Hamfarahlýnun spyr hvorki kóng né prest Bjarni Halldór Janusson skrifar 20. maí 2020 10:30 Tíminn stendur ekki í stað þó við séum önnum kafin. Loftslagsvandinn hverfur ekki þó við séum annars upptekin við það að þróa bóluefni og leita viðeigandi lausna gegn veirufaraldrinum sem nú gengur yfir. Það er skiljanlegt að heimsbyggðin leiti nú allra leiða til að koma í veg fyrir enn meiri útbreiðslu veirunnar, en umhverfis- og loftslagsmálin mega þó ekki sitja á hakanum. Við ættum kannski að heyja stríð við hamfarahlýnun rétt eins og við eigum í stríði við smitsjúkdóma – eða mögulega er vandamálið það hvað við erum upptekin af því að lýsa yfir stríði gegn hinum og þessum vandamálum, en oftast án raunverulegs metnaðar eða nokkurs árangurs. Þá væru svo sem aðrar myndlíkingar sem ættu líklega betur við, því stríð eru sjaldnast réttlætanleg og valda gjarnan meiri deilum og alvarlegri vandamálum en ella. En vissulega er um hamfarir að ræða. Loftslagsbreytingarnar sem standa nú yfir eru þegar farnar að hrjá lífríki jarðar og ógna skilyrðum til lífs með alvarlegum hætti, sem þær munu að óbreyttu gera um ókomna tíð. Síðustu ár hafa verið þau heitustu frá upphafi mælinga og samhliða hækkandi hitastigi jarðar verða skógareldar og þurrkar tíðari og alvarlegri en nokkurn tímann fyrr í sögu mannsins, auk þess sem fellibyljum og flóðum fjölgar með tilfinnanlegum hætti fyrir dýraríkið og samfélög manna víðsvegar um heiminn. Raunar hefur fellibyljum, hitabylgjum og þurrkum fjölgað um allt að helming á síðastliðnum árum. Veðurhamfarir ár hvert draga þúsundir manna til dauða og valda neyðarástandi fyrir milljónir manna um allan heim. Fæðuöryggi manna er ógnað allverulega og geta okkar til að brauðfæða íbúa jarðar líður fyrir vikið. Áætlað er að fjórða hvert mannsbarn líði vatnsskort eftir tuttugu ár og talið er að fæðan sem annars skemmist af völdum árlegra þurrka geti útvegað daglega fæðu fyrir allt að 80 milljón manns. Þá er fjöldi dýrategunda í útrýmingarhættu, þar á meðal þriðja hver skordýrategund jarðar, og allt að helmingur allra landdýra í Afríku er í verulegri hættu verði ekki gripið til ráðstafana. Hamfarahlýnun af mannavöldum er helsti orsakavaldurinn, en hvers kyns mengun og skógareyðing manna ógnar dýraríki og náttúru jarðar enn frekar. Yfirborð sjávar hækkar þar sem hafís og jöklar bráðna á methraða og losun á koltvísýringi hefur hækkað sýrustig hafsins svo að fjölda lífvera þar er ógnað. Fátækt og eymd eykst fyrir vikið, hungursneyðir verða enn alvarlegri, og auknar líkur verða á útbreiðslu smitsjúkdóma eftir því sem skógareyðing eykst og lífríki jarðar er ógnað. Mannfólk neyðist til að yfirgefa heimabyggðir sínar og mannkynið þarf að bera fjölda fólks til grafar. Hamfarahlýnun veldur eyðileggingu og ofbeldi víðsvegar um heiminn. Áhrifanna gætir nú þegar og munu þau versna á næstu árum og áratugum þegar meðalhitastig jarðar hækkar enn frekar. Þó að staðan sé nú þegar grafalvarleg, þá verður hún enn alvarlegri fyrir framtíðarkynslóðir. Verði ekki gripið til viðeigandi aðgerða munu grundvallarbreytingar eiga sér stað á jörðinni, loftslagi hennar og vistkerfum – og alls ekki til hins góða. Þær hamfarir hlífa engum. Ekkert og enginn kemst undan; ekki nokkurt land, ekki nokkur mannvera, ekki nokkur lífvera. Sumir aðlagast þó betur en aðrir, sem er raunar lítið fagnaðarefni, því það eru helst dýrategundir