Að bera saman epli og appelsínur – veiðigjöld á Íslandi, Færeyjum og Grænlandi Helgi Áss Grétarsson skrifar 13. febrúar 2021 13:30 Í sjónvarpsfréttum Stöðvar 2 miðvikudagskvöldið 10. febrúar sl. fullyrti Daði Már Kristófersson m.a. að vitað væri frá „reynslu nágrannalandanna“ að hægt væri að taka upp veiðigjöld hér á landi sem gæfu betri raun. Daði var kynntur í viðtalinu sem háskólaprófessor en einnig kom fram að hann væri varaformaður Viðreisnar. Nálgun Daða sem stjórnmálamanns, um hvað sé vitað og hver sé reynsla nágrannalanda í álagningu veiðigjalda, geri ég engar athugasemdir við. Á hinn bóginn var hann kynntur sem háskólaprófessor í téðu sjónvarpsviðtali og bar honum því að gæta ákveðinnar hlutlægni. Þar sem ég þekki til málaflokksins taldi ég brýnt að koma á framfæri athugasemdum við málflutning háskólaprófessorsins, sbr. grein sem ég birti á visir.is 11. febrúar síðastliðinn. Degi síðar birti Daði grein á sama vettvangi þar sem hann skýrði mál sitt nánar en þó var sá munur á að ótvírætt var að hann setti fram þá skoðanir og upplýsingar sem stjórnmálamaður. Víkjum nú nánar efnislega að grein Daða sl. föstudag. Færeyjar og Grænland eru þá samanburðarríkin Með grein Daða sl. föstudag var birt mynd af töku veiðigjalda á árunum 2013-2018 á Íslandi, Færeyjum og Grænlandi. Sé litið til þessara talna eingöngu, sem ég hef ekki forsendur til að vefengja, voru veiðigjöld hér á landi jafnan lægri en í þessum tveim nágrannalöndum á fyrrnefndu tímabili. Af þessari tölulegu framsetningu dregur Daði m.a. þá ályktun að varla sé hægt að halda „því fram að veiðigjöld á Íslandi séu óeðlilega há ef verr rekinn sjávarútvegur nágrannalandanna greiðir meira“. Þessi hóflega ályktun stjórnmálamannsins getur sannfært marga um þörfina á að hækka veiðigjöldin hér á landi og satt best að segja hef ég ekki sterka skoðun á því málefni, enda hefur Alþingi alltaf getað hækkað eða lækka skatta, það sama á við um veiðigjöld eins og aðra skatta. Það sem ég hef hins vegar skoðun á er aðferðin sem Daði beitir við að rökstyðja mál sitt. Hann velur tvö lönd og ber þau saman við aðstæður á Íslandi. Í flestum málaflokkum berum við okkur saman við önnur lönd á Norðurlöndum eða þá annars staðar í Evrópu en í þessu tilviki á að styðjast við fordæmi úr samfélögum sem eru jafnvel smærri en örríkið Ísland. Þessu til viðbótar er í nálgun Daða stuðst við hráar tölur um öflun veiðigjaldstekna í löndunum þrem en að takmörkuðu leyti er gerð grein fyrir ólíkum aðstæðum í vestnorrænu ríkjunum og hvaða áhrif veiðigjaldsstefnurnar hafa í þeim, að teknu tilliti til allra þátta. Með síðastnefnda atriðinu er m.a. átt við þau margfeldisáhrif sem starfsemi grunnatvinnuvegs eins og sjávarútvegs hefur í samanburði við margar aðrar atvinnugreinar. Skýrum þetta aðeins nánar. Nánar um aðstæður á Grænlandi og í Færeyjum Grænlesk fiskveiðistjórn tekur mið af þeim veruleika að um langt árabil hefur grænlenska landsstjórnin selt erlendum aðilum aðgang að verulegum hluta aflaheimilda innan sinnar efnahagslögsögu. Þótt grænlesk yfirvöld afli sér þannig tekna þá missa sömu yfirvöld af tekjumöguleikum sem fylgja því að fiskiskip landi afla í landi, sá afli sé unninn, fluttur og markaðssettur fyrir hagkvæma erlenda markaði. Þjónustugreinar tengdar sjávarútvegi, svo sem þær greinar sem sjá um viðhald skipa og veiðarfæra, verða einnig smærri í sniðum. Efnahagslegu umsvifin sem tengjast fiskveiðum í sjó margfaldast því ekki og heildartekjur hins opinbera verða því fyrir vikið lægri. Reikna