyrsta grein Guðrún Hrefna Guðmundsdóttir skrifar Skoðun Dáleiðsla er ímyndun ein Hrefna Guðmundsdóttir skrifar Skoðun Þing í þágu kvenna Diljá Mist Einarsdóttir skrifar Sjá meira
Í þætti Kveiks á RÚV í gær var fjallað um virkjunaráform Landsvirkjunar í Þjórsá, nánar tiltekið Hvammsvirkjun. Verndarsjóður villtra laxastofna (NASF) heldur því fram að því miður sé framkvæmdin gríðarlega neikvæð fyrir villta laxastofna og lífríki Þjórsár. Landsvirkjun tekur ekki á alvarlegum vandamálum, sem við útlistum hér fyrir neðan, en ætlar samt sem áður að æða áfram og virkja. Laxastofninn í Þjórsá er sá stærsti á Íslandi og einn sá stærsti í Norður-Atlantshafi. Þetta er merkilegur stofn sem hefur aðlagast aðstæðum sínum í þúsundir ára. Verndarsjóður Villtra Laxastofna hefur ásamt fjölmörgun öðrum nattúruverndarsinnum og landeigendum á svæðinu árum saman bent á þá staðreynd að stofninum stafar hætta af virkjuninni og höfum við útvegað gögn sem sýna fram á hverju von er á. Hvammsvirkjun er skýrt dæmi um það hvernig á að eyðileggja náttúruna og finna svo út úr því seinna hvernig sé rétt að bregðast við skaðanum, ef það er á annað borð hægt. Þetta minnir óþægilega mikið á þá aðferðafræði sem norskir auðkýfingar með aðstoð íslenskra stjórnvalda hafa notað í sjókvíaeldi á Íslandi. Þ.e. æðum af stað og reynum svo að finna „mótvægisaðgerðir“ þegar umhverfisskaðinn verður ljós. Í þætti Kveiks benti oddviti Skeiða- og Gnúpverjahrepps réttilega á það að hvergi hefur komið fram hvernig eigi að bregðast við ef laxastofnar og lífríki Þjórsár verða fyrir skaða. Þegar forstjóri Landsvirkjunar var spurður um málið kom fram að Landsvirkjun myndi bara sjá til þess að þetta væri í lagi. Ef laxinn kemst ekki upp ána þá ætla þeir einfaldlega að veiða laxana fyrir neðan og færa þá upp fyrir virkjun. Það hljómar eins og hvert annað grín. Við spyrjum hvernig sé hægt að ráðast í svona framkvæmd án þess að vita hver áhrifin eru á villta stofna, og hvernig á að bregðast við ef þessir stofnar skaðast. Hvernig er hægt að vinda ofan af óafturkræfum skaða? Hvers vegna er Hvammsvirkjun slæm fyrir laxastofna Þjórsár? - Lax leitar að sterkasta straumnum Landsvirkjun ætlar að breyta rennsli árinnar á þann hátt að kvíslin fyrir neðan virkjun hafi lágmarksrennsli upp á 10m3. Meðalrennsli í henni verði þó 40-60m3. Rennslið í dag er um 330m3. Fyrir neðan þessa kvísl kemur svo frárennslisskurður virkjunarinnar aftur út í árfarveg Þjórsár. Rennslið í frárennsliskurðinum mun vera margfalt meira en í kvíslinni. Laxar leita að sterkasta straumnum á leið sinni upp ána. Út af þessu mun frárennslisskurðurinn stoppa laxinn og gera honum mjög erfitt fyrir með að finna kvíslina sem hann þarf að synda upp í til að komast ofar í ána. -70% laxa fundu ekki farveginn í sambærilegri virkjun í Svíþjóð Sambærileg virkjun í ánni Umeälv í Svíþjóð bauð upp á sambærilegar aðstæður fyrir laxinn. Árið 1997 var gerð rannsókn á því hvernig sú virkjun hefði áhrif á göngumynstur laxins. Niðurstöður voru þær að 70% laxa fundu ekki farveginn sem þeir “áttu” að fara í. Það var ekki fyrr en að rennslið í kvíslinni hækkaði verulega að þeir fóru að rata þar upp. Að meðaltali tafði þetta gönguvegferð laxanna um 52 daga. Það er einfaldlega óásættanlegt inngrip inn í náttúrulegt ferli. -Skaðlegt að selflytja þúsundir villtra laxa Að ætla að veiða þúsundir laxa fyrir neðan virkjun og færa þá upp fyrir er einnig algjörlega óásættanlegt inngrip í náttúruna, og hvergi hefur komið fram hvernig í ósköpunum á að gera það án þess að valda skaða. -Laxaseiði hökkuð í túrbínum Landsvirkjunar Landsvirkjun heldur því fram að „seiðafleyta“ eigi að verða til þess að laxfiskaseiði á leið sinni niður ána muni komast leið sína ósködduð. Hins vegar má sjá í myndrænum framsetningum Landsvirkjunar að ekkert stoppar seiðin frá því að rata beint inn í túrbínurnar. Mikið traust er lagt á það að laxaseiðin haldi sig í yfirborðinu og rati þannig inn í seyðafleytuna. Það er hins vegar ekkert sem styður það að laxaseiðin muni halda sig alveg í yfirborðinu...þó að Landsvirkjun vilji það. Það er hegðun sem laxaseiði sýna fyrst og fremst þegar þau eru að synda í straum, ekki í uppistöðulóni. Aðal straumurinn, leiðir þau beint inn í túrbínurnar. Vatnsfallsvirkjanir hafa nú þegar þurrkað út laxastofna á mörgum stöðum í heiminum, og snýr laxaverndunarstarf á mörgum stöðum að því að fjarlægja hindranir og stíflur til þess að villtur lax komist aftur sína leið og geti ratað á hrygningastöðvar. Það er því ótrúlegt að nú eigi að ráðast í þessa miklu framkvæmd hér á landi án þess að geta staðhæft að villtir stofnar og lífríki muni ekki skaðast. Laxastofninn í Þjórsá er stærsti villti laxastofn landins og gríðalega mikivægur partur í lífríki Þjórsár. Ef að laxinn hverfur úr Þjórsá mun það hafa áhrif á allt annað lífríki, því að þetta helst jú allt í hendur. Líffræðilegur fjölbreytileiki mun skaðast og Þjórsá verður aldrei söm. Höfundur er framkvæmdastjóri Verndarsjóðs Villtra Laxastofna (NASF).
Skoðun Konum í afplánun fjölgar: Með flókin áföll á bakinu Tinna Eyberg Örlygsdóttir,Sigríður Ella Jónsdóttir skrifar
Skoðun Menntun sem mannréttindi – ekki forréttindi París Anna Bergmann,Sigurður Kári Harðarson skrifar
Skoðun Gaza sveltur til dauða - Tími bréfaskrifta er löngu liðinn Magnús Magnússon,Hjálmtýr Heiðdal skrifar
Skoðun Fái einstaklingar sem eru hættulegir sjálfum sér ekki viðeigandi búsetuúrræði blasir við mikill harmleikur Elínborg Björnsdóttir skrifar
Skoðun Sveitarfélög gegna lykilhlutverki í vistvænni mannvirkjagerð Guðrún Lilja Kristinsdóttir,Bergþóra Góa Kvaran skrifar