Af vísindalegri fáfræði um græðara Gunnlaugur Sigurðsson skrifar 10. desember 2012 15:00 Sannarlega er öfundsvert það fólk sem nýtur blíðviðris og góðrar tíðar án þess að kvíða því vonda veðri og ótíð sem hlýtur að binda enda á sæluna fyrr eða síðar. Ég er ekki þannig en mér hefur samt tekist að draga talsvert úr kvíðanum fyrir verri tíð með markvissri viðleitni til að sætta mig við vont veður þegar það loksins brestur á og sjá fegurðina í austan hreti og hvassviðri jafnvel og fagna norðan nepjunni sem býður mín utandyra að morgni og fer köldum höndum sínum inn undir klæðin og frostrigningunni sem sleikir vanga minn eins og vingjarnlegur hundur sem hefur verið að lepja krapavatn. Þetta hefur tekist bærilega, kvíðinn er minni og árangurinn sá að ég nýt betur bæði góðviðris og lakari tíðar og er umfram allt orðinn mun mildari í dómum mínum um vont veður en áður og að því leyti sjálfur örlítið skárri í umgengni við mína nánustu og jafnvel fleiri. Því miður hefur mér þó ekki tekist að beita sömu aðferð með viðlíka árangri á margt annað sem, líkt og veðrið, getur, eðli málsins samkvæmt, ekki verið nema misjafnt. Mér tekst ekki að gleðjast alveg kvíðalaust þegar rofar til í pólitíkinni stutta stund og efnahagsmálunum eða þegar einhvers staðar ríkir friður um sinn á þessari jörð eða blessað mannfólkið sem hana byggir virðist jafnvel ætla að taka alvarlega það hlutverk sitt að vera viti borin lífvera og axla af því ábyrgð samsvarandi. Og einmitt í þessu síðasta atriði sækir að mér sár kvíði yfir því að heimskingjar séu í skjóli myrkurs – og reyndar fyrir opnum tjöldum um hábjartan dag – að snúa sigrum mannsandans upp í andhverfu sína, svipað því þegar sigri réttlætisins yfir óréttlætinu var breytt í stæka kúgun í táknsögu George Orwell um "Félaga Napóleon" (Animal Farm) eða því, sem ekki þarf að útlista í skáldsögum, þegar fáviska er borin á borð í nafni vísinda í opinberri umræðu. Ég get ekki vanist því að sjá og heyra fólk spara sér það ómak að fjalla málefnalega um það sem er utan þess sérsviðs og útmála þar fáfræði sína af sannfæringarkrafti sem helst hæfir því geðþekka húsdýri okkar sem skrautlegt hreykir sér á óumdeildu yfirráðasvæði sínu, fjóshaugnum. Í sjónvarpinu á dögunum var læknir að ræða við þingmann um þá hugmynd að fela starfshópi að skoða skynsemina í því að sjúkratryggingar tækju til fleiri skilgreindra aðgerða gegn heilsubresti en þær nú gera. Fljótlega kom í ljós að læknirinn hafði ekki hundsvit á efni málsins, þeim skilgreindu öðrum valkostum í lækningum sem helst koma til greina í þessu sambandi og tilgreindar hafa verið á grundvelli fyrirliggjandi laga um græðara. Út af fyrir sig eru það ekki tíðindi þótt einhver hafi ekki þekkingu á því sem honum er þó umhugað um að hafa skoðun á. Enginn tekur nærri sér eða tekur á því sérstakt mark að verkfræðingur tali til dæmis gegn einhverju lagaákvæði um staðgöngumæður vegna þess að enginn telur að verkfræðikunnátta geri mann dómbæran um það efni umfram annað fólk. Læknirinn virtist hins vegar telja að hann hefði sakir kunnáttu sinnar í læknisfræði eitthvert vísindalegt umboð til að leggja dóm á gildi hómópatíu og annarra skilgreindra meðferðarúrræða sem sjúkratryggingarnar tækju hugsanlega