þarf dæmið til enda. Í Færeyjum er eingöngu tekið gjald af nýtingu fáeinna nytjastofna sjávar á meðan veiðigjaldakerfið hér á landi tekur að meginstefnu til veiða á öllum nytjastofnum. Séu aflaheimildir í Færeyjum keyptar á uppboði má nýta andvirðið til að lækka laun sjómanna. Mér vitanlega er óheimilt hér á landi að lækka laun sjómanna á grundvelli álagðra veiðigjalda. Fleiri atriði mætti nefna sem gerir það vandmeðfarið að bera saman íslenska veiðigjaldskerfið við það færeyska en aðalatriðið þó er að á engan hátt er vitað, frá fræðilegum sjónarmiðum, að færeyska leiðin hafi gefið betri raun en sú íslenska, m.a. vegna skorts á samanburði á þeim áhrifum sem kerfin tvö hafa haft margfeldisáhrif fiskveiðanna. Að endingu, um eplin og appelsínurnar Það er jafnan talið vinsælt hér á landi af fjölmennum hópi fólks að gera starfsemi sjávarútvegs með einhverjum hætti tortryggilegan. Slík tilhneiging ýtir undir að settar eru fram pólitískar hugmyndir um að hækka eigi álögur á þessa atvinnugrein, hvort sem það verður gert í formi hærra skatta eða uppboðs á aflaheimildum. Gott og vel. Mikilvægt er að ræða þetta efni en það á vart að gera með því að bera saman aðstæður í ólíkum ríkjum á þann hátt að helst líkist samanburði á epli og appelsínum. Það er hvorki rökrétt né sanngjarnt. Höfundur er lögfræðingur. Viltu birta grein á Vísi? Sendu okkur póst. Senda grein Sjávarútvegur Skattar og tollar Helgi Áss Grétarsson Mest lesið Hvers vegna sífellt fleiri sækjast eftir einveru Ingrid Kuhlman Skoðun Nú þarf að gyrða sig í brók Gunnlaugur Stefánsson Skoðun Þriggja stiga þögn Bjarni Karlsson Skoðun Gegn hernaði hvers konar Gunnar Björgvinsson Skoðun Skýr stefna um málfrelsi Róbert H. Haraldsson Skoðun Skóli án aðgreiningar – fallegt orðalag en brotakennd framkvæmd Sóldís Birta Reynisdóttir Skoðun Lesblindir og stuðningur í skólum Snævar Ívarsson Skoðun Börn í gámaskólum á meðan bæjarskrifstofur stækka – hvar er forgangsröðin? Ásgeir Elvar Garðarsson Skoðun Umbætur á skólakerfinu. Hættum að ljúga. Hættum því alveg og hættum því strax Atli Harðarson Skoðun Framtíð nemenda í Kópavogi í fyrsta sæti Halla Björg Evans Skoðun Skoðun Skoðun Gegn hernaði hvers konar Gunnar Björgvinsson skrifar Skoðun Hvers vegna sífellt fleiri sækjast eftir einveru Ingrid Kuhlman skrifar Skoðun Þriggja stiga þögn Bjarni Karlsson skrifar Skoðun Nú þarf að gyrða sig í brók Gunnlaugur Stefánsson skrifar Skoðun Lesblindir og stuðningur í skólum Snævar Ívarsson skrifar Skoðun Skóli án aðgreiningar – fallegt orðalag en brotakennd framkvæmd Sóldís Birta Reynisdóttir skrifar Skoðun Rýnt í stöðu kvenna með örorkulífeyri Huld Magnúsdóttir skrifar Skoðun Brot sem fyrnast í höndum lögreglu – hversu mörg í viðbót? Þórhildur Gyða Arnarsdóttir skrifar Skoðun Olíuleit á Drekasvæði - tilvistarleit Halldór Reynisson skrifar Skoðun Kosningar í september Guðveig Lind Eyglóardóttir skrifar Skoðun Þegar orkuöflun er sett á ís - dæmið frá Suður-Afríku Hallgrímur Óskarsson skrifar Skoðun Framtíð nemenda í Kópavogi í fyrsta sæti Halla Björg Evans skrifar Skoðun Skýr stefna um málfrelsi Róbert H. Haraldsson skrifar Skoðun Heilsufarsmat á vinnustöðum: Góð fjárfesting í heilbrigði og vellíðan starfsfólks Gígja Valgerður Harðardóttir skrifar Skoðun Munar þig um 5-7 milljónir árlega? Jón Pétur Zimzen skrifar Skoðun Keldnaland – fjölmenn hverfi í mótun Þorsteinn R. Hermannsson skrifar Skoðun Eflum traustið Helgi Áss Grétarsson,Marta Guðjónsdóttir skrifar Skoðun Börn í gámaskólum á meðan