Feit, heimsk og óhlýðin Tara Margrét Vilhjálmsdóttir skrifar 2. febrúar 2020 20:46 Félagsfræðingurinn Troy Duster hefur sagt að nútíma erfðafræði sé ekkert nema bakdyr að mannkynsbótum. Það kom berlega í ljós á fræðslufundi Íslenskrar Erfðagreiningar 1. febrúar sl. þar sem Kári Stefánsson viðraði kenningar sínar um að feitt fólk væri vitlausara sem skilaði sér síðan í lægra menntunarstigi, lægri tekjum og fleiri börnum sem að lokum mengar genamengið af offitu. Þetta eru ekki ný stef og þau eru um þessar mundir að ganga í endurnýjun lífdaga í tengslum við aukna þjóðernishyggju og fasisma. Við höfum séð sömu mannkynsbótaumræðu þegar kemur að fötluðu fólki og þegar höfuðlagsfræðin var upp á sitt besta í hér í denn var sérstakur áhugi á að bera saman höfuðkúpur grannra vændiskvenna og feitra vændiskvenna til að sýna fram á að þær feitari væru siðferðislega lægra settar en þær grennri. Að sitja þennan fund var eins og að fara með tímavél aftur í tímann þar sem þessar kenningar ásamt staðalímyndum um meinta leti, græðgi, óhlýðni og heimsku feits fólks voru megináherslur umræðunnar. Jú, eins og Kári hefur komið inn á eru staðreyndir ekkert nema staðreyndir. Staðreyndir má hinsvegar túlka út frá mörgum fræðilegum sjónarhornum í senn og hætta er á að framsetning staðreynda verði villandi, fordómafull og jaðarsetjandi ef að ekki er tekið tillit til þeirra allra. Lítil meðvitund var til að mynda um þær staðreyndir að vegna jaðarsetningar sinnar mæta feitir nemendur aðgengishindrunum á skólaferli sínum þegar kemur að viðeigandi vinnuaðstöðu s.s. stólum og skrifborðum. Þeir verða fyrir áreiti og ofbeldi sem ýtir undir skólaforðun. Feitir nemendur er ólíklegari til að fá meðmæli frá kennurum til að sækja sér æðri menntun og eru álitnir skorta leiðtogahæfni og orku. Þegar um strangt innutökuferli er að ræða eru feitir nemendur ólíklegari til að vera samþykktir í framhaldsnám. Á vinnumarkaði á feitt fólk erfiðara með að fá vinnu, það er ólíklegara til að fá stöðu- og launahækkun og er líklegara til að missa starf sitt en jafnhæfir einstaklingar sem eru ekki feitir, jafnvel eftir að stjórnað hefur verið fyrir líkamlegu ásigukomulagi og nýttum veikindadögum. Áreiti og stríðni á vinnustað vegna þyngdar er algeng og feitar konur eru 10% líklegari til að vera fátækar en grannar konur. Af hverju kom það aldrei upp sem möguleg skýring fyrir tengslum menntunarstigs, tekna og holdafars? Af hverju var aldrei fjallað um þær beinu og óbeinu heilsufarslegu afleiðingar sem jaðarsetning og mismunun hefur í för með sér? Fundurinn var þétt setinn af heilbrigðisstarfsfólki og meðal fyrirlesara voru yfirlæknir Barnaspítala Hringsins og Landlæknir sjálf. Hér vert að minnast á að hvergi hafa fitufordómar verið staðfestir jafn rækilega og innan heilbrigðisstétta. Heilbrigðisstarfsfólk hefur afar neikvæð viðhorf til feitra sjúklinga sinna og verja minni tíma með þeim, er ólíklegra til að framkvæma á þeim líkamlega skoðun og er ólíklegra til að koma læknisfræðilegri meðferð í réttan farveg þar