til. Það er auðvitað hans einkamál, svo að segja, og eins þótt framganga hans svipi dálítið til þessa heimilisvinar mannanna um aldir á áðurnefndum haug. Hitt er áhyggjuefni að fólk kann að halda að hann viti eitthvað umfram aðra um þetta efni. Læknirinn kallar hómópatíu "gervivísindi" án þess sýnilega að þekkja eða skeyta hið minnsta um þá skýru kenningu sem hómópatía byggir á, þá vísindalegu aðferðafræði sem notuð er við þróun lyfjakosts hennar eða þá nákvæmu greiningu á einkennum viðkomandi sem ráða vali á því lyfi (kallað "remedía") sem beitt er í hverju tilviki. Hómópatía hefur samt þann meginkost að hver sem vill þekkja hana eða kýs að neyta hennar sem úrræðis við meinum sínum getur kynnt sér á hvaða forsendum hómópatinn velur tiltekna eða tilteknar remedíur til verksins. Einungis bjánar eða loddarar halda því fram að hómópatía sé töfralausn og einungis fávísir eða þeir sem reyna að spila upp á fávisku fólks fordæma hana sem "gervivísindi". Ég er ekki hómópati og ætla ekki að ráðleggja öðrum neitt á grundvelli þess sem ég hef þó um hana fræðst eða þeirrar reynslu sem ég kann að hafa af henni sem lækningakosti, mín reynsla er ekki merkilegri en reynsla annarra og sem vísindi er hómópatían öllum opin sem vilja kynna sér hana sjálfir. Ég er reyndar þeirrar skoðunar að iðulega eigni fólk óverðskuldað þeirri meðferð sem það nýtur við kvillum sínum batann sem það kann að fá en gleymi því að margt sem okkur hrjáir heilsufarslega batnar "af sjálfu sér". Þetta á örugglega við um hómópatíu en líka um marga aðra meðferð. Það breytir ekki aðalatriði málsins, því að gera sér grein fyrir eðli þeirrar meðferðar sem beitt er og þeim forsendum sem verkan hennar er talin byggja á. Hómópatía felur í sér aðra nálgun við sjúkdóma en allópatía ("hefðbundnin" læknismeðferð) gerir og það er auðvitað engin ástæða til að krefjast þess að allópati sé kunnáttumaður um hómópatíu umfram aðra. Á hinn bóginn hlýtur að mega fara fram á að hann sýni þess merki í umfjöllun sinni um þau málefni sem hann hefur ekki sérstakt vit á að hann umberi þó öðrum það að deila með honum haugnum og næsta nágrenni hans þótt hver verði auðvitað að fá að hreykja sér í samræmi við sjálfsmynd sína. Það myndi draga úr kvíða fólks fyrir versnandi tíð og vekja okkur vonir um að þetta langdregna él í umræðumenningu þjóðarinnar muni einhvern tímann stytta upp. Viltu birta grein á Vísi? Sendu okkur póst. Senda grein Skoðun Mest lesið Hefur ítrekað hótað okkur áður Hjörtur J. Guðmundsson Skoðun Halldór 02.08.2025 Halldór Þjóðaratkvæðagreiðsla vegna umsóknar um aðild að ESB er stjórnsýslugrín! Júlíus Valsson Skoðun Bandaríkin voru alltaf vondi kallinn Karl Héðinn Kristjánsson Skoðun Áform um að eyðileggja Ísland! Jóna Imsland Skoðun Ákall til umhverfis-, orku- og loftslagsráðherra að standa við gefin loforð Laura Sólveig Lefort Scheefer,Snorri Hallgrímsson,Sigurlaug Eir Beck Þórsdóttir,Jóhanna Malen Skúladóttir,Ida Karólína Harris,Antonia Hamann,Julien Nayet-Pelletier Skoðun Fólkið í flokknum Helgi Áss Grétarsson Skoðun Kæfandi klámhögg sveitarstjóra Jón Trausti Reynisson Skoðun Greiðsla með Vísakorti tryggir ekki endurgreiðslu – forfallatryggingar gagnslausar þegar mest á reynir Erna Guðmundsdóttir Skoðun