í útrýmingarhættu, jaðarhópar og íbúar fátækra ríkja sem verða fyrir mestum skaða á næstu árum og áratugum. Næstu ár verða ekki eingöngu prófraun á skynsemi og sjálfsbjargarviðleitni manna, því næstu ár munu einnig reyna á siðferðislegar skyldur og segja til um siðferðilegt ágæti okkar (sjá fyrri pistil). Það hvernig samfélagið kemur fram við hina verst stöddu segir býsna mikið um ágæti þess. Alheimssamfélagið er skuldbundið til að bregðast við loftslagsvandanum og vestrænum velmegunarríkjum ber skylda til að gera allt sem í valdi þeirra stendur til að hlífa framtíðarkynslóðum sem og jörðinni allri frá hamförum af þessu tagi. Okkur ber skylda til að takast á við stærstu ógn okkar tíma og þar geta allir gert betur. Í ljósi þess hve mikið er í húfi er réttmæt krafa að mannsamfélagið geri betur, því hér er ekki um staðbundið stríð eða tímabundið vandamál að ræða. Því lengur sem við látum loftslags- og umhverfismál sitja á hakanum, því alvarlegri verða afleiðingarnar síðar meir. Höfundur er meistaranemi í stjórnmálaheimspeki við Háskólann í York. Þessi grein er birt í samstarfi við Róm. Rómur er vettvangur fyrir ungt frjálslynt fólk til þess að láta að sér kveða í samfélagsumræðunni. Viltu birta grein á Vísi? Sendu okkur póst. Senda grein Rómur Loftslagsmál Bjarni Halldór Janusson Hamfarahlýnun Mest lesið Heilbrigðiskerfi Íslands - Látum verkin tala! Victor Guðmundsson Skoðun Tími formanns Afstöðu liðinn Ólafur Ágúst Hraundal Skoðun Minni sóun, meiri verðmæti Heiða Björg Hilmisdóttir Skoðun Hvar á ég heima? Aðgengi fólks með POTS að heilbrigðisþjónustu Hugrún Vignisdóttir Skoðun Hróplegt óréttlæti í lífeyrismálum Finnbjörn A. Hermansson Skoðun „Við getum ekki": Þrjú orð sem svíkja börn á hverjum degi Hjördís Eva Þórðardóttir Skoðun Íslendingar – rolluþjóð með framtíð í hampi Sigríður Ævarsdóttir Skoðun Hvítþvottur í skugga samstöðu – þegar lögreglan mótmælir því sem hún sjálf reynir að þagga niður Daníel Þór Bjarnason Skoðun Konukot Sigmar Guðmundsson Skoðun Þögnin sem mótar umræðuna Snorri Ásmundsson Skoðun Skoðun Skoðun Austurland lykilhlekkur í varnarmálum Ragnar Sigurðsson skrifar Skoðun Áhyggjur af fyrirhugaðri sameiningu Hljóðbókasafns Íslands Snævar Ívarsson skrifar Skoðun Fjárfesting í færni Maj-Britt Hjördís Briem skrifar Skoðun Hvar á ég heima? Aðgengi fólks með POTS að heilbrigðisþjónustu Hugrún Vignisdóttir skrifar Skoðun Lærum af reynslunni Hlöðver Skúli Hákonarson skrifar Skoðun Hvítþvottur í skugga samstöðu – þegar lögreglan mótmælir því sem hún sjálf reynir að þagga niður Daníel Þór Bjarnason skrifar Skoðun „Við getum ekki": Þrjú orð sem svíkja börn á hverjum degi Hjördís Eva Þórðardóttir skrifar Skoðun Hróplegt óréttlæti í lífeyrismálum Finnbjörn A. Hermansson skrifar Skoðun Tími formanns Afstöðu liðinn Ólafur Ágúst Hraundal skrifar Skoðun Þögnin sem mótar umræðuna Snorri Ásmundsson skrifar Skoðun Minni sóun, meiri verðmæti Heiða Björg Hilmisdóttir skrifar Skoðun Yfirborðskennd tiltekt Guðrún Hafsteinsdóttir skrifar Skoðun Konukot Sigmar Guðmundsson skrifar Skoðun Hvers vegna ekki bókun 35? Hjörtur J. Guðmundsson skrifar Skoðun Íslendingar – rolluþjóð með framtíð í hampi Sigríður Ævarsdóttir skrifar Skoðun Við hvað erum við hrædd? Ingvi Hrafn Laxdal Victorsson skrifar Skoðun Höfuðborgin eftir fimmtíu ár, hvað erum við að tala um? Samúel Torfi Pétursson skrifar Skoðun