Saga yfirstandandi faraldurs kórónuveiru verður ekki skrifuð fyrr en síðar. Samt má strax merkja mynstur í því hvernig mismunandi ríki hafa tekið á farsóttinni og árangurs aðgerða þeirra. Í stuttu máli þá hefur opið, frjálslynt lýðræði sýnt styrk sinn en valdboðshyggja „sterka mannsins“ opinberað sína verstu veikleika.
Í Kína, þar sem farsóttinn spratt upp og breiddist út með ótrúlegum hraða, glötuðust mikilvægir dagar í upphafi. Það voru dagar sem hefðu kannski dugað til að berja veiruna niður eða að minnsta kosti að hægja á henni. Eðli veldisvaxtarinns segir okkur að fyrirbyggjandi aðgerðir í upphafi eru margfalt, margfalt áhrifameiri heldur en ef þær koma viku síðar.
Eðli valdboðskerfis er að hinn æðsti leiðtogi, Xi Jinping í þessu tilfelli, þarf ekki einu sinni að gefa fyrirmæli. Allir í valdapíramídanum vita hvað hann vill og vill ekki. Og eitt af því sem hinn æðsti leiðtogi vill ekki eru slæmar fréttir. Enginn vill vera boðberi slíkra frétta. Þegar læknar í Wuhan fóru að vara við nýjum og skæðum sjúkdómi var fyrsta viðbragð að þagga niður í þeim. Því fór sem fór.
Í Bandaríkjunum vill Donald Trump forseti heldur engar slæmar fréttir, ekkert sem getur rýrt möguleika hans til endurkjörs í nóvember. Á nýlegum blaðamannafundi í Hvíta húsinu – sem nú eru haldnir daglega og vara stundum á þriðju klukkustund – spurði fréttamaður hann sjálfsagðrar spurningar um skort á öndunarvélum Forsetinn hellti sér yfir fréttamanninn og kvartaði undan því að hann spyrði ekki nógu jákvæðra spurninga.
Tilraunir Trumps til að berja sér á brjóst og gera lítið úr síversnandi mannskæðum faraldri er ekki bara barnsleg, einfeldningsleg og hjákátleg heldur er hún stórhættuleg. Trump hefur kynt undir sundrungaröflunum, sem treysta ekki sérfræðingum og vilja fara sínu fram þó að afleiðingarnar fyrir heildina geti verið skelfilegar.
Þó eru Bandaríkin langt frá því að vera Kína. Þau búa við opið stjórnarfar og stjórnmálamenningu þar sem átök um stórt og smátt þykja sjálfsögð. Óvíða eru fjölmiðlar harðari í horn að taka og fólk getur tekið afstöðu á grundvelli upplýsinga sem eru aðgengilegar öllum sem hafa tíma og nennu til að vafra um vefinn.
Bandaríkjamenn eru hins vegar svo óheppnir að hafa valið sér óhæfan forseta. Trump hefur skipulega rifið niður innviði stjórnkerfisins, bolað burt sérfræðingum og ráðið pólitíska viðhlæjendur og faglega viðvaninga í staðinn. Innbyggð vantrú margra Bandaríkjamanna á því að nokkuð gott geti komið frá Washington á sinn þátt í að veikja stjórnkerfið og þegar við bætist valdhafi sem einbeitir sér að því að rústa því þá er ekki á góðu von.
Fjölmiðlar hafa undanfarið bent á að nokkur ríki, þar sem konur eru við stjórnvölinn, hafi staðið sig betur en önnur í baráttunni við kórónuveiruna. Á Nýjasjálandi hafi Jacinda Ardern tekið óvinsæla ákvörðun snemma um að stöðva komu ferðamanna. Í Tævan hafi Tsai Ing-wen forseti frétt af dularfullum sjúkdómi í Wuhan í desember og nær samstundis fyrirskipað að allir sem kæmu með flugvélum þaðan þyrftu að fara í gegnum heilbrigðisskoðun. Angela Merkel kanslari Þýskalands hafi á svipaðan hátt brugðist hratt við og á Íslandi hafi stjórnvöld með Katrínu Jakobsdóttur forsætisráðherra í broddi fylkingar staðið fyrir viðamiklum prófunum meðal almennings og sett á fót öflugt smitrakningarteymi sem hefur sent smitaða í einangrun og aðra í sóttkví.
Allt er þetta satt og rétt en nær samt ekki kjarnanum í því sem er að gerast. Allir þeir kvenleiðtogar sem CNN telur upp hafa fyrir löngu sannað forystuhæfileika sína en þær eru við völd í ríkjum þar sem þeir fá að njóta sín. Hér erum við að tala um frjálslynd lýðræðisríki, sem stefna að jöfnuði, þátttöku borgaranna og trausti í samfélaginu. Það eru þjóðfélög þar sem læknar eru ekki neyddir til að draga viðvörunarorð sín til baka eða fréttamenn niðurlægðir fyrir að spyrja erfiðra spurninga.
Í þessum löndum leggja stjórnmálamenn áherslu á mál sem standa almenningi nærri, svo sem að byggja upp gott heilbrigðiskerfi. Í þessum löndum er almenningur vel upplýstur um þjóðfélagsmál og í þeim er mikil félagsleg samheldni. Og í þessum löndum ríkir sæmilegt traust í garð ráðamanna, meðal annars af því að þar er ekki sama fjarlægð milli þeirra og almennings eins og í mörgum valdboðsríkjum.
Í upphafi faraldursins litu margir til aðgerða Kínverja í Wuhan og sáu þar merki um kosti einræðisins, svo sem að geta miskunnarlaust lokað stórum hluta landsins. En upp á síðkastið hafa ókostirnir komið í ljós, sem leyfðu faraldrinum að breiðast út í upphafi. Og á sama tíma hefur frjálslyndum lýðræðisríkjum tekist framúrskarandi vel að kæfa faraldurinn niður, þrátt fyrir gífurlegan efnahagslegan kostnað, með breiðri og sjálfviljugri þátttöku almennings.
Þjóðsagan um að einræðisherrar og „sterkir“ valdamenn séu líklegri til að bregðast hratt og afgerandi við aðsteðjandi hættu hefur beðið hnekki undanfarnar vikur. Frjálslynd lýðræðisríki hafa sannað styrk sinn.
