Nýsamþykkt fjármálaáætlun er pólitísk markleysa Eyjólfur Ármannsson skrifar 15. júní 2022 08:31 Fyrsta fjármálaáætlun hverrar ríkisstjórnar gegnir lykilhlutverki í opinberri stefnumótun. Ný ríkisstjórn sýnir þá framkvæmd helstu verkefna sem boðuð eru í stjórnarsáttmála og hver verði forgangsröðun næstu ára. Nýsamþykkt fjármálaáætlun fyrir árin 2023-2027 er annars eðlis. Í stað þess að uppfylla kosningaloforð sem mynda stjórnarsáttmálann er gefið í skyn að nánast engar breytingar verði á ríkisfjármálum næstu fimm ár, nema hvað ytri áhrif varðar, þ.e. hagtölur og fólksfjölgun. Gildandi fjárlög virðast sett í Excel-skjal og hliðrað til hægri. Einu pólitísku áherslurnar eru hvernig skuli draga úr skuldasöfnun á kostnað samfélagslega mikilvægra verkefna. Samkvæmt fjármálaáætlun er stefnt að því að raunvöxtur frumgjalda ríkissjóðs verði um 1% á ári næstu fimm árin. Það er óraunhæft og skapar ekki grundvöll fyrir þær umbætur sem ríkisstjórnin boðar í stjórnarsáttmála. Ef fjármálaáætlun á að endurspegla þróun ríkisfjármála á kjörtímabilinu verður að draga upp skýrari ramma. Vanfjármögnuð velferð og heilbrigðisþjónusta Ekki er gert ráð fyrir fyrirhugaðri endurskoðun almannatryggingakerfisins í fjármálaáætlun og er hún ekki fjármögnuð. Eingöngu eru gerðar breytingar til samræmis við spár um lýðfræðilega fjölgun og ekki er tekið tillit til hækkandi verðbólgu. Kjör öryrkja hafa ekki fylgt launaþróun áratugum saman. Til að markmið um aukna atvinnuþátttöku öryrkja náist þarf að draga verulega úr tekjutengingum Tryggingastofnunar. Ríkisstjórnin ætlar því miður ekki að verða við sjálfsögðum kröfum öryrkja til aukinnar atvinnuþáttöku. Neyðarástand ríkir á bráðamóttöku Landspítalans. Álag á starfsfólk er allt of mikið og biðtími sjúklinga of langur. Mannekla, skortur á legurýmum og undirfjármögnun eru helstu einkenni heilbrigðisþjónustunnar. Fjármálaáætlunin horfir fram hjá því ástandi sem nú ríkir. Ekki stendur til að auka fjárheimildir til reksturs heilbrigðiskerfisins á tímabili áætlunarinnar. Fjármálaráðherra hefur sagt að peninga vanti ekki, vandamálið sé ekki vanfjármögnun. Allir sem til þekkja vita að þetta er ekki rétt. Staðreyndin er að fjármálaáætlun ráðherrans tryggir ekki fjármögnun Landspítalans frekar en fyrri fjármálaáætlanir og enn á ný vanmetur fjármálaráðherra verulega þjónustuþörf heilbrigðiskerfisins á næstu árum. Verulegur skortur er á hjúkrunarrýmum og biðlistar eftir úthlutun langir. Árleg 0,9% hækkun í fjármálaáætlun til að fjármagna rekstur hjúkrunarheimila dugar ekki til að efna loforð ríkisins miðað við forsendur þjónustusamninga ríkisins við hjúkrunarheimilin. Þá er ekki áætlað að ráðast í frekari uppbyggingu á hjúkrunarheimilum umfram eldri áætlanir, sem hafa tafist alltof lengi. Máttleysi gegn verðbólgu Flokkur fólksins, ásamt öðrum stjórnarandstöðuflokkum, kallaði strax í febrúar eftir aðgerðum til að koma til móts við lágtekjuhópa og fjölskyldufólk í ljósi hækkandi verðbólgu. Viðbrögð ríkisstjórnarflokkanna voru lítil sem engin. Svo fór sem á horfði og verðbólgan jókst og jókst. Það var svo ekki fyrr