sem það upplifir feitt fólk óagað og óhlýðið og þar með ólíklegra til að fara eftir ráðleggingum sínum. Það hefur minni þolinmæði fyrir feitum sjúklingum og verður frekar pirrað á þeim. Meðal ástæðna fyrir því er að heilbrigðisstarfsfólk telur feitt fólk geta sjálfu sér um kennt þegar kemur að heilsufari þeirra og er ótrúlegustu heilbrigðisvandamálum klínt á þyngd þeirra. Þetta viðhorf leiðir síðan til þess að feitt fólk er ólíklegrara til að leita sér læknisaðstoðar sem veldur frekara heilsufarstjóni. Í því ljósi var hrollvekjandi að hlusta á fundargesti hlæja að afmennskandi skopmyndum af feitum börnum, þar sem þeim var m.a. líkt við beljur. Var þessi fundur til þess fallinn að bæta úr stöðu feits fólks innan heilbrigðiskerfisins? Á sama tíma og fitufordómar eru jafn algengir í vestrænum samfélögum og kynþátta- og kynjafordómar og tíðni þeirra heldur bara áfram að aukast? Á sama tíma og þessi jaðarsetning veldur svo miklu líkamlegu, andlegu og félagslegu heilsufarstjóni að Alþjóðlega heilbrigðisstofnun (WHO) varar við orðræðu sem staðfestir áðurnefndar staðalímyndir? Af hverju voru þessir valdamiklu einstaklingar að taka þátt í þessum fundi? Og standa uppi á sviði með Kára og kinka kolli þegar hann smjattaði á sínum hatursfulla mannkynsbætandi boðskap og veita honum þannig réttmæti? Þegar spurning kom úr sal um hvort að fyrirlesarar væru meðvitaðir um fordómafull skilaboð sín og hvaða áhrif þau gætu haft út í samfélagið taldi landlæknir sig knúna til að árétta að tilgangur fundarins væri einungis að einblína á heilsu en ekki útlit og að Landlæknisembættið færi eftir gagnreyndum lýðheilsuaðgerðum um að þær skyldu einblína á alla og ekki taka holdafar út fyrir sviga. Það er gott og blessað en hvað var hún þá að gera á þessum fundi? Sem gekk ekki út á neitt annað en holdafar og hvað feitt fólk er nú vitlaust, óhlýðið og óheilbrigt? Of vitlaust til að fara eftir almennum ráðleggingum um lýðheilsu þrátt fyrir að rannsóknir sýni að íslenska þjóðin hafi verið að færast sífellt nær viðmiðum um heilbrigt mataræði undanfarna áratugi og þrátt fyrir að við hreyfum okkur mest allra Norðurlandaþjóðanna? Þrátt fyrir að við erum ein langlífasta þjóð heims og höfum aldrei verið heilbrigðari? Þrátt fyrir að fyrirlesarar hafi reynt að sannfæra fundargesti um að fundurinn hafi verið haldinn af umhyggju fyrir velferð feits fólks á ég erfitt með að trúa þeim og treysta. Ég hef þungar áhyggjur af stöðu og velferð feits fólks innan okkar samfélags ef þetta eru skoðanir og áherslur fólksins sem hefur hvað mest mótandi áhrif á það og orðræðunnar innan þess. Ég óttast um sjálfa mig og annað feitt fólk. Hvaða viðmóti mun ég mæta ef ég þarf á þjónustu bráðamóttökunnar að halda? Verð ég ein af þeim sorgarsögum þar sem feitt fólk hefur gengið á milli lækna með öskrandi einkenni í áraraðir einungis til þess að fá greiningu um lokastig krabbameins allt of seint? Mun ég bara fá ráðleggingar um að ég þurfi að grenna mig, hreyfa mig meira og borða hollara án þess að fá líkamlega skoðun eða