Ákall um stefnu í menntun um nýsköpunar- og frumkvöðlamennt: Virkjum sköpunarkraftinn markvisst Svanborg R. Jónsdóttir skrifar 9. október 2019 10:00 Lilja Alfreðsdóttir menntamálaráðherra skrifaði grein í Mannlíf 13. september sl. með brýningu um að viðurkenna mikilvægi sköpunar og að menntakerfið ýti undir ræktun sköpunarkraftsins í börnum og ungu fólki. Ég tek heilshugar undir orð hennar og tel að við íslendingar höfum tekið góð skref í þá átt að hvetja til ræktunar sköpunarhæfninnar meðal annars með því að byggja menntun á sex grunnþáttum þar sem einn er sköpun. Hins vegar tel ég að við getum gert betur og meðal annars með því að nýta námssviðið sem markvisst styður og ræktar hæfni til sköpunar og framtakssemi. Þar er ég að tala um námssviðið nýsköpunar- og frumkvöðlamennt (NFM). Engin stefna hefur verið mótuð hér á landi um þetta námssvið og er framboð til barna og ungs fólks tilviljanakennt og brotakennt heilt yfir litið. Dæmi eru um að leikskólar vinni að verkefnum í anda NFM og margir vinna markvisst að því að rækta sköpun barna og að sýna afurðir þeirrar starfsemi. Sumir grunnskólar eru með slíkt framboð en fáir með samfellu eða markvissa kennslu og nám í nýsköpunarmennt. Í nokkrum framhaldsskólum eru áfangar sem byggja á eða snúast um NFM en mjög fáir nemendur af heildarfjölda nemenda skólanna fara gegnum þessa áfanga. Undantekningin er einn framhaldsskóli sem leggur áherslu á að allir nemendur skólans fari í gegnum slíkt nám, Menntaskólinn á Tröllaskaga. Nýsköpunar- og frumkvöðlamennt gengur í grófum dráttum út á að þjálfa aðferðir til að greina þarfir, vinna með þær, þróa lausnir og framkvæma þær eða birta á einhvern hátt. Áhersla er lögð á atbeina nemenda og áhrif á eigið nám og þróun sinna hugmynda, þeir fá frelsi til að velja og ákveða og umgerð kennarans í vinnunni er veik eða blönduð og námið er framkvæmt í anda eflandi kennslufræði. Auk áherslu á sköpun og eignun nemenda er mikil áhersla lögð á tengsl við samfélagið utan skólans, atvinnulíf og starfsemi í nærumhverfi. Ég kynntist því sjálf sem grunnskólakennari til margra áratuga að NFM reyndist efla sköpunarhæfni nemenda minna og sjálfstæði til framkvæmda öðruvísi og betur en aðrar greinar sem ég kenndi. Það er ekki nóg að tala um að sköpun og framtakssemi sé mikilvæg og að ætlast svo til þess að þegar fólk kemur í háskóla eða út í atvinnulífið sé það alltíeinu fært um að stunda nýsköpun. Slíka færni þarf og er hægt að rækta og skynsamlegast er að gera það markvisst frá leikskóla til háskóla eins og með aðra lykilhæfni. Meðan engin slík stefna er til staðar er og verður menntun í kennaranámi á sviðinu brotakennd, lítil eða engin. Í nýbirtri nýsköpunarstefnu í skýrlsunni Nýsköpunarlandið Ísland segir meðal annars: Þjálfun í nýsköpun og frumkvöðlahugsun, ásamt gagnrýnni hugsun og tilfinningagreind, verði meðal helstu markmiða menntakerfisins (bls 21). Ef einhver alvara er með slíku markmiði þá þarf því að fylgja leiðbeinandi menntastefna og viðeigandi stuðningur við þá sem eiga að framkvæma