en í maí að ríkisstjórnin kynnti mótvægisaðgerðir gegn verðbólgu. Eins og venja er komu þær fram of seint og ganga allt of skammt. Í aðgerðapakka ríkisstjórnarinnar til að sporna við þenslu í hagkerfinu, sem kynntur var í síðustu viku, kemur fram að til standi að hækka ýmiss gjöld, endurskoða verðmætagjald vegna sjókvíaeldis og auka tekjur af ferðamönnum. Þetta eru atvinnugreinar sem munu undirbyggja hagvöxt næstu ára. Við eigum að styðja við vöxt þeirra, ekki hamla honum. Hækkun veiðigjalds og bankaskatts hefði verið mun nærtækari ráðstafanir. Ekki er fyrirséður vöxtur í stórútgerð á næstu árum og samkeppnisleysi skilar bönkunum sjálftöku-ofur-hagnaði. Til að sporna gegn þenslu er mikilvægt að samhliða verði milduð áhrif verðbólgu á tekjulága hópa, sérstaklega aldraða og öryrkja. Sem og fólk með verðtryggð íbúðalán, en verðbólga stórskaðar eignastöðu þessa hóps. Ríkinu ber skylda til að verja eignamyndun fólks. Flokkur fólksins hefur lagt fram frumvarp til að tryggja að áhrif verðbólgu bitni ekki með harkalegum hætti á lágtekjuhópum og fólki með verðtryggð lán. Því miður hyggst ríkisstjórnin greiða atkvæði gegn frumvarpi Flokks fólksins. Ekki fjárfest til framtíðar Fjárfestingarstig hins opinbera er ekki hátt í sögulegu samhengi, sérstaklega í ljósi mikils samdráttar á árunum eftir fjármálahrun. Fjölmörg þjóðhagslega arðbær fjárfestingartækifæri eru til staðar og auðveldlega má réttlæta skuldsetningu til að fjármagna slík verkefni ef arðsemin er meiri en fjármagnskostnaður. Því miður er lítið fjallað um tækifæri til fjárfestingar í fjármálaáætlun og þvert á móti hefur ríkisstjórnin samþykkt að fresta fjárfestingum að verðmæti 10 milljarða króna. Ríkisstjórn Sjálfstæðisflokks, Framsóknar og Vinstri-grænna ætlar sem sagt ekki að fjárfesta í framtíðinni. Fjármálaáætlun án markmiða Fjármálaáætlun sem hefur hvorki skýr markmið um að tryggja fjármagn til nauðsynlegra úrbóta á almannatryggingakerfinu né örugga heilbrigðisþjónustu er pólitísk markleysa. Sama á við um fjárfestingar. Það segir sína sögu um fyrirætlanir ríkisstjórnarinnar í þessum mikilvægu málaflokkum í samfélaginu. Við munu áfram búa við tekjuskerðingar almannatrygginga, fátæktargildrur, fréttir af neyðarástandinu á Landspítala, skort á hjúkrunarrýmum og stefnuleysi í fleiri samfélagslega mikilvægum málum. Það er ekkert að frétta og markmiðin fyrir fólkið engin. Fólkið er ekki fyrst í fjármálaætlun ríkisstjórnarinnar, svo mikið er víst. Fjármálaáætlun 2023-2027 er áætlun ríkisstjórnarflokka sem sameinast um völd en ekki markmið og stefnu. Höfundur er þingmaður Flokks fólksins og 2. varaformaður fjárlaganefndar. Viltu birta grein á Vísi? Sendu okkur póst. Senda grein Eyjólfur Ármannsson Flokkur fólksins Efnahagsmál Ríkisstjórn Katrínar Jakobsdóttur Alþingi Mest lesið Börnin á Gasa Ebba Margrét Magnúsdóttir Skoðun Opið bréf til hæstvirts innviðaráðherra, Eyjólfs Ármannssonar, um íslensku og ábyrgð Nichole Leigh Mosty Skoðun Embætti þitt geta allir séð Ragnheiður Davíðsdóttir Skoðun Hver á dómur að vera hjá ungmenni fyrir að fremja alvarlegt afbrot, jafnvel