Saga tveggja þjóða Finnur Th. Eiríksson skrifar 17. júní 2022 11:00 Í dag eru 78 ár liðin frá lýðveldisyfirlýsingunni á Þingvöllum. Sú yfirlýsing var í samræmi við sambandslögin frá 1918 og viðurkennd af alþjóðasamfélaginu. Lýðveldið Ísland var endurreisn forna þjóðveldisins sem leið undir lok þegar Íslendingar gengust Noregskonungi á hönd. Sjálfsmynd okkar sem þjóðar hefur í aldanna rás byggt á einstakri þrautseigju gagnvart öflum sem hafa oft virst okkur ofviða. Menningararfur okkar í tungumálinu, þjóðarháttum og fornsögum hefur hjálpað til við að verja okkur gegn ölduróti umheimsins. Upp til hópa eru Íslendingar stoltir af menningararfi sínum, varðveittum í fornritum og sögufrægum kennileitum. En saga Íslendinga á sér skýrar hliðstæður í sögu annarrar þjóðar. Staðreyndin er sú að allar staðhæfingarnar um Íslendinga í efnisgreininni hér að ofan eiga einnig við Gyðingaþjóðina í Ísrael, þótt mörg atriði í þeirra sögu séu óneitanlega þungbærri og erfiðari en okkar. Þjóðríkin eru bæði ung þótt þjóðirnar séu fornar. Íslendingar lýstu yfir sjálfstæði árið 1944 en Gyðingar lýstu yfir sjálfstæði árið 1948. Flest önnur sjálfstæð ríki í heiminum hafa viðurkennt lögmæti þessara sjálfstæðisyfirlýsinga. Menningarverðmæti í tungumáli og handritum Eitt af höfuðeinkennum flestra þjóða er sérstök þjóðtunga. Langflestir hópar Gyðinga sem fluttu til Ísraels á 19. og 20. öld höfðu notað hebreska tungu daglega við lestur á fornsögum, bænum og lagabálkum. Stofnuð var hebresk málnefnd sem miðaði að því að finna upp hebresk nýyrði, ekki ólíkt iðju Fjölnismanna á 19. öld og starfi íslensku málnefndarinnar. Á árunum 1946 og 1947 fundust þúsundir handrita í Kúmran-hellunum við Dauðahafið, skammt frá Jerúsalem. Fleiri handrit fundust á sömu slóðum árið 1956. Þau eru öll um eða yfir 2000 ára gömul og, viti menn, eru langflest skrifuð á hebresku – þjóðtungu Gyðinga. Fjölmörg hebresk fornhandrit til viðbótar hafa einnig verið varðveitt. Sameiningarafl fornhandrita fyrir Gyðingaþjóðina er ekki ólíkt sameiningarafli íslensku söguhandritanna fyrir Íslendinga. Mörg þessara handrita eru reglulega til sýnis í „Skríni bókarinnar“ (e. Shrine of the Book) í Jerúsalem. Órjúfanleg söguleg tengsl við landið Þann 7. júní síðastliðinn voru 55 ár liðin frá langþráðri sameiningu Jerúsalemborgar. Í Austurhluta Jerúsalem er hvort tveggja að finna Grátmúrinn og Musterishæðina – síðustu leifar musteris Gyðinga sem var eyðilagt af Rómverjum fyrir tæpum tveimur árþúsundum. Á þeim tíma var stærstur hluti borgarinnar jafnaður við jörðu, ný borg með nafninu Aelia Capitolina byggð í hennar stað og Gyðingar gerðir brottrækir þaðan. Allar götur síðan hafa Gyðingarnir sem bjuggu í landinu helga og í dreifðinni (e. diaspora) beðið tækifæris til að endurheimta Jerúsalem. Í aldanna rás færðust hlutir aftur í rétt horf. Borgin hlaut aftur nafnið Jerúsalem og Gyðingum var leyft að snúa þangað aftur. Árið 1874 voru Gyðingar orðnir um helmingur borgarbúa. Á Vesturbakkanum og í Jerúsalem er að finna mikinn fjölda grafreita, fornminja og sögufrægra kennileita Gyðingaþjóðarinnar. Að segja Gyðingum að þeir og þjóðríki þeirra eigi ekki rétt á að