Pólitískt ofbeldi, fasismi og tvískinnungur valdsins Davíð Aron Routley,Karl Héðinn Kristjánsson skrifar Skoðun Örugg heilbrigðisþjónusta fyrir öll börn frá upphafi - Alþjóðlegur dagur sjúklingaöryggis 2025 María Heimisdóttir skrifar Skoðun Einn pakki á dag Guðmundur Ingi Þóroddsson skrifar Skoðun Heilbrigðiskerfi Íslands - Látum verkin tala! Victor Guðmundsson skrifar Skoðun Hörmungarnar sem heimurinn hunsar Ragnar Schram skrifar Skoðun Dýrasti staður í heimi Ragnhildur Hólmgeirsdóttir skrifar Skoðun Grafið undan grunnstoð ríka samfélagsins Ragnar Þór Ingólfsson skrifar Skoðun Mennskan er fórnarlamb Menningarstríðsins! - Tilvist fólks er aldrei hugmyndafræði eða skoðun! Arna Magnea Danks skrifar Skoðun Milljarðar evra streyma enn til Pútíns Hjörtur J. Guðmundsson skrifar Skoðun Speglar geta aðeins logið – um hlutlægni, huglægni og mennskuna Hjalti Hrafn Hafþórsson skrifar Skoðun Að þétta byggð Halldór Eiríksson skrifar Skoðun Þegar viðskiptalíkan Vesturlanda er stríð – og almenningur borgar brúsann Steinunn Ólína Þorsteinsdóttir skrifar Skoðun Slökkvum ekki Ljósið Rósa Guðbjartsdóttir skrifar Sjá meira
Tíminn stendur ekki í stað þó við séum önnum kafin. Loftslagsvandinn hverfur ekki þó við séum annars upptekin við það að þróa bóluefni og leita viðeigandi lausna gegn veirufaraldrinum sem nú gengur yfir. Það er skiljanlegt að heimsbyggðin leiti nú allra leiða til að koma í veg fyrir enn meiri útbreiðslu veirunnar, en umhverfis- og loftslagsmálin mega þó ekki sitja á hakanum. Við ættum kannski að heyja stríð við hamfarahlýnun rétt eins og við eigum í stríði við smitsjúkdóma – eða mögulega er vandamálið það hvað við erum upptekin af því að lýsa yfir stríði gegn hinum og þessum vandamálum, en oftast án raunverulegs metnaðar eða nokkurs árangurs. Þá væru svo sem aðrar myndlíkingar sem ættu líklega betur við, því stríð eru sjaldnast réttlætanleg og valda gjarnan meiri deilum og alvarlegri vandamálum en ella. En vissulega er um hamfarir að ræða. Loftslagsbreytingarnar sem standa nú yfir eru þegar farnar að hrjá lífríki jarðar og ógna skilyrðum til lífs með alvarlegum hætti, sem þær munu að óbreyttu gera um ókomna tíð. Síðustu ár hafa verið þau heitustu frá upphafi mælinga og samhliða hækkandi hitastigi jarðar verða skógareldar og þurrkar tíðari og alvarlegri en nokkurn tímann fyrr í sögu mannsins, auk þess sem fellibyljum og flóðum fjölgar með tilfinnanlegum hætti fyrir dýraríkið og samfélög manna víðsvegar um heiminn. Raunar hefur fellibyljum, hitabylgjum og þurrkum fjölgað um allt að helming á síðastliðnum árum. Veðurhamfarir ár hvert draga þúsundir manna til dauða og valda neyðarástandi fyrir milljónir manna um allan heim. Fæðuöryggi manna er ógnað allverulega og geta okkar til að brauðfæða íbúa jarðar líður fyrir vikið. Áætlað er að fjórða hvert mannsbarn líði vatnsskort eftir tuttugu ár og talið er að fæðan sem annars skemmist af völdum árlegra þurrka geti útvegað daglega fæðu fyrir allt að 80 milljón manns. Þá er fjöldi dýrategunda í útrýmingarhættu, þar á meðal þriðja hver skordýrategund jarðar, og allt að helmingur allra landdýra í Afríku er í verulegri hættu verði ekki gripið til ráðstafana. Hamfarahlýnun af mannavöldum er helsti orsakavaldurinn, en hvers kyns mengun og skógareyðing manna ógnar dýraríki og náttúru jarðar enn frekar. Yfirborð sjávar hækkar þar sem hafís og jöklar bráðna