Íslenska á tölvuöld: Rannsaka áhrif snjalltækja á máltöku íslenskra barna Bjarki Ármannsson skrifar 29. júní 2016 10:00 Varla hefur farið framhjá neinum að íslensk börn hafa margfalt betri aðgang að netinu nú en fyrir nokkrum árum. Vísir/Getty Rannsóknarsjóður Rannís veitti í mars stærsta styrk sem borist hefur inn á Hugvísindasvið Háskóla Íslands til rannsóknar á því hvort snjalltækjavæðing undanfarinna ára hafi haft áhrif á íslenskukunnáttu barna. Einn forsvarsmanna rannsóknarinnar segir máltöku barna næstkomandi ár segja til um framtíð málsins.Víða áhyggjur af ensku máláreiti á börn Varla hefur farið framhjá nokkrum manni að íslensk börn hafa margfalt betri aðgang að netinu nú en fyrir nokkrum árum. Á internetinu er enskan allsráðandi og eru þeir ófáir foreldrarnir og kennararnir sem telja sig hafa orðið var við dvínandi íslenskukunnáttu íslenskra barna og unglinga vegna mikillar tölvu- og snjalltækjanotkunar. „Ég sat nú bara í heita pottinum í Kópavogslauginni í gær og það var einhver þar sem fór að tala um stöðu íslenskunnar,“ segir Sigríður Sigurjónsdóttir, prófessor í íslenskri málfræði, og hlær. „Og þar höfðu allir miklar áhyggjur. Að börn kynnu ekki algengustu orð en væru orðin svo góð í ensku. Þannig að ég held að það taki allir eftir þessu.“Sigríður Sigurjónsdóttir, prófessor í íslenskri málfræði.Vísir/ValliSigríður stýrir rannsókninni sem Rannís hefur nú styrkt ásamt öðrum íslenskuprófessor, Eiríki Rögnvaldssyni. Vísir hefur áður haft eftir Sigríði að breytingar á máli íslenska barna vegna tölvunotkunar gætu þegar hafa átt sér stað en nú stendur til að kanna hvað til er í því. Niðurstöðurnar gætu hreinlega sagt okkur mikið um framtíð íslensks máls. Rannsóknin felur í sér að ítarlegum málfarslegum upplýsingum verður safnað frá fjögur hundruð Íslendingum, sem valdir verða með lagskiptu handahófsúrtaki, og þær notaðar til að meta málnotkun hvers og eins. Einnig verður lögð fyrir viðamikil netkönnun sem nær til fimm þúsund þátttakenda og er ætlað að veita yfirlit yfir notkun íslensku og ensku í íslensku málsamfélagi.Enskuslettur ekki það alvarlegasta Sérsvið Sigríðar er máltaka barna en rannsóknir á því sviði benda til þess að börn þurfi að taka mál fyrir sex til níu ára aldur til þess að ná almennilega tökum á móðurmáli sínu. Sigríður segir að það sé því alvarlegt fyrir framtíð íslenskunnar ef börn í fyrstu bekkjum grunnskóla verði fyrir miklu ensku áreiti og áhrifa frá ensku gæti í máli þeirra. Mun alvarlegra en til dæmis enskuslettur í máli fullorðinna. Sjá einnig: Næstu til þrjú ár „krítísk“ fyrir framtíð tungumálsins Þess vegna stendur til að skoða annars vegar hvort örar samfélags- og tæknibreytingar hafi haft áhrif á málnotkun Íslendinga (þ.e. hvaða orð við notum dagsdaglega) og hinsvegar sjálfa gerð íslenskunnar. „Enskar slettur, þó þær geti verið hvimleiðar, eru kannski ekki jafn alvarlegar,“ útskýrir hún. „Við lærum ný og ný orð alla ævi og það getur alltaf breyst. En málkunnáttan, eða málkerfið, það er eitthvað sem við leggjum grunn að fyrstu árin og það er eiginlega ekkert aftur snúið eftir það. Þannig að ef enskan er að hafa áhrif á málkerfi okkar, hjá ungum börnum, þá getur það haft áhrif á beygingar, setningagerð og jafnvel framburð. Það er þá miklu alvarlegra, ef gerð íslenskunnar er að breytast út af þessum áhrifum.