Landsvirkjun hafin yfir lög Björg Eva Erlendsdóttir Skoðun Skoðun Skoðun Hefur ítrekað hótað okkur áður Hjörtur J. Guðmundsson skrifar Skoðun Þjóðaratkvæðagreiðsla vegna umsóknar um aðild að ESB er stjórnsýslugrín! Júlíus Valsson skrifar Skoðun Bandaríkin voru alltaf vondi kallinn Karl Héðinn Kristjánsson skrifar Skoðun Erum við á leiðinni í hnífavesti? Davíð Bergmann skrifar Skoðun Ákall til umhverfis-, orku- og loftslagsráðherra að standa við gefin loforð Laura Sólveig Lefort Scheefer,Snorri Hallgrímsson,Sigurlaug Eir Beck Þórsdóttir,Jóhanna Malen Skúladóttir,Ida Karólína Harris,Antonia Hamann,Julien Nayet-Pelletier skrifar Skoðun Kæfandi klámhögg sveitarstjóra Jón Trausti Reynisson skrifar Skoðun Klár fyrir Verslunarmannahelgina? Ágúst Mogensen skrifar Skoðun Vegið að börnum í pólitískri aðför að ferðaþjónustunni skrifar Skoðun Hið tæra illa Gunnar Hólmsteinn Ársælsson skrifar Skoðun Ferðamannaiðnaður? Nei, ferðaþjónusta! Guðmundur Björnsson skrifar Skoðun Hæðarveiki og lyf Ari Trausti Guðmundsson skrifar Skoðun Landsvirkjun hafin yfir lög Björg Eva Erlendsdóttir skrifar Skoðun Fjárskipti við slit óvígðrar sambúðar: Meginreglur og frávik Sveinn Ævar Sveinsson skrifar Skoðun Þau eru framtíðin – en fá ekki að njóta nútímans Sigurður Kári skrifar Skoðun Greiðsla með Vísakorti tryggir ekki endurgreiðslu – forfallatryggingar gagnslausar þegar mest á reynir Erna Guðmundsdóttir skrifar Skoðun Hvers vegna þegir kristin, vestræn menning? Ómar Torfason skrifar Skoðun Trump les tölvupóstinn þinn Mörður Áslaugarson skrifar Skoðun „Já, hvað með bara að skjóta hann!“ Þórhildur Hjaltadóttir skrifar Skoðun Heimar sem þurfa nýja umræðu! Sigurður Árni Reynisson skrifar Skoðun Sársauki annarra og samúðarþreyta Guðrún Jónsdóttir skrifar Skoðun Í minningu sonar – og allra þeirra sem aldrei komu heim Kristín Dýrfjörð,Friðrik Þór Guðmundsson skrifar Skoðun Alþjóðalög eða lögleysa? Urður Hákonardóttir skrifar Skoðun Truman-ríkið: Tilraunir raunheimsins að komast í gegnum gervihvelfinguna Svala Magnea Ásdísardóttir skrifar Skoðun GPT‑5 kemur í ágúst – áskoranir og tækifæri fyrir Ísland Sigvaldi Einarsson skrifar Skoðun Við tölum um vöxt — en gleymum því sem vex Þórdís Hólm Filipsdóttir skrifar Skoðun Verri framkoma en hjá Trump Hjörtur J. Guðmundsson skrifar Skoðun Landið talar Davíð Arnar Oddgeirsson skrifar Skoðun Ætla þau að halda áfram að grafa sína eigin gröf? Kolbrún Áslaugar Baldursdóttir skrifar Skoðun Ísrael – brostnir draumar og lygar Ingibjörg Þóra Haraldsdóttir skrifar Skoðun Ein af hverjum fjórum Silja Höllu Egilsdóttir skrifar Sjá meira
Sannarlega er öfundsvert það fólk sem nýtur blíðviðris og góðrar tíðar án þess að kvíða því vonda veðri og ótíð sem hlýtur að binda enda á sæluna fyrr eða síðar. Ég er ekki þannig en mér hefur samt tekist að draga talsvert úr kvíðanum fyrir verri tíð með markvissri viðleitni til að sætta mig við vont veður þegar það loksins brestur á og sjá fegurðina í austan hreti og hvassviðri jafnvel og fagna norðan nepjunni sem býður mín utandyra að morgni og fer köldum höndum sínum inn undir klæðin og frostrigningunni sem sleikir vanga minn eins og vingjarnlegur hundur sem hefur verið að lepja krapavatn. Þetta hefur tekist