morð? Davíð Bergmann Skoðun Er kominn tími á Útlendingafrí? Marion Poilvez Skoðun Immigrant Women: Essential Workers, Rising Voices on Labor Day Maru Alemán Skoðun Janus og jakkalakkarnir Óskar Guðmundsson Skoðun 1. maí er líka fyrir fatlað fólk! Geirdís Hanna Kristjánsdóttir Skoðun Samtalið um dauðann veldur okkur óöryggi Ingrid Kuhlman Skoðun Myndir þú ráða fatlað fólk í vinnu? Alma Ýr Ingólfsdóttir Skoðun Skoðun Skoðun Embætti þitt geta allir séð Ragnheiður Davíðsdóttir skrifar Skoðun Opið bréf til hæstvirts innviðaráðherra, Eyjólfs Ármannssonar, um íslensku og ábyrgð Nichole Leigh Mosty skrifar Skoðun Hver á dómur að vera hjá ungmenni fyrir að fremja alvarlegt afbrot, jafnvel morð? Davíð Bergmann skrifar Skoðun Sigursaga Evrópu í 21 ár Pawel Bartoszek skrifar Skoðun Verkalýðshreyfingin, Dagbjört og ESB Hjörtur J. Guðmundsson skrifar Skoðun Börnin á Gasa Ebba Margrét Magnúsdóttir skrifar Skoðun Myndir þú ráða fatlað fólk í vinnu? Alma Ýr Ingólfsdóttir skrifar Skoðun Hvað ert þú að gera? Eiður Welding skrifar Skoðun Rauðir sokkar á 1. maí Sveinn Ólafsson skrifar Skoðun 1. maí er líka fyrir fatlað fólk! Geirdís Hanna Kristjánsdóttir skrifar Skoðun Verkalýðshreyfingin á næsta leik í Evrópuumræðunni Dagbjört Hákonardóttir skrifar Skoðun Á milli steins og sleggju Heinemann Ólafur Stephensen skrifar Skoðun Heiðrum íslenska hestinn Berglind Margo Þorvaldsdóttir skrifar Skoðun Allir eiga rétt á virku lífi — líka fatlað fólk Anna Margrét Bjarnadóttir skrifar Skoðun Er kominn tími á Útlendingafrí? Marion Poilvez skrifar Skoðun Janus og jakkalakkarnir Óskar Guðmundsson skrifar Skoðun Jafnréttisbaráttan er brýnni en nokkru sinni fyrr Kolbrún Halldórsdóttir,Sunna Kristín Símonardóttir skrifar Skoðun Hvað ætlar þú að vera þegar þú verður stór? Ása Berglind Hjálmarsdóttir skrifar Skoðun Samtalið um dauðann veldur okkur óöryggi Ingrid Kuhlman skrifar Skoðun Sköpum störf við hæfi! Unnur Hrefna Jóhannsóttir skrifar Skoðun Immigrant Women: Essential Workers, Rising Voices on Labor Day Maru Alemán skrifar Skoðun Tikkað í skipulagsboxin Samúel Torfi Pétursson skrifar Skoðun Það sem er ósagt varðandi vinnubrögð hjá Háskólanum á Akureyri Þóra Sigurðardóttir skrifar Skoðun Sjúklingur settur í fangaklefa Arnar Þór Jónsson skrifar Skoðun Opið bréf til fjármálaráðherra, Daða Más Kristóferssonar Íris Róbertsdóttir skrifar Skoðun Ég kalla hann Isildur; mentorinn minn er gervigreind Björgmundur Guðmundsson skrifar Skoðun Hvað er „furry“ annars? Jóhanna Jódís Antonsdóttir skrifar Skoðun Jafnaðarmennskan og verkalýðsbaráttan Sigfús Ómar Höskuldsson skrifar Skoðun Hljóð og mynd íslenskra varna Arnór Sigurjónsson skrifar Skoðun Kveðjur úr Grafarvogi til þeirra sem kasta steinum úr glerhúsi Davíð Már Sigurðsson skrifar Sjá meira