á methraða og losun á koltvísýringi hefur hækkað sýrustig hafsins svo að fjölda lífvera þar er ógnað. Fátækt og eymd eykst fyrir vikið, hungursneyðir verða enn alvarlegri, og auknar líkur verða á útbreiðslu smitsjúkdóma eftir því sem skógareyðing eykst og lífríki jarðar er ógnað. Mannfólk neyðist til að yfirgefa heimabyggðir sínar og mannkynið þarf að bera fjölda fólks til grafar. Hamfarahlýnun veldur eyðileggingu og ofbeldi víðsvegar um heiminn. Áhrifanna gætir nú þegar og munu þau versna á næstu árum og áratugum þegar meðalhitastig jarðar hækkar enn frekar. Þó að staðan sé nú þegar grafalvarleg, þá verður hún enn alvarlegri fyrir framtíðarkynslóðir. Verði ekki gripið til viðeigandi aðgerða munu grundvallarbreytingar eiga sér stað á jörðinni, loftslagi hennar og vistkerfum – og alls ekki til hins góða. Þær hamfarir hlífa engum. Ekkert og enginn kemst undan; ekki nokkurt land, ekki nokkur mannvera, ekki nokkur lífvera. Sumir aðlagast þó betur en aðrir, sem er raunar lítið fagnaðarefni, því það eru helst dýrategundir í útrýmingarhættu, jaðarhópar og íbúar fátækra ríkja sem verða fyrir mestum skaða á næstu árum og áratugum. Næstu ár verða ekki eingöngu prófraun á skynsemi og sjálfsbjargarviðleitni manna, því næstu ár munu einnig reyna á siðferðislegar skyldur og segja til um siðferðilegt ágæti okkar (sjá fyrri pistil). Það hvernig samfélagið kemur fram við hina verst stöddu segir býsna mikið um ágæti þess. Alheimssamfélagið er skuldbundið til að bregðast við loftslagsvandanum og vestrænum velmegunarríkjum ber skylda til að gera allt sem í valdi þeirra stendur til að hlífa framtíðarkynslóðum sem og jörðinni allri frá hamförum af þessu tagi. Okkur ber skylda til að takast á við stærstu ógn okkar tíma og þar geta allir gert betur. Í ljósi þess hve mikið er í húfi er réttmæt krafa að mannsamfélagið geri betur, því hér er ekki um staðbundið stríð eða tímabundið vandamál að ræða. Því lengur sem við látum loftslags- og umhverfismál sitja á hakanum, því alvarlegri verða afleiðingarnar síðar meir. Höfundur er meistaranemi í stjórnmálaheimspeki við Háskólann í York. Þessi grein er birt í samstarfi við Róm. Rómur er vettvangur fyrir ungt frjálslynt fólk til þess að láta að sér kveða í samfélagsumræðunni.
Þessi grein er birt í samstarfi við Róm. Rómur er vettvangur fyrir ungt frjálslynt fólk til þess að láta að sér kveða í samfélagsumræðunni.
Hvítþvottur í skugga samstöðu – þegar lögreglan mótmælir því sem hún sjálf reynir að þagga niður Daníel Þór Bjarnason Skoðun
Skoðun Hvítþvottur í skugga samstöðu – þegar lögreglan mótmælir því sem hún sjálf reynir að þagga niður Daníel Þór Bjarnason skrifar
Skoðun Pólitískt ofbeldi, fasismi og tvískinnungur valdsins Davíð Aron Routley,Karl Héðinn Kristjánsson skrifar
Skoðun Örugg heilbrigðisþjónusta fyrir öll börn frá upphafi - Alþjóðlegur dagur sjúklingaöryggis 2025 María Heimisdóttir skrifar
Skoðun Mennskan er fórnarlamb Menningarstríðsins! - Tilvist fólks er aldrei hugmyndafræði eða skoðun! Arna Magnea Danks skrifar
Skoðun Speglar geta aðeins logið – um hlutlægni, huglægni og mennskuna Hjalti Hrafn Hafþórsson skrifar
Skoðun Þegar viðskiptalíkan Vesturlanda er stríð – og almenningur borgar brúsann Steinunn Ólína Þorsteinsdóttir skrifar
Hvítþvottur í skugga samstöðu – þegar lögreglan mótmælir því sem hún sjálf reynir að þagga niður Daníel Þór Bjarnason Skoðun