bærilega, kvíðinn er minni og árangurinn sá að ég nýt betur bæði góðviðris og lakari tíðar og er umfram allt orðinn mun mildari í dómum mínum um vont veður en áður og að því leyti sjálfur örlítið skárri í umgengni við mína nánustu og jafnvel fleiri. Því miður hefur mér þó ekki tekist að beita sömu aðferð með viðlíka árangri á margt annað sem, líkt og veðrið, getur, eðli málsins samkvæmt, ekki verið nema misjafnt. Mér tekst ekki að gleðjast alveg kvíðalaust þegar rofar til í pólitíkinni stutta stund og efnahagsmálunum eða þegar einhvers staðar ríkir friður um sinn á þessari jörð eða blessað mannfólkið sem hana byggir virðist jafnvel ætla að taka alvarlega það hlutverk sitt að vera viti borin lífvera og axla af því ábyrgð samsvarandi. Og einmitt í þessu síðasta atriði sækir að mér sár kvíði yfir því að heimskingjar séu í skjóli myrkurs – og reyndar fyrir opnum tjöldum um hábjartan dag – að snúa sigrum mannsandans upp í andhverfu sína, svipað því þegar sigri réttlætisins yfir óréttlætinu var breytt í stæka kúgun í táknsögu George Orwell um "Félaga Napóleon" (Animal Farm) eða því, sem ekki þarf að útlista í skáldsögum, þegar fáviska er borin á borð í nafni vísinda í opinberri umræðu. Ég get ekki vanist því að sjá og heyra fólk spara sér það ómak að fjalla málefnalega um það sem er utan þess sérsviðs og útmála þar fáfræði sína af sannfæringarkrafti sem helst hæfir því geðþekka húsdýri okkar sem skrautlegt hreykir sér á óumdeildu yfirráðasvæði sínu, fjóshaugnum. Í sjónvarpinu á dögunum var læknir að ræða við þingmann um þá hugmynd að fela starfshópi að skoða skynsemina í því að sjúkratryggingar tækju til fleiri skilgreindra aðgerða gegn heilsubresti en þær nú gera. Fljótlega kom í ljós að læknirinn hafði ekki hundsvit á efni málsins, þeim skilgreindu öðrum valkostum í lækningum sem helst koma til greina í þessu sambandi og tilgreindar hafa verið á grundvelli fyrirliggjandi laga um græðara. Út af fyrir sig eru það ekki tíðindi þótt einhver hafi ekki þekkingu á því sem honum er þó umhugað um að hafa skoðun á. Enginn tekur nærri sér eða tekur á því sérstakt mark að verkfræðingur tali til dæmis gegn einhverju lagaákvæði um staðgöngumæður vegna þess að enginn telur að verkfræðikunnátta geri mann dómbæran um það efni umfram annað fólk. Læknirinn virtist hins vegar telja að hann hefði sakir kunnáttu sinnar í læknisfræði eitthvert vísindalegt umboð til að leggja dóm á gildi hómópatíu og annarra skilgreindra meðferðarúrræða sem sjúkratryggingarnar tækju hugsanlega til. Það er auðvitað hans einkamál, svo að segja, og eins þótt framganga hans svipi dálítið til þessa heimilisvinar mannanna um aldir á áðurnefndum haug. Hitt er áhyggjuefni að fólk kann að halda að hann viti eitthvað umfram aðra um þetta efni. Læknirinn kallar hómópatíu "gervivísindi" án þess sýnilega að þekkja eða skeyta hið minnsta um þá skýru kenningu sem hómópatía byggir á, þá vísindalegu aðferðafræði sem notuð er við þróun lyfjakosts hennar eða þá nákvæmu greiningu á einkennum viðkomandi sem ráða vali á því lyfi (kallað "remedía") sem beitt er í hverju tilviki. Hómópatía hefur samt þann meginkost að hver sem vill þekkja hana eða kýs að neyta hennar sem úrræðis við meinum sínum getur kynnt sér á hvaða