“ Brot úr umfjöllun Bresta um framtíð íslensks máls árið 2014, þar sem meðal annars var rætt við unga íslenska drengi sem leika sér frekar saman á ensku en íslensku.Einnig verður skoðað hvort íslenska sé að hörfa fyrir ensku á einhverjum ákveðnum sviðum – missa yfirráðasvæði til hennar, ef svo má að orði komast. Til dæmis fer stærstur hluti gagnvirkra tölvuleikjaspila íslenskra barna fram á ensku og því er ekki ósennilegt að börn og unglingar temji sér á endanum að tala bara um tölvuleiki á ensku. Þessi þróun á að sjálfsögðu við í fleiri málsamfélögum en því íslenska. „Við erum að nota íslenskuna sem nokkurs konar prófmál,“ segir Sigríður. „Við ætlumst til að það sé hægt að nýta niðurstöðurnar líka almennt, fyrir önnur tungumál í svipaðri stöðu og íslenskan. Þessar breytingar hafa auðvitað sömu áhrif á mörg önnur tungumál og við teljum að það geti verið gott að rannsaka þetta hér og síðan sé hægt að yfirfæra niðurstöðurnar á fleiri málsamfélög.“ Styrkurinn nemur alls 117 milljónum króna. Rannsóknin hefst formlega um næstu mánaðamót og segir Sigríður að fyrsta hálfa árið eða svo muni fara í að leggja betri grunn að rannsóknaraðferðunum. Stefnt er að því að geta lagt kannanir fyrir þátttakendur í febrúar eða mars og niðurstöður þeirra ættu að liggja fyrir um næsta sumar, þó rannsókninni muni ekki ljúka endanlega fyrr en eftir tvö eða þrjú ár. Tæknivæðingin er ör og segir Sigríður að eflaust hefði mátt fara af stað með sambærilega rannsókn fyrr. Hún segir markmiðið með rannsókninni ekki endilega að koma fram með tillögur að leiðum til að bregðast við verulegum breytingum, finnist merki um þær. „Fyrsta skrefið er að kanna stöðuna í dag,“ segir hún. „Ef læknirinn veit sjúkdómsgreininguna, þá er hægt að fara að velta meðferðinni fyrir sér.“ Íslenska á tækniöld Tengdar fréttir Íslenska á tölvuöld: Aukin notkun snjalltækja þegar haft áhrif á málkunnáttu barna? Fræðimenn vilja kanna hvort íslenskukunnáttu íslenskra barna hafi farið aftur og hvort satt sé að þau leiki sér í auknum mæli saman á ensku. 14. mars 2016 15:00 Íslenska á tölvuöld: Bið eftir fjármunum til bjargar tungumálinu Stjórnvöld munu verja næstu mánuðum í að endurgera aðgerðaáætlun fyrir íslenska máltækni. Þingmaður Vinstri grænna segir ekkert að vanbúnaði að hefja vinnu. 20. apríl 2016 13:15 Íslenska á tölvuöld: Næstu tvö til þrjú ár „krítísk“ fyrir framtíð tungumálsins Framþróunar í máltækni er þörf ef íslenska á að ná að halda velli hjá næstu kynslóðum, að mati sérfræðinga. 9. mars 2016 11:30 Mest lesið Vön því að hringja í fullorðna karlmenn á fölskum forsendum Innlent Játa frelsisviptingu og rán en hafna manndrápi Innlent Aldrei kynnst neinum sem harkaði jafnmikið af sér Innlent „Ég er fimmtíu kíló, ég get ekki stoppað hann“ Innlent „Hann var hræddur, eiginlega alveg skíthræddur“ Innlent Tilgangurinn að ná í „easy money“ Innlent Yfirmaður heraflans er á móti hernámi og vill semja Erlent Hættir hjá borgarstjóra og aðstoðar nú ráðherra Innlent Hættir sem ritstjóri Kveiks Innlent Hækkar frítekjumark vegna hækkunar örorkulífeyris Innlent Fleiri fréttir Minntust Jesse í Vesturbænum: „Það er mikill söknuður af virkilega góðum dreng“ Skýr mynd dregin upp í dómsal og minningarstund Hækkar frítekjumark vegna hækkunar örorkulífeyris „Hann var hræddur, eiginlega alveg skíthræddur“ Kjaraviðræður Sinfó „stefni í rétta átt“ Stöðupróf verði skylda í öllum skólum strax í vor „Ég er fimmtíu kíló, ég get ekki stoppað hann“ Núverandi staða ekki talin vera alvarleg Vön því að hringja í fullorðna karlmenn á fölskum forsendum Opna Vesturbæjarlaug á morgun en Sundhallargestir þurfa að bíða Tilgangurinn að ná í „easy money“ Jökulhlaupið í rénun Í beinni frá héraðsdómi, unglingadrykkja og áheitakóngur Aldrei kynnst neinum sem harkaði jafnmikið af sér Hættir sem ritstjóri Kveiks Hættir hjá borgarstjóra og aðstoðar nú ráðherra Meirihluti hefur áhyggjur af laxastofninum nema í fjörðunum Jóhann tekur við af Gunnari hjá Landssambandi veiðifélaga Skýrslur teknar af tíu börnum undir sex ára á síðustu 20 árum Lögregla kölluð til vegna einstaklinga sem tjölduðu í skógarrjóðri Betra að borga tryggingarnar en að sitja uppi með allsherjartjón Játa frelsisviptingu og rán en hafna manndrápi Metaðsókn og söfnunarmet slegið 13,3 milljarðar frá Íslandi til Úkraínu: Danska leiðin „ein sú besta“ til að styrkja varnir Evrópu Steindór Örn endurkjörinn formaður Hallveigar Það logaði glatt í Bergþórshvoli á Njáluhátíð í Rangárþingi Skiptar skoðanir um stækkun Þjóðleikhússins Myndskeið af rallýslysi, sjálfstæð Úkraína og brennan á Bergþórshvoli Brotið á barni með því að loka það inni í einveruherbergi Leitar kofans sem hvarf í heilu lagi Sjá meira
Rannsóknarsjóður Rannís veitti í mars stærsta styrk sem borist hefur inn á Hugvísindasvið Háskóla Íslands til rannsóknar á því hvort snjalltækjavæðing undanfarinna ára hafi haft áhrif á íslenskukunnáttu barna. Einn forsvarsmanna rannsóknarinnar segir máltöku barna næstkomandi ár segja til um framtíð málsins.Víða áhyggjur af ensku máláreiti á börn Varla hefur farið framhjá nokkrum manni að íslensk börn hafa margfalt betri aðgang að netinu nú en fyrir nokkrum árum. Á internetinu er enskan allsráðandi og eru þeir ófáir foreldrarnir og kennararnir sem telja sig hafa orðið var við dvínandi íslenskukunnáttu íslenskra barna og unglinga vegna mikillar tölvu- og snjalltækjanotkunar. „Ég sat nú bara í heita pottinum í Kópavogslauginni í gær og það var einhver þar sem fór að tala um stöðu íslenskunnar,“ segir Sigríður Sigurjónsdóttir, prófessor í íslenskri málfræði, og hlær. „Og þar höfðu allir miklar áhyggjur. Að börn kynnu ekki algengustu orð en væru orðin svo góð í ensku. Þannig að ég held að það taki allir eftir þessu.“Sigríður Sigurjónsdóttir, prófessor í íslenskri málfræði.Vísir/ValliSigríður stýrir rannsókninni sem Rannís hefur nú styrkt ásamt öðrum íslenskuprófessor, Eiríki Rögnvaldssyni. Vísir hefur áður haft eftir Sigríði að breytingar á máli íslenska barna vegna tölvunotkunar gætu þegar hafa átt sér stað en nú stendur til að kanna hvað til er í því. Niðurstöðurnar gætu hreinlega sagt okkur mikið um framtíð íslensks máls. Rannsóknin felur í sér að ítarlegum málfarslegum upplýsingum verður safnað frá fjögur hundruð Íslendingum, sem valdir verða með lagskiptu handahófsúrtaki, og þær notaðar til að meta málnotkun hvers og eins. Einnig verður lögð fyrir viðamikil netkönnun sem nær til fimm þúsund þátttakenda og er ætlað að veita yfirlit yfir notkun íslensku og ensku í íslensku málsamfélagi.Enskuslettur ekki það alvarlegasta Sérsvið