hana. En slík menntastefna er ekki til á Íslandi. Önnur lönd hafa mótað skýra stefnu í sínum menntakerfum sem styður við skólafólk í að vinna að þjálfun hæfni til sköpunar og framtakssemi og í verkefnum í anda NFM. Megin niðurstaða tveggja skýrslna um nýsköpunar- og frumkvöðlamennt hér á landi og erlendis, sem gerðar voru 2013 á vegum Nýsköpunarmiðstöðvar Íslands, Mennta- og menningarmálaráðuneytis og Atvinnuvega og nýsköpunarráðuneytis var sú að mikilvægt væri að móta menntastefnu fyrir íslenskt skólakerfi með samfellu og stíganda frá yngsta stigi til háskólastigs. Önnur skýrslan Stefna landa sem fremst standa í nýsköpunar- og frumkvöðlamennt Uppbygging og framkvæmd náms á þessu sviði og ráðleggingar alþjóðastofnana , eftir Ástu Sölvadóttur sýnir dæmi um öflugar stefnur um námssviðið í Wales, Noregi og Danmörku. Ásta leggur til í sinni skýrslu að menntayfirvöld taki 11 skref til að efla NFM og fyrsta skrefið og það sem leggur grunninn að hinum 10 var að: Skapa nýsköpunar- og frumkvöðlastefnu fyrir íslenskt menntakerfi. Hvernig væri að sýna í verki að þessi hæfni skipti máli, að vera fær um að vera nýskapandi og kunna að framkvæma eða koma hugmyndum sínum á framfæri? Við þurfum þessa hæfni tila að vera skapandi og framkvæma lausnir okkar, ekki bara til að skapa ný atvinnutækifæri heldur líka til að „endurhanna allt“ (Andri Snær) sem þarf. Ég kalla eftir skýrri stefnu um þetta námssvið frá leikskóla til háskóla, þar með talin kennaramenntun. Ef við viljum rækta þessa hæfni NFM þá þurfa kennaranemar að kynnast, þekkja og prófa slíka kennslu.Höfundur er prófessor á Menntavísindasviði Háskóla Íslands og sérfræðingur í nýsköpunar- og frumkvöðlamennt. Viltu birta grein á Vísi? Sendu okkur póst. Senda grein Nýsköpun Skóla - og menntamál Svanborg R. Jónsdóttir Mest lesið Hatur og fyrirlitning Einar Scheving Skoðun Halldór 01.06.2024 Halldór Land míns föður, land minnar móður, landið mitt Jón Gnarr Skoðun Takk, Katrín Guðrún Hrefna Guðmundsdóttir Skoðun Svona velur þú þér forseta í dag Kolbeinn Karl Kristinsson Skoðun Ég vel Höllu Hrund í liðið mitt Guðmundur Þórður Guðmundsson Skoðun Yfirtaka orðræðunnar (e. hijacking) Sóley Tómasdóttir Skoðun Ég styð Höllu Hrund Logadóttur Þórólfur Árnason Skoðun „Svona er á síld“ Stefán Hilmarsson Skoðun Má Katrín Jakobsdóttir bjóða sig fram? Jón Ólafsson Skoðun Skoðun Skoðun Svona velur þú þér forseta í dag Kolbeinn Karl Kristinsson skrifar Skoðun Takk, Katrín Guðrún Hrefna Guðmundsdóttir skrifar Skoðun Hatur og fyrirlitning Einar Scheving skrifar Skoðun Samherjar Hafþór Reynisson skrifar Skoðun Að hitta hetjuna sína Gréta Kristín Ómarsdóttir skrifar Skoðun Einstakt tækifæri Þóra Valný Yngvadóttir skrifar Skoðun Um afrekskonuna Katrínu Tómas Ísleifsson skrifar Skoðun Land míns föður, land minnar móður, landið mitt Jón Gnarr skrifar Skoðun Óskað eftir forseta sem færir ungu fólki völd Valgerður Eyja Eyþórsdóttir skrifar Skoðun Með ósk um velgengni, Halla Hrund Viðar Hreinsson skrifar Skoðun Ég styð Höllu Hrund Logadóttur