að læknar taki einkenni mín alvarlega? Og mun ég svo fá “offitu” stimplaða sem dánarorsök í opinberum gögnum eftir að ég er fallin frá vegna vanrækslu og mismununar innan heilbrigðiskerfisins? Það er mín upplifun að traust feits fólks til heilbrigðiskerfisins hafi aldrei verið minna. Heilbrigðisstarfsfólk hefur orðið vart við þetta og lýst yfir áhyggjum sínum af því opinberlega. Í því samhengi hefur ljósi hinsvegar yfirleitt verið varpað á þá einstaklinga sem tjá sig um fordómana og varpa þannig ábyrgðinni á þolendur þeirra frekar en gerendur. Eftir þátttöku á þessum meinta fræðslufundi er hinsvegar orðið alveg ljóst hvar ábyrgðin á þessu vantrausti liggur og hljóta heilbrigðisyfirvöld að sjá sig knúin til að leggjast undir feld og velta því fyrir sér á hvaða vegferð þau eru og hvernig þau geti sem best tryggt öryggi allra landsmanna óháð holdafari.Höfundur er félagsráðgjafi MA. Viltu birta grein á Vísi? Sendu okkur póst. Senda grein Heilbrigðismál Heilsa Tara Margrét Vilhjálmsdóttir Mest lesið Börn í gámaskólum á meðan bæjarskrifstofur stækka – hvar er forgangsröðin? Ásgeir Elvar Garðarsson Skoðun Munar þig um 5-7 milljónir árlega? Jón Pétur Zimzen Skoðun Skýr stefna um málfrelsi Róbert H. Haraldsson Skoðun Umbætur á skólakerfinu. Hættum að ljúga. Hættum því alveg og hættum því strax Atli Harðarson Skoðun Keldnaland – fjölmenn hverfi í mótun Þorsteinn R. Hermannsson Skoðun Eflum traustið Helgi Áss Grétarsson,Marta Guðjónsdóttir Skoðun Heilsufarsmat á vinnustöðum: Góð fjárfesting í heilbrigði og vellíðan starfsfólks Gígja Valgerður Harðardóttir Skoðun Hver er kjarninn í samfélagi sem selur hjarta sitt? Trausti Breiðfjörð Magnússon Skoðun Kosningar í september Guðveig Lind Eyglóardóttir Skoðun Framtíð nemenda í Kópavogi í fyrsta sæti Halla Björg Evans Skoðun Skoðun Skoðun Kosningar í september Guðveig Lind Eyglóardóttir skrifar Skoðun Þegar orkuöflun er sett á ís - dæmið frá Suður-Afríku Hallgrímur Óskarsson skrifar Skoðun Framtíð nemenda í Kópavogi í fyrsta sæti Halla Björg Evans skrifar Skoðun Skýr stefna um málfrelsi Róbert H. Haraldsson skrifar Skoðun Heilsufarsmat á vinnustöðum: Góð fjárfesting í heilbrigði og vellíðan starfsfólks Gígja Valgerður Harðardóttir skrifar Skoðun Munar þig um 5-7 milljónir árlega? Jón Pétur Zimzen skrifar Skoðun Keldnaland – fjölmenn hverfi í mótun Þorsteinn R. Hermannsson skrifar Skoðun Eflum traustið Helgi Áss Grétarsson,Marta Guðjónsdóttir skrifar Skoðun Börn í gámaskólum á meðan bæjarskrifstofur stækka – hvar er forgangsröðin? Ásgeir Elvar Garðarsson skrifar Skoðun Hver er kjarninn í samfélagi sem selur hjarta sitt? Trausti Breiðfjörð Magnússon skrifar Skoðun Seljum börnum nikótín! Hugi Halldórsson skrifar Skoðun Sundrung á vinstri væng Jökull Sólberg Auðunsson skrifar Skoðun Þegar samfélagið missir vinnuna Hrafn Splidt Þorvaldsson skrifar Skoðun Akademískt frelsi og ókurteisi Kolbeinn H. Stefánsson skrifar Skoðun Hvar liggur ábyrgð hins fullorðna á hegðun ungmenna í samfélaginu? Rakel Guðbjörnsdóttir skrifar Skoðun