ráðstafa þessum menningarverðmætum er álíka fráleitt og að segja Íslendingum að þeir eigi ekkert tilkall til Þingvalla. Kjarni málsins er sá að ef Íslendingar eiga rétt á þjóðríki eiga Gyðingar í Ísrael einnig þann rétt. Engu að síður hefur Ísraelsríki ítrekað legið undir ámæli fyrir að byggja á þjóðernislegum grunni. Vinstri-öfgafólk hefur áratugum saman haldið uppi þeirri hugmynd að þjóðernishyggja sé samheiti yfir kynþáttahyggju þrátt fyrir að þetta séu í raun tvær ólíkar stefnur. Hugtakið „þjóð“ vísar hvorki til húðlitar né annarra erfðaþátta heldur vísar það til sameiginlegra menningarlegra þátta, til dæmis tungumáls, tónlistar- og matarmenningar. Það er því vel hægt að vera þjóðernissinnaður og mótfallinn kynþáttahyggju á sama tíma. Hvaða erindi á þjóðernishyggja til okkar? Vitanlega höfum við orðið vitni að neikvæðum birtingarmyndum þjóðernishyggju í nútímasögu Vesturlanda. Það er því nauðsynlegt að reka varnagla sem koma í veg fyrir að þjóðernishyggjan geti farið af sporinu á þann hátt. En það væru alvarleg mistök að hafna henni alfarið vegna þessarar mögulegu áhættu. Það væri nær að beina henni í jákvæðan farveg. Sem betur fer virðast langflestir Íslendingar veita þeirri nálgun hljómgrunn. Þann 10. maí síðastliðinn hélt forseti Íslands ræðu í Háskólanum í Færeyjum. Þar sagði hann meðal annars (þýtt úr ensku): „Við skulum ekki gleyma þeim jákvæðu áhrifum sem þjóðernishyggja getur haft á samfélög okkar, hvernig hún getur nært einingu og sameiginlegan stuðning, hvernig hún getur aukið ást og umhyggju okkar fyrir náttúru okkar og umhverfi, hvernig hún getur tengt fortíð okkar, nútíð og framtíð, hvernig þjóðernishyggja getur viðhaldið og ætti að viðhalda menningu okkar, tungumáli og sögu.“ Spurningin um hvaða erindi þjóðernishyggjan á til okkar verður sífellt áleitnari. Það er staðreynd að við lifum á tímum aukinnar alþjóðasamvinnu. Þrátt fyrir margvíslega kosti þeirrar þróunar getur hún valdið því að smáþjóðir hverfi í skugga stórveldanna. Því þurfa smáþjóðirnar að standa saman í baráttunni fyrir öruggum atkvæða- og tilverurétti. Af þeirri ástæðu er það mín von að Ísland og Ísrael sjái hag sinn í samstöðu á þessum grunni og að ríkin muni veita hvort öðru stuðning til að varðveita sinn verðmæta menningararf. Gleðilega þjóðhátíð! Höfundur er meðlimur starfsstjórnar MIFF (Með Ísrael fyrir friði) á Íslandi. Viltu birta grein á Vísi? Sendu okkur póst. Senda grein Finnur Thorlacius Eiríksson Ísrael Palestína Mest lesið Daði Már týnir sjálfum sér Heiðrún Lind Marteinsdóttir Skoðun Stöðvum Hamas. Einungis þannig getum við stöðvað hryllinginn á Gaza BIrgir Finnsson Skoðun 140 sinnum líklegra að verða fyrir eldingu Sigurður G. Guðjónsson Skoðun Stéttarkerfi Halldóra Lillý Jóhannsdóttir Skoðun Traust í húfi Eyjólfur Ármannsson Skoðun Verðmætasköpun án virðingar Berglind Harpa Svavarsdóttir Skoðun Matvælaverð hefur nær þrefaldast frá stofnun Viðskiptaráðs! Sigríður Ingibjörg Ingadóttir Skoðun Æfingin skapar meistarann! Sigurjón Már Fox Gunnarsson Skoðun Dagur líffræðilegrar fjölbreytni 2025 Rannveig Magnúsdóttir,Ole Sandberg,Ragnhildur Guðmundsdóttir,Rebecca Thompson,Skúli Skúlason,Sæunn