Innantómt öryggishlutverk? Þórir Guðmundsson skrifar 18. desember 2019 12:11 Öryggishlutverk Ríkisútvarpsins er gjarnan ofarlega á blaði þegar talið berst að markmiðum hins opinbera með rekstri fjölmiðils í almannaeigu. En hvert er öryggishlutverkið? Stutt skoðun sýnir ekki að það sé verulegt, umfram þá þjónustu sem Stöð 2, Vísir og Bylgjan hafa veitt um áratugaskeið. Í lögum og núgildandi þjónustusamningi stjórnvalda og RÚV er fátt annað tínt til um öryggishlutverkið en að félagið skuli tryggja nauðsynlega öryggisþjónustu með upplýsingamiðlun og setja sér öryggisstefnu. Sú stefna var sett og er tvíþætt og lýtur að ytra og innra öryggi. Varðandi ytra öryggi er kveðið á um rekstur tveggja langbylgjusenda, eigin fjarskiptabúnað, reglulega könnun á virkni búnaðar, áætlanir um fyrstu viðbrögð við vá og aðstöðu fréttastofu RÚV í stjórnstöð Almannavarna í Skógarhlíð. Innra öryggi felst í því að vera með varaaflsstöð í Efstaleitinu, neyðarsendingarbúnað, kaup á sem öruggustum búnaði og aðgangsstýringarkerfi í höfuðstöðvum fyrirtækisins þannig að óviðkomandi komist þar ekki inn án leyfis. Fréttir af vá Síðan Bylgjan og Stöð 2 voru stofnaðar árið 1986 hafa landsmenn getað treyst á áreiðanlegan fréttaflutning ljósvakamiðla í einkaeigu af hamförum og annarri vá. Yfirvöld og sjálfboðaliðasamtök hafa ætíð getað komið mikilvægum skilaboðum á framfæri í gegnum þessa miðla. Þegar stórir atburðir gerast setja allir fjölmiðlar starfsemi sína á fullt, hvort sem þeir eru ríkis- eða einkareknir. Starfsemin í samhæfingarstöðinni í Skógarhlíð er vöktuð; fréttamenn, tökumenn og ljósmyndarar sendir á vettvang; frétta- og tæknimenn kallaðir af frívöktum eins og þörf krefur, og útsendingartími aukinn í samræmi við þörf almennings til að fylgjast með viðburðinum. Útvarp og vefur verða fljótt mikilvægustu miðlarnir, hvort sem er fyrir almenning að fá fréttir af yfirstandandi vá eða fyrir fólk á skaðasvæði að fá áreiðanlegar upplýsingar um það sem er að gerast í kringum sig. Bylgjan gegnir þá sérstöku hlutverki sem vinsælasta útvarpsstöð landsins sem er að auki dreift til fleiri landsmanna en nokkur önnur útvarpsstöð – og álíka margra og Rás 1 og Rás 2 samanlagt. Almenningur nýtur samkeppninnar Stóru vefmiðlarnir, visir.is og mbl.is, kappkosta við svona aðstæður að veita sem skjótasta og öruggasta þjónustu. Báðir senda leiðbeiningar og tilkynningar yfirvalda út með hraði og beita klassísku fréttamati á svipaðan hátt og flestir aðrir hefðbundnir miðlar, þar á meðal Ríkisútvarpið. Í nýafstöðnu hamfaraveðri á Norðvesturlandi var fréttastofa Stöðvar 2, Vísis og Bylgjunnar með fréttamann sem veitti upplýsingar frá Sauðárkróki á þriðjudag – á þeim stað og stund er veðurofsinn var í hámarki – á meðan fréttamenn RÚV voru veðurtepptir. Auðvitað er RÚV stundum á stöðum sem aðrir komast ekki til. Þannig virkar samkeppnin; fréttastofurnar skiptast á um að vinna orrustur en almenningur nýtur þess að fá úrvalsfréttir af því sem er að gerast. Með öðrum orðum, þá