Yfir hverju er verið að brosa? Árni Kristjánsson skrifar Skoðun Umbætur á skólakerfinu. Hættum að ljúga. Hættum því alveg og hættum því strax Atli Harðarson skrifar Skoðun Stjórnvöld sem fjárfestatenglar Baldur Thorlacius skrifar Skoðun Ákall til ESB-sinna: Hvar eru undanþágurnar? Einar Jóhannes Guðnason skrifar Skoðun Er ég ömurlegt foreldri ef ég segi nei við barnið mitt? Stefán Þorri Helgason skrifar Skoðun Vindorkuvæðing í skjóli nætur Kristín Helga Gunnarsdóttir skrifar Skoðun Þátttökuverðlaun Þórdísar Ragnar Þór Pétursson skrifar Skoðun Fjármálaráðherra búinn að segja A Ögmundur Jónasson skrifar Skoðun Hagfræði-tilgáta ómeðtekin Karl Guðlaugsson skrifar Skoðun Ótryggt aðgengi á Veðurstofureit Friðjón R. Friðjónsson skrifar Skoðun Stattu vörð um launin þín Davíð Aron Routley skrifar Skoðun Byggjum fyrir eldra fólk, ekki ungt Ólafur Margeirsson skrifar Skoðun Hlustum í eitt skipti á foreldra Jón Pétur Zimsen skrifar Skoðun Hugleiðingar um ástandið fyrir botni Miðjarðarhafs Örn Sigurðsson skrifar Skoðun Heildstætt heilbrigðiskerfi – hagur okkar allra Alma D. Möller skrifar Sjá meira
Félagsfræðingurinn Troy Duster hefur sagt að nútíma erfðafræði sé ekkert nema bakdyr að mannkynsbótum. Það kom berlega í ljós á fræðslufundi Íslenskrar Erfðagreiningar 1. febrúar sl. þar sem Kári Stefánsson viðraði kenningar sínar um að feitt fólk væri vitlausara sem skilaði sér síðan í lægra menntunarstigi, lægri tekjum og fleiri börnum sem að lokum mengar genamengið af offitu. Þetta eru ekki ný stef og þau eru um þessar mundir að ganga í endurnýjun lífdaga í tengslum við aukna þjóðernishyggju og fasisma. Við höfum séð sömu mannkynsbótaumræðu þegar kemur að fötluðu fólki og þegar höfuðlagsfræðin var upp á sitt besta í hér í denn var sérstakur áhugi á að bera saman höfuðkúpur grannra vændiskvenna og feitra vændiskvenna til að sýna fram á að þær feitari væru siðferðislega lægra settar en þær grennri. Að sitja þennan fund var eins og að fara með tímavél aftur í tímann þar sem þessar kenningar ásamt staðalímyndum um meinta leti, græðgi, óhlýðni og heimsku feits fólks voru megináherslur umræðunnar. Jú, eins og Kári hefur komið inn á eru staðreyndir ekkert nema staðreyndir. Staðreyndir má hinsvegar túlka út frá mörgum fræðilegum sjónarhornum í senn og hætta er á að framsetning staðreynda verði villandi, fordómafull og jaðarsetjandi ef að ekki er tekið tillit til þeirra allra. Lítil meðvitund var til að mynda um þær staðreyndir að vegna jaðarsetningar sinnar mæta feitir nemendur aðgengishindrunum á skólaferli sínum þegar kemur að viðeigandi vinnuaðstöðu s.s. stólum og skrifborðum. Þeir verða fyrir áreiti og ofbeldi sem ýtir undir skólaforðun. Feitir nemendur er ólíklegari til að fá meðmæli frá kennurum til að sækja sér æðri menntun og eru álitnir skorta leiðtogahæfni og orku. Þegar um strangt innutökuferli er að ræða eru feitir nemendur ólíklegari til að vera samþykktir í framhaldsnám. Á vinnumarkaði á feitt fólk erfiðara með að fá vinnu, það er ólíklegara til að fá stöðu- og