Júlía Sigurjónsdóttir Skoðun Samhljómur við náttúruna og sjálfbæra þróun Anna María Ágústsdóttir Skoðun Skoðun Skoðun Mikilvæg gagnrýni eða tilraun til valdayfirtöku í Sósíalistaflokknum? Ása Lind Finnbogadóttir skrifar Skoðun Matvælaverð hefur nær þrefaldast frá stofnun Viðskiptaráðs! Sigríður Ingibjörg Ingadóttir skrifar Skoðun Alvarleg staða í umhverfi fréttamiðla Rósa Guðbjartsdóttir skrifar Skoðun Stéttarkerfi Halldóra Lillý Jóhannsdóttir skrifar Skoðun Stöðvum Hamas. Einungis þannig getum við stöðvað hryllinginn á Gaza BIrgir Finnsson skrifar Skoðun Dagur líffræðilegrar fjölbreytni 2025 Rannveig Magnúsdóttir,Ole Sandberg,Ragnhildur Guðmundsdóttir,Rebecca Thompson,Skúli Skúlason,Sæunn Júlía Sigurjónsdóttir skrifar Skoðun Æfingin skapar meistarann! Sigurjón Már Fox Gunnarsson skrifar Skoðun 140 sinnum líklegra að verða fyrir eldingu Sigurður G. Guðjónsson skrifar Skoðun Konum í afplánun fjölgar: Með flókin áföll á bakinu Tinna Eyberg Örlygsdóttir,Sigríður Ella Jónsdóttir skrifar Skoðun Traust í húfi Eyjólfur Ármannsson skrifar Skoðun Verðmætasköpun án virðingar Berglind Harpa Svavarsdóttir skrifar Skoðun Daði Már týnir sjálfum sér Heiðrún Lind Marteinsdóttir skrifar Skoðun Samhljómur við náttúruna og sjálfbæra þróun Anna María Ágústsdóttir skrifar Skoðun Aðgerðir gegn mansali í forgangi Þorbjörg S. Gunnlaugsdóttir skrifar Skoðun Enginn á verðinum – um ábyrgð, framtíðarsýn og mikilvægi forvirkrar stjórnsýslu Guðjón Heiðar Pálsson skrifar Skoðun Framtíðin fær húsnæði Ingunn Gunnarsdóttir skrifar Skoðun Börnin sem deyja á Gaza Elín Pjetursdóttir skrifar Skoðun Brýr, sýkingar og börn Jón Pétur Zimsen skrifar Skoðun Konum í afplánun fjölgar: Með flókin áföll á bakinu Tinna Eyberg Örlygsdóttir,Sigríður Ella Jónsdóttir skrifar Skoðun Hvað er lýðskóli eiginlega? Margrét Gauja Magnúsdóttir skrifar Skoðun Búum til pláss fyrir framtíðina Birna Þórarinsdóttir skrifar Skoðun Hættuleg ofnotkun svefnlyfja á Íslandi Drífa Sigfúsdóttir skrifar Skoðun Kveikjum neistann um allt land Kolbrún Áslaugar Baldursdóttir skrifar Skoðun Ætlar Ísland að fara sömu leið og Evrópa í útlendingamálum? Kári Allansson skrifar Skoðun Samtökin 78 verðlauna sögufölsun Böðvar Björnsson skrifar Skoðun Afstaða – á vaktinni í 20 ár Arndís Vilhjálmsdóttir,Guðbjörg Sveinsdóttir skrifar Skoðun Menntun sem mannréttindi – ekki forréttindi París Anna Bergmann,Sigurður Kári Harðarson skrifar Skoðun Varað við embætti sérstaks saksóknara Gestur Jónsson skrifar Skoðun Út af sporinu en ekki týnd að eilífu María Helena Mazul skrifar Skoðun Meira að segja formaður Viðreisnar Hjörtur J. Guðmundsson skrifar Sjá meira
Í dag eru 78 ár liðin frá lýðveldisyfirlýsingunni á Þingvöllum. Sú yfirlýsing var í samræmi við sambandslögin frá 1918 og viðurkennd af alþjóðasamfélaginu. Lýðveldið Ísland var endurreisn forna þjóðveldisins sem leið undir lok þegar Íslendingar gengust Noregskonungi á hönd. Sjálfsmynd okkar sem þjóðar hefur í aldanna rás byggt á einstakri þrautseigju gagnvart öflum sem hafa oft virst okkur ofviða. Menningararfur okkar í tungumálinu, þjóðarháttum og fornsögum hefur hjálpað til við að verja okkur gegn ölduróti