er lítill raunverulegur munur á upplýsingamiðlun stóru fjölmiðlanna af neyð eða vá og fátt sem bendir til að fréttastofa RÚV hafi þar veigameira hlutverk en aðrar stærri fréttastofur hér á landi. Aukið mikilvægi farsíma Hvað dreifinguna varðar þá gilda sömu lögmál um hana hjá ljósvakamiðlunum tveimur, RÚV og Stöð 2/Bylgjunni. Sjónvarpi er dreift um ljósleiðara og sjónvarpssenda víða um land. Það á bæði við um RÚV og Stöð 2. Að auki er hægt að ná sjónvarpssendingum í gegnum netið, sem menn komast inn á í gegnum farsímakerfið, eins og þeir vita sem horfa á sjónvarpið í farsíma eða á spjaldtölvu. Útvarpsstöðvar nota í grundvallaratriðum sömu tækni en til viðbótar er RÚV dreift á langbylgju. Mikilvægi langbylgjunnar hefur hins vegar minnkað verulega jafnframt því sem vægi dreifileiðarinnar í gegnum netið eykst. Til að mynda þá fer ungt fólk í auknum mæli inn á fréttamiðla í gegnum netið, hvort sem um er að ræða sjónvarp, útvarp eða fréttavefi. Mjög hefur dregið úr framleiðslu viðtækja sem ná langbylgju, jafnvel fyrir bíla, þannig að varla er hægt að líta á langbylgjuútsendingar lengur sem öryggisatriði til að ná til þorra fólks. Önnur tækniþróun sem hefur orðið á undanförnum árum og skiptir sköpum er möguleiki viðbragðsaðila að ná til fólks með fjöldasendingum smáskilaboða sem ná til allra farsíma á afmörkuðu landsvæði. Þessi tækni, sem Neyðarlínan ræður yfir, gerir yfirvöldum til dæmis kleift að vara almenning við yfirvofandi vá, hvort sem það er eldgos, stórslys eða ofsaveður. Markmið og leiðir Aðili með hlutverk í neyð þarf að hafa kerfi í lagi sem tryggja rekstrarsamfellu á álagstímum, neyðaráætlun og stefnu um viðhald búnaðar og viðbragðsferla. Sýn, sem rekur Stöð 2, Vísi og Bylgjuna, er með ISO 27001 gæðavottun, sem þýðir að fyrirtækið er reglulega tekið út af alþjóðlegum eftirlitsmönnum með tilliti til gæða- og öryggisþátta. Þeir 60 frétta- og tæknimenn sem halda almenningi á Íslandi upplýstum um viðburði heima og erlendis á Stöð 2, Vísi og Bylgjunni njóta góðs af þessari styrku umgjörð. Nú þegar í undirbúningi er nýr þjónustusamningur við Ríkisútvarpið væri ekki úr vegi að stjórnvöld skilgreindu fyrst hvaða markmiðum þau vilja ná varðandi öryggi í fréttaflutningi á neyðartímum. Mikið skortir á að það sé gert í núverandi þjónustusamningi. Fyrst og síðast hlýtur hið opinbera að vilja koma upplýsingum á framfæri, annars vegar við fólk sem er statt á neyðarsvæði eða/og við allan almenning sem þarf að fá upplýsingar um neyðina. Ef þetta eru markmiðin þá eru skilvirkari leiðir að þeim en að halda úti stórri, ríkisrekinni fréttastofu. Eða, svo það sé orðað með öðrum hætti, þá kunna að vera ástæður til að halda uppi stórri, ríkisrekinni fréttastofu en óskilgreint og innantómt öryggishlutverk ætti ekki að vera ein þeirra.Höfundur er ritstjóri fréttastofu Stöðvar 2, Vísis og Bylgjunnar. Viltu birta grein á Vísi? Sendu okkur póst. Senda grein Fjölmiðlar Þórir Guðmundsson Mest lesið Misskiljum ekki neitt Jón Helgi Björnsson