bæjarskrifstofur stækka – hvar er forgangsröðin? Ásgeir Elvar Garðarsson skrifar Skoðun Hver er kjarninn í samfélagi sem selur hjarta sitt? Trausti Breiðfjörð Magnússon skrifar Skoðun Seljum börnum nikótín! Hugi Halldórsson skrifar Skoðun Sundrung á vinstri væng Jökull Sólberg Auðunsson skrifar Skoðun Þegar samfélagið missir vinnuna Hrafn Splidt Þorvaldsson skrifar Skoðun Akademískt frelsi og ókurteisi Kolbeinn H. Stefánsson skrifar Skoðun Hvar liggur ábyrgð hins fullorðna á hegðun ungmenna í samfélaginu? Rakel Guðbjörnsdóttir skrifar Skoðun Yfir hverju er verið að brosa? Árni Kristjánsson skrifar Skoðun Umbætur á skólakerfinu. Hættum að ljúga. Hættum því alveg og hættum því strax Atli Harðarson skrifar Skoðun Stjórnvöld sem fjárfestatenglar Baldur Thorlacius skrifar Skoðun Ákall til ESB-sinna: Hvar eru undanþágurnar? Einar Jóhannes Guðnason skrifar Skoðun Er ég ömurlegt foreldri ef ég segi nei við barnið mitt? Stefán Þorri Helgason skrifar Skoðun Vindorkuvæðing í skjóli nætur Kristín Helga Gunnarsdóttir skrifar Sjá meira
Í sjónvarpsfréttum Stöðvar 2 miðvikudagskvöldið 10. febrúar sl. fullyrti Daði Már Kristófersson m.a. að vitað væri frá „reynslu nágrannalandanna“ að hægt væri að taka upp veiðigjöld hér á landi sem gæfu betri raun. Daði var kynntur í viðtalinu sem háskólaprófessor en einnig kom fram að hann væri varaformaður Viðreisnar. Nálgun Daða sem stjórnmálamanns, um hvað sé vitað og hver sé reynsla nágrannalanda í álagningu veiðigjalda, geri ég engar athugasemdir við. Á hinn bóginn var hann kynntur sem háskólaprófessor í téðu sjónvarpsviðtali og bar honum því að gæta ákveðinnar hlutlægni. Þar sem ég þekki til málaflokksins taldi ég brýnt að koma á framfæri athugasemdum við málflutning háskólaprófessorsins, sbr. grein sem ég birti á visir.is 11. febrúar síðastliðinn. Degi síðar birti Daði grein á sama vettvangi þar sem hann skýrði mál sitt nánar en þó var sá munur á að ótvírætt var að hann setti fram þá skoðanir og upplýsingar sem stjórnmálamaður. Víkjum nú nánar efnislega að grein Daða sl. föstudag. Færeyjar og Grænland eru þá samanburðarríkin Með grein Daða sl. föstudag var birt mynd af töku veiðigjalda á árunum 2013-2018 á Íslandi, Færeyjum og Grænlandi. Sé litið til þessara talna eingöngu, sem ég hef ekki forsendur til að vefengja, voru veiðigjöld hér á landi jafnan lægri en í þessum tveim nágrannalöndum á fyrrnefndu tímabili. Af þessari tölulegu framsetningu dregur Daði m.a. þá ályktun að varla sé hægt að halda „því fram að veiðigjöld á Íslandi séu óeðlilega há ef verr rekinn sjávarútvegur nágrannalandanna greiðir meira“. Þessi hóflega ályktun stjórnmálamannsins getur sannfært marga um þörfina á að hækka veiðigjöldin hér á landi og satt best að segja hef ég ekki sterka skoðun á því málefni, enda hefur Alþingi alltaf getað hækkað eða lækka skatta, það sama á við um veiðigjöld eins og aðra skatta. Það sem ég hef hins vegar skoðun á er aðferðin sem Daði beitir við að rökstyðja mál sitt. Hann velur tvö lönd og ber þau saman við aðstæður á Íslandi. Í flestum málaflokkum berum við okkur saman við önnur lönd á Norðurlöndum eða þá annars staðar í Evrópu en í þessu tilviki á að styðjast við fordæmi úr samfélögum sem eru jafnvel smærri en örríkið Ísland. Þessu til viðbótar er í nálgun Daða stuðst við hráar tölur um öflun veiðigjaldstekna í löndunum þrem en að takmörkuðu leyti er gerð grein fyrir ólíkum aðstæðum í vestnorrænu ríkjunum og hvaða áhrif veiðigjaldsstefnurnar hafa í þeim, að teknu tilliti til allra þátta. Með