launahækkun og er líklegara til að missa starf sitt en jafnhæfir einstaklingar sem eru ekki feitir, jafnvel eftir að stjórnað hefur verið fyrir líkamlegu ásigukomulagi og nýttum veikindadögum. Áreiti og stríðni á vinnustað vegna þyngdar er algeng og feitar konur eru 10% líklegari til að vera fátækar en grannar konur. Af hverju kom það aldrei upp sem möguleg skýring fyrir tengslum menntunarstigs, tekna og holdafars? Af hverju var aldrei fjallað um þær beinu og óbeinu heilsufarslegu afleiðingar sem jaðarsetning og mismunun hefur í för með sér? Fundurinn var þétt setinn af heilbrigðisstarfsfólki og meðal fyrirlesara voru yfirlæknir Barnaspítala Hringsins og Landlæknir sjálf. Hér vert að minnast á að hvergi hafa fitufordómar verið staðfestir jafn rækilega og innan heilbrigðisstétta. Heilbrigðisstarfsfólk hefur afar neikvæð viðhorf til feitra sjúklinga sinna og verja minni tíma með þeim, er ólíklegra til að framkvæma á þeim líkamlega skoðun og er ólíklegra til að koma læknisfræðilegri meðferð í réttan farveg þar sem það upplifir feitt fólk óagað og óhlýðið og þar með ólíklegra til að fara eftir ráðleggingum sínum. Það hefur minni þolinmæði fyrir feitum sjúklingum og verður frekar pirrað á þeim. Meðal ástæðna fyrir því er að heilbrigðisstarfsfólk telur feitt fólk geta sjálfu sér um kennt þegar kemur að heilsufari þeirra og er ótrúlegustu heilbrigðisvandamálum klínt á þyngd þeirra. Þetta viðhorf leiðir síðan til þess að feitt fólk er ólíklegrara til að leita sér læknisaðstoðar sem veldur frekara heilsufarstjóni. Í því ljósi var hrollvekjandi að hlusta á fundargesti hlæja að afmennskandi skopmyndum af feitum börnum, þar sem þeim var m.a. líkt við beljur. Var þessi fundur til þess fallinn að bæta úr stöðu feits fólks innan heilbrigðiskerfisins? Á sama tíma og fitufordómar eru jafn algengir í vestrænum samfélögum og kynþátta- og kynjafordómar og tíðni þeirra heldur bara áfram að aukast? Á sama tíma og þessi jaðarsetning veldur svo miklu líkamlegu, andlegu og félagslegu heilsufarstjóni að Alþjóðlega heilbrigðisstofnun (WHO) varar við orðræðu sem staðfestir áðurnefndar staðalímyndir? Af hverju voru þessir valdamiklu einstaklingar að taka þátt í þessum fundi? Og standa uppi á sviði með Kára og kinka kolli þegar hann smjattaði á sínum hatursfulla mannkynsbætandi boðskap og veita honum þannig réttmæti? Þegar spurning kom úr sal um hvort að fyrirlesarar væru meðvitaðir um fordómafull skilaboð sín og hvaða áhrif þau gætu haft út í samfélagið taldi landlæknir sig knúna til að árétta að tilgangur fundarins væri einungis að einblína á heilsu en ekki útlit og að Landlæknisembættið færi eftir gagnreyndum lýðheilsuaðgerðum um að þær skyldu einblína á alla og ekki taka holdafar út fyrir sviga. Það er gott og blessað en hvað var hún þá að gera á þessum fundi? Sem gekk ekki út á neitt annað en holdafar og hvað feitt fólk er nú vitlaust, óhlýðið og óheilbrigt? Of vitlaust til að fara eftir almennum ráðleggingum um lýðheilsu þrátt fyrir að rannsóknir sýni að íslenska þjóðin hafi verið að