Skoðun „Ég skal baka fyrir Gunnar en ég kýs Kristján“ Páll Magnússon Skoðun Forsetaframbjóðendur undir áhrifum Kremlverja? Bjarni Már Magnússon Skoðun Bréf frá móður Berglind Fríða Viggósdóttir Skoðun Heilbrigðiskerfi Íslands - Tími fyrir lausnir! Victor Gudmundsson Skoðun Forseti Íslands, Baldur Þórhallsson Friðrik Erlingsson Skoðun Uppalendur bera mikla ábyrgð Fastir pennar Ráðherra Kári Stefánsson Skoðun Fjöldi fyrirtækja hætta með Rapyd Oddný Björg Rafnsdóttir Skoðun 30% kaupmáttaraukning með evru Guðmundur Ragnarsson Skoðun Skoðun Skoðun Neikvæð áhrif þess að útiloka forsetaframbjóðendur frá kappræðum strax komin í ljós Ástþór Magnússon skrifar Skoðun Nýtt sveitarfélag Halla Signý Kristjánsdóttir skrifar Skoðun Stafrænn ójöfnuður á upplýsingaöld Stella Samúelsdóttir,Alma Ýr Ingólfsdóttir skrifar Skoðun Varfærnisleg fagnaðarlæti Berglind Sunna Bragadóttir skrifar Skoðun „Ég skal baka fyrir Gunnar en ég kýs Kristján“ Páll Magnússon skrifar Skoðun Daðrað við sölu Björn Sævar Einarsson skrifar Skoðun Rannsóknir á söfnum skapa dýrmæta þekkingu Arndís Bergsdóttr skrifar Skoðun Sagan sem verður að segja Drífa Snædal skrifar Skoðun Nýsköpun innviða Jóhanna Ýr Jóhannsdóttir skrifar Skoðun Fjöldi fyrirtækja hætta með Rapyd Oddný Björg Rafnsdóttir skrifar Skoðun Forsetaframbjóðendur undir áhrifum Kremlverja? Bjarni Már Magnússon skrifar Skoðun Bréf frá móður Berglind Fríða Viggósdóttir skrifar Skoðun Vill ekki lengur íslenzkan her? Hjörtur J. Guðmundsson skrifar Skoðun Hafa íslensk fjarskiptafélög málað sig út í horn? Aron Heiðar Steinsson skrifar Skoðun Á Ísland framtíð í NATO? Hilmar Þór Hilmarsson skrifar Skoðun Fjallkonan nýja, hún Katrín Þorvaldur Logason skrifar Skoðun Heilsa íslenskrar þjóðar, samofin framþróun í læknisfræði á Íslandi Theódór Skúli Sigurðsson skrifar Skoðun Njótum reynslu Katrínar Valgerður Bjarnadóttir skrifar Skoðun Katrínu á Bessastaði Brynja Þorbjörnsdóttir skrifar Skoðun Eru stjórnvöld að virða réttindi barna á flótta? Hópur fólks í ungmennaráði UNICEF á Íslandi skrifar Skoðun Forseti Íslands, Baldur Þórhallsson Friðrik Erlingsson skrifar Skoðun Algeng mistök við fasteignakaup og hvernig þú forðast þau Kristín Ósk Þórðardóttir skrifar Skoðun Er ungum mönnum sama um sjófólk? Kjartan Sveinn Guðmundsson skrifar Skoðun Þörfin fyrir heimilislækna Bjarni Jónsson skrifar Skoðun Um lýðræði — Þrjár spurningar til forsetaframbjóðenda Hjörtur Hjartarson skrifar Skoðun 30% kaupmáttaraukning með evru Guðmundur Ragnarsson skrifar Skoðun Halla Tómasdóttir yrði góður forseti Rannveig Guðmundsdóttir skrifar Skoðun Forsetinn má ekki fara á taugum Gísli Jökull Gíslason skrifar Skoðun „Brandarinn er búinn!“ María Heba Þorkelsdóttir skrifar Skoðun Katrín kann sig Aðalheiður Björk Olgudóttir skrifar Sjá meira