Sigríðar er máltaka barna en rannsóknir á því sviði benda til þess að börn þurfi að taka mál fyrir sex til níu ára aldur til þess að ná almennilega tökum á móðurmáli sínu. Sigríður segir að það sé því alvarlegt fyrir framtíð íslenskunnar ef börn í fyrstu bekkjum grunnskóla verði fyrir miklu ensku áreiti og áhrifa frá ensku gæti í máli þeirra. Mun alvarlegra en til dæmis enskuslettur í máli fullorðinna. Sjá einnig: Næstu til þrjú ár „krítísk“ fyrir framtíð tungumálsins Þess vegna stendur til að skoða annars vegar hvort örar samfélags- og tæknibreytingar hafi haft áhrif á málnotkun Íslendinga (þ.e. hvaða orð við notum dagsdaglega) og hinsvegar sjálfa gerð íslenskunnar. „Enskar slettur, þó þær geti verið hvimleiðar, eru kannski ekki jafn alvarlegar,“ útskýrir hún. „Við lærum ný og ný orð alla ævi og það getur alltaf breyst. En málkunnáttan, eða málkerfið, það er eitthvað sem við leggjum grunn að fyrstu árin og það er eiginlega ekkert aftur snúið eftir það. Þannig að ef enskan er að hafa áhrif á málkerfi okkar, hjá ungum börnum, þá getur það haft áhrif á beygingar, setningagerð og jafnvel framburð. Það er þá miklu alvarlegra, ef gerð íslenskunnar er að breytast út af þessum áhrifum.“ Brot úr umfjöllun Bresta um framtíð íslensks máls árið 2014, þar sem meðal annars var rætt við unga íslenska drengi sem leika sér frekar saman á ensku en íslensku.Einnig verður skoðað hvort íslenska sé að hörfa fyrir ensku á einhverjum ákveðnum sviðum – missa yfirráðasvæði til hennar, ef svo má að orði komast. Til dæmis fer stærstur hluti gagnvirkra tölvuleikjaspila íslenskra barna fram á ensku og því er ekki ósennilegt að börn og unglingar temji sér á endanum að tala bara um tölvuleiki á ensku. Þessi þróun á að sjálfsögðu við í fleiri málsamfélögum en því íslenska. „Við erum að nota íslenskuna sem nokkurs konar prófmál,“ segir Sigríður. „Við ætlumst til að það sé hægt að nýta niðurstöðurnar líka almennt, fyrir önnur tungumál í svipaðri stöðu og íslenskan. Þessar breytingar hafa auðvitað sömu áhrif á mörg önnur tungumál og við teljum að það geti verið gott að rannsaka þetta hér og síðan sé hægt að yfirfæra niðurstöðurnar á fleiri málsamfélög.“ Styrkurinn nemur alls 117 milljónum króna. Rannsóknin hefst formlega um næstu mánaðamót og segir Sigríður að fyrsta hálfa árið eða svo muni fara í að leggja betri grunn að rannsóknaraðferðunum. Stefnt er að því að geta lagt kannanir fyrir þátttakendur í febrúar eða mars og niðurstöður þeirra ættu að liggja fyrir um næsta sumar, þó rannsókninni muni ekki ljúka endanlega fyrr en eftir tvö eða þrjú ár. Tæknivæðingin er ör og segir Sigríður að eflaust hefði mátt fara af stað með sambærilega rannsókn fyrr. Hún segir markmiðið með rannsókninni ekki endilega að koma fram með tillögur að leiðum til að bregðast við verulegum breytingum, finnist merki um þær. „Fyrsta skrefið er að kanna stöðuna í dag,“ segir hún. „Ef læknirinn veit sjúkdómsgreininguna, þá er hægt að fara að velta meðferðinni fyrir sér.“