Fyrsta fjármálaáætlun hverrar ríkisstjórnar gegnir lykilhlutverki í opinberri stefnumótun. Ný ríkisstjórn sýnir þá framkvæmd helstu verkefna sem boðuð eru í stjórnarsáttmála og hver verði forgangsröðun næstu ára. Nýsamþykkt fjármálaáætlun fyrir árin 2023-2027 er annars eðlis. Í stað þess að uppfylla kosningaloforð sem mynda stjórnarsáttmálann er gefið í skyn að nánast engar breytingar verði á ríkisfjármálum næstu fimm ár, nema hvað ytri áhrif varðar, þ.e. hagtölur og fólksfjölgun. Gildandi fjárlög virðast sett í Excel-skjal og hliðrað til hægri. Einu pólitísku áherslurnar eru hvernig skuli draga úr skuldasöfnun á kostnað samfélagslega mikilvægra verkefna. Samkvæmt fjármálaáætlun er stefnt að því að raunvöxtur frumgjalda ríkissjóðs verði um 1% á ári næstu fimm árin. Það er óraunhæft og skapar ekki grundvöll fyrir þær umbætur sem ríkisstjórnin boðar í stjórnarsáttmála. Ef fjármálaáætlun á að endurspegla þróun ríkisfjármála á kjörtímabilinu verður að draga upp skýrari ramma. Vanfjármögnuð velferð og heilbrigðisþjónusta Ekki er gert ráð fyrir fyrirhugaðri endurskoðun almannatryggingakerfisins í fjármálaáætlun og er hún ekki fjármögnuð. Eingöngu eru gerðar breytingar til samræmis við spár um lýðfræðilega fjölgun og ekki er tekið tillit til hækkandi verðbólgu. Kjör öryrkja hafa ekki fylgt launaþróun áratugum saman. Til að markmið um aukna atvinnuþátttöku öryrkja náist þarf að draga verulega úr tekjutengingum Tryggingastofnunar. Ríkisstjórnin ætlar því miður ekki að verða við sjálfsögðum kröfum öryrkja til aukinnar atvinnuþáttöku. Neyðarástand ríkir á bráðamóttöku Landspítalans. Álag á starfsfólk er allt of mikið og biðtími sjúklinga of langur. Mannekla, skortur á legurýmum og undirfjármögnun eru helstu einkenni heilbrigðisþjónustunnar. Fjármálaáætlunin horfir fram hjá því ástandi sem nú ríkir. Ekki stendur til að auka fjárheimildir til reksturs heilbrigðiskerfisins á tímabili áætlunarinnar. Fjármálaráðherra hefur sagt að peninga vanti ekki, vandamálið sé ekki vanfjármögnun. Allir sem til þekkja vita að þetta er ekki rétt. Staðreyndin er að fjármálaáætlun ráðherrans tryggir ekki fjármögnun Landspítalans frekar en fyrri fjármálaáætlanir og enn á ný vanmetur fjármálaráðherra verulega þjónustuþörf heilbrigðiskerfisins á næstu árum. Verulegur skortur er á hjúkrunarrýmum og biðlistar eftir úthlutun langir. Árleg 0,9% hækkun í fjármálaáætlun til að fjármagna rekstur hjúkrunarheimila dugar ekki til að efna loforð ríkisins miðað við forsendur þjónustusamninga ríkisins við hjúkrunarheimilin. Þá er ekki áætlað að ráðast í frekari uppbyggingu á hjúkrunarheimilum umfram eldri áætlanir, sem hafa tafist alltof lengi. Máttleysi gegn verðbólgu Flokkur fólksins, ásamt öðrum stjórnarandstöðuflokkum, kallaði strax í febrúar eftir aðgerðum til að koma til móts við lágtekjuhópa og fjölskyldufólk í ljósi hækkandi verðbólgu. Viðbrögð ríkisstjórnarflokkanna voru lítil sem engin. Svo fór sem á horfði og verðbólgan jókst og jókst. Það var svo ekki fyrr en í maí að ríkisstjórnin kynnti mótvægisaðgerðir gegn verðbólgu. Eins og venja er komu þær fram of seint og ganga allt of skammt. Í aðgerðapakka ríkisstjórnarinnar til að sporna við þenslu í hagkerfinu, sem kynntur var í síðustu viku, kemur fram að til standi að hækka ýmiss gjöld, endurskoða verðmætagjald vegna sjókvíaeldis og auka tekjur af ferðamönnum. Þetta eru atvinnugreinar sem munu undirbyggja hagvöxt næstu ára. Við