Þórólfur Árnason skrifar Skoðun Arnar Þór Jónsson Meyvant Þórólfsson skrifar Skoðun Að skreyta sig með stolnum fjöðrum Sema Erla Serdaroglu skrifar Skoðun Opið bréf til Jóns Ólafssonar heimspekings Tómas Ísleifsson skrifar Skoðun Persónan Katrín Jakobsdóttir Sólveig Hildur Björnsdóttir skrifar Skoðun Þjóðaröryggi Magnús Guðmundsson skrifar Skoðun Tóbak markaðssett fyrir ungt fólk Guðlaug B. Guðjónsdóttir skrifar Skoðun Forsetinn, NATÓ, ýsan og blokkin Guðfinnur Sigurvinsson skrifar Skoðun „Svona er á síld“ Stefán Hilmarsson skrifar Skoðun Aldrei hitta hetjurnar þínar Skarphéðinn Guðmundsson skrifar Skoðun Yfirtaka orðræðunnar (e. hijacking) Sóley Tómasdóttir skrifar Skoðun Auðkenni þarf að passa upp á Eva Valdís Jóhönnudóttir skrifar Skoðun Auðlindir í almannaeigu – Halla Hrund Logadóttir 7. forseti Íslands Kristín Vala Ragnarsdóttir skrifar Skoðun Hver er besti skólastjórinn? Aðalheiður Björk Olgudóttir skrifar Skoðun Vofa húsagans býsnast enn Haukur Már Helgason skrifar Skoðun Nokkrar staðreyndir um Ísland, Katrínu og Gaza Álfheiður Ingadóttir skrifar Skoðun Til þeirra sem hyggjast kjósa Katrínu Jakobsdóttur Guðlaugur Bragason skrifar Skoðun Katrín og kvenhatrið Ólafur Sveinsson skrifar Skoðun Bessastaðir eru ekki fyrir byrjendur Þorbergur Þórsson skrifar Skoðun Ég vil Baldur og því kýs ég Baldur Ólafur Helgi M. Ólafsson / Starína skrifar Sjá meira
Lilja Alfreðsdóttir menntamálaráðherra skrifaði grein í Mannlíf 13. september sl. með brýningu um að viðurkenna mikilvægi sköpunar og að menntakerfið ýti undir ræktun sköpunarkraftsins í börnum og ungu fólki. Ég tek heilshugar undir orð hennar og tel að við íslendingar höfum tekið góð skref í þá átt að hvetja til ræktunar sköpunarhæfninnar meðal annars með því að byggja menntun á sex grunnþáttum þar sem einn er sköpun. Hins vegar tel ég að við getum gert betur og meðal annars með því að nýta námssviðið sem markvisst styður og ræktar hæfni til sköpunar og framtakssemi. Þar er ég að tala um námssviðið nýsköpunar- og frumkvöðlamennt (NFM). Engin stefna hefur verið mótuð hér á landi um þetta námssvið og er framboð til barna og ungs fólks tilviljanakennt og brotakennt heilt yfir litið. Dæmi eru um að leikskólar vinni að verkefnum í anda NFM og margir vinna markvisst að því að rækta sköpun barna og að sýna afurðir þeirrar starfsemi. Sumir grunnskólar eru með slíkt framboð en fáir með samfellu eða markvissa kennslu og nám í nýsköpunarmennt. Í nokkrum framhaldsskólum eru áfangar sem byggja á eða snúast um NFM en mjög fáir nemendur af heildarfjölda nemenda skólanna fara gegnum þessa áfanga. Undantekningin er einn framhaldsskóli sem leggur áherslu á að allir nemendur skólans fari í gegnum slíkt nám, Menntaskólinn á Tröllaskaga. Nýsköpunar- og frumkvöðlamennt gengur í grófum dráttum út á að þjálfa aðferðir til að greina þarfir, vinna með þær, þróa lausnir og framkvæma þær eða birta á einhvern hátt. Áhersla er lögð á atbeina nemenda og áhrif á eigið nám og þróun sinna hugmynda, þeir fá frelsi til að velja og ákveða og