umheimsins. Upp til hópa eru Íslendingar stoltir af menningararfi sínum, varðveittum í fornritum og sögufrægum kennileitum. En saga Íslendinga á sér skýrar hliðstæður í sögu annarrar þjóðar. Staðreyndin er sú að allar staðhæfingarnar um Íslendinga í efnisgreininni hér að ofan eiga einnig við Gyðingaþjóðina í Ísrael, þótt mörg atriði í þeirra sögu séu óneitanlega þungbærri og erfiðari en okkar. Þjóðríkin eru bæði ung þótt þjóðirnar séu fornar. Íslendingar lýstu yfir sjálfstæði árið 1944 en Gyðingar lýstu yfir sjálfstæði árið 1948. Flest önnur sjálfstæð ríki í heiminum hafa viðurkennt lögmæti þessara sjálfstæðisyfirlýsinga. Menningarverðmæti í tungumáli og handritum Eitt af höfuðeinkennum flestra þjóða er sérstök þjóðtunga. Langflestir hópar Gyðinga sem fluttu til Ísraels á 19. og 20. öld höfðu notað hebreska tungu daglega við lestur á fornsögum, bænum og lagabálkum. Stofnuð var hebresk málnefnd sem miðaði að því að finna upp hebresk nýyrði, ekki ólíkt iðju Fjölnismanna á 19. öld og starfi íslensku málnefndarinnar. Á árunum 1946 og 1947 fundust þúsundir handrita í Kúmran-hellunum við Dauðahafið, skammt frá Jerúsalem. Fleiri handrit fundust á sömu slóðum árið 1956. Þau eru öll um eða yfir 2000 ára gömul og, viti menn, eru langflest skrifuð á hebresku – þjóðtungu Gyðinga. Fjölmörg hebresk fornhandrit til viðbótar hafa einnig verið varðveitt. Sameiningarafl fornhandrita fyrir Gyðingaþjóðina er ekki ólíkt sameiningarafli íslensku söguhandritanna fyrir Íslendinga. Mörg þessara handrita eru reglulega til sýnis í „Skríni bókarinnar“ (e. Shrine of the Book) í Jerúsalem. Órjúfanleg söguleg tengsl við landið Þann 7. júní síðastliðinn voru 55 ár liðin frá langþráðri sameiningu Jerúsalemborgar. Í Austurhluta Jerúsalem er hvort tveggja að finna Grátmúrinn og Musterishæðina – síðustu leifar musteris Gyðinga sem var eyðilagt af Rómverjum fyrir tæpum tveimur árþúsundum. Á þeim tíma var stærstur hluti borgarinnar jafnaður við jörðu, ný borg með nafninu Aelia Capitolina byggð í hennar stað og Gyðingar gerðir brottrækir þaðan. Allar götur síðan hafa Gyðingarnir sem bjuggu í landinu helga og í dreifðinni (e. diaspora) beðið tækifæris til að endurheimta Jerúsalem. Í aldanna rás færðust hlutir aftur í rétt horf. Borgin hlaut aftur nafnið Jerúsalem og Gyðingum var leyft að snúa þangað aftur. Árið 1874 voru Gyðingar orðnir um helmingur borgarbúa. Á Vesturbakkanum og í Jerúsalem er að finna mikinn fjölda grafreita, fornminja og sögufrægra kennileita Gyðingaþjóðarinnar. Að segja Gyðingum að þeir og þjóðríki þeirra eigi ekki rétt á að ráðstafa þessum menningarverðmætum er álíka fráleitt og að segja Íslendingum að þeir eigi ekkert tilkall til Þingvalla. Kjarni málsins er sá að ef Íslendingar eiga rétt á þjóðríki eiga Gyðingar í Ísrael einnig þann rétt. Engu að síður hefur Ísraelsríki ítrekað legið undir ámæli fyrir að byggja á þjóðernislegum grunni. Vinstri-öfgafólk hefur áratugum saman haldið uppi þeirri hugmynd að þjóðernishyggja sé samheiti yfir kynþáttahyggju þrátt fyrir að þetta séu í raun tvær ólíkar stefnur. Hugtakið „þjóð“ vísar hvorki til húðlitar né annarra erfðaþátta heldur vísar það til sameiginlegra