Íslenska á tækniöld Tengdar fréttir Íslenska á tölvuöld: Aukin notkun snjalltækja þegar haft áhrif á málkunnáttu barna? Fræðimenn vilja kanna hvort íslenskukunnáttu íslenskra barna hafi farið aftur og hvort satt sé að þau leiki sér í auknum mæli saman á ensku. 14. mars 2016 15:00 Íslenska á tölvuöld: Bið eftir fjármunum til bjargar tungumálinu Stjórnvöld munu verja næstu mánuðum í að endurgera aðgerðaáætlun fyrir íslenska máltækni. Þingmaður Vinstri grænna segir ekkert að vanbúnaði að hefja vinnu. 20. apríl 2016 13:15 Íslenska á tölvuöld: Næstu tvö til þrjú ár „krítísk“ fyrir framtíð tungumálsins Framþróunar í máltækni er þörf ef íslenska á að ná að halda velli hjá næstu kynslóðum, að mati sérfræðinga. 9. mars 2016 11:30 Mest lesið Vön því að hringja í fullorðna karlmenn á fölskum forsendum Innlent Játa frelsisviptingu og rán en hafna manndrápi Innlent Aldrei kynnst neinum sem harkaði jafnmikið af sér Innlent „Ég er fimmtíu kíló, ég get ekki stoppað hann“ Innlent „Hann var hræddur, eiginlega alveg skíthræddur“ Innlent Tilgangurinn að ná í „easy money“ Innlent Yfirmaður heraflans er á móti hernámi og vill semja Erlent Hættir hjá borgarstjóra og aðstoðar nú ráðherra Innlent Hættir sem ritstjóri Kveiks Innlent Hækkar frítekjumark vegna hækkunar örorkulífeyris Innlent Fleiri fréttir Minntust Jesse í Vesturbænum: „Það er mikill söknuður af virkilega góðum dreng“ Skýr mynd dregin upp í dómsal og minningarstund Hækkar frítekjumark vegna hækkunar örorkulífeyris „Hann var hræddur, eiginlega alveg skíthræddur“ Kjaraviðræður Sinfó „stefni í rétta átt“ Stöðupróf verði skylda í öllum skólum strax í vor „Ég er fimmtíu kíló, ég get ekki stoppað hann“ Núverandi staða ekki talin vera alvarleg Vön því að hringja í fullorðna karlmenn á fölskum forsendum Opna Vesturbæjarlaug á morgun en Sundhallargestir þurfa að bíða Tilgangurinn að ná í „easy money“ Jökulhlaupið í rénun Í beinni frá héraðsdómi, unglingadrykkja og áheitakóngur Aldrei kynnst neinum sem harkaði jafnmikið af sér Hættir sem ritstjóri Kveiks Hættir hjá borgarstjóra og aðstoðar nú ráðherra Meirihluti hefur áhyggjur af laxastofninum nema í fjörðunum Jóhann tekur við af Gunnari hjá Landssambandi veiðifélaga Skýrslur teknar af tíu börnum undir sex ára á síðustu 20 árum Lögregla kölluð til vegna einstaklinga sem tjölduðu í skógarrjóðri Betra að borga tryggingarnar en að sitja uppi með allsherjartjón Játa frelsisviptingu og rán en hafna manndrápi Metaðsókn og söfnunarmet slegið 13,3 milljarðar frá Íslandi til Úkraínu: Danska leiðin „ein sú besta“ til að styrkja varnir Evrópu Steindór Örn endurkjörinn formaður Hallveigar Það logaði glatt í Bergþórshvoli á Njáluhátíð í Rangárþingi Skiptar skoðanir um stækkun Þjóðleikhússins Myndskeið af rallýslysi, sjálfstæð Úkraína og brennan á Bergþórshvoli Brotið á barni með því að loka það inni í einveruherbergi Leitar kofans sem hvarf í heilu lagi Sjá meira
Íslenska á tölvuöld: Aukin notkun snjalltækja þegar haft áhrif á málkunnáttu barna? Fræðimenn vilja kanna hvort íslenskukunnáttu íslenskra barna hafi farið aftur og hvort satt sé að þau leiki sér í auknum mæli saman á ensku. 14. mars 2016 15:00
Íslenska á tölvuöld: Bið eftir fjármunum til bjargar tungumálinu Stjórnvöld munu verja næstu mánuðum í að endurgera aðgerðaáætlun fyrir íslenska máltækni. Þingmaður Vinstri grænna segir ekkert að vanbúnaði að hefja vinnu. 20. apríl 2016 13:15
Íslenska á tölvuöld: Næstu tvö til þrjú ár „krítísk“ fyrir framtíð tungumálsins Framþróunar í máltækni er þörf ef íslenska á að ná að halda velli hjá næstu kynslóðum, að mati sérfræðinga. 9. mars 2016 11:30