umgerð kennarans í vinnunni er veik eða blönduð og námið er framkvæmt í anda eflandi kennslufræði. Auk áherslu á sköpun og eignun nemenda er mikil áhersla lögð á tengsl við samfélagið utan skólans, atvinnulíf og starfsemi í nærumhverfi. Ég kynntist því sjálf sem grunnskólakennari til margra áratuga að NFM reyndist efla sköpunarhæfni nemenda minna og sjálfstæði til framkvæmda öðruvísi og betur en aðrar greinar sem ég kenndi. Það er ekki nóg að tala um að sköpun og framtakssemi sé mikilvæg og að ætlast svo til þess að þegar fólk kemur í háskóla eða út í atvinnulífið sé það alltíeinu fært um að stunda nýsköpun. Slíka færni þarf og er hægt að rækta og skynsamlegast er að gera það markvisst frá leikskóla til háskóla eins og með aðra lykilhæfni. Meðan engin slík stefna er til staðar er og verður menntun í kennaranámi á sviðinu brotakennd, lítil eða engin. Í nýbirtri nýsköpunarstefnu í skýrlsunni Nýsköpunarlandið Ísland segir meðal annars: Þjálfun í nýsköpun og frumkvöðlahugsun, ásamt gagnrýnni hugsun og tilfinningagreind, verði meðal helstu markmiða menntakerfisins (bls 21). Ef einhver alvara er með slíku markmiði þá þarf því að fylgja leiðbeinandi menntastefna og viðeigandi stuðningur við þá sem eiga að framkvæma hana. En slík menntastefna er ekki til á Íslandi. Önnur lönd hafa mótað skýra stefnu í sínum menntakerfum sem styður við skólafólk í að vinna að þjálfun hæfni til sköpunar og framtakssemi og í verkefnum í anda NFM. Megin niðurstaða tveggja skýrslna um nýsköpunar- og frumkvöðlamennt hér á landi og erlendis, sem gerðar voru 2013 á vegum Nýsköpunarmiðstöðvar Íslands, Mennta- og menningarmálaráðuneytis og Atvinnuvega og nýsköpunarráðuneytis var sú að mikilvægt væri að móta menntastefnu fyrir íslenskt skólakerfi með samfellu og stíganda frá yngsta stigi til háskólastigs. Önnur skýrslan Stefna landa sem fremst standa í nýsköpunar- og frumkvöðlamennt Uppbygging og framkvæmd náms á þessu sviði og ráðleggingar alþjóðastofnana , eftir Ástu Sölvadóttur sýnir dæmi um öflugar stefnur um námssviðið í Wales, Noregi og Danmörku. Ásta leggur til í sinni skýrslu að menntayfirvöld taki 11 skref til að efla NFM og fyrsta skrefið og það sem leggur grunninn að hinum 10 var að: Skapa nýsköpunar- og frumkvöðlastefnu fyrir íslenskt menntakerfi. Hvernig væri að sýna í verki að þessi hæfni skipti máli, að vera fær um að vera nýskapandi og kunna að framkvæma eða koma hugmyndum sínum á framfæri? Við þurfum þessa hæfni tila að vera skapandi og framkvæma lausnir okkar, ekki bara til að skapa ný atvinnutækifæri heldur líka til að „endurhanna allt“ (Andri Snær) sem þarf. Ég kalla eftir skýrri stefnu um þetta námssvið frá leikskóla til háskóla, þar með talin kennaramenntun. Ef við viljum rækta þessa hæfni NFM þá þurfa kennaranemar að kynnast, þekkja og prófa slíka kennslu.Höfundur er prófessor á Menntavísindasviði Háskóla Íslands og sérfræðingur í nýsköpunar- og frumkvöðlamennt.
Skoðun Auðlindir í almannaeigu – Halla Hrund Logadóttir 7. forseti Íslands Kristín Vala Ragnarsdóttir skrifar