Öryggishlutverk Ríkisútvarpsins er gjarnan ofarlega á blaði þegar talið berst að markmiðum hins opinbera með rekstri fjölmiðils í almannaeigu. En hvert er öryggishlutverkið? Stutt skoðun sýnir ekki að það sé verulegt, umfram þá þjónustu sem Stöð 2, Vísir og Bylgjan hafa veitt um áratugaskeið. Í lögum og núgildandi þjónustusamningi stjórnvalda og RÚV er fátt annað tínt til um öryggishlutverkið en að félagið skuli tryggja nauðsynlega öryggisþjónustu með upplýsingamiðlun og setja sér öryggisstefnu. Sú stefna var sett og er tvíþætt og lýtur að ytra og innra öryggi. Varðandi ytra öryggi er kveðið á um rekstur tveggja langbylgjusenda, eigin fjarskiptabúnað, reglulega könnun á virkni búnaðar, áætlanir um fyrstu viðbrögð við vá og aðstöðu fréttastofu RÚV í stjórnstöð Almannavarna í Skógarhlíð. Innra öryggi felst í því að vera með varaaflsstöð í Efstaleitinu, neyðarsendingarbúnað, kaup á sem öruggustum búnaði og aðgangsstýringarkerfi í höfuðstöðvum fyrirtækisins þannig að óviðkomandi komist þar ekki inn án leyfis. Fréttir af vá Síðan Bylgjan og Stöð 2 voru stofnaðar árið 1986 hafa landsmenn getað treyst á áreiðanlegan fréttaflutning ljósvakamiðla í einkaeigu af hamförum og annarri vá. Yfirvöld og sjálfboðaliðasamtök hafa ætíð getað komið mikilvægum skilaboðum á framfæri í gegnum þessa miðla. Þegar stórir atburðir gerast setja allir fjölmiðlar starfsemi sína á fullt, hvort sem þeir eru ríkis- eða einkareknir. Starfsemin í samhæfingarstöðinni í Skógarhlíð er vöktuð; fréttamenn, tökumenn og ljósmyndarar sendir á vettvang; frétta- og tæknimenn kallaðir af frívöktum eins og þörf krefur, og útsendingartími aukinn í samræmi við þörf almennings til að fylgjast með viðburðinum. Útvarp og vefur verða fljótt mikilvægustu miðlarnir, hvort sem er fyrir almenning að fá fréttir af yfirstandandi vá eða fyrir fólk á skaðasvæði að fá áreiðanlegar upplýsingar um það sem er að gerast í kringum sig. Bylgjan gegnir þá sérstöku hlutverki sem vinsælasta útvarpsstöð landsins sem er að auki dreift til fleiri landsmanna en nokkur önnur útvarpsstöð – og álíka margra og Rás 1 og Rás 2 samanlagt. Almenningur nýtur samkeppninnar Stóru vefmiðlarnir, visir.is og mbl.is, kappkosta við svona aðstæður að veita sem skjótasta og öruggasta þjónustu. Báðir senda leiðbeiningar og tilkynningar yfirvalda út með hraði og beita klassísku fréttamati á svipaðan hátt og flestir aðrir hefðbundnir miðlar, þar á meðal Ríkisútvarpið. Í nýafstöðnu hamfaraveðri á Norðvesturlandi var fréttastofa Stöðvar 2, Vísis og Bylgjunnar með fréttamann sem veitti upplýsingar frá Sauðárkróki á þriðjudag – á þeim stað og stund er veðurofsinn var í hámarki – á meðan fréttamenn RÚV voru veðurtepptir. Auðvitað er RÚV stundum á stöðum sem aðrir komast ekki til. Þannig virkar samkeppnin; fréttastofurnar skiptast á um að vinna orrustur en almenningur nýtur þess að fá úrvalsfréttir af því sem er að gerast. Með öðrum orðum, þá er lítill raunverulegur munur á upplýsingamiðlun stóru fjölmiðlanna af neyð eða vá og fátt sem bendir til að fréttastofa RÚV hafi þar veigameira hlutverk en aðrar stærri fréttastofur hér á landi. Aukið mikilvægi farsíma Hvað dreifinguna varðar þá gilda sömu lögmál um hana hjá ljósvakamiðlunum