forsendum hómópatinn velur tiltekna eða tilteknar remedíur til verksins. Einungis bjánar eða loddarar halda því fram að hómópatía sé töfralausn og einungis fávísir eða þeir sem reyna að spila upp á fávisku fólks fordæma hana sem "gervivísindi". Ég er ekki hómópati og ætla ekki að ráðleggja öðrum neitt á grundvelli þess sem ég hef þó um hana fræðst eða þeirrar reynslu sem ég kann að hafa af henni sem lækningakosti, mín reynsla er ekki merkilegri en reynsla annarra og sem vísindi er hómópatían öllum opin sem vilja kynna sér hana sjálfir. Ég er reyndar þeirrar skoðunar að iðulega eigni fólk óverðskuldað þeirri meðferð sem það nýtur við kvillum sínum batann sem það kann að fá en gleymi því að margt sem okkur hrjáir heilsufarslega batnar "af sjálfu sér". Þetta á örugglega við um hómópatíu en líka um marga aðra meðferð. Það breytir ekki aðalatriði málsins, því að gera sér grein fyrir eðli þeirrar meðferðar sem beitt er og þeim forsendum sem verkan hennar er talin byggja á. Hómópatía felur í sér aðra nálgun við sjúkdóma en allópatía ("hefðbundnin" læknismeðferð) gerir og það er auðvitað engin ástæða til að krefjast þess að allópati sé kunnáttumaður um hómópatíu umfram aðra. Á hinn bóginn hlýtur að mega fara fram á að hann sýni þess merki í umfjöllun sinni um þau málefni sem hann hefur ekki sérstakt vit á að hann umberi þó öðrum það að deila með honum haugnum og næsta nágrenni hans þótt hver verði auðvitað að fá að hreykja sér í samræmi við sjálfsmynd sína. Það myndi draga úr kvíða fólks fyrir versnandi tíð og vekja okkur vonir um að þetta langdregna él í umræðumenningu þjóðarinnar muni einhvern tímann stytta upp.
Ákall til umhverfis-, orku- og loftslagsráðherra að standa við gefin loforð Laura Sólveig Lefort Scheefer,Snorri Hallgrímsson,Sigurlaug Eir Beck Þórsdóttir,Jóhanna Malen Skúladóttir,Ida Karólína Harris,Antonia Hamann,Julien Nayet-Pelletier Skoðun
Greiðsla með Vísakorti tryggir ekki endurgreiðslu – forfallatryggingar gagnslausar þegar mest á reynir Erna Guðmundsdóttir Skoðun
Skoðun Þjóðaratkvæðagreiðsla vegna umsóknar um aðild að ESB er stjórnsýslugrín! Júlíus Valsson skrifar
Skoðun Ákall til umhverfis-, orku- og loftslagsráðherra að standa við gefin loforð Laura Sólveig Lefort Scheefer,Snorri Hallgrímsson,Sigurlaug Eir Beck Þórsdóttir,Jóhanna Malen Skúladóttir,Ida Karólína Harris,Antonia Hamann,Julien Nayet-Pelletier skrifar
Skoðun Fjárskipti við slit óvígðrar sambúðar: Meginreglur og frávik Sveinn Ævar Sveinsson skrifar
Skoðun Greiðsla með Vísakorti tryggir ekki endurgreiðslu – forfallatryggingar gagnslausar þegar mest á reynir Erna Guðmundsdóttir skrifar
Skoðun Í minningu sonar – og allra þeirra sem aldrei komu heim Kristín Dýrfjörð,Friðrik Þór Guðmundsson skrifar
Skoðun Truman-ríkið: Tilraunir raunheimsins að komast í gegnum gervihvelfinguna Svala Magnea Ásdísardóttir skrifar
Ákall til umhverfis-, orku- og loftslagsráðherra að standa við gefin loforð Laura Sólveig Lefort Scheefer,Snorri Hallgrímsson,Sigurlaug Eir Beck Þórsdóttir,Jóhanna Malen Skúladóttir,Ida Karólína Harris,Antonia Hamann,Julien Nayet-Pelletier Skoðun
Greiðsla með Vísakorti tryggir ekki endurgreiðslu – forfallatryggingar gagnslausar þegar mest á reynir Erna Guðmundsdóttir Skoðun