eigum að styðja við vöxt þeirra, ekki hamla honum. Hækkun veiðigjalds og bankaskatts hefði verið mun nærtækari ráðstafanir. Ekki er fyrirséður vöxtur í stórútgerð á næstu árum og samkeppnisleysi skilar bönkunum sjálftöku-ofur-hagnaði. Til að sporna gegn þenslu er mikilvægt að samhliða verði milduð áhrif verðbólgu á tekjulága hópa, sérstaklega aldraða og öryrkja. Sem og fólk með verðtryggð íbúðalán, en verðbólga stórskaðar eignastöðu þessa hóps. Ríkinu ber skylda til að verja eignamyndun fólks. Flokkur fólksins hefur lagt fram frumvarp til að tryggja að áhrif verðbólgu bitni ekki með harkalegum hætti á lágtekjuhópum og fólki með verðtryggð lán. Því miður hyggst ríkisstjórnin greiða atkvæði gegn frumvarpi Flokks fólksins. Ekki fjárfest til framtíðar Fjárfestingarstig hins opinbera er ekki hátt í sögulegu samhengi, sérstaklega í ljósi mikils samdráttar á árunum eftir fjármálahrun. Fjölmörg þjóðhagslega arðbær fjárfestingartækifæri eru til staðar og auðveldlega má réttlæta skuldsetningu til að fjármagna slík verkefni ef arðsemin er meiri en fjármagnskostnaður. Því miður er lítið fjallað um tækifæri til fjárfestingar í fjármálaáætlun og þvert á móti hefur ríkisstjórnin samþykkt að fresta fjárfestingum að verðmæti 10 milljarða króna. Ríkisstjórn Sjálfstæðisflokks, Framsóknar og Vinstri-grænna ætlar sem sagt ekki að fjárfesta í framtíðinni. Fjármálaáætlun án markmiða Fjármálaáætlun sem hefur hvorki skýr markmið um að tryggja fjármagn til nauðsynlegra úrbóta á almannatryggingakerfinu né örugga heilbrigðisþjónustu er pólitísk markleysa. Sama á við um fjárfestingar. Það segir sína sögu um fyrirætlanir ríkisstjórnarinnar í þessum mikilvægu málaflokkum í samfélaginu. Við munu áfram búa við tekjuskerðingar almannatrygginga, fátæktargildrur, fréttir af neyðarástandinu á Landspítala, skort á hjúkrunarrýmum og stefnuleysi í fleiri samfélagslega mikilvægum málum. Það er ekkert að frétta og markmiðin fyrir fólkið engin. Fólkið er ekki fyrst í fjármálaætlun ríkisstjórnarinnar, svo mikið er víst. Fjármálaáætlun 2023-2027 er áætlun ríkisstjórnarflokka sem sameinast um völd en ekki markmið og stefnu. Höfundur er þingmaður Flokks fólksins og 2. varaformaður fjárlaganefndar.
Opið bréf til hæstvirts innviðaráðherra, Eyjólfs Ármannssonar, um íslensku og ábyrgð Nichole Leigh Mosty Skoðun
Hver á dómur að vera hjá ungmenni fyrir að fremja alvarlegt afbrot, jafnvel morð? Davíð Bergmann Skoðun
Skoðun Opið bréf til hæstvirts innviðaráðherra, Eyjólfs Ármannssonar, um íslensku og ábyrgð Nichole Leigh Mosty skrifar
Skoðun Hver á dómur að vera hjá ungmenni fyrir að fremja alvarlegt afbrot, jafnvel morð? Davíð Bergmann skrifar
Skoðun Jafnréttisbaráttan er brýnni en nokkru sinni fyrr Kolbrún Halldórsdóttir,Sunna Kristín Símonardóttir skrifar
Skoðun Það sem er ósagt varðandi vinnubrögð hjá Háskólanum á Akureyri Þóra Sigurðardóttir skrifar
Opið bréf til hæstvirts innviðaráðherra, Eyjólfs Ármannssonar, um íslensku og ábyrgð Nichole Leigh Mosty Skoðun
Hver á dómur að vera hjá ungmenni fyrir að fremja alvarlegt afbrot, jafnvel morð? Davíð Bergmann Skoðun