tveimur, RÚV og Stöð 2/Bylgjunni. Sjónvarpi er dreift um ljósleiðara og sjónvarpssenda víða um land. Það á bæði við um RÚV og Stöð 2. Að auki er hægt að ná sjónvarpssendingum í gegnum netið, sem menn komast inn á í gegnum farsímakerfið, eins og þeir vita sem horfa á sjónvarpið í farsíma eða á spjaldtölvu. Útvarpsstöðvar nota í grundvallaratriðum sömu tækni en til viðbótar er RÚV dreift á langbylgju. Mikilvægi langbylgjunnar hefur hins vegar minnkað verulega jafnframt því sem vægi dreifileiðarinnar í gegnum netið eykst. Til að mynda þá fer ungt fólk í auknum mæli inn á fréttamiðla í gegnum netið, hvort sem um er að ræða sjónvarp, útvarp eða fréttavefi. Mjög hefur dregið úr framleiðslu viðtækja sem ná langbylgju, jafnvel fyrir bíla, þannig að varla er hægt að líta á langbylgjuútsendingar lengur sem öryggisatriði til að ná til þorra fólks. Önnur tækniþróun sem hefur orðið á undanförnum árum og skiptir sköpum er möguleiki viðbragðsaðila að ná til fólks með fjöldasendingum smáskilaboða sem ná til allra farsíma á afmörkuðu landsvæði. Þessi tækni, sem Neyðarlínan ræður yfir, gerir yfirvöldum til dæmis kleift að vara almenning við yfirvofandi vá, hvort sem það er eldgos, stórslys eða ofsaveður. Markmið og leiðir Aðili með hlutverk í neyð þarf að hafa kerfi í lagi sem tryggja rekstrarsamfellu á álagstímum, neyðaráætlun og stefnu um viðhald búnaðar og viðbragðsferla. Sýn, sem rekur Stöð 2, Vísi og Bylgjuna, er með ISO 27001 gæðavottun, sem þýðir að fyrirtækið er reglulega tekið út af alþjóðlegum eftirlitsmönnum með tilliti til gæða- og öryggisþátta. Þeir 60 frétta- og tæknimenn sem halda almenningi á Íslandi upplýstum um viðburði heima og erlendis á Stöð 2, Vísi og Bylgjunni njóta góðs af þessari styrku umgjörð. Nú þegar í undirbúningi er nýr þjónustusamningur við Ríkisútvarpið væri ekki úr vegi að stjórnvöld skilgreindu fyrst hvaða markmiðum þau vilja ná varðandi öryggi í fréttaflutningi á neyðartímum. Mikið skortir á að það sé gert í núverandi þjónustusamningi. Fyrst og síðast hlýtur hið opinbera að vilja koma upplýsingum á framfæri, annars vegar við fólk sem er statt á neyðarsvæði eða/og við allan almenning sem þarf að fá upplýsingar um neyðina. Ef þetta eru markmiðin þá eru skilvirkari leiðir að þeim en að halda úti stórri, ríkisrekinni fréttastofu. Eða, svo það sé orðað með öðrum hætti, þá kunna að vera ástæður til að halda uppi stórri, ríkisrekinni fréttastofu en óskilgreint og innantómt öryggishlutverk ætti ekki að vera ein þeirra.Höfundur er ritstjóri fréttastofu Stöðvar 2, Vísis og Bylgjunnar.
Skoðun Neikvæð áhrif þess að útiloka forsetaframbjóðendur frá kappræðum strax komin í ljós Ástþór Magnússon skrifar
Skoðun Heilsa íslenskrar þjóðar, samofin framþróun í læknisfræði á Íslandi Theódór Skúli Sigurðsson skrifar
Skoðun Eru stjórnvöld að virða réttindi barna á flótta? Hópur fólks í ungmennaráði UNICEF á Íslandi skrifar
Skoðun Algeng mistök við fasteignakaup og hvernig þú forðast þau Kristín Ósk Þórðardóttir skrifar