færast sífellt nær viðmiðum um heilbrigt mataræði undanfarna áratugi og þrátt fyrir að við hreyfum okkur mest allra Norðurlandaþjóðanna? Þrátt fyrir að við erum ein langlífasta þjóð heims og höfum aldrei verið heilbrigðari? Þrátt fyrir að fyrirlesarar hafi reynt að sannfæra fundargesti um að fundurinn hafi verið haldinn af umhyggju fyrir velferð feits fólks á ég erfitt með að trúa þeim og treysta. Ég hef þungar áhyggjur af stöðu og velferð feits fólks innan okkar samfélags ef þetta eru skoðanir og áherslur fólksins sem hefur hvað mest mótandi áhrif á það og orðræðunnar innan þess. Ég óttast um sjálfa mig og annað feitt fólk. Hvaða viðmóti mun ég mæta ef ég þarf á þjónustu bráðamóttökunnar að halda? Verð ég ein af þeim sorgarsögum þar sem feitt fólk hefur gengið á milli lækna með öskrandi einkenni í áraraðir einungis til þess að fá greiningu um lokastig krabbameins allt of seint? Mun ég bara fá ráðleggingar um að ég þurfi að grenna mig, hreyfa mig meira og borða hollara án þess að fá líkamlega skoðun eða að læknar taki einkenni mín alvarlega? Og mun ég svo fá “offitu” stimplaða sem dánarorsök í opinberum gögnum eftir að ég er fallin frá vegna vanrækslu og mismununar innan heilbrigðiskerfisins? Það er mín upplifun að traust feits fólks til heilbrigðiskerfisins hafi aldrei verið minna. Heilbrigðisstarfsfólk hefur orðið vart við þetta og lýst yfir áhyggjum sínum af því opinberlega. Í því samhengi hefur ljósi hinsvegar yfirleitt verið varpað á þá einstaklinga sem tjá sig um fordómana og varpa þannig ábyrgðinni á þolendur þeirra frekar en gerendur. Eftir þátttöku á þessum meinta fræðslufundi er hinsvegar orðið alveg ljóst hvar ábyrgðin á þessu vantrausti liggur og hljóta heilbrigðisyfirvöld að sjá sig knúin til að leggjast undir feld og velta því fyrir sér á hvaða vegferð þau eru og hvernig þau geti sem best tryggt öryggi allra landsmanna óháð holdafari.Höfundur er félagsráðgjafi MA.
Börn í gámaskólum á meðan bæjarskrifstofur stækka – hvar er forgangsröðin? Ásgeir Elvar Garðarsson Skoðun
Umbætur á skólakerfinu. Hættum að ljúga. Hættum því alveg og hættum því strax Atli Harðarson Skoðun
Heilsufarsmat á vinnustöðum: Góð fjárfesting í heilbrigði og vellíðan starfsfólks Gígja Valgerður Harðardóttir Skoðun
Skoðun Heilsufarsmat á vinnustöðum: Góð fjárfesting í heilbrigði og vellíðan starfsfólks Gígja Valgerður Harðardóttir skrifar
Skoðun Börn í gámaskólum á meðan bæjarskrifstofur stækka – hvar er forgangsröðin? Ásgeir Elvar Garðarsson skrifar
Skoðun Hvar liggur ábyrgð hins fullorðna á hegðun ungmenna í samfélaginu? Rakel Guðbjörnsdóttir skrifar
Skoðun Umbætur á skólakerfinu. Hættum að ljúga. Hættum því alveg og hættum því strax Atli Harðarson skrifar
Börn í gámaskólum á meðan bæjarskrifstofur stækka – hvar er forgangsröðin? Ásgeir Elvar Garðarsson Skoðun
Umbætur á skólakerfinu. Hættum að ljúga. Hættum því alveg og hættum því strax Atli Harðarson Skoðun
Heilsufarsmat á vinnustöðum: Góð fjárfesting í heilbrigði og vellíðan starfsfólks Gígja Valgerður Harðardóttir Skoðun