menningarlegra þátta, til dæmis tungumáls, tónlistar- og matarmenningar. Það er því vel hægt að vera þjóðernissinnaður og mótfallinn kynþáttahyggju á sama tíma. Hvaða erindi á þjóðernishyggja til okkar? Vitanlega höfum við orðið vitni að neikvæðum birtingarmyndum þjóðernishyggju í nútímasögu Vesturlanda. Það er því nauðsynlegt að reka varnagla sem koma í veg fyrir að þjóðernishyggjan geti farið af sporinu á þann hátt. En það væru alvarleg mistök að hafna henni alfarið vegna þessarar mögulegu áhættu. Það væri nær að beina henni í jákvæðan farveg. Sem betur fer virðast langflestir Íslendingar veita þeirri nálgun hljómgrunn. Þann 10. maí síðastliðinn hélt forseti Íslands ræðu í Háskólanum í Færeyjum. Þar sagði hann meðal annars (þýtt úr ensku): „Við skulum ekki gleyma þeim jákvæðu áhrifum sem þjóðernishyggja getur haft á samfélög okkar, hvernig hún getur nært einingu og sameiginlegan stuðning, hvernig hún getur aukið ást og umhyggju okkar fyrir náttúru okkar og umhverfi, hvernig hún getur tengt fortíð okkar, nútíð og framtíð, hvernig þjóðernishyggja getur viðhaldið og ætti að viðhalda menningu okkar, tungumáli og sögu.“ Spurningin um hvaða erindi þjóðernishyggjan á til okkar verður sífellt áleitnari. Það er staðreynd að við lifum á tímum aukinnar alþjóðasamvinnu. Þrátt fyrir margvíslega kosti þeirrar þróunar getur hún valdið því að smáþjóðir hverfi í skugga stórveldanna. Því þurfa smáþjóðirnar að standa saman í baráttunni fyrir öruggum atkvæða- og tilverurétti. Af þeirri ástæðu er það mín von að Ísland og Ísrael sjái hag sinn í samstöðu á þessum grunni og að ríkin muni veita hvort öðru stuðning til að varðveita sinn verðmæta menningararf. Gleðilega þjóðhátíð! Höfundur er meðlimur starfsstjórnar MIFF (Með Ísrael fyrir friði) á Íslandi.
Matvælaverð hefur nær þrefaldast frá stofnun Viðskiptaráðs! Sigríður Ingibjörg Ingadóttir Skoðun
Dagur líffræðilegrar fjölbreytni 2025 Rannveig Magnúsdóttir,Ole Sandberg,Ragnhildur Guðmundsdóttir,Rebecca Thompson,Skúli Skúlason,Sæunn Júlía Sigurjónsdóttir Skoðun
Skoðun Mikilvæg gagnrýni eða tilraun til valdayfirtöku í Sósíalistaflokknum? Ása Lind Finnbogadóttir skrifar
Skoðun Matvælaverð hefur nær þrefaldast frá stofnun Viðskiptaráðs! Sigríður Ingibjörg Ingadóttir skrifar
Skoðun Dagur líffræðilegrar fjölbreytni 2025 Rannveig Magnúsdóttir,Ole Sandberg,Ragnhildur Guðmundsdóttir,Rebecca Thompson,Skúli Skúlason,Sæunn Júlía Sigurjónsdóttir skrifar
Skoðun Konum í afplánun fjölgar: Með flókin áföll á bakinu Tinna Eyberg Örlygsdóttir,Sigríður Ella Jónsdóttir skrifar
Skoðun Enginn á verðinum – um ábyrgð, framtíðarsýn og mikilvægi forvirkrar stjórnsýslu Guðjón Heiðar Pálsson skrifar
Skoðun Konum í afplánun fjölgar: Með flókin áföll á bakinu Tinna Eyberg Örlygsdóttir,Sigríður Ella Jónsdóttir skrifar
Skoðun Menntun sem mannréttindi – ekki forréttindi París Anna Bergmann,Sigurður Kári Harðarson skrifar
Matvælaverð hefur nær þrefaldast frá stofnun Viðskiptaráðs! Sigríður Ingibjörg Ingadóttir Skoðun
Dagur líffræðilegrar fjölbreytni 2025 Rannveig Magnúsdóttir,Ole Sandberg,Ragnhildur Guðmundsdóttir,Rebecca Thompson,Skúli Skúlason,Sæunn Júlía Sigurjónsdóttir Skoðun