síðastnefnda atriðinu er m.a. átt við þau margfeldisáhrif sem starfsemi grunnatvinnuvegs eins og sjávarútvegs hefur í samanburði við margar aðrar atvinnugreinar. Skýrum þetta aðeins nánar. Nánar um aðstæður á Grænlandi og í Færeyjum Grænlesk fiskveiðistjórn tekur mið af þeim veruleika að um langt árabil hefur grænlenska landsstjórnin selt erlendum aðilum aðgang að verulegum hluta aflaheimilda innan sinnar efnahagslögsögu. Þótt grænlesk yfirvöld afli sér þannig tekna þá missa sömu yfirvöld af tekjumöguleikum sem fylgja því að fiskiskip landi afla í landi, sá afli sé unninn, fluttur og markaðssettur fyrir hagkvæma erlenda markaði. Þjónustugreinar tengdar sjávarútvegi, svo sem þær greinar sem sjá um viðhald skipa og veiðarfæra, verða einnig smærri í sniðum. Efnahagslegu umsvifin sem tengjast fiskveiðum í sjó margfaldast því ekki og heildartekjur hins opinbera verða því fyrir vikið lægri. Reikna þarf dæmið til enda. Í Færeyjum er eingöngu tekið gjald af nýtingu fáeinna nytjastofna sjávar á meðan veiðigjaldakerfið hér á landi tekur að meginstefnu til veiða á öllum nytjastofnum. Séu aflaheimildir í Færeyjum keyptar á uppboði má nýta andvirðið til að lækka laun sjómanna. Mér vitanlega er óheimilt hér á landi að lækka laun sjómanna á grundvelli álagðra veiðigjalda. Fleiri atriði mætti nefna sem gerir það vandmeðfarið að bera saman íslenska veiðigjaldskerfið við það færeyska en aðalatriðið þó er að á engan hátt er vitað, frá fræðilegum sjónarmiðum, að færeyska leiðin hafi gefið betri raun en sú íslenska, m.a. vegna skorts á samanburði á þeim áhrifum sem kerfin tvö hafa haft margfeldisáhrif fiskveiðanna. Að endingu, um eplin og appelsínurnar Það er jafnan talið vinsælt hér á landi af fjölmennum hópi fólks að gera starfsemi sjávarútvegs með einhverjum hætti tortryggilegan. Slík tilhneiging ýtir undir að settar eru fram pólitískar hugmyndir um að hækka eigi álögur á þessa atvinnugrein, hvort sem það verður gert í formi hærra skatta eða uppboðs á aflaheimildum. Gott og vel. Mikilvægt er að ræða þetta efni en það á vart að gera með því að bera saman aðstæður í ólíkum ríkjum á þann hátt að helst líkist samanburði á epli og appelsínum. Það er hvorki rökrétt né sanngjarnt. Höfundur er lögfræðingur.
Skóli án aðgreiningar – fallegt orðalag en brotakennd framkvæmd Sóldís Birta Reynisdóttir Skoðun
Börn í gámaskólum á meðan bæjarskrifstofur stækka – hvar er forgangsröðin? Ásgeir Elvar Garðarsson Skoðun
Umbætur á skólakerfinu. Hættum að ljúga. Hættum því alveg og hættum því strax Atli Harðarson Skoðun
Skoðun Skóli án aðgreiningar – fallegt orðalag en brotakennd framkvæmd Sóldís Birta Reynisdóttir skrifar
Skoðun Brot sem fyrnast í höndum lögreglu – hversu mörg í viðbót? Þórhildur Gyða Arnarsdóttir skrifar
Skoðun Heilsufarsmat á vinnustöðum: Góð fjárfesting í heilbrigði og vellíðan starfsfólks Gígja Valgerður Harðardóttir skrifar
Skoðun Börn í gámaskólum á meðan bæjarskrifstofur stækka – hvar er forgangsröðin? Ásgeir Elvar Garðarsson skrifar
Skoðun Hvar liggur ábyrgð hins fullorðna á hegðun ungmenna í samfélaginu? Rakel Guðbjörnsdóttir skrifar
Skoðun Umbætur á skólakerfinu. Hættum að ljúga. Hættum því alveg og hættum því strax Atli Harðarson skrifar
Skóli án aðgreiningar – fallegt orðalag en brotakennd framkvæmd Sóldís Birta Reynisdóttir Skoðun
Börn í gámaskólum á meðan bæjarskrifstofur stækka – hvar er forgangsröðin? Ásgeir Elvar Garðarsson Skoðun
Umbætur á skólakerfinu. Hættum að ljúga. Hættum því alveg og hættum því strax Atli Harðarson Skoðun